TRZECI SEKTOR: fasady i realia pod redakcją Pawła Poławskiego Warszawa 2012
Spis treści WSTĘP... 13 Literatura... 19 CZĘŚĆ I DYLEMATY TRZECIEGO SEKTORA... 21 Jerzy Bartkowski Rozdział I PODSTAWOWE FAKTY O TRZECIM SEKTORZE: CZEGO NIE WIEMY O NGOSACH... 23 1. Wstęp... 23 2. Zakres społeczeństwa obywatelskiego: pomiar aktywności społecznej... 24 3. Granice społeczeństwa obywatelskiego związki zawodowe i ekonomiczne formy samoorganizacji... 26 4. Cień aktualnych mód i uprzedzeń a badania... 28 5. Cień przeszłości... 28 6. Podziały w świecie stowarzyszeń... 29 7. Nieobywatelskie wartości w świecie stowarzyszeń... 30 Podsumowanie... 31 Literatura... 32 Kazimierz W. Frieske, Kinga Pawłowska Rozdział II... 33 INSTYTUCJONALNE KONTRADYKCJE TRZECIEGO SEKTORA... 33 1. Transparencja organizacji pozarządowych... 34 1.1. Sprawozdania... 36 1.2. Rzetelność... 37 1.3. Dostępność informacji strony internetowe OPP... 38 1.4. Transparencja OPP w oczach społeczników... 39 1.5. Konkluzje... 41 2. Gospodarczy sens działalności organizacji pozarządowych... 42 2.1. Stereotypy i realia... 42 2.2. Empiryczny konkret: kłopoty NGOsów z odpłatną działalnością pożytku publicznego... 44 2.3. Ulotny wdzięk efektywności... 47 2.4. Struktura kosztów działalności pożytku publicznego... 48 2.5. Wolontariat... 49 2.6. Stare i nowe organizacje pozarządowe... 52 2.7. Podsumowanie... 56 Literatura... 57
6 Spis treści Piotr Teisseyre Rozdział III DYLEMATY PARTYKULARYZMU TRZECIEGO SEKTORA W POLSCE... 59 Wstęp... 59 1. Między pożytkiem publicznym a interesem grupowym teoretyczny kontekst problematyki partykularyzmu trzeciego sektora... 60 2. Proponowane podejście do badania partykularyzmu trzeciego sektora... 64 3. Partykularyzm trzeciego sektora w Polsce w świetle danych empirycznych... 65 3.1. Beneficjenci, obszary i formy działań organizacji... 66 3.2. Rola członkostwa w organizacji... 68 3.3. Partykularyzm organizacji pożytku publicznego... 70 Podsumowanie... 73 Literatura... 74 Akty prawne... 76 Paweł Poławski Rozdział IV NGO MIĘDZY PAŃSTWEM A SPOŁECZEŃSTWEM OBYWATELSKIM... 77 1. Kwestia demarkacji... 77 2. Źródło kłopotów: apolityczność... 80 3. Banalizacja i instrumentalizacja społeczeństwa obywatelskiego... 85 Literatura... 91 CZĘŚĆ II PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ TRZECIEGO SEKTORA... 95 Ryszard Szarfenberg Rozdział V EKONOMIA SEKTORA NON-PROFIT... 97 Wstęp... 97 1. Cele organizacji non-profit... 98 2. Dobra publiczne i asymetria informacji... 99 3. Strona popytowa i podażowa w ujęciach zintegrowanych... 102 4. Badania ekonomiczne nad donacjami... 103 5. Niektóre kwestie z zakresu polityki publicznej... 104 6. Trzy błędy... 106 7. Zakończenie... 106 Literatura... 107 Anna Rok Rozdział VI CORAZ BARDZIEJ SOCJALNE, CORAZ MNIEJ SPÓŁDZIELNIE. SPÓŁDZIELCZOŚĆ SOCJALNA I DYLEMATY AKTYWNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ... 108 1. Problemy z badaniem spółdzielczości socjalnej... 109 2. Spółdzielnie socjalne jako instrument aktywnej polityki społecznej... 110
Spis treści 7 3. Kapitał społeczny a procesy marginalizacji społecznej... 112 4. Spółdzielnie socjalne między przedsiębiorstwem a organizacją pozarządową... 113 6. Homogeniczność czy różnorodność? Obraz spółdzielców jako grupy... 117 7. Trudne początki od pomysłu do rejestracji... 120 8. Pożytek społeczny czy niskie ceny? Spółdzielnie socjalne na lokalnym rynku pracy... 122 9. Retoryka czy rzeczywistość? Między upodmiotowieniem a instrumentalizacją... 124 10. Spółdzielczość socjalna w poszukiwaniu nowej strategii rynkowej... 125 11. Społeczny wymiar wyborów konsumenckich nowy element welfare mix?... 127 Literatura... 129 Agata Skalec Rozdział VII KOMERCJALIZACJA TRZECIEGO SEKTORA ZAGROŻENIE MISJI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH... 132 1. Konsekwencje komercjalizacji trzeciego sektora... 133 2. Przyczyny komercjalizacji... 137 3. Przejawy komercjalizacji i jej rozmiary w realiach polskich... 141 4. Wgląd w empirię przejawy komercjalizacji organizacji pozarządowych... 143 4.1. Kontraktowanie i konkurencja o fundusze... 143 4.2. Wielkie cięcie budżet a treść programów działania organizacji... 146 4.3. Nie wszystko co można sprzedać, ostatecznie powinno być na sprzedaż interpretacje działalności statutowej odpłatnej... 149 5. Zakończenie... 151 Literatura... 153 CZĘŚĆ III ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W SYSTEMIE POLITYCZNYM... 155 Dariusz Zalewski, Paweł Poławski Rozdział VIII UDZIAŁ NGOSÓW W TWORZENIU SAMORZĄDOWEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ... 157 Uwagi wstępne: dlaczego NGO?... 157 1. Uprzywilejowana administracja publiczna versus trzeci sektor... 161 1.1. NGOs a realizacja lokalnej polityki społecznej... 167 Literatura... 171 Dariusz Zalewski Rozdział IX ORGANIZACJE POZARZĄDOWE JAKO GRUPY INTERESU... 174 Wstęp... 174 1. Problemy dziedzictwa ukąszenie Alexisa de Tocqueville a?... 177 2. Interesy prywatne versus publiczne a organizacje pozarządowe... 182 3. Czy antytocquevilliści mają rację?... 188 Literatura... 192
8 Spis treści Kazimierz W. Frieske Rozdział X WSPÓLNOTY OBYWATELSKIE I ADMINISTRACJA PUBLICZNA. WARUNKI DOBREJ WSPÓŁPRACY... 194 1. Podstawowe problemy... 194 2. Empiria... 198 3. Społeczności lokalne... 199 4. Dochody gmin... 201 5. Premie... 203 6. Podstawowe wyniki... 205 7. Podstawowe wnioski... 212 Literatura... 212 Andrzej Zybała Rozdział XI PARTYCYPACJA SPOŁECZNA WARUNEK CZY BARIERA DOBREGO RZĄDZENIA?... 214 1. Lokalne problemy, lokalne rozwiązania... 216 2. Unijny pilotaż... 217 3. Siła partnerstwa... 218 4. Odzyskiwanie sterowności... 219 5. Partnerstwa w Polsce... 221 6. Cztery cechy partnerstw... 222 7. Bariery kulturowe?... 225 8. Drabina partycypacji... 227 Literatura... 228 Jan Dzierzgowski Rozdział XII NGO SZKOŁAMI DEMOKRACJI? POLSKIE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE A PROBLEM KOMPETENCJI OBYWATELSKICH... 231 Wstęp... 231 1. Demokracja dzięki uczestnictwu urok teorii... 232 2. Dalsze kłopoty z teorią... 235 3. Ponura konfrontacja z empirią... 239 4. Słów kilka o kadrach... 243 5. Zamiast podsumowania... 245 Literatura... 246 SUMMARY... 249
Table of Contents INTRODUCTION... 13 Bibliography... 19 PART I DILEMMAS OF THE THIRD SECTOR... 21 Jerzy Bartkowski Chapter I BASIC FACTS ABOUT THE THIRD SECTOR: WHAT WE DO NOT KNOW ABOUT NGOS... 23 1. Introduction... 23 2. The scope of civil society: problem of measurement... 24 3. The boundaries of civil society labor unions and economic forms of self-organization... 26 4. Shadow of current trends and the research bias... 28 5. Shadow of the past... 28 6. Divisions in the world of voluntary associations... 29 7. Non-civic values in the world of voluntary associations... 30 Summing up... 31 Bibliography... 32 Kazimierz W. Frieske, Kinga Pawłowska Chapter II... 33 INSTITUTIONAL CONTRADICTIONS OF THE THIRD SECTOR... 33 1. NGO transparency... 34 1.1. Accountability... 36 1.2. Reliability... 37 1.3. Availability of information - webpages of non-profit organizations... 38 1.4. Transparency of non-profit organizations in the opinions of social activists... 39 1.5. Conclusion... 41 2. Economic meaning of the third sector... 42 2.1. Stereotypes and realities... 42 2.2. Empirical findings: NGOs and troubles with paid non-profit work... 44 2.3. Elusive charm of efficiency... 47 2.4. The cost structure of the public benefit work... 48 2.5. Volunteering... 49 2.6. Old and new non-governmental organizations... 52 2.7. Conclusion... 56 Bibliography... 57
10 Table of Contents Piotr Teisseyre Chapter III DILEMMAS OF PARTICULARISM OF THE THIRD SECTOR IN POLAND... 59 Introduction... 59 1. Between the public benefit and group interests theorethical context of particularism of the third sector... 60 2. Research approach to the particularism of the third sector... 64 3. Polish third sector particularism: empirical findings... 65 3.1. Beneficiaries, areas and forms of ngos activity... 66 3.2. Significance of membership... 68 3.3. Particularism of non-profit organizations... 70 Summary... 73 Bibliography... 74 Akty prawne... 76 Paweł Poławski Chapter IV NGOS BETWEEN THE STATE AND A CIVIL SOCIETY... 77 1. The problem of demarcation... 77 2. Source of trouble: non-political character of NGOs... 80 3. Banality and instrumentalization of civil society... 85 Bibliography... 91 PART II ENTREPRENEURSHIP OF THE THIRD SECTOR... 95 Ryszard Szarfenberg Chapter V ECONOMY OF THE NON-PROFIT SECTOR... 97 Introduction... 97 1. The objectives of non-profit organizations... 98 2. Public goods and the asymmetric information... 99 3. Demand and supply in integrated approaches... 102 4. Economic research on donations... 103 5. Selected public policy issues... 104 6. Three errors... 106 7. Conclusion... 106 Bibliography... 107 Anna Rok Chapter VI INCREASINGLY MORE SOCIAL AND INCREASINGLY LESS COOPERATIVE. SOCIAL COOPERATIVES AND DILEMMAS OF AN ACTIVE SOCIAL POLICY... 108 1. Problems with research on social cooperatives... 109
Table of Contents 11 2. Social cooperatives as an instrument of active social policy... 110 3. Social capital and social marginality... 112 4. Social cooperatives between the firm and non-governmental organization... 113 6. Homogeneity or heterogeneity? Cooperative as a group... 117 7. Difficult beginnings: from ideas to formalization... 120 8. Social benefits or low prices? Social cooperatives on the local labor market... 122 9. Rhetoric or reality? Between empowerment and instrumentalization... 124 10. Social cooperatives in search of a new market strategy... 125 11. The social dimension of consumer choices a new element of the welfare mix?... 127 Bibliography... 129 Agata Skalec Chapter VII COMMERCIALIZATION OF THE THIRD SECTOR THE MISSION OF NONGOVERNMENTAL ORGANIZATIONS UNDER THREAT... 132 1. The consequences of the third sector commercialization... 133 2. Sources of commercialization... 137 3. Symptoms and scale of commercialization in the Polish reality... 141 4. Empirical findings symptoms of commercialization in nongovernmental organizations... 143 4.1. Contracting-out and the competition for funds... 143 4.2. The big cut: NGO budgeting and programs... 146 4.3. Not everything that can be sold, shall be for sale interpretations of paid public benefit work... 149 5. Conclusion... 151 Bibliography... 153 PART III NONGOVERNMENTAL ORGANIZATIONS IN POLITICAL SYSTEM... 155 Dariusz Zalewski, Paweł Poławski Chapter VIII PARTICIPATION OF NGOS IN LOCAL SOCIAL POLICY... 157 Introductory remarks: why NGOs?... 157 1. The privileged public administration vs. the third sector... 161 1.1. NGOs and the implementation of local social policy... 167 Bibliography... 171 Dariusz Zalewski Chapter IX NONGOVERNMENTAL ORGANIZATIONS AS INTEREST GROUPS... 174 Introduction... 174 1. Problems of heritage the bite of Alexis detocqueville?... 177 2. Public vs. private interests and NGOs... 182 3. Are detocqueville's opponents right?... 188 Bibliography... 192
12 Table of Contents Kazimierz W. Frieske Chapter X CIVIC COMMUNITIES AND PUBLIC ADMINISTRATION. CONDITIONS OF GOOD COOPERATION... 194 1. The basic problem... 194 2. Empirical findings... 198 3. Local communities... 199 4. Municipal revenues... 201 5. Bonuses... 203 6. Results... 205 7. Main conclusions... 212 Bibliography... 212 Andrzej Zybała Chapter XI SOCIAL PARTICIPATION A CONDITION OR A BARRIER OF GOOD GOVERNANCE?... 214 1. Local problems, local solutions... 216 2. EU pilot study... 217 3. The strength of partnerships... 218 4. Recovering controllability... 219 5. Partnerships in Poland... 221 6. Four attributes of partnerships... 222 7. Cultural barriers?... 225 8. The ladder of participation... 227 Bibliography... 228 Jan Dzierzgowski Chapter XII NGOS AS SCHOOLS OF DEMOCRACY? POLISH NONGOVERNMENTAL ORGANIZATIONS AND A PROBLEM OF CIVIC COMPETENCE... 231 Introduction... 231 1. Democracy through participation the charm of theories... 232 2. Further problems with the theory... 235 3. The grim confrontation with reality... 239 4. A few words about the personnel... 243 5. A few words about the personnel... 245 Bibliography... 246 SUMMARY... 249