N a r o d o w y B a n k P o l s k i Departament Statystyki Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku Warszawa, grudzień 2008 r.
SPIS TREŚCI Wstęp... 5 Synteza... 7 I. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku... 9 II. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku Międzynarodowa pozycja inwestycyjna... 15 III. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku... 21 Uwagi metodologiczne... 25 ANEKS STATYSTYCZNY... 31 Spis tablic Tablica 1. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2003 2007... 9 Tablica 2. Odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odpływ z tytułu tzw. kapitału w tranzycie oraz obrotu nieruchomościami za granicą w latach 2005-2007 11 Tablica 3. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007... 15 Tablica 4. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007 w podziale na sektory... 17 Tablica 5. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007... 21 Tablica 6. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2000 2007... 33 Tablica 7. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2007... 33 Tablica 8. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2007 w podziale na sektory... 34 Tablica 9. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2007... 34 Tablica 10a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w mln EUR... 35 Tablica 10b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w mln USD... 41 Tablica 10c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w mln PLN... 47 Tablica 11a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR... 53 Tablica 11b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 55 Tablica 11c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN...57 Tablica 12a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku mln EUR... 59 Tablica 12b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w mln USD... 65 Tablica 12c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w mln PLN... 71 1
Tablica 13a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln EUR... 77 Tablica 13b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln USD... 79 Tablica 13c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln PLN... 81 Tablica 14a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln EUR... 83 Tablica 14b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln USD... 89 Tablica 14c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln PLN... 95 Tablica 15a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR 101 Tablica 15b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 103 Tablica 15c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN... 105 Tablica 16a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku w mln EUR... 107 Tablica 16b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku Tablica w mln USD... 113 16c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku w mln PLN... 119 Tablica 17a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR. 125 Tablica 17b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD. 127 Tablica 17c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN. 129 Tablica 18a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku mln EUR... 131 Tablica 18b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku w mln USD... 137 Tablica 18c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku w mln PLN... 143 Tablica 19a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln EUR... 149 Tablica 19b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln USD... 151 Tablica 19c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2006 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln PLN... 153 Tablica 20a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w mln EUR... 155 Tablica 20b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w mln USD... 161 Tablica 20c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w mln PLN... 167 2
Tablica 21a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR 173 Tablica 21b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 175 Tablica 21c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN... 177 Spis wykresów Wykres 1. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2003 2007... 10 Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres 2. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie w latach 2003 2007. 12 3. Polskie inwestycje bezpośrednie w postaci zakupów akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania w latach 2003 2007... 12 4. Odpływ kapitału z tytułu nabycia akcji i udziałów w tzw. kapitale w tranzycie w latach 2003 2007 13 5. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu kredytów w latach 2003 2007... 14 6. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007... 16 7. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007 (w podziale na sektory)... 17 8. Stan należności i zobowiązań rezydentów z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych w latach 2003-2007.. 19 9. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007. 22 10. Dochody rezydentów w postaci dywidend z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003 2007 23 3
4
Wstęp Prezentowany materiał zawiera dane o: - wielkości odpływu polskiego kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą, - wartości dochodów należnych rezydentom z tytułu tychże inwestycji, - stanie należności z tytułu zaangażowanego kapitału za granicą. Metody wyliczania danych o polskich inwestycjach bezpośrednich są zgodne ze standardami międzynarodowymi opracowanymi przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (Balance of Payments Manual, fifth edition, 1993, IMF), Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju ( Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, third edition, 1993, OECD) oraz Balance of Payments, Vademecum, EUROSTAT. Informacje o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą są opracowywane na podstawie corocznych sprawozdań przesłanych bezpośrednio przez rezydentów do Narodowego Banku Polskiego. Począwszy od 2006 roku do danych o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą włączono - oprócz uwzględnionych już w 2004 roku kredytów handlowych - operacje finansowe dokonane przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia 1/, tj. tzw. kapitał w tranzycie 2/. Zrobiono tak z uwagi na coraz większą ich wartość. Z tego samego powodu włączono informację o przepływie kapitału z tytułu nabycia/zbycia nieruchomości za granicą. Dla zachowania porównywalności również do danych za lata 2004 i 2005 włączono obie te informacje. W związku z powyższym porównywalność danych za lata 2004 2007 z danymi za lata poprzednie jest ograniczona. 1/ Charakterystyka tzw. podmiotów specjalnego przeznaczenia oraz dokonywanych przez nich operacji finansowych, tj. tzw. kapitał w tranzycie, została przedstawiona w uwagach metodologicznych oraz w opracowaniu Narodowego Banku Polskiego za 2007 rok pt. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2006 roku (str 9-10). 2/ Zgodnie ze standardami określonymi przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Centralny i OECD (Balance of Payments Manual 5th edition, Benchmark Definition of Foreign Direct Investment 3rd edition) transakcje dokonywane przez podmioty specjalnego przeznaczenia obejmujące kapitał w tranzycie powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w statystyce inwestycji bezpośrednich. Z uwagi na to, że kapitał w tranzycie nie wpływa na gospodarki krajów, przez które jest transferowany, to jednak dla celów analitycznych zdecydowano się na wyróżnienie tego kapitału. W Polsce zjawisko przepływu tzw. kapitału w tranzycie po raz pierwszy zanotowano w 2005 roku. 5
W 2008 roku, w wyniku weryfikacji informacji o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą za lata 2004-2006 zanotowano również pewne zmiany poziomu odpływu kapitału, wartości dochodów oraz stanu należności w stosunku do tychże wielkości opublikowanych we wcześniejszych opracowaniach Narodowego Banku Polskiego pt. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą wydanych w kolejnych poprzednich latach. W związku z powyższym aneks statystyczny niniejszego opracowania został uzupełniony o tablice (od 16 do 21) zawierające zweryfikowane dane o wielkości polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2006 roku. Natomiast aneksy statystyczne zawierające zweryfikowane szczegółowe dane o wielkości polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 i 2005 zostały umieszczone na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego, www. nbp.pl Statystyka/ Statystyka bilansu płatniczego/ Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. 6
Synteza 1. W 2007 roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniósł 3.419 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowiło spadek o 3.633 mln EUR. Kwota odpływu kapitału netto w formie nabycia akcji lub udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granica w gotówce wyniosła 1.546 mln EUR (spadek o 4.197 mln EUR w porównaniu z poprzednim rokiem), natomiast wartość aportów wyniosła 40 mln EUR (spadek o 217 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem). Pozostałe składniki strumienia polskich inwestycji bezpośrednich to: konwersje kredytu na udział (831 mln EUR), zamiana innych należności na udział (10 mln EUR), ujemna kwota reinwestowanych zysków w wysokości 125 mln EUR oraz saldo obrotów kredytowych (1.117 mln EUR). 2. Główne przyczyny spadku inwestycji to poza ujemną wartością reinwestowanych zysków, niższy poziom zakupów udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania za gotówkę. Zakupy te osiągnęły wartość 1.636 mln EUR (spadek o 4.125 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem). Natomiast wycofywanie kapitału poprzez sprzedaż udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania była na poziomie 138 mln EUR (spadek o 31 mln EUR w porównaniu z rokiem poprzednim). 3. W omawianym roku, podobnie jak w latach poprzednich wystąpiły przepływy środków finansowych dokonane przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia określane mianem tzw. kapitału w tranzycie. Wielkość tych przepływów wyniosła 1.322 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowiło spadek o 1.708 mln EUR. Spadek ten wynikał zarówno ze zmniejszenia środków finansowych przekazanych przez krajowe spółki na nabycie udziałów w utworzonych oddziałach lub spółkach z siedzibą za granicą (o 1.543 mln EUR w stosunku do roku poprzedniego) jak i niższego poziomu reinwestowanych zysków wypracowanych przez te nowo utworzone podmioty bezpośredniego inwestowania (o 165 mln EUR w porównaniu do 2006 roku). 7
4. Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granica na koniec 2007 roku wyniósł 13.166 mln EUR, co w porównaniu z wartością na koniec 2006 roku stanowiło wzrost o 2.288 mln EUR. Kwota ta obejmuje należności polskiego sektora rządowego, bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego. Kwota kapitału własnego i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadająca na polskich inwestorów bezpośrednich wyniosła 10.080 mln EUR (w porównani z 2006 rokiem wzrost o 1.147 mln EUR, tj. o 13%). Natomiast saldo należności z tytułu kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania wyniosło 3.086 mln EUR (w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost o 1.141 mln EUR, tj. o 59%). 5. W 2007 roku dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu zaangażowania kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich za granica wyniosły 30 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowiło spadek o 503 mln EUR. Główną przyczyną spadku była ujemna wartość reinwestowanych zysków w kwocie 125 mln EUR. Pozostałe składniki dochodów rezydentów to dywidendy w kwocie 105 mln EUR (wzrost o 59 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem) i odsetki od kredytów 50 mln EUR (wzrost o 30 mln EUR w porównaniu z rokiem poprzednim). 8
I. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku W 2007 roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniósł 3.419 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowiło spadek o 3.633 mln EUR. Zmniejszenie inwestycji bezpośrednich spowodowane było zarówno wysokim spadkiem poziomu odpływu kapitału z tytułu nabycia udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granicą (o 4.414 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem) jak również ujemnymi reinwestowanymi zyskami w kwocie 125 mln EUR. Pozostałe składniki strumienia polskich inwestycji bezpośrednich to: konwersje kredytu na udział (831 mln EUR), zamiana innych należności na udział (10 mln EUR) oraz saldo obrotów kredytowych (1.117 mln EUR). Szczegółowe informacje dotyczące polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 zawiera tablica 1 oraz wykresy 1 i 3. Rok Odpływ kapitału w formie nabycia udziałów lub akcji, nieruchomości oraz aportów w gotówce w aportach razem (2+3) Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2003-2007 kredytu na udział Odpływ kapitału w formie konwersji dywidend na udział innych należności na udział Reinwestowane (netto) */ Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich udzielone otrzymane 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2003 64 23 87 3 1 1-10 215-32 183 265 2004 340 75 415 5 0 1 18 317-23 294 733 2005 2 130 67 2 197 5 0 1 45 542-52 490 2 738 2006 5 743 257 6 000 3 1 10 464 571 3 574 7 052 2007 1546 40 1586 831 0 10-125 1220-103 1 117 3 419 */ Znak minus (-) oznacza, że straty bilansowe roku sprawozdawczego przewyższyły reinwestycje zysków. saldo (8+9) Tablica 1 mln EUR Odpływ kapitału ogółem (4+5+6+ 7+8+11) W omawianym roku, zakupy akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania za gotówkę osiągnęły wartość 1.636 mln EUR (spadek o 4.125 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem), natomiast wycofanie kapitału było na poziomie 138 mln EUR (spadek o 31 mln EUR w porównaniu z rokiem poprzednim). Krajami największego odpływu kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą były: Szwajcaria (685 mln EUR), Luksemburg (398 mln 9
EUR), Litwa (351 mln EUR), Niderlandy (281 mln EUR), Ukraina (279 mln EUR), Rosja (234 mln EUR) i Niemcy (217 mln EUR). mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2003-2007 */ Wykres 1 7400 7000 6600 6200 5800 5400 5000 4600 4200 3800 3400 3000 2600 2200 1800 1400 1000 600 200-200 2003 2004 2005 2006 2007 ogółem odpływ kapitału reinwestowane (netto) kredyty polskich inwestorów bezpośrednich odpływ w formie konwersji innych należności na udział odpływ kapitału w gotówce i w aporcie odpływ w formie konwersji kredytu na udział odpływ w formie konwersji dywidend na udział */ Znak minus (-) oznacza wycofanie polskich inwestycji bezpośrednich z zagranicy Największymi inwestorami bezpośrednimi, tak jak w roku poprzednim, byli rezydenci zajmujący się obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej 50% odpływu, przetwórstwem przemysłowym - 19% odpływu oraz handlem i naprawami 14% odpływu. W 2007 roku, podobnie jak w latach poprzednich, wystąpiły przepływy środków finansowych dokonane przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia określane jako tzw. kapitał w tranzycie. Wielkość tych przepływów wyniosła 1.322 mln EUR, przy czym środki finansowe przekazane przez krajowe spółki na nabycie udziałów w utworzonych oddziałach lub spółkach mających siedzibę za granicą były na poziomie 1.304 mln EUR, natomiast 18 mln EUR to wypracowana przez te 10
oddziały i spółki dodatnia kwota reinwestowanych zysków. Dla porównania, w 2006 roku kwota ta wyniosła 3.030 mln EUR. Dane o odpływie kapitału z tytułu polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą uwzględniające tzw. kapitał w tranzycie i obrót nieruchomościami zawiera tablica 2 i wykresy 2 i 4. Rok Tablica 2 Odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odpływ z tytułu tzw. kapitału w tranzycie oraz obrotu nieruchomościami za granicą w latach 2005-2007 z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie */ Odpływ z tytułu kapitału własnego oraz nieruchomości nieruchomości w tranzycie Ogółem (2+4) Reinwestowane (netto) Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich saldo 1 2 3 4 5 6 7 8 2005 987 27 1 216 2 203 45 490 2 738 Szwajcaria 0 0 1 216 1 216 3 12 1 231 2006 3 167 27 2 847 6 014 464 574 7 052 Luksemburg -31 1 2 551 2 520 136 13 2 669 Szwajcaria 84 2 296 380 121 7 508 2007 1 123 92 1 304 2 427-125 1 117 3 419 Luksemburg 152-1 491 643-211 -34 398 Szwajcaria 30-2 806 836-116 -35 685 Rep. Czeska 121 1 7 128 5 40 173 */ Odpływ kapitału łącznie z kwotą odpływu z tytułu obrotu nieruchomościami za granicą. mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą ogółem (5+6+7) W 2007 roku odpływ kapitału netto z tytułu nabycia nieruchomości za granicą wyniósł 92 mln EUR i był o 65 mln EUR wyższy w stosunku do 2006 roku. W omawianym roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą z wyłączeniem przepływów tzw. kapitału w tranzycie wyniósł 2.097 mln EUR, a w roku poprzednim 4.022 mln EUR. 11
mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie w latach 2003-2007 Wykres 2 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2003 2004 2005 2006 2007 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie W 2007 roku łączna kwota odpływu kapitału netto w formie nabycia akcji lub udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granicą w gotówce wyniosła 1.546 mln EUR (spadek o 4.197 mln EUR w porównaniu z rokiem poprzednim), natomiast wartość aportów wyniosła 40 mln EUR (spadek o 217 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem). mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie w postaci zakupów akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania w latach 2003-2007 */ Wykres 3 6000 5600 5200 4800 4400 4000 3600 3200 2800 2400 2000 1600 1200 800 400 0 2003 2004 2005 2006 2007 w aportach w gotówce w gotówce i w aportach Poza Szwajcarią i Luksemburgiem, kolejnymi krajami w których nabywano akcje lub udziały zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania były Ukraina, Litwa, Republika Czeska, Rosja oraz Niemcy. 12
mln EUR Odpływ kapitału z tytułu nabycia akcji i udziałów w tzw. kapitale w tranzycie w latach 2003-2007 Wykres 4 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2003 2004 2005 2006 2007 Odpływ kapitału z tytułu nabycia udziaów i akcji w tzw. kapitale w tranzycie Odpływ kapitału z tytułu nabycia udziałów, akcji i nieruchomości z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie Tak jak w latach poprzednich, największymi inwestorami bezpośrednimi byli rezydenci związani z obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej 64% inwestycji w kapitał własny przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz przetwórstwem przemysłowym - 13% odpływu. W 2007 roku w odpływie kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą istotnie wzrosło znaczenie obrotów związanych z udzielaniem i otrzymywaniem kredytów przez polskich inwestorów bezpośrednich. Saldo obrotów kredytowych powiększające polskie inwestycje bezpośrednie za granicą wyniosło 1.117 mln EUR i było o 543 mln EUR, tj. o 95% wyższe w porównaniu z rokiem poprzednim. Krajami o najwyższych saldach obrotów kredytowych zwiększających poziomu odpływu kapitału z omawianego tytułu były Norwegia (21% salda obrotów kredytowych), Litwa (16%), Niderlandy (14%), Rosja (13%) oraz Niemcy (12%). Natomiast Wielka Brytania, Szwajcaria oraz Luksemburg to kraje o największych saldach obrotów kredytowych zmniejszających poziom odpływu kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich. 13
mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu kredytów w latach 2003-2007 Wykres 5 1150 1050 950 850 750 650 550 450 350 250 150 50-50 -150 2003 2004 2005 2006 2007 Kwota salda z tytułu kredytów udzielonych Kwota salda z tytułu kredytów otrzymanych Saldo z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych Kredytodawcami zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania byli głównie rezydenci zajmujący się przetwórstwem przemysłowym (33% kwoty salda obrotów z tytułu kredytów udzielonych), handlem i naprawami (29%), wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz i wodę (18%) oraz obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (17%). Natomiast największymi kredytobiorcami okazali się również inwestorzy bezpośredni związani z przetwórstwem przemysłowym (90% kwoty salda z tytułu kredytów otrzymanych) oraz usługami (19%). W 2007 roku zjawisko tzw. dezinwestycji wynikające ze sprzedaży akcji lub udziałów, zaciągania przez polskich inwestorów bezpośrednich kredytów od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania lub ujemnych reinwestowanych zysków wystąpiło głównie w relacjach z dwoma krajami, tj. Wielką Brytanią i Austrią. 14
II. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku wyniósł 13.166 mln EUR, co w porównaniu z rokiem 2006 stanowiło wzrost o 2.288 mln EUR. Szczegółowe informacje dotyczące stanu należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 prezentuje tablica 3 i wykres 6. Rok saldo należności i zobowiązań bezpośrednich (3-4) 1 2 3 4 5 6 2003 1 287 502 87 415 1 702 2004 1 718 851 111 740 2 458 2005 3 947 1530 171 1 359 5 306 2006 8 933 2113 168 1 945 10 878 2007 */ 10 080 3344 258 3 086 13 166 */ Dane wstępne. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 i reinwestowane zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadający na polskich inwestorów Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich wartość należności z tytułu kredytów udzielonych wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych Tablica 3 mln EUR Ogółem należności (2+5) W omawianym roku kwota kapitału własnego i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadająca na polskich inwestorów bezpośrednich wyniosła 10.080 mln EUR. W porównaniu z 2006 rokiem nastąpił wzrost o 1.147 mln EUR, tj. o 13%. Natomiast saldo należności z tytułu kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania wyniosło 3.086 mln EUR (w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost o 1.141 mln EUR, tj. o 59%). Omawiane należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich obejmują należności polskiego sektora rządowego, bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego. 15
Według stanu na koniec 2007 roku, największe należności z tytułu zaangażowania kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich za granicą odnotowano w odniesieniu do Luksemburga 21% i Szwajcarii 20%) 3/. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 Wykres 6 mln EUR 13 000 12 000 11 000 10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2003 2004 2005 2006 2007 i reinwestowane Saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów polskich inwestorów bezpośrednich Ogółem należności polskich inwestorów bezpośrednich Tak jak w roku poprzednim, źródłem tych należności była przede wszystkim wartość bilansowa netto zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością usługową (19% stanu należności) oraz przetwórstwem przemysłowym (11%) 4/. polskiego sektora rządowego, bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w latach 2003-2007 zaprezentowano w tablicy 4 oraz na wykresie 7. Na koniec 2007 roku wartość udziałów polskiego rządu w spółkach z siedzibą za granicą wyniosła 177 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowi - powstały jedynie w wyniku zmiany kursu waluty - spadek o 12 mln EUR. Kwota ta obejmuje m.in. udziały Ministra Finansów w Międzynarodowym Banku Współpracy Gospodarczej oraz w Międzynarodowym Banku Inwestycyjnym (jest to wyłącznie opłacony kapitał statutowy wyrażony w euro). Ponadto są to udziały Skarbu Państwa 3/ W każdym z pozostałych krajów na koniec 2007 roku udział należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich nie przekroczył 7% ogólnego stanu należności. 4/ Wartości należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania działających w rolnictwie i rybołówstwie, górnictwie i kopalnictwie, wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę oraz budownictwie - nie przekroczyły 6% ogólnego stanu należności. 16
Rok Kapitał własny Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 w podziale na sektory Sektor rządowy Kredyty polskich inwestorów Ogółem (2+3) Kapitał własny Sektor bankowy Kredyty polskich inwestorów Ogółem (5+6) Kapitał własny Sektor pozarządowy i pozabankowy Kredyty polskich inwestorów */ Ogółem (8+9) Kapitał własny (2+5+8) Ogółem należności Kredyty polskich inwestorów (3+6+9) Tablica 4 mln EUR Ogółem (4+7+10) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2003 186 0 186 193 0 193 908 415 1 323 1 287 415 1 702 2004 180 0 180 162 1 163 1 376 739 2 115 1 718 740 2 458 2005 197 0 197 167 1 168 3 583 1 358 4 941 3 947 1 359 5 306 2006 189 0 189 237 4 241 8 507 1 941 10 448 8 933 1 945 10 878 2007 */ 177 0 177 351 4 355 9 552 3 082 12 634 10 080 3 086 13 166 */ Dane wstępne. w spółkach Chipolbrok i Chopol, które obejmują kapitał statutowy nominowany we frankach szwajcarskich. mln EUR Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 (w podziale na sektory) Wykres 7 14000 13000 12000 11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2003 2004 2005 2006 2007 Sektor rządowy Sektor bankowy Sektor pozabankowy i pozarządowy Ogółem Na koniec 2007 roku wartość należności z tytułu kapitału zaangażowanego w postaci inwestycji bezpośrednich w zagranicznych przedsiębiorstwach bezpośredniego inwestowania z wyjątkiem inwestycji dokonywanych przez rząd, wyniosła 12.989 mln EUR (w porównaniu z 2006 rokiem wzrost o 2.300 mln EUR, tj. o 22%), przy czym kwota kapitałów własnych i reinwestowanych zysków wyniosła 9.903 mln EUR (w porównaniu z poprzednim rokiem wzrost o 1.159 mln EUR, tj. o 13%), a saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań 17
z tytułu kredytów otrzymanych stanowiło 3.086 mln EUR. Kwota ta obejmuje również wartość udziałów polskich banków w spółkach i wydzielonych kapitałowo oddziałach za granicą - 355 mln EUR, przy czym kwota kapitałów własnych i reinwestowanych zysków przypadających na inwestorów z polskiego sektora bankowego wyniosła 351 mln EUR, a saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych 4 mln EUR. Z kwoty 9.903 mln EUR (w 2006 roku 8744 mln EUR) kapitałów własnych i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania, przypadających na polskich inwestorów bezpośrednich należących do polskiego sektora bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego, najwięcej po Luksemburgu (28%) i Szwajcarii (27%) było ulokowanych w Republice Czeskiej (7%), na Litwie (6%), w Niderlandach i Wielkiej Brytanii po (5%) 5/. Kapitał ten był przede wszystkim zaangażowany w przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania zajmujące się działalnością usługową - w tym obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jak już wcześniej podano, saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów na koniec 2007 roku wyniosło 3.086 mln EUR, przy czym wartość należności z tytułu kredytów udzielonych wyniosła 3.344 mln EUR (wzrost o 1.231 mln EUR, tj. o 58% w porównaniu ze stanem na koniec 2006 roku), a wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych ukształtowała się na poziomie 258 mln EUR (wzrost o 90 mln EUR, tj. o 54% w porównaniu ze stanem na koniec roku poprzedniego). Tak jak w latach poprzednich, najwyższe saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych zanotowano w obrotach z krajami Europy: - 94%, w tym ze Szwecją i Niderlandami po 12%, Rosją 9% oraz Wielką Brytanią 8% salda ogółem 6/. 5/ W każdym z pozostałych krajów wartość kapitałów własnych zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania, przypadających na polskich inwestorów bezpośrednich należących do polskiego sektora bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego nie przekroczyła 4%. 6/ W każdym z pozostałych krajów na koniec 2007 roku saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów polskich inwestorów bezpośrednich nie przekroczyło 8% salda ogółem. 18
mln EUR Stan należności i zobowiązań rezydentów z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych wlatach 2003-2007 Wykres 8 3200 3000 2800 2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2003 2004 2005 2006 2007 z tytułu kredytów udzielonych z tytułu kredytów otrzymanych Saldo należności i zobowiązań Saldo to dotyczyło przede wszystkim zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (37%), handlem i naprawami (23%) oraz obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (20%) 7/. 7/ W przypadku zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością związaną z rolnictwem i rybołówstwem, górnictwem i kopalnictwem, wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz i wodę, budownictwem oraz pozostałymi nigdzie niesklasyfikowanymi kwota salda nie przekroczyła 8% salda ogółem. 19
20
III. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku W 2007 roku dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich wyniosły 30 mln EUR, co w porównaniu z 2006 rokiem stanowiło spadek o 503 mln EUR. Główną przyczyną spadku była ujemna wartość reinwestowanych zysków w kwocie 125 mln EUR. Pozostałe składniki dochodów rezydentów z tytułu zaangażowanego kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich to dywidendy w kwocie 105 mln EUR (wzrost o 59 mln EUR w porównaniu z 2006 rokiem) i odsetki od kredytów 50 mln EUR (wzrost o 30 mln EUR w porównaniu z rokiem poprzednim). Szczegółowe informacje na temat dochodów w latach 2003-2007 prezentuje tablica 5 i wykres 9. Rok Tablica 5 Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 dywidendy Dochody od kapitału reinwestowane reinwestycje zysków straty bilansowe netto (3-4) razem (2+5) od wierzytelności odsetki od kredytów inwestorów bezpośrednich mln EUR razem */ (6+7) 1 2 3 4 5 6 7 8 2003 14 59 69-10 4 1 5 2004 29 113 95 18 47 15 62 2005 34 167 122 45 79 21 100 2006 49 676 212 464 513 20 533 2007 105 485 610-125 -20 50 30 */ Znak (-) oznacza, że straty bilansowe przewyższyły dywidendy, reinwestowane oraz odsetki Najwyższe dodatnie dochody osiągnęły zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swe siedziby przede wszystkim w Niderlandach (135 mln EUR), na Litwie (32 mln EUR), w Wielkiej Brytanii ( 25 mln EUR) oraz Niemczech (22 mln EUR) 8/. Dochody te osiągnęli głównie polscy inwestorzy bezpośredni zajmujący się przetwórstwem przemysłowym (73 mln EUR), handlem i naprawami (16 mln EUR) oraz budownictwem (15 mln EUR) 9/. Najwyższe ujemne kwoty 8/ W 2007 roku w każdym z pozostałych krajów łączna kwota dochodów nie przekroczyła 14 mln EUR. 9/ Dochody polskich inwestorów bezpośrednich reprezentujących rolnictwo i rybołówstwo, górnictwo i kopalnictwo, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę oraz pozostałymi usługi nie przekroczyły kwoty 8 mln EUR. 21
dochodów wykazały zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swoje siedziby w Luksemburgu, Szwajcarii i Rumunii. Wykres 9 mln EUR Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2003-2007 550 450 350 250 150 50-50 -150 2003 2004 2005 2006 2007 Dywidendy Reinwestowane (netto) Od wierzytelności Ogółem dochody Dla porównania w 2006 roku, dodatnie dochody osiągnęły przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Niderlandach (205 mln EUR), a także Luksemburgu (143 mln EUR), Szwajcarii (121 mln EUR), Republice Czeskiej (66 mln EUR) oraz na Węgrzech (27 mln EUR). Dotyczyły one przede wszystkim rezydentów reprezentujących pośrednictwo finansowe (126 mln EUR), obsługę nieruchomości, informatykę, naukę, wynajem maszyn i pozostałe usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (103 mln EUR), a także zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (84 mln EUR). Natomiast najwyższe ujemne kwoty dochodów wykazały zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swoje siedziby w Turcji i na Ukrainie. W 2007 roku najwyższe dochody transferowane do Polski w postaci dywidend (otrzymywanych w wyniku podziału zysków roku poprzedniego) pochodziły z Luksemburga (46 mln EUR), Niemiec (25 mln EUR) oraz Litwy (13 mln EUR) 10/. Otrzymali je głównie polscy inwestorzy bezpośredni działający w obsłudze nieruchomości, informatyce, nauce, wynajmie maszyn i pozostałych 10/ W każdym z pozostałych krajów kwota dywidend z zysku lat poprzednich otrzymana przez rezydentów nie przekroczyła 6 mln EUR. 22
usługach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 44 mln EUR) oraz w budownictwie (19 mln EUR) 11/. mln EUR Dochody rezydentów w postaci dywidend z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w latach 2006-2007 (w wybranych krajach) Wykres 10 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Wielka Brytania Litwa Niemcy Luksemburg Rok 2006 Rok 2007 Zgodnie z wyżej podaną informacją, w 2007 roku łączna kwota reinwestowanych zysków była ujemna i wyniosła 125 mln EUR (dla porównania w 2006 roku, reinwestowane były dodatnie i wynosiły 464 mln EUR). W omawianym roku, najwyższy poziom dodatnich reinwestowanych zysków osiągnęły zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Niderlandach (128 mln EUR), na Litwie (18 mln EUR) oraz Pozostałych Krajach Afryki (15 mln EUR) 12/. Dotyczył on polskich inwestorów bezpośrednich zajmujących się przede wszystkim przetwórstwem przemysłowym 35 mln EUR w tym wytwarzaniem koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych 31 mln EUR. Natomiast krajami o najwyższych ujemnych kwotach reinwestowanych zysków były kraje europejskie (134 mln EUR w tym Luksemburg 210 mln EUR i Szwajcaria 117 mln EUR) 13/. Jak już wcześniej podano, rok 2007 - w przeciwieństwie do roku poprzedniego - był okresem wzrostu dochodów z tytułu wierzytelności, tj. odsetek od kredytów 11/ Kwota dywidend z zysku lat poprzednich otrzymana przez polskich inwestorów bezpośrednich reprezentujących rolnictwo i rybołówstwo, górnictwo i kopalnictwo, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę oraz pozostałe usługi nie przekroczyła 13 mln EUR. 12/ W każdym z pozostałych krajów kwota dodatnich reinwestowanych zysków nie przekroczyła 13 mln EUR. 13/ W każdym z pozostałych krajów kwota ujemnych reinwestowanych zysków nie przekroczyła 24 mln EUR. 23
inwestorów bezpośrednich (o 30 mln EUR w porównaniu do 2006 roku). Źródłem tych dochodów były przede wszystkim pożyczki udzielone zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania mającym swoje siedziby w Niderlandach (15% dochodów z tytułu odsetek), Wielkiej Brytanii (14%) i na Ukrainie (13%) 14/. W 2007 roku, podobnie jak w roku poprzednim, otrzymali je głównie rezydenci zajmujący się działalnością usługową (50%), a w ramach tej działalności większość (31% odsetek) przypadło na obsługę nieruchomości, informatykę, naukę, wynajmem maszyn i pozostałe usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz przetwórstwem przemysłowym (49%). 14/ W każdym z pozostałych krajów kwota dochodów z tytułu odsetek od kredytów otrzymanych przez rezydentów nie przekraczała 11% ogółu wierzytelności. 24
Uwagi metodologiczne Zgodnie z definicją opracowaną przez OECD, inwestycją bezpośrednią za granicą określona jest inwestycja dokonana przez rezydenta jednej gospodarki (inwestora bezpośredniego) w celu osiągnięcia długotrwałej korzyści z kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo - rezydenta innej gospodarki (przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania). Przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania jest przedsiębiorstwo, w którym inwestor bezpośredni posiada co najmniej 10% akcji zwykłych (tzn. udziału w kapitale) lub uprawnienia do 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub udziałowców. Kapitał inwestycji bezpośredniej za granicą obejmuje kapitał podstawowy (akcyjny lub udziałowy) - wnoszony w postaci pieniężnej lub jako aport, dopłaty do kapitału, reinwestowane oraz inne zmiany należności i zobowiązań związanych z zadłużeniem między przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo (głównie kredyty inwestorów, tzw. intercompany loans). W 2004 roku do inwestycji bezpośrednich oprócz pozostałych kredytów, których udzielają sobie przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo włączono kredyty handlowe. Ponadto odpływ kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich zwiększają (lub zmniejszają, jeśli są ujemne) reinwestowane. Mianem reinwestowanego zysku określa się przypadającą na polskiego inwestora bezpośredniego tę część zysku, która pozostaje w przedsiębiorstwie bezpośredniego inwestowania. Począwszy od 1997 roku, zgodnie z metodologią OECD i MFW, reinwestowane wyliczane są na bazie netto, co oznacza, że są one pomniejszane o straty bilansowe roku sprawozdawczego. Od 2006 roku w danych z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą uwzględniono kolejne elementy, tj. transakcje finansowe podmiotów specjalnego przeznaczenia tzw. kapitał w tranzycie oraz kapitał z tytułu nabycia nieruchomości za granicą. W odniesieniu do operacji finansowych podmiotów specjalnego przeznaczenia pierwsze transakcje finansowe wystąpiły już w 2005 roku (i zostały uwzględnione w danych za ten rok), ale znaczące przepływy tzw. kapitału w tranzycie odnotowano dopiero w 2006 roku. Natomiast, z uwagi na niewielką wartość, saldo odpływu i napływu kapitału z tytułu nabycie i zbycia nieruchomości za granicą w 2005 roku nie było uwzględniane. 25
W skład dochodów od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wchodzą - przypadające na polskiego inwestora bezpośredniego i deklarowane w danym roku sprawozdawczym - dywidendy należne z zysku roku poprzedniego (w spółkach akcyjnych), udziały w zyskach (w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością), przekazywane do jednostek macierzystych oddziałów (mających siedzibę za granicą), odsetki od kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich (zapłacone, skapitalizowane i zaległe) oraz reinwestowane. Należy zaznaczyć, że straty przypadające na polskich inwestorów bezpośrednich traktowane są jako ujemne reinwestowane. zagraniczne z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą obejmują - przypadającą na udziałowców polskich - bilansową wartość netto przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania. Stanowi one efektywnie wniesiony kapitał podstawowy (akcyjny lub udziałowy) oraz kapitał zapasowy, rezerwowy, a także niepodzielone pomniejszone o straty. Poza tym w danych od 2006 roku wartość kapitału własnego uwzględnia należności rezydentów z tytułu operacji finansowych podmiotów specjalnego przeznaczenia tj. (tzw. kapitału w tranzycie) oraz z tytułu posiadanych nieruchomości za granicą. Stan należności zagranicznych z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą obejmuje również kredyty i pożyczki udzielone przez polskich inwestorów zagranicznym spółkom, w których mają udziały pomniejszone o stan zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek otrzymanych od tych spółek (tzw. intercompany loans). Od 2004 roku oprócz stanu należności i zobowiązań z tytułu pozostałych kredytów, których udzielają sobie przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo włączono kredyty handlowe. Od 2002 roku informacje prezentowane w podziale na rodzaj działalności dotyczące odpływu kapitału i dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odnoszą się do rodzaju działalności gospodarczej polskiego inwestora bezpośredniego, natomiast dane dotyczące należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec roku podzielono według rodzaju działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania. Transakcje finansowe podmiotów specjalnego przeznaczenia (tzw. kapitał w tranzycie) 26
Podmioty specjalnego przeznaczenia są to podmioty gospodarcze, które prowadzą działalność finansową na rzecz pozostałych przedsiębiorstw z grupy kapitałowej. Bardzo często nie mają żadnego zatrudnienia, ani nie prowadzą żadnej działalności na terenie kraju, w którym się znajdują. Podmioty te wykorzystywane są do transferowania kapitału pomiędzy podmiotami w ramach grupy kapitałowej, stąd też często transakcje dokonywane przez tego typu podmioty nazywane są kapitałem w tranzycie. Podmioty specjalnego przeznaczenia i związane z nim zjawisko tzw. kapitału w tranzycie są znane od wielu lat i występuje w wielu krajach. Na dużą skalę w Europie występują one w Królestwie Niderlandów i Luksemburgu. Występowanie kapitału w tranzycie prowadzi do zawyżenia wartości zarówno zagranicznych inwestycji bezpośrednich napływających do kraju, jak i odpływających za granicę. Nie wpływa jednak na wartość międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto. Kapitał w tranzycie nie ma także wpływu na procesy gospodarcze, w tym na inwestycje w badanej gospodarce. Rozwój międzynarodowych przedsiębiorstw oraz postępująca integracja gospodarcza przejawiają się w procesie globalizacji poprzez rosnące wartości transgranicznych przepływów finansowych. Firmy dopasowują swoją międzynarodową strukturę tak, aby wykorzystać pojawiające się w niektórych krajach dogodne warunki finansowania i opodatkowania ich działalności. Zakładają w tych krajach podmioty specjalnego przeznaczenia, których celem jest wykorzystanie tych możliwości poprzez wykonywanie operacji finansowych na rzecz pozostałych przedsiębiorstw w grupie kapitałowej. Wpływ reinwestowanych zysków na kształtowanie się dochodów rezydentów oraz odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą Zgodnie z zasadami ujmowania w bilansie płatniczym dochodów uwanych przez rezydentów oprócz dywidend i odsetek od wierzytelności zalicza się do nich reinwestowane 15/. Jest to przypadająca na rezydenta część zysków wypracowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania, 15/ Reinwestowane wylicza się wyłącznie w przypadku inwestycji bezpośrednich. Nie dotyczą one inwestycji portfelowych, ani inwestycji pozostałych. Zgodnie z zasadami sporządzania bilansu płatniczego reinwestowane są traktowane tak, jakby zostały wypłacone inwestorowi bezpośredniemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane. Wynika to z założenia, że inwestor bezpośredni poprzez fakt posiadania znacznej części przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania, (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzję o pozostawieniu w przedsiębiorstwie należącego do niego zysku. 27
która nie jest przekazywana polskiemu inwestorowi bezpośredniemu jako dywidenda, lecz pozostaje w tym przedsiębiorstwie. W praktyce wyliczenie reinwestowanych zysków sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, jaka część zysku, przypadająca na inwestora bezpośredniego, powstałego w danym okresie zostaje zatrzymana w przedsiębiorstwie po pomniejszeniu o dywidendę (ewentualnie o zaliczkę na dywidendę) zadeklarowaną w tym samym okresie. Należy zauważyć, że wyliczenia dokonuje się biorąc pod uwagę osiągnięte w danym okresie sprawozdawczym i dywidendy, które dotyczą zysków wypracowanych w okresie poprzednim (w danym okresie sprawozdawczym deklarowane są do wypłaty dywidendy z podziału zysku za okres wcześniejszy). Zgodnie z konwencją przyjętą w statystyce bilansu płatniczego straty wykazywane przez zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania, przypadające na inwestorów bezpośrednich, są traktowane jako ujemne reinwestowane. W konsekwencji, wyliczone w wyżej opisany sposób reinwestowane, w zależności od kształtowania się elementów służących do ich wyliczania, mogą w poszczególnych okresach sprawozdawczych być: ujemne, dodatnie lub zerowe. Ujemne są wtedy, kiedy osiągane przez część zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania są mniejsze niż łącznie straty wykazane przez pozostałe zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania i zadeklarowane dywidendy (sytuacja taka miała miejsce w przypadku polskich inwestycji bezpośrednich za granicą od roku 2002). Równe lub bliskie zero występują, gdy są zbliżone do sumy strat i zadeklarowanych dywidend. Dodatnie reinwestowane pojawiają się w sytuacji wyższych zysków niż razem strat i zadeklarowanych dywidend. O wysokości reinwestowanych zysków w sposób oczywisty decydują relacje między zyskami i stratami wykazywanymi w poszczególnych okresach sprawozdawczych przez zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania oraz zadeklarowanymi przez nie dywidendami. W bilansie płatniczym reinwestowane - jako dochody od kapitału - są ujmowane w rachunku obrotów bieżących: od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą zawsze po stronie przychodów i od zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce zawsze po stronie rozchodów. Oznacza to, że jeżeli reinwestowane od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą są dodatnie, to powiększają przychody i wpływają dodatnio na saldo obrotów bieżących (poprawiają je) Natomiast ujemne reinwestowane od tych inwestycji, zapisane po stronie przychodów ze znakiem 28
minus, pomniejszają przychody i wpływają negatywnie na kształtowanie się salda obrotów bieżących. Zgodnie z zasadą dwustronnego ujmowania transakcji w bilansie płatniczym reinwestowane zapisywane są na rachunku finansowym po stronie przeciwnej niż na rachunku obrotów bieżących. W ten sposób reinwestowane przypadające na rezydentów zapisywane są po stronie rozchodów w pozycji polskie inwestycje bezpośrednie za granicą i - jeśli są dodatnie stanowią element powiększający odpływ kapitału z Polski z tego tytułu, a jeśli są ujemne - pomniejszają ten napływ. 29
30
ANEKS STATYSTYCZNY 31
32
Rok Odpływ kapitału w formie zakupów udziałów lub akcji oraz aportów rzeczowych w gotówce w naturze (aporty rzeczowe) razem (2+3) Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2000-2007 kredytu na udział Odpływ kapitału w formie konwersji dywidend na udział innych należności na udział Reinwestowane (netto) */ Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich **/ udzielone otrzymane saldo (9+10) Tablica 6 mln EUR Odpływ kapitału ogółem (4+5+6+ 7+8+11) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2000 103 19 122 0 0. ***/ -13-80 -11-91 18 2001-76 20-56 1 3. 10-60 5-55 -97 2002 265 7 272 1 0 2-77 32-2 30 228 2003 64 23 87 3 1 1-10 215-32 183 265 2004 340 75 415 5 0 1 18 317-23 294 733 2005 2 130 67 2 197 5 0 1 45 542-52 490 2 738 2006 5 743 257 6 000 3 1 10 464 571 3 574 7 052 2007 1 546 40 1 586 831 0 10-125 1 220-103 1 117 3 419 */ Znak minus (-) oznacza, że straty bilansowe roku sprawozdawczego przewyższyły reinwestycje zysków. **/ Do 2002 roku pożyczki i kredyty inne niż handlowe, a od 2003 łącznie z kredytami handlowymi. ***/ Kropka oznacza brak danych. Rok wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych saldo należności i zobowiązań (3-4) 1 2 3 4 5 6 2000 936 175 16 159 1 095 2001 1 130 192 13 179 1 309 2002 1 207 197 14 183 1 390 2003 1 287 502 87 415 1 702 2004 1718 851 111 740 2458 2005 3 947 1530 171 1 359 5 306 2006 8 933 2 113 168 1 945 10 878 2007 **/ 10 080 3 344 258 3 086 13 166 */ Do 2002 roku pożyczki i kredyty inne niż handlowe, a od 2003 łącznie z kredytami handlowymi. **/ Dane wstępne. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000-2007 zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadający na polskich inwestorów bezpośrednich Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich */ wartość należności z tytułu kredytów udzielonych Tablica 7 mln EUR Ogółem należności (2+5) 33