Wywiady w głównej mierze zostały przeprowadzone wśród firm mikro, zatrudniających do 9 pracowników, które stanowiły w badanej populacji 48%.

Powiat pyrzycki. Charakterystykaa badanych podmiotów Wywiady w głównej mierze zostały przeprowadzone wśród firm mikro, zatrudniających do 9 pracowników, które stanowiły w badanej populacji 48%. Kolejną najczęściej reprezentowaną grupą były firmy małe, zatrudniające od 0 do 50 pracowników (40%). Ponadto w badaniu udział wzięli równieŝ przedstawiciele firm średnich - zatrudniających od 5 do 250 pracowników (,3%) oraz niewielki odsetek (%) firm, w których pracuje tylko jedna osoba (samozatrudnienie) (rysunek ). RYSUNEK. ILE OSÓB JEST ZATRUDNIONYCH (NA PEŁNY ETAT) W PAŃSTWA FIRMIE? firma zatrudniaa do 9 osób 48,4% w firmie zatrudnionych jest od 0 do 50 osób 39,8% w firmie zatrudnionych jest od 5 do 250 osób w firmie pracuje tylko jedna osoba - właściciel,3% 0,5% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% Biorąc pod uwagę formę prawną badanych firm moŝna zauwaŝyć, Ŝe dominującą grupę stanowiły spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (59,7%) oraz firmy prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do rejestru (32,3%). Pozostały rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 2. RYSUNEK 2. FORMA PRAWNA FIRMY spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 59,7% działalność gospodarcza na podstawie wpisu 32,3% spółka akcyjna spółdzielnia zakład budŝetowy jednostka komunalna przedsiębiorstwo państwowe jednostka samorządowa 2,2% 2,2%,6%,% 0,5% 0,5% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Zdecydowana większość firm, które wzięły udział w badaniu posiadała bezwydziałową strukturę organizacyjną (79,6%) oraz wielowydziałową, ale w jednym zakładzie (9,4%). Przedsiębiorstwa wielozakładowe oraz holdingowe stanowiły % badanej populacji (rysunek 3). RYSUNEK 3. FORMA ORGANIZACYJNA FIRMY 79,6% 0,5% 0,5% organizacja wielowydziałowa, ale w jednym zakładzie organizacja bezwydziałowaa 9,4% organizacja holdingowa organizacja wielozakładowa Zdecydowana większość badanych podmiotów prowadziła swoją główną działalność na terenie ośrodka miejskiego liczącego do 50 tys. mieszkańców. Firmy te stanowiły 77,4% respondentów. Następną grupą były firmy, które prowadzą działalność na terenie obszarów wiejskich (22,6%) (rysunek 4). RYSUNEK 4. MIEJSCE GŁÓWNEJ DZIAŁALNOŚCI 22,6% miasto do 50 tys. mieszkańców 77,4% obszary wiejskie Przedsiębiorstwa, które wzięły udział w badaniu funkcjonowały w ramach róŝnych sekcji PKD. Najwięcej spośród nich związanych było z handlem hurtowym i detalicznym; naprawą pojazdów samochodowych, włączając motocykle (24%), budownictwem (7%) oraz z rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem (2%). Pozostały rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 5. 2

RYSUNEK 5. RODZAJ PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI WG SEKCJI PKD G-handel hurtowy i detaliczny;naprawa pojazdów samochodowych 23,7% F-budownictwo 7,2% A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwoo i rybactwo Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna S-pozostała działalnośćć usługowa P-edukacja C-przetwórstwo przemysłowe I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastrono L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości O-administracja publiczna i obrona narodowa obowiązkowe zab K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa H-transport i gospodarka magazynowa,8%,3% 0,2% 7,5% 5,9% 4,8% 2,7%,6%,%,% M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 0,5% D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 0,5% elektryczną, gaz... 0% 5% 0% 5% 20% 25% Największy odsetek firm zadeklarował, iŝ oferowane przez nich usługi, bądź produkty w większości sprzedawane są na rynku lokalnym (gmin, powiatów). Tą odpowiedź wskazało 80,,6% firm. Pozostałe odpowiedzi rozkładały się następująco: rynek regionalny (wojewódzki) 9,6%, rynek krajowy (ogólnopolski) 6,5% oraz rynek zagraniczny (międzynarodowy) 3,3%, (rysunek 6). RYSUNEK 6. JAKI PROCENT PRODUKCJI/USŁUG FIRMY JEST SPRZEDAWANY NA DANY RYNEK? na rynku lokalnym (gmin, powiatów) 80,6% na rynku regionalnym (wojewódzkim) na rynku krajowym (ogólnopolski) na rynku zagranicznym (miedzynarodowym) 9,6% 6,5% 3,3% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 3

Największy odsetek firm, które wzięły udział w niniejszym badaniu reprezentowanych było przez właścicieli (72,6%), specjalistów ds. personalnych (0,8%), bądź kierowników działu, decydujących o zatrudnieniu (0,2%) (rysunek 7). RYSUNEK 7. JAKĄ POZYCJĘ ZAJMUJE PAN/I W STRUKTURZE PRZEDSIĘBIORSTWA? CZY JEST PAN/I... 4,8% właścicielem 0,8% dyrektorem/prezesem 0,2%,6% specjalistą ds. personalnych 72,6% kierownikiem działu, decydującym o zatrudnieniu zajmuje inną pozycję/stanowisko (pracownik) 2. Polityka zatrudnieniowa Jednym z głównych celów badania było rozpoznanie planów zatrudnieniowych przedsiębiorców województwa zachodniopomorskiego. W związku z tym respondentom zostały zadane pytania dotyczące planowanego zmniejszenia, bądź zwiększenia zatrudnienia, a takŝe przyczyn zmiany wielkości zatrudnienia. W pierwszej kolejności przedsiębiorcy zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie dotyczące zatrudniania pracowników w ramach elastycznych form zatrudnienia. Badanie wykazało, iŝ zdecydowana większość respondentów (75,3%) zatrudnia pracowników z wykorzystaniem elastycznych form zatrudnienia. Spośród przedsiębiorców korzystających z takich form zatrudnieniaa największy procent z nich stosuje prace sezonowe (53,6%) oraz zatrudnienie na część etatu (47,9%). Niespełna 25% badanych nie korzysta z elastycznych form zatrudnienia (rysunki 8 i 9). RYSUNEK 8. CZY PAŃSTWA FIRMA ZATRUDNIA PRACOWNIKÓW W ELASTYCZNYCH FORMACH ZATRUDNIENIA? % 0% 20% 75,3% 24,7% 40% 60% 80% 00% tak nie 4

RYSUNEK 9. KTÓRE FORMY ELASTYCZNEGO ZATRUDNIENIA SĄ STOSOWANE W PAŃSTWA FIRMIE? pracownicy sezonowi pracownicy zatrudnieni na część etatu 47,9% 53,6% osoby wykonujące prace zlecone 39,3% praktykanci lub uczniowie 20% osoby pracujące na zasadzie umowy o dzieło telepraca 5,7% 0,7% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ stosują elastyczne formy zatrudnienia; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź W dalszej kolejności respondenci zostali poproszeni o wskazanie przewidywanego poziomu zatrudnienia w ich firmach w ciągu najbliŝszego roku. Analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, iŝ w większości przypadków przedsiębiorcy nie planują znacznych zmian w strukturze zatrudnienia. 73,5% respondentów zadeklarowało, iŝ poziom zatrudnienia w ich firmach w najbliŝszym czasie nie ulegnie zmianie. Wzrost zatrudnienia zadeklarowało jedynie 7,4% badanych, co z racji wysokiego poziomu bezrobocia w województwie jest stanem negatywnym. Pozytywnym natomiast jest fakt, iŝ odsetek przedsiębiorców planujących redukcję etatów jest niski i wynosi zaledwie 2,6% (tabela ). TABELA. CZY POZIOM ZATRUDNIENIA W PAŃSTWA FIRMIE BĘDZIE: Firma zatrudnia Do 9 Od 0 do Od 5 do tylko jedną Ogółem osób 50 osób 250 osób osobę - właściciel WyŜszy niŝ obecnie n 0 2 8 4 4 % 0% 2,2% 0,8% 6% 7,4% Na tym samym poziomie n 75 43 2 39 % 00% 83,3% 58,% 84% 73,5% NiŜszy niŝ obecnie n 0 4 0 5 % 0%,% 5,4% 0% 2,6% Nie wiem/trudno powiedzieć n % 0 0% 2 3,3% 9 25,7% 0 0% 3 6,4% Ogółem n 90 74 25 89 % 00% 00% 00% 00% 00%, 5

Przedsiębiorcy, którzy zadeklarowali, iŝ poziom zatrudnienia w ich firmach w ciągu najbliŝszego roku będzie wyŝszy niŝ obecnie, zostali poproszeni o wskazanie, jak duŝa zmiana zatrudnienia nastąpi w ich firmach. Analiza pozyskanego materiału badawczego wykazała, iŝ zgodnie z odpowiedziami respondentów, w badanych firmach łącznie planuje się przyjąć około 58 pracowników. Pracodawcy, którzy zamierzają zatrudnić pracowników na wolne stanowiska oczekują, iŝ osoby te będą w pełni przygotowane do wykonywania swoich obowiązków (8,5%), przejdą niewielkie doszkolenie (4,8%), lub przejdą pełne doszkolenie (3,7%) (rysunek 0). RYSUNEK 0. CZY WOBEC NOWOO PRZYJMOWANYCH OSÓB DO PRACY NA STANOWISKA INNE NIś KIEROWNICZE ZAKŁADA SIĘ, śe... posiadają pełne przygotowanie 8,5% przejdą niewielkie doszkolenie 4,8% przejdą pełne doszkolenie 3,7% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie Przedsiębiorcy zostali poproszeni równieŝ o wymienienie stanowisk/zawodów, na które poszukiwać będą pracownikóww w ciągu najbliŝszego roku. Z racji tego, iŝ w badaniu udział wzięły firmy reprezentujące róŝne branŝe w regionie, nie moŝna było przeprowadzić stricte statystycznej analizy podawanych przezz respondentów zawodów. Tabela 2 przedstawia wszystkie wskazywane przez przedsiębiorców zawody/stanowiska, w których poszukiwać będą w przyszłości pracowników. TABELA 2. PROSZĘ WYMIENIĆ STANOWISKO, NA KTÓRE SZUKAĆ BĘDĄ PAŃSTWO PRACOWNIKÓW W CIĄGU 2 MIESIĘCY. Kod zawodu 5223 Nazwa zawodu Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) n 5 722 Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 4 228 Farmaceuci 3 723 Tynkarze i pokrewni 2 542 Kosmetyczki i pokrewni 2 3323 Zaopatrzeniowcy 2 9329 Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowan 83 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów chemicznych 753 Robotnicy w produkcji wyrobów mleczarskich 75 Masarze, robotnicy w przetwórstwie ryb i pokrewni 6

7233 Mechanicy maszyn i urządzeń rolniczych i przemysłowych 7222 Ślusarze i pokrewni 722 Spawacze i pokrewni 726 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 75 Cieśle i stolarze budowlani 63 Ogrodnicy 54 Fryzjerzy 520 Kucharze 42 Kasjerzy bankowi i pokrewni 40 Pracownicy obsługi biurowej 342 Technicy rolnictwa i pokrewni 2330 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 222 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 22 Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 200 r.) Głównym powodem, dla którego badani przedsiębiorcy planująą zwiększyć zatrudnienie jest rozbudowa firmy oraz wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług na terenie kraju. W ten sposób odpowiedziała ponad połowa badanych firm, odpowiednio 52% oraz 5% (rysunek ). RYSUNEK. DLACZEGO POSZUKUJĄ PAŃSTWO PRACOWNIKÓW? rozbudowa firmy 52% wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług na terenie kraju rozszerzenie rynku unijnego spowodowało odpływ kadry brak pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającego z przechodzenia na renty, emerytury, itp. z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającej z płynności, np. zwolnienia, zmiana pracodawcy, itp. wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług wśród odbiorców zagranicznych 5% % 7% 7% 4% 4% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; % odpowiedzi nie sumuje sięę do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź 7

Kolejne pytania zawarte w kwestionariuszu wywiadu dotyczyły tych przedsiębiorców, którzy w najbliŝszym czasie planują redukcję etatów. Analiza zebranych danych wykazała, iŝ planowane zwolnienia dotyczyć będą w badanych firmach około 27 osób. Z niniejszego badania wynika, iŝ bilans stanu zatrudnienia w badanych firmach jest dodatni planowanych jest dwukrotnie więcej przyjęć niŝ zwolnień pracowników. Przedsiębiorcy, równieŝ zostali poproszeni o wskazanie, w jakich zawodach, bądź na jakich stanowiskach planują zwolnienia. Odpowiedzi respondentów przedstawia tabela 3. TABELA 3. PROSZĘ WYMIENIĆ STANOWISKA, PRACOWNIKÓW W CIĄGU 2 MIESIĘCY? NA KTÓRYCH NASTĄPI ZMNIEJSZENIE LICZBY Kod zawodu 39 Nazwa zawodu Technicy nauk fizycznych i technicznych gdzie indziej niesklasyfikowan n 40 Pracownicy obsługi biurowej 53 Kelnerzy 754 Robotnicy przetwórstwa surowców roślinnych 942 Pomoce kuchenne * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku zmniejszy się; do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 200 r.) Z badania wynika, iŝ planowane zmniejszenie zatrudniania w badanych firmach spowodowane jest ograniczeniem sprzedaŝy, bądź produkcji. W ten sposób odpowiedziało 00% podmiotów gospodarczych (rysunek 2). RYSUNEK 2. Z CZEGO WYNIKAĆ BĘDZIE ZMIANA WIELKOŚCI ZATRUDNIENIA W PAŃSTWAA FIRMIE? ograniczenie sprzedaŝy/produkcji 00,0% 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; % odpowiedzi nie sumuje sięę do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź 8

3. Zawody kluczowe w badanych firmach oraz oczekiwania pracodawców odnośnie pracowników zatrudnionych w tych zawodach Kolejna kwestia poruszona podczas wywiadów kwestionariuszowych dotyczyła zawodów kluczowych w badanych firmach oraz oczekiwań pracodawców odnośnie osób zatrudnionych w tych zawodach. Ta część badania posłuŝyła do znalezienia odpowiedzi na pytania: Jakie zdaniem pracodawców są najwaŝniejsze kwalifikacje i kompetencje z punktu widzenia pracy zawodowej? Jakich kwalifikacji i kompetencji zawodowych poszukują pracodawcy w ofertach pracy? W pierwszej kolejności przedsiębiorcy zostali poproszeni o wskazanie, jakie zawody, bądź stanowiska są kluczowe w ich firmach. Zdecydowanie najczęściej wskazywanym przez pracodawców zawodem kluczowym był sprzedawca sklepowy (ekspedient). Następnie najczęściej wskazywanymi zawodami były: pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji, ogrodnicy, nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego), tynkarze i pokrewni. Pozostałe wskazywane zawody przedstawia tabela 4. TABELA 4. PROSZĘ WYMIENIĆ ZAWODY KLUCZOWE DLA PAŃSTWA FIRMY, W KTÓRYCH JEST LUB BĘDZIE ZATRUDNIONYCH NAJWIĘCEJ PRACOWNIKÓW? Kod zawodu Nazwa zawodu n 5223 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 36 222 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 5 63 Ogrodnicy 5 2330 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 723 Tynkarze i pokrewni 722 Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 9 22 Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 7 4 Kierownicy w hotelarstwie 6 6 Rolnicy upraw polowych 6 75 Cieśle i stolarze budowlani 6 723 Mechanicy pojazdów samochodowych 6 228 Farmaceuci 5 726 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 4 2342 Specjaliści do spraw wychowania małego dziecka 3 2422 Specjaliści do spraw administracji i rozwoju 3 244 Specjaliści do spraw rynku nieruchomości 3 54 Fryzjerzy 3 72 Murarze i pokrewni 3 76 Robotnicy budowy dróg i pokrewni 3 9

73 Malarze i pokrewni 3 733 Robotnicy czyszczący konstrukcje budowlane i pokrewni 3 723 Blacharze 3 7222 Ślusarze i pokrewni 3 7233 Mechanicy maszyn i urządzeń rolniczych i przemysłowych 3 752 Piekarze, cukiernicy i pokrewni 3 42 Kierownicy w gastronomii 2 222 Lekarze specjaliści 2 3322 Przedstawiciele handlowi 2 42 Kasjerzy bankowi i pokrewni 2 4224 Recepcjoniści hotelowi 2 432 Magazynierzy i pokrewni 2 542 Kosmetyczki i pokrewni 2 55 Pracownicy obsługi technicznej biur, hoteli i innych obiektów 2 552 Pracownicy usług domowych 2 549 Pracownicy usług ochrony gdzie indziej niesklasyfikowani 2 620 Robotnicy leśni i pokrewni 2 729 Robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 2 732 Lakiernicy 2 722 Spawacze i pokrewni 2 742 Elektromechanicy i elektromonterzy 2 742 Monterzy i serwisanci urządzeń elektronicznych 2 75 Masarze, robotnicy w przetwórstwie ryb i pokrewni 2 8322 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych 2 346 Kierownicy w instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych 439 Kierownicy do spraw innych typów usług gdzie indziej niesklasyfikowani 242 InŜynierowie budownictwa 2222 Pielęgniarki specjalistki 225 Lekarze weterynarii bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 39 Technicy nauk fizycznych i technicznych gdzie indziej niesklasyfikowani 322 Mistrzowie produkcji w przemyśle przetwórczym 332 Pracownicy do spraw kredytów, poŝyczek i pokrewni 520 Kucharze 53 Kelnerzy 543 Pracownicy ochrony osób i mienia 74 Betoniarze, betoniarze zbrojarze i pokrewni 727 Monterzy instalacji klimatyzacyjnych i chłodniczych 74 Elektrycy budowlani i pokrewni 753 Robotnicy w produkcji wyrobów mleczarskich 754 Robotnicy przetwórstwa surowców roślinnych 7549 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy gdzie indziej niesklasyfikowani 83 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów chemicznych 882 Maszyniści silników, kotłów parowych i pokrewni 8342 Operatorzy sprzętu do robót ziemnych 92 Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne 0

922 Czyściciele pojazdów 9329 Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowan * do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 200 r.) Według 37,% respondentów osoby zatrudnione w zawodach kluczowych dla ich firmy powinny posiadać wykształcenie zasadnicze zawodowe. W dalszej kolejności respondenci wskazali wykształcenie średnie technicznee (29%) oraz wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne II stopnia (22,6%). Dla 5,4% respondentów poziom wykształcenia nie ma znaczenia (rysunek 3) ). RYSUNEK 3. JAKIE WYKSZTAŁCENIE POWINNA MIEĆ OSOBA ZATRUDNIONA KLUCZOWYM? W ZAWODZIE zasadnicze zawodowe 37,% średnie techniczne 29% wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne II 22,6% nie ma to znaczenia średniee ogólne wyŝsze techniczne I stopnia wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne I wyŝsze techniczne III stopnia 5,4% 3,8% 2,2%,6%,6% 0% 5% 0% 5% 20% 25% 30% 35% 40% * % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź Biorąc pod uwagę branŝe badanych przedsiębiorstw wg Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 moŝna zauwaŝyć, Ŝe wykształcenie wyŝsze techniczne w duŝej mierze nie jest wymagane w powiecie pyrzyckim. Jest wymagane tylko w znikomym stopniu w branŝy związanej z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L). Wykształceniee wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne jest natomiast najbardziej popularne w sekcjach Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna oraz administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (sekcja O). Inną branŝą, w której to wykształcenie jest równie często oczekiwane, jest sekcja P edukacja. Oczekiwanie wykształcenia zasadniczego zawodowego jest powszechne w sekcjach C- przetwórstwo przemysłowe i w budownictwie (sekcja F). Wykształcenie średnie techniczne w głównej mierze oczekiwane jest w przedsiębiorstwach działających w ramach sekcji M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna oraz w sekcji D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę

i powietrze do układów klimatyzacyjnych oraz sekcji I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. W przypadku pozostałych branŝ oczekiwany jest róŝny poziom wykształcenia, jest to: w sekcji A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo oczekuje się od pracowników wykształcenia średniego technicznego, ale dosyć często poziom wykształcenia nie ma znaczenia; w sekcji G handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle wymagane jest aby pracownicy posiadali wykształcenie średnie techniczne, relatywnie rzadziej dopuszczalne jest takŝe wykształcenie zasadnicze zawodowe; w sekcji H transport i gospodarka magazynowa najczęściej oczekuje się wykształcenia zasadniczego zawodowego; w sekcji K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa najpopularniejszym oczekiwanym wykształceniem jest zasadnicze zawodowe oraz wyŝsze ekonomiczne bądź humanistyczne, co jest podyktowane specyfiką działalności firm; pracodawcy działający w ramach sekcji S pozostała działalność usługowa najczęściej wskazywali na róŝny wymagany poziom wykształcenia najczęściej wskazywano średnie techniczne, a następnie zasadnicze zawodowe (tabela 5). 2

TABELA 5. WYMAGANE WYKSZTAŁCENIE PRACOWNIKÓW POD WZGLĘDEM SEKCJI PKD WyŜsze techniczne II stopnia WyŜsze techniczne I stopnia WyŜsze ekonomiczne lub humanistyczne II stopnia WyŜsze ekonomiczne lub humanistyczne I stopnia Średnie techniczne Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Nie ma to znaczenia Ogółem A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo C-przetwórstwo przemysłowe D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych n % n % n % n % n % n % n % n % 4,3% 2 8,7% 0 0% 4,3% 47,8% 0 0% 3 3% 5 2,7% 23 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 36,4% 0 0% 7 63,6% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 3,% 3 96,9% 0 0% 32 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H-transport i gospodarka magazynowa 2,% 0 0% 3 6,4% 0 0% 22 46,8% 4 8,5% 6 34% 2,% 47 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 00% 2 3

I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 7 70% 0 0% 3 30% 0 0% 0 gastronomicznymi K-działalność finansowa i 0 0% 0 0% 50% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 50% 2 ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku 0 0% 20% 2 40% 0 0% 2 40% 0 0% 0 0% 0 0% 5 nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% i techniczna O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe 0 0% 0 0% 3 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 3 zabezpieczenia społeczne P-edukacja 0 0% 0 0% 2 85,7% 2 4,3% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4,8% 4,8% 9 90,5% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 S-pozostała działalność 0 usługowa 0% 0 0% 2 0% 0 0% 6 30% 2 0% 9 45% 5% 20 * liczba odpowiedzi respondentów nie sumuje się do 86, gdyŝ respondent mógł wskazać więcej niŝ jedną odpowiedź 4

Większość respondentów (85,5%) zapytanych, czy osoby aspirujące na stanowiska kluczowe w ich firmach powinny posiadać specjalnee certyfikaty i uprawnienia zadeklarowała, Ŝe nie wymaga tego typu zaświadczeń (rysunek 4). Spośród badanych, którzy wskazali, iŝ wymagają certyfikatów, większość (88,9%) oczekuje, iŝ będą to uprawnienia w wymaganym na dane stanowisko zakresie. Pozostały rozkład odpowiedzi przedstawia (tabela 6). RYSUNEK 4. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA SPECJALNYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ? % 4,5% 85,5% tak nie 0% 20% 40% 60% 80% 00% TABELA 6. JAKICH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ WYMAGA SIĘ W OD OSÓB W KLUCZOWYM ZAWODZIE? n % Uprawnienia w wymaganym zakresie 24 Odpowiednie kwalifikacje Zdobycie wymaganej licencji 3,% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ kluczowy zawód w firmie, którą reprezentują wymaga specjalnych certyfikatów i uprawnień; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź Spośród wszystkich przedsiębiorstw, jakie wzięły udział w niniejszym badaniu, certyfikatów i uprawnień od pracowników najczęściej wymagają pracodawcy prowadzący działalność w ramach sekcji Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna, sekcji L - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości oraz sekcji P edukacja (tabela 7). 3 88,9%,% TABELA 7. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA A WYMAGANIE SPECJALNYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 2 9,5% 9 90,5% 2 L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 2 40% 3 60% 5 P-edukacja 0 7,4% 4 28,6% 4 S-pozostała działalność usługowa 8 94,7% 5,,3% 9 A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwoo i rybactwo 22 00% 0 0% 22 C-przetwórstwo przemysłowe D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych F-budownictwo G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 44 00% 0 0% 44 motocykle Nie Tak n % n % Ogółem 00% 0 0% 00% 0 0% 32 00% 0 0% 32 5

H-transport i gospodarka magazynowa 2 00% 0 0% 2 I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 9 00% 0 0% 9 K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa 2 00% 0 0% 2 M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 3 00% 00% 0 0 0% 0% 3 Analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, iŝ przedstawiciele badanych przedsiębiorstw w większości nie wymagają znajomości pakietu typu MS Office, specjalistycznych programów, czy znajomości języka obcego. Zgodnie z odpowiedziami ankietowanych 9,9% oczekuje od swych pracowników znajomości języka obcego w stopniu podstawowym. Znajomości pakietu MS Office w stopniu podstawowym oczekuje,3% respondentów, zaś 7,7% wymaga podstawowej znajomości specjalistycznych programów (rysunek 5). RYSUNEK 5. JAKI POZIOM WIEDZY WYMAGANY JEST W STOSUNKU DO PRACOWNIKA W ZAWODZIE KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? znajomość języka obcego 65,6% 9,9% 5,4% 6,5%2,7% znajomość specjalistyczych programów 75,3% 7,7% 4,3% 2,7% znajomość pakietu typu MS Office 83,9%,3% 3,8% 0% 20% 40% 60% 80% 00% nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym Znajomość pakietu typu MS Office jest wymagana w stopniu przynajmniej podstawowym głównie w sekcjach: K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa i sekcji O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne. Natomiast odnośnie pozostałych branŝ w powiecie, najczęściej umiejętność ta nie jest wymagana (tabela 8). Jeśli chodzi o umiejętność obsługi programów specjalistycznych, w większości branŝy, nie jest ona wymagana. Wyjątek stanowią sekcje: K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa czy sekcja P edukacja, w których znajomość specjalistycznych programów jest wymagana przynajmniej w stopniu podstawowym (tabela 9). Znajomość języka obcego równieŝ przez większość przedsiębiorców nie jest wymagana. Jedynie w przypadku sekcji H-transport i gospodarka magazynowa, sekcji I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 6

gastronomicznymi, sekcji K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa, a takŝe sekcji O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne i sekcji P-edukacja, wymagana jest dosyć często znajomość języka obcego w stopniu podstawowym, rzadziej dobrym czy bardzo dobrym. Tylko w przypadku branŝy edukacyjnej od pracowników wymaga się perfekcyjnej znajomości języka obcego, które określono w tabeli jako wzór do naśladowania. W pozostałych sekcjach wg PKD 2007 w powiecie pyrzyckim nie wymaga się znajomości języka obcego (tabela 0). 7

TABELA 8. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI PAKIETU MS OFFICE Stopień Stopień Nie wymagany podstawowy dobry A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Ogółem 6 72,7% 6 27,3% 0 0% 0 0% 0 0% 22 C-przetwórstwo przemysłowe 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 32 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 32 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H-transport i gospodarka magazynowa I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 38 86,4% 3 6,8% 3 6,8% 0 0% 0 0% 44 2 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 6 66,7% 2 22,2% 0 0%,% 0 0% 9 50% 50% 0 0% 0 0% 0 0% 2 2 40% 20% 2 40% 0 0% 0 0% 5 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 66,7% 0 0% 33,3% 3 P-edukacja 0 7,4% 4 28,6% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 9 90,5% 2 95% 0 0% 0 0% 0 0% 2 8

S-pozostała działalność usługowa 7 89,5% 2 0,5% 0 0% 0 0% 0 0% 9 TABELA 9. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI SPECJALISTYCZNYCH PROGRAMÓW Stopień bardzo Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Wzór do naśladowania dobry n % n % n % n % n % A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 7 77,3% 5 22,7% 0 0% 0 0% 0 0% 22 C-przetwórstwo przemysłowe 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% i powietrze do układów klimatyzacyjnych F-budownictwo 32 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 32 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H-transport i gospodarka magazynowa I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 32 72,7% 9 20,5% 2,3% 2 4,5% 0 0% 44 2 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 6 66,7% 2 22,2% 0 0%,% 0 0% 9 50% 50% 0 0% 0 0% 0 0% 2 2 40% 20% 20% 20% 0 0% 5 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% Ogółem 9

O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 0 0% 0 0% 2 66,7% 33,3% 0 0% 3 społeczne P-edukacja 4 28,6% 6 42,9% 4 28,6% 0 0% 0 0% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4 66,7% 7 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 2 S-pozostała działalność usługowa 8 94,7% 5,3% 0 0% 0 0% 0 0% 9 TABELA 0. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI JĘZYKÓW OBCYCH A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Nie wymagany W stopniu podstawowym W stopniu dobrym W stopniu bardzo dobrym Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % 5 68,2% 7 3,8% 0 0% 0 0% 0 0% 22 C-przetwórstwo przemysłowe 0 90,9% 0 0% 0 0% 9,% 0 0% D-wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% i powietrze do układów klimatyzacyjnych F-budownictwo 30 93,8% 2 6,3% 0 0% 0 0% 0 0% 32 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H-transport i gospodarka magazynowa 29 65,9% 0 22,7% 2,3% 4 9,% 0 0% 44 0 0% 2 00% 0 0% 0 0% 0 0% 2 Ogółem 20

I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości,% 3 33,3% 4 44,4%,% 0 0% 9 0 0% 50% 50% 0 0% 0 0% 2 2 40% 0 0% 2 40% 20% 0 0% 5 M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% O-administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 0 0% 3 00% 0 0% 0 0% 0 0% 3 społeczne P-edukacja 2 4,3% 2 4,3% 2 4,3% 3 2,4% 5 35,7% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna S-pozostała działalność usługowa 6 76,2% 5 23,8% 0 0% 0 0% 0 0% 2 5 78,9% 2 0,5% 0 0% 2 0,5% 0 0% 9 2

Spośród wszystkich pracodawców biorących udział w badaniu, 50,5% wskazało, iŝ ma dodatkowe oczekiwania w stosunku do potencjalnych pracowników (rysunek 6) ). Część respondentów od kandydatów do pracy oczekuje doświadczeniaa i praktyki zawodowej (62,8%), wiedzy zawodowej/branŝowej (6%), bądź studiów podyplomowych (,7%). Rozkład odpowiedzi przedstawia tabele. RYSUNEK 6. CZY POSIADAJĄ PAŃSTWO JESZCZE JAKIEŚ INNE WYMAGANIA W STOSUNKU DO OSÓB W ZAWODZIE KLUCZOWYM? % 50,5% 49,5% tak nie 0% 20% 40% 60% 80% 00% TABELA. JAKIE SĄ TO WYMAGANIA? n % Doświadczenie i praktyka zawodowa Wiedza zawodowa/branŝowa Studia podyplomowe Uprawnienia i umiejętności zawodowe Wiedza techniczna 59 5 7 4 62,8% 6%,7% 7,4% 4,3% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ co do pracowników w kluczowym zawodzie, mają dodatkowe wymagania; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź W dalszej części kwestionariusza wywiadu przedstawicielee badanych przedsiębiorstw zostali poproszeni o wskazanie umiejętności, jakich wymagają w stosunku do pracownikóww zatrudnionych w zawodach kluczowym dla ich firm. Na poniŝszym rysunku 7 wskazanych zostało 0 najbardziej poŝądanych umiejętności, jakich oczekują pracodawcy od pracowników. Respondenci najczęściej wskazywali następujące odpowiedzi: jasne przekazywanie myśli, łatwe nawiązywanie kontaktów ze współpracownikami czy klientami, łatwość nawiązywaniaa kontaktów, terminowa realizacja zaplanowanych działań, współpraca w grupie. 22

RYSUNEK 7. JAKI POZIOM UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANY JEST W STOSUNKU DO PRACOWNIKA W ZAWODZIE KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym jasne przekazywanie myśli,% 4,8% 32,8% 49,5%,8% łatwe nawiązywanie kontaktów ze 0% 5,4% współpracownikami czy klientami 3,2% 47,8% 5,6% łatwość nawiązywania kontaktów,6% 7,5% 29,6% 47,3% 4% terminowa realizacja,% 3,2% zaplanowanych działańń 39,8% 47,3% 8,6% współpraca w grupie 0,5% 6,5% 43,5% 45,2% 4,3% predyspozycje związane z obsługąą klienta 7% 5,4% 27,4% 43% 7,2% komunikatywnośćć 0,5% 7% 43% 39,8% 9,7% logiczne myślenie, analiza faktów 5,6% 43,5% 33,3% 7,5% rozwiązywanie konfliktów pomiędzy ludźmi 9,% 23,% 45,2% 2,5%,% posługiwanie się urządzeniamii 2,2% technicznymi 43,5% 38,2% 4,5%,6% 0% 20% 40% 60% 80% 00% * na rysunku przedstawiono 0 umiejętności, których umiejętność jest najczęściej wymagana przez respondentów śaden respondent nie oczekuje od kandydatów na stanowiska kluczowe w ich firmach dodatkowych umiejętności (rysunek 8). RYSUNEK 8. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA DODATKOWYCH UMIEJĘTNOŚCI? 00% nie 0% 20% 40% 60% 80% 00% Następnie przedsiębiorcy zostali poproszeni o wskazanie cech psychofizycznych, które powinien posiadać ich zdaniem pracownik w zawodzie kluczowym. Rysunek 9 przedstawiaa najbardziej cenione przez pracodawcóww cechy są to przede wszystkim: zdyscyplinowanie, punktualność, 23

sprawność fizyczna, skrupulatność, samodyscyplina. RYSUNEK 9. JAKI ZAKRES CECH PSYCHOFIZYCZNYCH POWINIEN POSIADAĆ W ZAWODZIE KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? PRACOWNIK nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym zdyscyplinowanie 3,8% 33,9% 53,2% 8,6% punktualność 3,8% 37,% 5,6% 7,5% sprawność fizyczna 9,7% 34,4% 5,% 4,3% sktupulatność 5,9% 33,9% 50,5% 9,7% samodyscyplina 6,5% 37,% 50,5% 5,9% odpowiedzialność 3,8% 27,4% 50,5% 8,3% dokładność 3,8% 30,6% 48,4% 7,2% rzetelność 3,8% 40,9% 47,8% 7% solidność 4,3% 39,8% 46,8% 9,% uczciwość 3,8% lojalność wobec firmy uprzejmość wobec klienta 4,8% 3,2%5,4% 0% 35,5% 45,2% 5,6% 38,7% 44,6%,8% 26,9% 35,5% 29% 20% 40% 60% 80% 00% * na rysunku przedstawiono 0 umiejętności, najczęściej wymaganych przez respondentów śaden respondent nie oczekuje od kandydatów na stanowiska kluczowe w ich firmach innych cech psychofizycznych (rysunek 20). RYSUNEK 20. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA JAKIŚ INNYCH CECH PSYCHOFIZYCZNYCH? 00% nie 0% 20% 40% 60% 80% 00% 24

4. Wymagania stawiane pracownikom w zawodach kluczowych w badanych firmach Analiza materiału badawczego wykazała, iŝ wśród firm w powiecie pyrzyckim za kluczowe zawody moŝna uznać zwłaszcza następujące kategorie zawodowe: sprzedawcy sklepowi (ekspedienci), ogrodnicy, nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego), posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy oraz tynkarze i pokrewni (tabele 2 i 3). 25

TABELA 2. ZAWODY KLUCZOWE A BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) Ogrodnicy Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy Tynkarze i pokrewni Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji n % n % n % n % n % n % A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 0 0% 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 0 0% 0 0% 0 0% 8 00% 8 00% 0 0% G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle P-edukacja 27 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 7 00% Ogółem 27 00% 4 00% 00% 8 00% 8 00% 7 00% 26

TABELA 3. ZAWODY KLUCZOWE A BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA Kierownicy w hotelarstwie Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji Rolnicy upraw polowych Mechanicy pojazdów samochodowych Farmaceuci Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych n % n % n % n % n % n % A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 0 0% 0 0% 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 00% G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 0 0% 0 0% 0 0% 6 00% 0 0% 0 0% 5 83,3% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 0 0% 6 00% 0 0% 0 0% 5 00% 0 0% S-pozostała działalność usługowa 6,7% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% Ogółem 6 00% 6 00% 6 00% 6 00% 5 00% 4 00% 27

Analiza materiału badawczego wykazała, iŝ badani przedstawiciele firm, najczęściej deklarowali, Ŝe: poziom wykształcenia osób zatrudnionych w kluczowych zawodach w powiecie ma znaczenie, pracodawcy od pracowników w zawodach kluczowych nie wymagają wykształcenia wyŝszego o profilu technicznym, ani wykształcenia średniego ogólnego. Na tej podstawie moŝna sądzić, iŝ osoby posiadające kluczowe zawody w powiecie charakteryzują się przede wszystkim wykształceniem wyŝszym ekonomicznym lub humanistycznym, średnim technicznym i co zaskakujące, wykształceniem zasadniczym zawodowym. Oznacza to, Ŝe w powiecie występuje zapotrzebowanie na tzw. fachowców z branŝy budowlanej typu posadzkarze, parkieciarze, glazurnicy oraz tynkarze czy teŝ hydraulicy, a nawet mechanicy pojazdów samochodowych; pracodawcy wymagają wykształcenia na poziomie wyŝszym humanistycznym bądź ekonomicznym, zwłaszcza w następujących kluczowych zawodach: nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego), pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji, lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji oraz farmaceuci. wykształcenie średnie na poziomie technicznym jest wymagane zwłaszcza od pracowników w zawodach sprzedawcy sklepowi (ekspedienci), ogrodnicy, kierownicy w hotelarstwie oraz rolnicy upraw polowych (tabela 4). 28

TABELA 4. WYMAGANE WYKSZTAŁCENIE PRACOWNIKÓW DLA NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH ZAWODÓW KLUCZOWYCH WyŜsze techniczne II stopnia WyŜsze techniczne I stopnia WyŜsze ekonomiczne Lub humanistyczne II stopnia WyŜsze ekonomiczne Lub humanistyczne I stopnia Średnie techniczne Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Nie ma to znaczenia Ogółem n % n % n % n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 0 0% 0 0% 3 0,3% 0 0% 7 58,6% 3,4% 7 24,% 3,4% 29 Ogrodnicy 6,7% 6,7% 0 0% 6,7% 5 33,3% 0 0% 2 3,3% 5 33,3% 5 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem 0 0% 0 0% 9 8,8% 2 8,2% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nauczycieli kształcenia zawodowego) Posadzkarze, parkieciarze i 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 00% 0 0% 8 glazurnicy Tynkarze i pokrewni 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2,5% 7 87,5% 0 0% 8 Kierownicy w hotelarstwie 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 5 7,4% 0 0% 2 28,6% 0 0% 7 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w 0 0% 0 0% 7 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 7 trakcie specjalizacji Lekarze bez specjalizacji lub w 6,7% 6,7% 4 66,7% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 trakcie specjalizacji Rolnicy upraw polowych 0 0% 6,7% 0 0% 0 0% 5 83,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 29

Mechanicy pojazdów 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 2 33,3% 0 0% 4 66,7% 0 0% 6 samochodowych Farmaceuci 0 0% 0 0% 5 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 00% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej 2% respondentów 30

Większość przedsiębiorców zadeklarowało, iŝ nie mają wymagań odnośnie dodatkowych certyfikatów i uprawnień od osób zatrudnionych w zawodach kluczowych. W przypadku zawodów z grup: pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji, farmaceuci czy lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji dodatkowe certyfikaty czy uprawnienia są najczęściej wymagane. W przypadku pozostałych zawodów jakiekolwiek dodatkowe wymagania występują rzadko (tabela 5). TABELA 5. WYMAGANIA ODNOŚNIE DODATKOWYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ W ZAWODY KLUCZOWE W BADANYCH FIRMACH Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji Nie Tak n % n % Ogółem 0 0% 7 00% 7 Farmaceuci 0 0% 5 00% 5 Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 2 33,3% 4 66,7% 6 0 90,9% 9,% Kierownicy w hotelarstwie 6 00% 0 0% 6 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 27 00% 0 0% 27 Rolnicy upraw polowych 6 00% 0 0% 6 Ogrodnicy 4 00% 0 0% 4 Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 8 00% 0 0% 8 Tynkarze i pokrewni 8 00% 0 0% 8 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 4 00% 0 0% 4 Mechanicy pojazdów samochodowych 6 00% 0 0% 6 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej 2% respondentów Znajomość pakietu typu MS Office jest wymagana tylko w niewielkim stopniu od: ogrodników, kierowników w hotelarstwie, czy farmaceutów. Natomiast odnośnie pozostałych zawodów kluczowych w powiecie najczęściej umiejętność ta nie jest wymagana (tabela 6). Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do znajomości specjalistycznych programów równieŝ wymaga się ich w znacznym stopniu od farmaceutów czy nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) (tabela 7). Znajomość języka obcego równieŝ przez większość przedsiębiorców nie jest wymagana. Jedynie w przypadku sprzedawców sklepowych oraz farmaceutów niektórzy badani pracodawcy oczekują, Ŝe osoby na tym stanowisku powinny znać język obcy w stopniu przynajmniej podstawowym. Natomiast od kierowników w hotelarstwie oczekuje się znajomości języka obcego w stopniu dobrym. Od pozostałych zawodów kluczowych w powiecie pyrzyckim nie wymaga się znajomości języka obcego (tabela 8). 3

TABELA 6. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI PAKIETU MS OFFICE W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 22 8,5% 3,% 2 7,4% 0 0% 0 0% 27 Ogrodnicy 9 64,3% 5 35,7% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) Ogółem 8 72,7% 3 27,3% 0 0% 0 0% 0 0% Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Tynkarze i pokrewni 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 7 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 7 Kierownicy w hotelarstwie 4 66,7% 2 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Rolnicy upraw polowych 5 83,3% 6,7% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Mechanicy pojazdów samochodowych 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Farmaceuci 3 60% 2 40% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej 2% respondentów TABELA 7. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI SPECJALISTYCZNYCH PROGRAMÓW W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 7 63% 8 29,6% 0 0% 2 7,4% 0 0% 27 Ogrodnicy 78,6% 3 2,4% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Ogółem 32

Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 9,% 6 54,5% 4 36,4% 0 0% 0 0% Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Tynkarze i pokrewni 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 6 85,7% 4,3% 0 0% 0 0% 0 0% 7 Kierownicy w hotelarstwie 4 66,7% 2 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 4 66,7% 2 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Rolnicy upraw polowych 5 83,3% 6,7% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Mechanicy pojazdów samochodowych 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Farmaceuci 2 40% 3 60% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej 2% respondentów TABELA 8. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI JĘZYKÓW OBCYCH W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 3 48,% 0 37% 3,7% 3,% 0 0% 27 Ogrodnicy 0 7,4% 4 28,6% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 9,% 0 0% 2 8,2% 3 27,3% 5 45,5% Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Tynkarze i pokrewni 8 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 6 85,7% 4,3% 0 0% 0 0% 0 0% 7 Kierownicy w hotelarstwie 0 0% 2 33,3% 3 50% 6,7% 0 0% 6 Ogółem 33

Lekarze bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 4 66,7% 2 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Rolnicy upraw polowych 4 66,7% 2 33,3% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Mechanicy pojazdów samochodowych 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Farmaceuci 3 60% 2 40% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej 2% respondentów 34

5. Profil demograficzny pracownika Kolejne zawarte w kwestionariuszu wywiadu pytanie dotyczyło cech demograficznych pracowników. Zdaniem większości respondentów (około 64%) miejsce zamieszkania pracowników nie ma znaczenia, zarówno obecnie, jak i w ciągu najbliŝszych 2 miesięcy. Ponad 30% badanych wolałoby, aby miejsce zamieszkania pracowników znajdowało się blisko zakładu pracy, na terenie powiatu (rysunek 2). RYSUNEK 2. GDZIE POWINIEN MIESZKAĆ PAŃSTWA PRACOWNIK? w ciągu 2 miesięcy 36% 64% blisko zakładu pracy, z obszaru powiatu obecnie 36% 64% nie ma to znaczenia 0% 20% 40% 60% 80% 00% Dla blisko połowy lokalnych pracodawców (43%) równieŝ nie ma znaczenia płeć przyjmowanych pracowników. JednakŜe wśród tych przedstawicieli badanych firm, dla których płeć osób zatrudnionych jest istotna, najczęściej zatrudnianą grupą są męŝczyźni (rysunek 22). W przypadku preferencji respondentów odnośnie wieku, większość wskazała, iŝ wiek potencjalnych pracowników jest dla nich waŝny. Preferowaną kategorią wieku jest przedział pomiędzy 26, a 45 rokiem Ŝycia (rysunek 23). RYSUNEK 22. CZY Z PUNKTU WIDZENIA KLUCZOWEGO ZAWODU PAŃSTWA FIRMY LEPIEJ JEST GDY PRACOWNIK JEST: w ciągu 2 miesięcy obecnie 20% 20% 37% 37% 43% 43% kobietą męŝczyzną nie ma to znaczenia 0% 20% 40% 60% 80% 00% 35

RYSUNEK 23. CZY WYSTĘPUJĄ PREFERENCJE ODNOŚNIE WIEKU? W ODNIESIENIU DO ZAWODU KLUCZOWEGO JAKIEŚ OKREŚLONE w ciągu 2 miesięcy 6,5% 52,7% 2,7% 0,5% 37,6% obecnie 5,9% 52,7% 2,7% 0,5% 38,2% 0% 20% 40% 60% 80% 00% w tym zawodzie powinni pracować ludzie młodzi, do 25 roku Ŝycia preferowanę kategorią wiekową są osoby pomiędzy 26, a 45 rokiem Ŝycia najkorzystniej zatrudniać jest osoby starsze, bardziej doświadczone zawodowo (powyŝej 45 lat) osoby, które są na emeryturze/rencie nie ma to znaczenia Respondenci zostali równieŝ zapytani, czy w ich firmach obowiązki osób zatrudnionych w zawodach kluczowych dla firmy mogą być powierzone osobom niepełnosprawnym. Większość z nich zadeklarowała, Ŝe osoby niepełnosprawnee nie mogą wykonywać tych czynności obecnie ( zdecydowanie nie -30,%, raczej nie - 29,6%). Wyniki badań pokazują równieŝ, iŝ badani nie planują w ciągu najbliŝszych 2 miesięcy zatrudniać osób niepełnosprawnych na stanowiska kluczowe ( zdecydowanie nie -29,6% oraz raczej nie -29,6%) (rysunek 24). RYSUNEK 24. CZY OSOBY WYKONUJĄCE TEN ZAWÓD MOGĄ BYĆ NIEPEŁNOSPRAWNE? w ciągu 2 miesięcy 29,6% 29,6% 29,6% 5,4% 4,8% obecnie 30,% 29,6% 29,6% 5,4% 4,8% 0% 20% 40% 60% 80% zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdecydowanie tak nie ma to znaczenia nie wiem 00% Badani przedsiębiorcy w zdecydowanej większości przypadków (95,2%) wskazywali, Ŝe sytuacja rodzinna osób kandydujących na objęcie kluczowego stanowiska w ich firmie ma znaczenie (rysunek 25). Dla niemalŝee wszystkich respondentów (92,5%) posiadanie dzieci przez pracowników odgrywa duŝą rolę przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu danej osoby do pracy (rysunek 26). Z analizy danych wynika, Ŝe procent pracodawców zwracających uwagę na sytuację rodzinną przy zatrudnianiu nowych pracowników w najbliŝszym czasie zmniejszy się od stanu obecnego o 8,%. 36

RYSUNEK 25. CZY W WYKONYWANIU KLUCZOWEGO ZAWODU MA ZNACZENIE USTABILIZOWANA SYTUACJA RODZINNA? w ciagu 2 miesięcy 87,,% 2,9% tak obecnie 95,2% 4,8% nie 80% 85% 90% 95% 00% RYSUNEK 26. CZY W WYKONYWANIU KLUCZOWEGO ZAWODU MA ZNACZENIE POSIADANIE DZIECI? w ciagu 2 miesięcy 78% 22% tak obecnie 92,5% 7,5% nie 0% 20% 40% 60% 80% 00% Dla większości badanych doświadczenie zawodowe potencjalnych pracowników ma znaczenie. Pracodawcy przy rekrutacji oczekują od kandydatów co najmniej 3 miesięcznego staŝu pracy (48,9%) oraz staŝu zawodowego powyŝej dwóch lat (34,4%). Według deklaracji respondentów sytuacja ta w ciągu najbliŝszych 2 miesięcy nie ulegnie znaczącym zmianom (rysunek 27). RYSUNEK 27. JAKIEGO DOŚWIADCZENIE ZAWODOWEGO OCZEKUJĄ PAŃSTWO OD SWOICH PRACOWNIKÓW? w ciągu 2 miesięcy 6,7% 50,0% 33,3% obecnie 6,7% 48,9% 34,4% 0% 20% 40% 60% 80% 00% doświadczenie zawodowe nie jest przez nas wymagane oczekujemy od pracowników posiadania co najmniej 3 - miesięcznego staŝu zawodowego oczekujemy od pracowników dłuŝszego staŝu zawodowego - powyŝej 2 lat Badani przedsiębiorcy najczęściej weryfikują umiejętności swoich nowoprzyjętych pracowników podczas wykonywania przez nich powierzonych im czynności na stanowisku pracy. Jest to najbardziej popularny sposób wstępnej weryfikacji potencjalnych pracowników, na który wskazało 7% 37

respondentów. Za najbardziej skuteczny sposób sprawdzania kwalifikacji nowozatrudnionych pracowników wśród wszystkich stosowanych przez pracodawców metod uznano testy wiedzy i umiejętności (47,%) (rysunki 28 i 29). RYSUNEK 28. W JAKI SPOSÓB PRACOWNIKÓW? SPRAWDZAJĄ PAŃSTWO KWALIFIKACJE NOWOZATRUDNIONYCH testy wiedzy i umiejętności 9,% 90,9% sprawdzian umiejętności na stanowisku pracy 7% 29% referencje z wcześniejszego miejsca pracy Ŝyciorys zawodowy (CV) 62,9% 56,5% 37,% 43,5% tak nie certyfikat 36,6% 63,4% 0% 20% 40% 60% 80% 00% RYSUNEK 29. PROSZĘ OCENIĆ SKUTECZNOŚĆ SPOSOBÓW SPRAWDZANIA NOWOZATRUDNIONYCH PRACOWNIKÓW? KWALIFIKACJI sprawdzian umiejętnościi na 0,8% 3% stanowisku pracy certyfikat 8,8% 55,3% 5,5% 40,9% 39,7% testy wiedzy i umiejętności 23,5% 29,4% 47,% referencje z wcześniejszego miejsca 2,6% pracy 34,2% 58,% 5,% Ŝyciorys zawodowey (CV) % 4,9% 5,4% 5,7% 0% 20% 40% 60% 80% 00% zupełnie nie skuteczny mało skuteczny umiarkowanie skuteczny bardzo skuteczny 6. Podnoszenie kwalifikacji przez pracowników badanych firm Kolejna część skierowanego do przedsiębiorców kwestionariusza wywiadu, dotyczyła kwalifikacji pracowników w badanych firmach. Pytania posłuŝyły do znalezienia odpowiedzi na pytania: Jak pracodawcy oceniają przygotowanie zawodowe potencjalnych pracowników? Jakie zdaniem pracowników są ich potrzeby szkoleniowe? Jakich kwalifikacji i kompetencji zawodowych poszukują pracodawcy w ofertach pracy? 38