Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 21, Nr 1/2017, tom II Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach W poszukiwaniu determinant i uwarunkowań wysokiej efektywności organizacji: teoria i praktyka Grażyna Tatka 1 WYNIKI FINANSOWE I NAKŁADY INWESTYCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW NIEFINANSOWYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM Streszczenie: W artykule przedstawiono zagadnienie kształtowania się wyników finansowych i nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim na tle kraju. Szczególną uwagę zwrócono na tendencje rozwojowe w tym zakresie w ostatnich latach 2013-2014. Wnioski końcowe zawarte w podsumowaniu upoważniają do stwierdzenia, że wyniki finansowe uzyskane w 2014 r. przez badane przedsiębiorstwa niefinansowe w województwie świętokrzyskim, jak również poniesione przez nie nakłady inwestycyjne były wyższe w porównaniu z rokiem poprzednim. Korzystnie wypadło również województwo świętokrzyskie pod względem rozpatrywanych wskaźników ekonomiczno-finansowych w badanym okresie na tle kraju, gdzie odnotowano nieznaczny ich spadek. Na zakończenie artykułu przedstawiono prognozę rozwoju sytuacji finansowej przedsiębiorstw niefinansowych województwa świętokrzyskiego. Słowa kluczowe: wyniki finansowe, nakłady inwestycyjne, przedsiębiorstwa niefinansowe, województwo świętokrzyskie Wprowadzenie Gospodarka rynkowa charakteryzuje się coraz większą złożonością procesów gospodarczych i nasilającą się konkurencją. Zjawiska te należy uznać za normalne i wzajemnie ze sobą powiązane. We współczesnych warunkach funkcjonowania podmiotów gospodarczych trudno więc sobie wyobrazić kierowanie ich działalnością bez odwoływania się do 1 Dr Grażyna Tatka, Wyższa Szkoła Ekonomii, Prawa i Nauk Medycznych im. prof. E. Lipińskiego w Kielcach. 125
informacji charakteryzujących dotychczasowe dokonania oraz bez przeprowadzania okresowych analiz, mających na celu, z jednej strony, ustalenie czy dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty, a z drugiej na określenie kierunków i sposobów doskonalenia dalszej działalności. Analiza odnosząca się do działalności gospodarczej nosi ogólną nazwę analizy ekonomicznej. Instrumentem zaś służącym do poznawania przebiegu procesów finansowych w przedsiębiorstwie, określenia zależności między nimi oraz oceny ich wpływu na osiągane wyniki ekonomiczne jest analiza finansowa. Obejmuje ona zagadnienia dotyczące sytuacji majątkowej i kapitałowej, analizę wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynik finansowy i związaną z tym ocenę efektywności gospodarowania 2. Dzięki tym walorom, a także ze względu na duże zapotrzebowanie informacyjne płynące z otoczenia przedsiębiorstwa, ta część analizy ekonomicznej znajduje powszechne zastosowanie w życiu gospodarczym. Celem artykułu jest zaprezentowanie wyników finansowych i nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych województwa świętokrzyskiego na tle kraju i dokonanie ich analizy w odniesieniu do lat 2010-2014. Do realizacji powyższego celu posłużyła autorce analiza literatury przedmiotu, danych statystycznych, jak również aktów prawnych. W artykule została zastosowana metoda opisowa i analityczna. Artykuł składa się głównie z komentarzy analitycznych, ilustrowanych graficznie za pomocą wykresów przedstawiających tendencje na przestrzeniu ostatnich kilku lat. Opatrzono je tablicami przekrojowymi obrazującymi poziom zjawiska w województwie świętokrzyskim, jak również w kraju. Zakres tematyczny obejmuje problematykę wyników finansowych i nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych. Wybrane dane zaprezentowano w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności PKD 2007, opracowanej na podstawie Statystycznej Klasyfikacji Działalności Gospodarczych we Wspólnocie Europejskiej 3. Przedsiębiorstwo niefinansowe określono jako podmiot zaklasyfikowany do następujących sekcji według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007): 4 Przemysł (sekcje B,C,D,E); Przetwórstwo przemysłowe (sekcje C); Budownictwo (sekcja F); Handel i naprawa pojazdów (sekcja G); Transport i gospodarka magazynowa (sekcja H); Zakwaterowanie i gastronomia (sekcja I); Informacja i komunikacja (sekcja J); 2 P. Filip, Zastosowanie analizy finansowej do oceny źródeł finansowania rozwoju działalności gospodarczej, [w:] E. Nowak, A. Kaszuba-Perz (red.), Rachunkowość a zintegrowane zarządzanie przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2004, s. 62. 3 PKD 2007 wprowadzona z dniem 1 stycznia 2008 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 XII 2007 r. (Dz.U. Nr 251, poz. 1885), zastąpiła Polską Klasyfikację Działalności PKD 2004, [w:] Rocznik Statystyczny województwa świętokrzyskiego 2015, s. 24. 4 Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 r., GUS; www.stat.gov.pl, (31.12.2015). 126
Obsługa rynku nieruchomości (sekcja L); Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (sekcja M); Administrowanie i działalność wspierająca (sekcja N - bez podklasy 81.30.Z); Edukacja (sekcja P); Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (sekcja Q bez podklasy 86.10.Z); Kultura i rekreacja (sekcja R); Pozostała działalność usługowa (sekcja S bez działu 94). Dane prezentowane w artykule nie obejmują jednostek prowadzących działalność zaklasyfikowaną według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 do sekcji A (Rolnictwo, Leśnictwo, Łowiectwo i Rybactwo), K (Działalność finansowa i ubezpieczeniowa) oraz O (Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenie społeczne). W artykule, dane w zakresie wyników finansowych i nakładów inwestycyjnych dotyczą podmiotów gospodarczych prowadzących księgi rachunkowe, w których liczba pracujących przekracza 49 osób 5. Wynik finansowy jako podstawowa kategoria ekonomiczna Wynik finansowy jest jedną z najważniejszych kategorii ekonomicznych w działalności gospodarczej. Jednostki gospodarcze prowadzą swoją działalność w celu osiągnięcia określonych rezultatów wyników. Wyniki te można rozpatrywać z różnych punktów widzenia, jednak w długiej perspektywie wszystkie składają się na osiągnięcie i maksymalizację zysku. Wynik działalności gospodarczej w jednostkach gospodarczych występuje w postaci rzeczowej i finansowej. Wyniki rzeczowe są etapem pośrednim osiągnięcia wyniku finansowego. Wyniki rzeczowe w procesie sprzedaży zamieniane są na wyniki finansowe 6. Wynik finansowy jest ogólnym określeniem wyrażonego w pieniądzu okresowego efektu prowadzonych działań gospodarczych. Wynik finansowy netto, zwany również wynikiem bilansowym, jest ustalonym na podstawie ksiąg rachunkowych ostatecznym wynikiem działalności jednostki w danym okresie. Jest ustalany jako różnica między osiągniętymi w tym okresie przychodami a kosztami poniesionymi na ich osiągniecie oraz kosztami tego okresu z uwzględnieniem wyników nadzwyczajnych oraz obowiązkowych obciążeń 7. Wynik finansowy jest najbardziej syntetyczną miarą korzyści ekonomicznych osiąganych dzięki działaniom podejmowanym przez przedsiębiorstwo. Jest wypadkową procesów przyczyniających się do zwiększenia tych korzyści oraz procesów powodujących ich zmniejszenie. Do zwiększenia korzyści ekonomicznych przyczynia się osiąganie przychodów (i zysków), natomiast zmniejszenie korzyści ekonomicznych powoduje poniesienie kosztów (i strat). Wynik finansowy może przyjąć wartość dodatnią lub ujemną. Dodatni wynik finansowy jest nazywany zyskiem i występuje wtedy, kiedy osiągnięte przychody 5 Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2014 r., Urząd Statystyczny Kielce 2015, s. 10. 6 J. Pfaff, Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSFF, PWN, Warszawa 2011, s. 423. 7 Ibidem. 127
są większe od poniesionych kosztów. Ujemny wynik finansowy jest nazywany stratą i występuje wówczas, gdy osiągnięte przychody są mniejsze od poniesionych kosztów 8. Na ogół zasadą jest osiągnięcie takiego przychodu, który w całości pokryłby koszty i roszczenia urzędu skarbowego z tytułu podatku dochodowego, a nadwyżkę zanotował jako zysk netto. Dla oceny efektywności przeprowadzonych inwestycji bierze się pod uwagę rentowność uzyskanych obrotów (brutto i netto). Rentowność obrotu brutto i netto są wyrażonymi w procentach relacjami odpowiednio wyniku finansowego brutto i netto do przychodów z całokształtu działalności przedsiębiorstwa. Opinię na temat zdolności przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych (bieżących), można sformułować na podstawie kształtowania się wskaźników płynności finansowej I i II stopnia. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych województwa świętokrzyskiego i ich analiza na tle kraju w latach 2010-2014 Wykres 1. Wskaźniki rentowności obrotu netto w przedsiębiorstwach niefinansowych w 2013 r. w podziale na województwa Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2013 r., Urząd Statystyczny Kielce 2014, s. 22. 8 K. Czubakowska, W. Gabrusiewicz, E. Nowak, Przychody koszty wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009, s. 181. 128
Wyniki finansowe 9 uzyskane w 2014 r. przez badane przedsiębiorstwa w województwie świętokrzyskim były lepsze w porównaniu z rokiem poprzednim, natomiast w relacji do 2010 r. odnotowano jedynie poprawę płynności finansowej 10. W kraju wyniki finansowe uzyskane w 2014 r. były nieco słabsze od uzyskanych rok wcześniej (nieznacznemu pogorszeniu uległ wskaźnik poziomu kosztów oraz wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto), jak również gorsze w relacji do osiągniętych w 2010 r. Wskaźniki rentowności obrotu netto w przedsiębiorstwach niefinansowych w przekroju poszczególnych województw w roku 2013, przedstawia wykres 1. W 2013 r. rentowność obrotu netto przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim na tle kraju w porównaniu do roku 2012 znacznie się pogorszyła. Województwo uplasowało się na ostatnim miejscu, osiągając dużo niższy wynik niż średnia krajowa (3,8%). Wskaźniki rentowności obrotu netto w przedsiębiorstwach niefinansowych w przekroju poszczególnych województw w roku 2014, przedstawia wykres 2. Wykres 2. Wskaźniki rentowności obrotu netto w przedsiębiorstwach niefinansowych w 2014 r. w podziale na województwa Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2014 r, op.cit., s. 22. 9 Dane dotyczące wyników finansowych przedsiębiorstw prezentowane są w dostosowaniu do nowelizacji Ustawy z dnia 29 IX 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity Dz. U. 2013, poz. 33. 10 Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2014 r.,, op.cit., s. 84. 129
Na podstawie zamieszczonego wykresu 2. można zauważyć, że w 2014 r. rentowność obrotu netto przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim na tle kraju uległa nieznacznej poprawie, gdyż wynik jest już bliski średniej krajowej (3,7%). Województwo świętokrzyskie uplasowało się na 12 pozycji w kraju. Następnym elementem będącym przedmiotem analizy jest udział przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w ogólnej liczbie badanych podmiotów, co przedstawia wykres 3. Wykres 3. Udział liczby przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w ogólnej liczbie badanych podmiotów w latach 2010-2014. Źródło: Ibidem, s. 84. W 2014 r. zysk netto wykazało 81,1% badanych przedsiębiorstw, wobec 78,8% przed rokiem. Wynik ten był porównywalny do roku 2012 (78,5%), natomiast w odniesieniu do roku 2010 i 2011 niższy. W województwie świętokrzyskim w 2014 roku odnotowano niewielki wzrost wskaźnika (2,3%), w 2013 roku nieznaczny wzrost o 0,3%, ale w odniesieniu do roku 2010 i 2011 widoczna jest tendencja spadkowa. W skali kraju wzrost ten w 2014 roku osiągnął porównywalny wynik wzrost wskaźnika (2,0%) również w odniesieniu do roku 2012, można zauważyć nieznaczny jego wzrost. Lata 2010- -2011 pokazują porównywalne wyniki. Kolejnym ważnym elementem stanowiącym przedmiot analizy, jest udział przychodów przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w przychodach z całokształtu działalności, co przedstawia wykres 4. Dane zaprezentowane na wykresie 4. pozwalają zauważyć znaczną poprawę w analizowanym zakresie województwa świętokrzyskiego na tle kraju. Otóż udział przychodów przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w przychodach z całokształtu działalności zwiększył się z 78,4% zanotowanych w 2013 r. do 83,5% w 2014 r. Jest to korzystna zmiana od 2011 r, gdzie to zanotowano znaczny spadek wyżej omawianego wskaźnika (jednak w 2010 roku wskaźnik ten był wyższy i wynosił 85,8%). Natomiast w skali kraju wskaźnik ten uległ zmniejszeniu z 85,3% 130
w 2013 r. do 82,1% w 2014 r. Tendencję spadkową tego wskaźnika można zauważyć w latach 2010-2012. Wykres 4. Udział przychodów przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w przychodach z całokształtu działalności w latach 2010-2014 Źródło: Ibidem. Rok 2014 okazał się również bardziej korzystny dla województwa świętokrzyskiego w zakresie osiąganych przychodów z całokształtu działalności, które to ukształtowały się na poziomie 38987,0 mln zł wobec 38975,0 mln zł w 2013 r., natomiast koszty ich uzyskania zmalały o 1,3% do 37494,0 mln zł. Wyższa dynamika przychodów z całokształtu działalności niż kosztów ich uzyskania, wpłynęła na poprawę wskaźnika poziomu kosztów, co przedstawia wykres 5. Wykres 5. Wskaźnik poziomu kosztów przedsiębiorstw niefinansowych w latach 2010-2014 Źródło: Ibidem, s. 85. 131
Zamieszczony wykres pozwala zauważyć, że wskaźnik poziomu kosztów w województwie świętokrzyskim w roku 2011 wykazuje tendencję malejącą w stosunku do roku 2010, następnie wskaźnik ten rośnie aż do roku 2013, w którym z kolei następuje jego zmniejszeniu o 1,2% z 97,4% do 96,2% w 2014 r. W kraju w roku 2012 można zauważyć dość znaczny jego wzrost w porównaniu z rokiem 2011, po czym minimalny spadek w 2013 roku, ale znów w 2014 roku zanotowano jego wzrost o 0,2% z 95,5% w 2013 r. do 95,7%. W omawianym okresie poprawiły się również: wynik na działalności gospodarczej, wynik finansowy brutto i netto oraz wynik ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (w kraju odnotowano natomiast niższy poziom wyników finansowych przedsiębiorstw w stosunku do poprzedniego roku, z wyjątkiem wyniku ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów). Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów w 2014 r. w województwie świętokrzyskim osiągnęły wartość 37283,5 mln zł (spadek o 0,4% w stosunku do roku poprzedniego). Spadek ten wykazuje jednak tendencję malejącą w stosunku do lat poprzednich, który wyniósł wówczas 1,1%. Koszty ich uzyskania wyniosły 36103,3 mln zł (spadek o 1,1% w stosunku do 2013 roku). Wynik ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów omawianych przedsiębiorstw w województwie świętokrzyskim (na poziomie 1180,2 mln zł) był o 26,2% wyższy niż przed rokiem, przy równoczesnym pogorszeniu wyniku na pozostałej działalności operacyjnej (z 163,1mln zł w 2013 r. do 106,4 mln zł w 2014 r.) oraz poprawie wyniku na operacjach finansowych (z minus 100,5 mln zł do plus 206,4 mln zł). W rezultacie, wynik finansowy na działalności gospodarczej był o 49,6% wyższy od zanotowanego w roku poprzednim (wyniósł 1493,0 mln zł). Wynik finansowy brutto osiągnął wartość 1493,1 mln zł, tj. o 48,5% większą niż w 2013 r. Po odliczeniu obciążeń, wynik finansowy netto ukształtował się na poziomie 1327,7 mln zł w 2014 r. i zwiększył się o 53,3% w stosunku do uzyskanego przed rokiem 11. Poprawiły się również wskaźniki rentowności ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (z 2,5% w roku 2013 do 3,2% w roku 2014), obrotu brutto (odpowiednio z 2,6% do 3,8%) oraz obrotu netto (z 2,2% do 3,4%), co przedstawia wykres numer 6. Wartości powyższych wskaźników świadczą o korzystnych zmianach zachodzących w prowadzonej działalności przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim w 2014 roku. Nie mniej jednak, zauważyć można, że omawiane wskaźniki we wcześniejszych latach (2010-2011) osiągały wyniki wyższe. Lepsza niż w latach poprzednich była także zdolność do obsługi bieżących zobowiązań. Wskaźniki płynności finansowej I i II stopnia w 2014 roku zwiększyły się odpowiednio z 36,1% do 52,4% oraz z 83,1% do 114,6%, co przedstawia tabela 1. W kraju w 2014 r. odnotowano natomiast nieznaczny spadek rentowności zarówno brutto, jak i netto badanych przedsiębiorstw w odniesieniu do lat poprzednich. Można jednak zauważyć, że wskaźniki te w latach 2010-2011 osiągnęły znacznie wyższe wartości niż w latach kolejnych. Wzrosła natomiast płynność finansowa 11 Bank danych lokalnych, www.stat.gov.pl. 132
zarówno I, jak i II stopnia, jednak (szczególnie w roku 2010), można zauważyć lepsze wyniki w tym zakresie. Wykres 6. Wskaźnik rentowności obrotu netto przedsiębiorstw niefinansowych w latach 2010-2014 Źródło: Ibidem. Tabela 1. Wybrane wskaźniki ekonomiczno-finansowe w przedsiębiorstwach niefinansowych w latach 2010-2014 Wyszczególnienie Wskaźnik poziomu kosztów Wskaźnik rentowności ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 2010 2011 2012 2013 2014 w % POLSKA 94,7 Wskaźnik rentowności obrotu brutto 5,3 5,4 4,2 4,5 4,3 Wskaźnik rentowności obrotu netto 4,4 4,5 3,4 3,8 3,7 Wskaźnik płynności I stopnia 39,7 38,1 34,1 35,0 38,9 Wskaźnik płynności II stopnia 105,5 102,7 97,4 96,8 102,5 ŚWIĘTOKRZYSKIE Wskaźnik poziomu kosztów Wskaźnik rentowności ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 95,2 5,5 94,8 5,8 96,6 3,9 97,4 2,5 96,2 3,2 Wskaźnik rentowności obrotu brutto 4,9 5,2 3,4 2,6 3,8 Wskaźnik rentowności obrotu netto 4,2 4,3 2,9 2,2 3,4 Wskaźnik płynności I stopnia 37,8 40,4 39,7 36,1 52,4 Wskaźnik płynności II stopnia 93,9 97,4 91,5 83,1 114,6 Źródło: Ibidem, s. 86. Jak już wcześniej podkreślono, po prezentacji wybranych wskaźników ekonomiczno-finansowych na zamieszczonych wykresach, jak również danych zawartych w powyższej tabeli, można zauważyć korzystne zmiany zachodzące w działalności gospodarczej przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim 5,2 94,6 5,3 95,8 4,3 95,5 4,3 95,7 4,5 133
w odniesieniu do kraju, gdzie omawiane wartości wskaźników uległy w 2014 r., co prawda nieznacznemu, ale jednak pogorszeniu w odniesieniu do lat poprzednich (poza rokiem 2010 i 2011). Analiza ta napawa optymizmem i równocześnie pozwala na sformułowanie optymistycznych prognoz rozwojowych dla przedsiębiorstw niefinansowych województwa świętokrzyskiego na przyszłe lata. Nakłady inwestycyjne ogólny zarys Inwestowanie jest podstawowym czynnikiem wzrostu i rozwoju gospodarczego. Bez niego nie jest możliwe prowadzenie rentownej działalności w długim okresie. Przy braku rozwoju, niedostosowanie produkcji lub usług do potrzeb klientów oraz walka konkurencyjna skazują podmiot gospodarczy na bankructwo. Inwestycje stanowią podstawowy sposób powiększania kapitału 12. W szerokim znaczeniu inwestycje oznaczają nakłady gospodarcze przeznaczone na powiększenie lub odtworzenie składników majątku, które w przyszłości przyniosą pozytywne efekty. Tak pojmowane inwestycje obejmują nakłady na tworzenie nowych zdolności wytwórczych poprzez wznoszenie nowych obiektów, rozbudowę istniejących oraz lokowanie wolnych środków pieniężnych w sposób, który w przyszłości przyniesie zwiększenie dochodu 13. Zmienne warunki otoczenia, ciągły postęp techniczny i technologiczny, wciąż wzrastająca konkurencja wszystkie te czynniki motywują przedsiębiorstwa chcące utrzymać pozycję na rynku do prowadzenia działań inwestycyjnych i co za tym idzie ponoszeniem na nie nakładów. Procesy inwestycyjne stanowią podstawę rozwoju przedsiębiorstwa, kształtują jego przyszłość i wywołują długofalowe skutki ekonomiczne. Wpływają na konkurencyjność przedsiębiorstwa, jego udział w rynku i możliwość generowania zysku 14. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw niefinansowych województwo świętokrzyskie na tle kraju Nakłady inwestycyjne (w cenach bieżących) na nowe obiekty majątkowe oraz ulepszenie istniejących, poniesione w 2014 r. przez badane przedsiębiorstwa w regionie świętokrzyskim, wyniosły 1561,0 mln zł i były większe niż rok wcześniej o 4,5%. Dynamikę tych nakładów przedstawia wykres 7. Zaprezentowany wykres 7 pokazuje, że po raz pierwszy od 2011 r. odnotowano w 2014 r. wzrost nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych w województwie świętokrzyskim, co również stawia województwo w korzystnym świetle. Po raz kolejny jednak, wyższą dynamikę inwestycji odnotowano w skali całego kraju, gdzie w odniesieniu do 2013 r. nakłady inwestycyjne zwiększyły się o 15,3%. Należy jednak zauważyć, że omawiane wyniki, zarówno w odniesieniu do województwa świętokrzyskiego, jak i kraju, w roku 2010 osiągnęły najniższe wartości. 12 T. Cebrowska, Rachunkowość finansowa i podatkowa, PWN, Warszawa 2010, s. 285. 13 J. Pfaff, Z. Messner, Rachunkowość finansowa, op.cit., s.65. 14 M. Brzeziński (red.) Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, Difin, Warszawa 2007, s. 112. 134
Wykres 7. Dynamika nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych ogółem w latach 2010-2014 (ceny bieżące) Rok poprzedni = 100 Źródło: Ibidem, s. 87. Na uwagę zasługuje również prezentacja nakładów inwestycyjnych (w cenach bieżących) w rozbiciu na nakłady na środki trwałe oraz pozostałe nakłady, co przedstawia tabela 2. Tabela 2. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw niefinansowych (ceny bieżące) w latach 2010, 2013 i 2014 Wyszczególnienie 2010 2013 2014 POLSKA Ogółem w mln zł 89236,8 104061,4 119982,2 w tym w % - nakłady na: Budynki i budowle 42,1 41,3 40,8 Zakupy 56,8 57,9 57,9 maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi 45,5 46,6 45,9 środków transportu 11,3 11,3 12,0 ŚWIĘTOKRZYSKIE Ogółem w mln zł 1824,3 1493,3 1561,0 w tym w % - nakłady na: Budynki i budowle 40,3 29,4 41,2 Zakupy 59,5 69,4 57,5 maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi 50,7 64,2 51,6 środków transportu 8,8 5,2 5,9 Źródło: Ibidem, s. 87-88. Wzrost nakładów w 2014 r. w województwie świętokrzyskim spowodowany został znacznym zwiększeniem wydatków na budynki i budowle (porównywalnym do roku 2010). W omawianym roku w województwie świętokrzyskim na ten cel przeznaczono 643,3 mln zł (o 46,6 % więcej niż w 2013 r.). 135
W 2014 r. w porównaniu z rokiem 2013, wzrosły także nakłady na środki transportu do 92,1 mln zł (o 17,5 %), ale również w tym przypadku rok 2010 przyniósł lepsze wyniki. Pogłębił się natomiast spadek (do 15,9 %) wartości zakupów maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi, która obniżyła się do kwoty 805,5 mln zł. Wartość zakupów inwestycyjnych osiągnęła 897,6 mln zł i w porównaniu z rokiem 2013 zmniejszyła się o 13,4%, a udział tych zakupów w nakładach ogółem zmalał w skali roku o 11,9 p.proc. W odniesieniu do kraju, omawiane wskaźniki w analizowanym okresie kształtują się na podobnym poziomie, wykazując jednak niewielką tendencję malejącą. Strukturę nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych na środki trwałe przedstawia wykres numer 8. Wykres 8. Struktura nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw niefinansowych na środki trwałe w latach 2010 i 2014 (ceny bieżące) Źródło: Ibidem, s, 88. Wzrost nakładów inwestycyjnych nastąpił w większości sekcji. Do osiągnięcia większych niż w roku 2013 nakładów w największym stopniu przyczynił się wzrost w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami, rekultywacji (o 119,2%) i w przetwórstwie przemysłowym o 17,4%. Drugi rok z rzędu wzrosły nakłady w budownictwie o 59,7% oraz w handlu, naprawie pojazdów samochodowych (o 35,8%) oraz opiece zdrowotnej i pomocy społecznej o 110,6%. Nieznacznie zwiększyły się także nakłady w górnictwie i wydobywaniu (o 5,7%). Po znacznym wzroście w 2013 r. głęboki spadek wystąpił jednak w administrowaniu i działalności wspierającej (o 85,8%) i w obsłudze rynku nieruchomości (o 18,1%). Znacznie pogłębił się spadek inwestycji w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (do 40,4%). Nadal malały nakłady w transporcie i gospodarce magazynowej (o 15,7%). 136
W 2014 r. w regionie świętokrzyskim inwestorzy rozpoczęli realizację 648 nowych inwestycji o łącznej wartości kosztorysowej 668,5 mln zł i było to znacznie więcej niż przed rokiem (536 nowych inwestycji o wartości 432,4 mln zł). W kraju w omawianym okresie liczba rozpoczętych inwestycji uległa zwiększeniu o 2,1%, natomiast ich wartość kosztorysowa zmalała o 0,9% 15. Podsumowanie W 2014 r. wyniki finansowe badanych przedsiębiorstw w województwie świętokrzyskim były korzystniejsze niż uzyskane rok wcześniej, jak również w analizowanym okresie. Poprawie uległy podstawowe wskaźniki ekonomiczno-finansowe, gdyż odnotowano: wzrost rentowności i płynności finansowej oraz spadek poziomu kosztów. Wzrósł odsetek przedsiębiorstw wykazujących zysk netto, jak również zwiększył się udział przychodów przedsiębiorstw wykazujących zysk netto w ogólnej kwocie przychodów z całokształtu działalności. W kraju natomiast wyniki finansowe uzyskane w 2014 r. były nieco słabsze od uzyskanych w roku poprzednim (nieznacznemu pogorszeniu uległ wskaźnik poziomu kosztów (wobec polepszenia tego wskaźnika w roku 2012 w odniesieniu do okresu 2010-2011) oraz wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto). W 2014 r. po dwóch latach spadku (2012 i 2013) ponownie odnotowano wzrost nakładów inwestycyjnych poniesionych przez badane przedsiębiorstwa mające siedzibę na terenie województwa świętokrzyskiego. Szczególnie szybko rosły nakłady na budynki i budowle. O ponad połowę zwiększyła się wartość kosztorysowa inwestycji rozpoczętych, przy wyższej liczbie nowych inwestycji. W skali całego kraju w dalszym ciągu można zauważyć wyższą dynamikę nakładów inwestycyjnych, (począwszy już od roku 2012) zwiększenie liczby rozpoczętych inwestycji, lecz ich wartość kosztorysowa uległa nieznacznemu zmniejszeniu w odniesieniu do poprzedniego roku. Stwierdzony wzrost nakładów inwestycyjnych w badanych przedsiębiorstwach należy postrzegać jako pozytywne zjawisko, gdyż właśnie lokowanie odpowiednich kapitałów (inwestowanie) w rzeczowych składnikach majątkowych długotrwałego użytkowania (nieruchomościach, maszynach, urządzeniach, środkach transportowych itd.) stanowi niezbędny warunek do prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej. Analizowanie zaprezentowanych w artykule wskaźników ekonomiczno-finansowych stanowi bardzo ważny punkt wyjściowy do przewidywania przyszłościowego rozwoju sytuacji finansowej każdego przedsiębiorstwa, w tym również przedsiębiorstw niefinansowych. Uzyskane w toku analizy wskaźniki ilustrują przede wszystkim określone trendy (tendencje). Dlatego uzasadnione wydaje się ich formułowanie i analizowanie dla kilku kolejnych okresów, co było przedmiotem rozważań i jednocześnie celem niniejszego artykułu. Doceniając ich istotna rolę, trzeba posługiwać się nimi jednak z pewną ostrożnością, a zwłaszcza konieczne jest ich kompleksowe rozpatrywanie przy formułowaniu wniosków. 15 Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej, op.cit., s. 89. 137
Prognozując dalszy rozwój sytuacji finansowej przedsiębiorstw niefinansowych województwa świętokrzyskiego w przyszłości, wiedząc jednocześnie, że główny potencjał jego rozwoju stanowią dzisiaj dotacje unijne, należy przygotować się na zdobywanie funduszy rozwojowych w kolejnych latach. To właśnie fundusze unijne otworzyły wizję rozwoju województwa i wielkich zmian. W dalszym ciągu należy dużą wagę przywiązywać do poprawy infrastruktury drogowej, zapewnienia finansowania inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy. Bardzo ważne jest odrodzenie zaufania do biznesu, za którym poszłaby nowa fala inwestycji, spowodowana m.in. uwalnianiem przez przedsiębiorstwa zasobów finansowych nagromadzonych w ostatnich kilku latach. Istotnym problemem województwa świętokrzyskiego jest niedostatecznie rozwinięta oraz mała liczba powstających podmiotów gospodarczych. W związku z tym, należy przewidzieć realizację działań służących wzrostowi poziomu przedsiębiorczości społeczności regionalnej, poprzez udzielenie jej wsparcia finansowego (dotacje i instrumenty finansowe) na tworzenie nowych podmiotów gospodarczych ( w połączeniu ze wsparciem doradczo-szkoleniowym), a także wspomagającym we wstępnej fazie prowadzenia działalności. Województwo świętokrzyskie jako region atrakcyjny dla turystów, otwarty na inwestycje, przyjazny biznesowi i przedsiębiorczości, powinno upatrywać w tym klucza do sukcesu i dalszego rozwoju. Bibliografia Akty prawne Ustawa o rachunkowości z dnia 29.IX.1994 r. (dostosowanie do nowelizacji), Dz. U. 2013, poz. 330). Wydawnictwa zwarte Brzeziński M., (red.) Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, Difin, Warszawa 2007. Cebrowska T., Rachunkowość finansowa i podatkowa, PWN, Warszawa 2010. Czubakowska K., Gabrusiewicz W., Nowak E., Przychody koszty wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009. Filip P., Zastosowanie analizy finansowej do oceny źródeł finansowania rozwoju działalności gospodarczej, [w:] E. Nowak, A. Kaszuba-Perz (red.) Rachunkowość a zintegrowane zarządzanie przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2004. Pfaff J., Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSFF, PWN, Warszawa 2011. Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2013 r., Świętokrzyski Ośrodek Badań Regionalnych, Kielce 2014. Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa świętokrzyskiego w 2014 r., Świętokrzyski Ośrodek Badań Regionalnych, Kielce 2015. Rocznik statystyczny województwa świętokrzyskiego, Urząd Statystyczny w Kielcach, 2015. Materiały internetowe Bank danych lokalnych, www,stat.gov.pl/kielce Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 r., www.stat.gov.pl 138
Abstract Financial results and the capital expenditure of non-financial enterprises in the Świętokrzyskie Region The article presents the problem of forming the financial results and investments of non-financial corporations in the Świętokrzyskie Region in comparison to the rest of the country. Particular attention was paid to the development trends in this area in recent years 2013-2014. Conclusions contained in the summary entitle to conclude that the financial results achieved in 2014 by non-financial corporations examined in the Świętokrzyskie Region, as well as capital investments incurred by them were higher in comparison to the previous year. The Świętokrzyskie Region performed favourably in terms of considered economic and financial ratios in the analysed period in comparison with the rest of the country where a slight decrease was recorded. At the end of the article, prognosis for the development of the financial situation among non-financial corporations in the Świętokrzyskie region was presented. Keywords: financial results, investments, non-financial companies, Świętokrzyskie Region 139