() Spotkanie Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa Augustów, 13-14 czerwca 2013 r. Joanna Sokólska Podlaska Sieć Lokalnych Grup Działania
Instrument CLLD Komisja Europejska Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące EFRR, EFS, FS, EFRROW oraz EFMR objętych zakresem wspólnych ram strategicznych (.) oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z 14 marca 2012 r. Art. 28 Rozwój kierowany przez lokalną społeczność, który w odniesieniu do EFRROW określany jest nazwą LEADER, jest: skoncentrowany na konkretnych terytoriach subregionalnych; kierowany przez lokalną społeczność w postaci lokalnych grup działania, w których skład wchodzą przedstawiciele publicznych i prywatnych lokalnych interesów społecznogospodarczych, przy czym na poziomie podejmowania decyzji ani sektor publiczny, ani żadna inna grupa interesu nie reprezentuje więcej niż 49% głosów; prowadzony na podstawie zintegrowanych i wielosektorowych strategii rozwoju lokalnego; zaprojektowany z uwzględnieniem lokalnych potrzeb i potencjału oraz zawiera elementy innowacyjne w kontekście lokalnym i zakłada tworzenie sieci kontaktów oraz, w stosownych przypadkach, współpracę.
Art. 29 Określa minimalny zakres lokalnej strategii rozwoju (definicja obszaru i ludności, analiza SWOT, opis strategii i jej celów, opis procesu zaangażowania społeczności w opracowanie strategii, opis działań; opis procesu zarządzania, monitorowania i ewaluacji, plan finansowy, w tym planowaną alokację każdego z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych) Art. 30 Określa skład i zadania lokalnej grupy działania. Art. 31 Określa zakres wsparcia z funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi (koszty pomocy przygotowawczej, realizacja operacji, przygotowanie i realizacja działań w zakresie współpracy, koszty bieżące i związane z aktywizacją do wysokości 25% całkowitych wydatków publicznych poniesionych w ramach strategii rozwoju lokalnego). Instrument CLLD (podejście LEADER) jest obowiązkowy dla EFRROW (5% środków) i dobrowolny dla pozostałych funduszy (decydują kraje członkowskie). Komisja Europejska rekomenduje przyjęcie instrumentu CLLD do wdrażania przez pozostałe fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych m.in. opracowanie dokumentu Wspólne wytyczne dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej AGRI, EMPL, MARE i REGIO na temat rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (projekt z 30 stycznia 2013 r., dokument końcowy kwiecień 2013).
Instrument CLLD / RKSL poziom krajowy (1) Założenia Umowy Partnerstwa (dokument przyjęty przez Radę Ministrów 15 stycznia 2013) Zastosowanie RLKS w Polsce należał będzie do decyzji instytucji zarządzającej danym programem operacyjnym regionalnym (EFS, EFRR), dotyczącym obszarów wiejskich (EFRROW) i obszarów uzależnionych od rybactwa (EFMR). Wykorzystane zostaną doświadczenia inicjatywy LEADER realizowanej w ramach PROW 2007-2013. Mechanizmem RLKS będzie objęty tylko fragment działań na obszarach wiejskich, miejsko-wiejskich, miejskich oraz zależnych od rybactwa ściśle związany z realizacją inicjatyw na poziomie lokalnym, aktywizujących społeczności lokalne na podstawie strategii rozwoju lokalnego. Obszary, które będą mogły ubiegać się o wsparcie w ramach RLKS powinny oscylować pomiędzy 10 a 150 tys. mieszkańców. Na dziś główny problem we wprowadzeniu instrumentu RLKS do realizacji strategii wielofunduszowych jest brak harmonizacji przepisów UE w zakresie zasad wdrażania RLKS w ramach poszczególnych funduszy. Podstawą wdrażania RLKS jest lokalna grupa działania (LGD) partnerstwo, w którym uczestniczą przedstawiciele sektora publicznego, gospodarczego i społecznego, przy czym żadna grupa interesu nie może mieć więcej niż 49% głosów na poziomie podejmowania decyzji oraz co najmniej 50% przedstawicieli w organie podejmującym decyzje powinno pochodzić spoza sektora publicznego (spoza władz lokalnych).
Instrument CLLD / RKSL poziom krajowy (2) Lokalne strategie rozwoju (LSR) przygotowywane przez LGD w szerokiej konsultacji społecznej powinny być wybrane na podstawie jednolitych kryteriów dla całego kraju. W przypadku strategii wielofunduszowych dla każdej strategii wyznaczony byłby fundusz wiodący dla finansowania kosztów bieżących (administracyjnych i związanych z animacją) LGD. Szczegółowe przesądzenia w zakresie sposobu realizacji RLKS w Polsce zawarte będą w podręczniku opracowanym przez MRR i MRiRW we współpracy z najważniejszymi partnerami zaangażowanymi w późniejszą realizację RLKS w Polsce. Określał on będzie m.in. zasady harmonizacji wsparcia udzielanego z funduszy różnych polityk. Oczekiwane efekty zastosowania instrumentu RKSL: 1. Lepsze dopasowanie usług do potrzeb mieszkańców. 2. Zwiększenie zaangażowania podmiotów niepublicznych w świadczenie usług publicznych. 3. Większe upodmiotowienie lokalnych społeczności.
Instrument CLLD / RKSL poziom krajowy (3) Proponowane kierunki interwencji RLKS w ramach wszystkich programów wspólnych ram strategicznych: Poprawa dostępu mieszkańców do podstawowych dóbr i usług (edukacja, pomoc społeczna, zdrowie, kultura, dziedzictwo narodowe) Działania z zakresu rynku pracy (aktywizacja bezrobotnych, pobudzanie lokalnej przedsiębiorczości, przyciąganie kapitału zewnętrznego, rozwój turystyki) Wykorzystanie ICT dla rozwoju turystyki, promocji i marketingu lokalnych produktów Działania z zakresu działalności pozarolniczej i przetwórstwa, wprowadzania na rynek, w tym sprzedaży bezpośrednie, artykułów na małą skalę lub artykułów o charakterze lokalnym Projekty służące budowaniu zdolności administracyjnych lokalnych jst (np. zarządzanie rozwojem, promowanie atrakcyjności inwestycyjnej, ubieganie się o wsparcie ze środków UE oraz krajowych) Preferencje dla projektów realizowanych we współpracy partnerów publicznych i niepublicznych. Konieczna jest elastyczność dla zapewnienia swobody LGD w zakresie doboru kategorii interwencji i dopasowania do lokalnych potrzeb. W ramach RLKS należałoby dopuścić realizację projektów zintegrowanych, co wymaga jednak daleko posuniętej harmonizacji zasad wsparcia.
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (1) KE oczekuje, iż CLLD ułatwi realizację zintegrowanego podejścia wśród europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych zainteresowanych osiągnięciem na szczeblu lokalnym 11 celów tematycznych strategii Europa 2020. Jednocześnie instrument ten pozwoli społecznościom lokalnym na przyjęcie na własność celów strategii Europa 2020 (Wspólne wytyczne ) Podstawowym uzasadnieniem stosowania CLLD są lepsze wyniki w stosunku do tych osiąganych przy zastosowaniu tradycyjnych, odgórnych podejść (Wspólne wytyczne ) Lokalne podejście terytorialne fundusze koncentrują się na obszarach, które ich najbardziej potrzebują i mogą najlepiej je wykorzystać (Wspólne wytyczne ) Uczestnictwo i partnerstwo Partnerstwo mobilizuje wiedzę, energię i zasoby lokalnych aktorów. Brak pojedynczej grupy interesu, ani publicznego, ani prywatnego (Wspólne wytyczne ) Zintegrowane wielosektorowe strategie lokalne działania wzmacniają się nawzajem i wykorzystują mocne strony obszaru (Wspólne wytyczne ) Innowacyjność - w kontekście lokalnym, metoda generuje nowe sposoby myślenia i działania nowe rynki, nowe produkty, usługi, sposoby pracy i innowacje społeczne (Wspólne wytyczne ) Tworzenie sieci i współpraca lokalne obszary i wspólnoty uczą się od siebie nawzajem i znajdują sojuszników (Wspólne wytyczne ) Lokalni aktorzy mają większą wiedzę o lokalnych wyzwaniach oraz środki i możliwości, by się do nich odnieść (Wspólne wytyczne )
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (2) CLLD wykorzystuje doświadczenia przede wszystkim podejścia LEADER, w tym 7 głównych zasad podejścia LEADER (LSR dotyczące obszarów mniejszych niż regionalne, lokalne partnerstwa publiczno-prywatne, oddolne podejście z kompetencjami decyzyjnymi, wielosektorowe projektowanie i wdrażanie LSR, wdrażanie podejść innowacyjnych, wdrażanie projektów współpracy, tworzenie sieci partnerstw lokalnych), ale także doświadczenia innych programów takich jak URBAN, URBACT, czy EQUAL, czy oś 4 EFRM. CLLD stwarza możliwość rozszerzenia podejścia LEADER na obszary miejskie i wiejsko-miejskie oraz stwarza możliwości dla nowych form współpracy i partnerstw między obszarami miejskimi i wiejskimi (np. partnerstwa obejmujące zaniedbane dzielnice miast, okręgi przemysłowe, przedmieścia; mniejsze miasta wraz z obejmującymi je obszarami wiejskimi; podejście tematyczne zajmujące się konkretnym wyzwaniem w środowisku miejskim; podejście grupy docelowej skoncentrowanej np. na ludziach młodych, czy imigranatach). CLLD pozwala lepiej wykorzystać lokalne zasoby i skoordynować działania z różnych funduszy. Sytuacja w regionie nie jest jednolita CLLD pozwala wyrównywać różnice wewnątrz regionu. CLLD przyczyni się do wzrostu niskiego poziomu kapitału społecznego w Polsce, szczególnie na obszarach zmarginalizowanych i tym samym rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. CLLD to partnerstwo utworzenie szerokiego partnerstwa na rzecz jakiegoś obszaru jest już wartością samą w sobie.
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (3) Główną wartością dodaną wnoszoną przez rozwój kierowany przez lokalną społeczność jest udział społeczności lokalnej, w tym sektora prywatnego i wolontariackiego za pośrednictwem lokalnych grup działania (Komitet Regionów, listopad 2012. CLLD jest najlepszym praktycznym przykładem na to, co oznacza zasada pomocniczości na poziomie lokalnym (Komitet Regionów, listopad 2012). Jeśli cała oś priorytetowa będzie realizowana przy pomocy CLLD, może skorzystać z wyższej o 10% stopy współfinansowania z tych funduszy na poziomie osi priorytetowej. Wg KE CLLD powinno być elastycznym narzędziem do zaspakajania potrzeb różnych obszarów, tzn. że jeśli nawet CLLD zostanie zaprojektowane w ramach jednego priorytetu, to może być wykorzystany do osiągania wyników wspierających inne cele strategiczne. W przypadku wielofunduszowości, to LGD ma możliwość dokonania wyboru, czy zaprojektować lokalną strategię przy pomocy kilku, czy jednego funduszu. CLLD to większe wsparcie dla rozwoju lokalnego, nie tylko po to, by obywatele mogli bardziej utożsamiać się z celami wyznaczonymi w strategii Europa 2020 i ułatwiać jej realizację, ale też by ułatwić ożywienie gospodarcze i tworzenie miejsc pracy w strefach szczególnie dotkniętych obecnym kryzysem gospodarczym i finansowym oraz dostarczyć w tym celu nowych bodźców (Komitet Regionów, listopad 2012).
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (4) LGD może funkcjonować jako punkt kompleksowej obsługi dla lokalnych beneficjentów, który umożliwiłby zintegrowane i uproszczone wykorzystywanie w terenie funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi. Mógłby to potencjalnie być ogromny krok naprzód, jeśli chodzi o zadbanie o to, by dana gmina była w stanie przygotować zintegrowane projekty, które mogą otrzymać współfinansowanie z szeregu funduszy UE (Komitet Regionów, listopad 2012). CLLD ułatwi wdrażanie innowacyjnych projektów, które w innym przypadku nie zostałyby przewidziane w programach operacyjnych (Komitet Regionów, listopad 2012). Główna wartość dodana partnerstw na rzecz rozwoju lokalnego polega na wykorzystaniu różnorodnej wiedzy zgromadzonej w lokalnych grupach działania, które współpracując z beneficjentami nad rozwojem początkowego wniosku o finansowanie, poprawią jego jakość i umożliwią jego skuteczniejsze dopasowanie do szczegółowych potrzeb lokalnych (Komitet Regionów, listopad 2012). CLLD to kluczowe narzędzie harmonijnego rozwoju obszarów miejskich i wiejskich, wzmacniające zdolność tworzenia powiązań z otaczającymi obszarami podmiejskimi i wiejskimi, pomagające uniknąć niekontrolowanego rozwoju miast, zachęcające do tworzenia dobranej sieci małych i średnich miast oraz wzmacniające relacje między producentami i konsumentami lokalnych produktów rolnych (Komitet Regionów, listopad 2012).
Instrument CLLD / LEADER (1) PROW 2014-2020 wersja 1.0 z kwietnia 2013 Działanie LEADER założenia i główne zmiany Podejście LEADER z założenia jest oddolne, wielosektorowe, przekrojowe i partnerskie. LGD posiadają szerokie doświadczenie we wdrażaniu strategii oraz tworzeniu warunków dla skutecznego rozwoju kapitału społecznego oraz angażowania społeczności lokalnych w rozwój obszaru. Możliwość realizacji wielofunduszowej LSR, bardziej zintegrowanej. Wybór LGD ponad programami (m.in. wspólny komitet wybierający w przypadku strategii wielofunduszowych, możliwość/ konieczność połączenia LGD i LGR, uregulowanie kwestii następstwa prawnego, nie zmarnowanie potencjału LGD z okresu 2007-2013, ocena regionalna, panel ekspertów) Szersze kompetencje dla LGD. Projekty parasolowe i projekty własne LGD.
Instrument CLLD / LEADER - PROW 2014-2020 (2) Logika interwencji dla podejścia LEADER Cel tematyczny WRS 9: Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem Priorytet rozwoju polityki ROW 6: Włączenie społeczne, ograniczenie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich Cel szczegółowy 6b: Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich Proponowany zakres wsparcia: Prowadzenie działań informacyjnych, szkoleniowych i doradczych. Inwestycje w środki trwałe wspierające operacje z zakresu małego przetwórstwa w tym przetwarzania, wprowadzania do obrotu produktów rolnych objętych załącznikiem I do Traktatu. Inwestycje podwyższające użyteczność publiczną obszaru NATURA 2000 lub innego obszaru o wysokiej wartości przyrodniczej w szczególności inwestycje w ich zabezpieczenie lub udostępnianie. Wsparcie w zakresie założenie nowego przedsiębiorstwa premia na zasadach budżetu określonego dla działania Premia na rozpoczęcie działalności pozarolniczej EWENTUALNIE Wsparcie rozwoju przedsiębiorstw na zasadach i w ramach budżetu określonego dla działania Rozwój przedsiębiorczości.
Instrument CLLD / LEADER - PROW 2014-2020 (3) Proponowany zakres wsparcia: Inwestycje w działalność agroturystyczną. Inwestycje w infrastrukturę oraz usługi w zakresie turystyki, rekreacji, kultury, dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego na zasadach i w ramach budżetu określonego dla działania Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich. Z wyłączeniem takich działań jak gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami, budowa infrastruktury Internetu szerokopasmowego (działania wyjęte z PROW i przeniesione do Polityki Spójności); targowiska, drogi lokalne, rewitalizacja miejscowości (w PROW ale nie dla LEADER a). Przykładowe działania: mała infrastruktura turystyczna i rekreacyjna (np. ścieżki rowerowe, pola biwakowe, centra informacji turystycznej, wioski tematyczne, boiska, korty, trasy turystyczne, obiekty małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej) infrastruktura związana ze świadczeniem usług dla ludności (np. usługi prozdrowotne, proekologiczne), badania i inwestycje związane z dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym wsi (np. renowacja obiektów zabytkowych, muzea, skanseny, izby regionalne, tradycyjne odmiany roślin, pomniki przyrody, tradycyjne zawody, centra informacji kulturalnej) Tworzenie sieci w zakresie utworzenia krótkich łańcuchów dostaw i rynków lokalnych oraz działań promocyjnych.