Dział III: NOWA EUROPA 1. Temat: Rozpoznajemy przejawy rewolucji przemysłowej Cel w języku ucznia: Poznajemy jasne i ciemne strony rewolucji przemysłowej. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1769 r. opatentowanie maszyny parowej, 1837 r. opatentowanie silnika elektrycznego 2. poprawnie posługuję się terminami: rewolucja agrarna, fabryka, rewolucja przemysłowa, industrializacja, urbanizacja, metropolia, kapitaliści, proletariat 3. przedstawiam dokonania postaci: Roberta Fultona, George a Stephensona, Michaela Faradaya 4. określam przyczyny i charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej Pytanie kluczowe: W jaki sposób uprzemysłowienie wpłynęło na gospodarkę i środowisko naturalne? (Zaprezentuję przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia.) Zadanie 1 Uzupełnij schemat PRZYCZYNY REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ rewolucja... wzrost liczby... powstawanie... Zadanie 2 Uzupełnij słownik pojęć. przemiany społeczno-gospodarcze, które zaszły w gospodarce światowej na przełomie XVIII i XIX wieku zapoczątkowane w Wielkiej Brytanii.. - odchodzenie od feudalizmu, stosowanie nowoczesnych metod hodowli i uprawy, część chłopów przenosi się do miast - uprzemysłowienie...- zakłady wykorzystujące do produkcji na skalę masową pracę zarówno ludzi, jak i maszyn. 1
Zadanie 3 Na podstawie mapy uzupełnij tabelę Gałęzie przemysłu Regiony w Europie Przemysł ciężki Przemysł włókienniczy Wydobycie węgla kamiennego Wydobycie rud żelaza Zadanie 4 Uzupełnij tekst Państwem najbardziej uprzemysłowionym w XIX wieku była.... W I połowie XIX wieku rewolucja przemysłowa ogarnia. (wydobycie węgla, hutnictwo) oraz.. (1834 powstanie Niemieckiego.. Celnego, ważny ośrodek przemysłowy Zagłębie, intensywny rozwój Śląska) 2
Zadanie 5 Uzupełnij tabelę. wynalazek twórca kraj wykorzystanie parowóz.......... pod koniec XIX wieku najgęstszą sieć linii kolejowych miała Belgia parostatek......... używanie statków parowych, w których stosowano śruby okrętowe indukcja magnetyczna dysk Faradaya....... telegraf............ Zjawisko wykorzystane do budowy silników elektrycznych. Dysk Faradaya był pierwszą prądnicą prądu stałego, mógł też pracować jako silnik elektryczny prądu stałego. 1866 pierwsze połączenie kablowe przez Atlantyk 3
Aparat dagerotypowy......... Wielkie pudła, z czasem pomniejszane Zadanie 6 Uzupełnij schemat SKUTKI REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ plusy minusy 4
2. Temat: Poznajemy nowe ideologie wieku XIX. Cel w języku ucznia: Dowiemy się jakie idee przyciągały do siebie ludzi w XIX wieku. Nacobezu: 1. znam rok wydania Manifestu komunistycznego 1848 r. 2. poprawnie posługuję się terminami: strajk, konserwatyzm, liberalizm, socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, komunizm 3. przedstawiam okoliczności powstania ruchu robotniczego 4. wyjaśniam główne założenia liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w pierwszej połowie XIX w. Pytanie kluczowe: Wyobraź sobie, że jesteś robotnikiem w XIX wieku, w jaki sposób skutecznie zawalczysz o swoje prawa? Zadanie 1 Uzupełnij tabelę ideologia przedstawiciele czas Liberalizm Konserwatyzm Alexis de., John Stuart., Adam Edmund., Joseph de... powstania początek. wiek, filozofia oświecenia. rok początki założenia wolność., równość wszystkich obywateli wobec.. swoboda gospodarcza, krytyka absolutyzmu i feudalizmu, postulowanie ograniczenie udziału państwa w gospodarce. zwolennicy., zachowania. wartości i dotychczasowej hierarchii społecznej, przeciwnicy liberałów, krytyka industrializacji, demokratyzacji. Socjalizm głoszenie stworzenia systemu opartego na utopijny Claude de społecznej, postulowanie.- wiek zmian w prawie, organizowaniu pracy,., Charles poprawy. i.., Robert życia robotników. Wprowadzenie reform powinno odbyć się na drodze. Komunizmsocjalizm naukowy Karol, Fryderyk., komunistyczny.. krytyka kapitalizmu,.. powinni na drodze rewolucji przejąć władzę i wprowadzić ustrój.(bezklasowy, bez własności prywatnej, środki produkcji jako wspólne dobro obywateli) 5
Zadanie 2 Uzupełnij słownik pojęć.- zorganizowane przez robotników przerwy w pracy, mające na celu wymuszenie na właścicielach fabryk ustępstw. -zorganizowana działalność pracowników fabryk i zakładów dążących do uzyskania własnych praw..-organizacje, które reprezentowały robotników w ich sporach z właścicielami fabryk... -ruch polityczny powstały w Wielkiej Brytanii jego nazwa pochodziła od dokumentu People s Charter czyli Karty praw ludu....-inaczej komunizm, którego najważniejsze postulaty zawarte zostały w Manifeście Komunistycznym...-tajna międzynarodowa organizacja kierowana przez Giuseppe Mazziniego..- ideologia uznająca za najważniejsze wartości wolność i nieskrępowany rozwój jednostki...- według tej ideologii społeczeństwo jako wytwór historii i tradycji powinno rozwijać się w sposób ewolucyjny a nie w wyniku rewolucji i przewrotów, za trwałe podstawy państwa uznawał dziedziczność tronu, religię i kościół..- zorganizowane przez socjalistycznych utopistów kompleksy, które składały się z zakładów pracy, domów mieszkalnych dla pracowników, placówek edukacyjnych oraz obiektów kulturalnych. Zadanie 3 Uzupełnij notatkę W Europie na przełomie XVIII i XIX w. narodziły się.... Jedną z nich był., zakładający wolność i równość wszystkich obywateli wobec prawa. Do głównych teoretyków nurtu należeli: Anglik John Stuart oraz Francuz Alexis de... W opozycji do tej ideologii wykształcił się.. Jego twórca Edmund potępiał rewolucję oraz popierał poszanowanie dziedziczności tronu, utrzymanie dotychczasowego statusu religii i Kościoła. Rozwój przemysłu oraz ciężkie warunki pracy robotników zatrudnionych w fabrykach doprowadziły do powstania.... Jego przedstawiciele domagali się przede wszystkim podniesienia płac oraz poprawy warunków pracy. O swoje prawa walczyli oni początkowo za pomocą strajków, a później zaczęli zakładać..... Silny wpływ na robotników miały też postulaty..., którego podstawowe tezy zawarto w ".". 6
3. Temat: Omawiamy zjednoczenie Włoch w XIX wieku. Cel w języku ucznia: Dowiemy się, w jaki sposób Włosi zjednoczyli swoje państwo w XIX wieku. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1861 r. powstanie Królestwa Włoskiego, 1871 r. ogłoszenie Rzymu stolicą Włoch 2. poprawnie posługuję się terminem risorgimento 3. przedstawiam dokonania postaci: Camilla Cavoura, Wiktora Emanuela II, Giuseppe Garibaldiego 4. wskazuję na mapie trasę, którą przebył Garibaldi podczas wyprawy tysiąca czerwonych koszul w 1860 r. oraz tereny przyłączone do Królestwa Sardynii w 1859 r. Pytanie kluczowe: Jaki stosunek do zjednoczenia Włoch mieli sąsiedzi: Francuzi i Austriacy? Zadanie 1 Uzupełnij etapy zjednoczenia Włoch etap rok wydarzenie 1 1859 Wojna z. - sojusz Piemontu z. klęska Austrii w bitwach pod. i.. traktat pokojowy w.: Austria traci na rzecz.. Lombardię, którą potem przekazano Sardynii. 2 18. plebiscyty na północy Płw. Apenińskiego w.,. i.. przyłączenie tych rejonów do Królestwa Sardynii powstanie przeciwko władcy Królestwa. pomoc Giuseppe. (wyprawa./wyprawa.. ) przyłączenie Sycylii 3 1861 4 18. 5 1870 6 18.. parlament w. ogłasza powstanie Królestwa ; nowym władcą...., pierwszym premierem... dołączenie.. dołączenie (mimo protestów papieża,.., który ogłosił się. ) Rzym oficjalną stolicą... 7
KONCEPCJE ZJEDNOCZENIA WŁOCH W XIX WIEKU. Zadanie 2 SŁOWNIK POJĘĆ.- Zjednoczenie Włoch (proces jednoczenia państw Półwyspu Apenińskiego pod władzą Królestwa Sardynii, zapoczątkowany w 1859 roku i zakończony w 1870 roku.).- Królestwo Sardynii..- porozumienie zawarte w 1859 przez władców Francji i Austrii (Napoleona III i Franciszka Józefa), które zakończyło wojnę pomiędzy Francją i Piemontem a Austrią....- prywatna organizacja humanitarna z siedzibą w Genewie, której głównym celem działania jest pomoc poszkodowanym w wyniku konfliktów zbrojnych. Powstał w 1863 roku z inicjatywy szwajcarskiego filantropa i finansisty Henriego Dunanta, wstrząśniętego widokiem dogorywających i pozostawionych sobie rannych, jaki ujrzał 1859 roku na pobojowisku wielkiej bitwy pod Solferino, gdzie armia cesarstwa Austrii stoczyła krwawą całodniową bitwę z armią włoską wspomaganą przez armię francuską....... - akcja Giuseppe Garibaldiego, który na czele ponad 1000 ochotników przybył w 1860 na Sycylię w celu wsparcia powstania przeciw Burbonom; w ciągu 3 miesięcy oswobodził wyspę; akcja Garibaldiego przyspieszyła likwidację Królestwa Obojga Sycylii i zjednoczenie Włoch. Zadanie 3 Uzupełnij schemat koncepcji zjednoczenia Włoch koncepcja......: zjednoczenie tylko... Włoch, z inicjatywy polityków, a nie drogą rewolucji; Włochy jako konfederacja, czyli związek państw, któremu przewodniczyłby... koncepcja generała......: zjednoczenie drogą rewolucji DZIĘKI DZIAŁANIOM CAŁEGO NARODU 4. Temat: Porównujemy zjednoczenie Niemiec ze zjednoczeniem Włoch. Cel w języku ucznia: Poznamy niemiecką receptę na zjednoczenie państwa w XIX wieku. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1864 r. wojna Austrii i Prus z Danią, 1867 r. utworzenie Związku Północnoniemieckiego, 1871 r. powstanie cesarstwa niemieckiego (II Rzeszy Niemieckiej) 2. przedstawiam dokonania postaci: Ottona von Bismarcka, Wilhelma I Hohenzollerna 3. omawiam koncepcje zjednoczenia Niemiec 4. charakteryzuję politykę Prus, zmierzającą do zjednoczenia Pytanie kluczowe: Jakie podobieństwa i różnice dostrzegasz w procesie zjednoczenia Włoch i Niemiec? 8
KONCEPCJE ZJEDNOCZENIA NIEMIEC W XIX WIEKU Zadanie 1 Uzupełnij schemat koncepcja......- Austria koncepcja...... (zjednoczenie bez Austrii)... Zadanie 2 Uzupełnij tabelę Niemcy przed zjednoczeniem 1806-18... Związek... protektorat... 18...-1866 Związek... hegemonia... 18... Niemiecki Związek... pod przewodnictwem Prus Zadanie 3 1867 SŁOWNIK POJĘĆ utworzenie Związku... (19 krajów na północ od Menu) pod przewodnictwem.... - 1806-1815, związek książąt południowych i zachodnich Niemiec pod protektoratem Napoleona I. Jego członkowie jako sojusznicy Francji musieli dostarczać jej kontyngentów wojskowych, uzyskując w zamian zwiększenie swych posiadłości..- luźna konfederacja państw niemieckich i wolnych miast, utworzona na kongresie wiedeńskim w 1815, służąca wspólnemu zorganizowaniu gospodarek tych państw. idea...- w poł. XIX w. koncepcja zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus, ale z wyłączeniem Austrii. idea...- pojęcie, które funkcjonowało w idei niemieckiego nacjonalizmu od XIX wieku. Oznaczało Niemcy poszerzone o Austrię....- Otto von Bismarck- niemiecki polityk, premier Prus, kanclerz Rzeszy. Przyczynił się do zjednoczenia Niemiec. W polityce wewnętrznej zwolennik ewolucyjnego konserwatyzmu. 9
i.. - Wielkie problemy współczesności nie rozstrzygną się mowami i uchwałami większości... ale krwią i żelazem. Cytat przemówienia Otto von Bismarcka. W ten sposób miały być zjednoczone Niemcy w XIX wieku.....- utworzony w 1834 r. związek zrzeszający w unii celnej 18 państw niemieckich pod przewodnictwem pruskim. - związek państw utworzony przez Prusy w 1866, po wojnie austriacko-pruskiej i rozwiązaniu Związku Niemieckiego. Na początku był to związek wojskowy, a od 1867 państwo federalne..-.- w 1867 roku powołano państwo związkowe powstałe z przekształcenia Cesarstwa Austriackiego w dualistyczną monarchię składającą się z dwóch części połączonych unię realną pod berłem cesarskiej dynastii Habsburgów, a także unią wojskową, monetarną i celną. Monarchia składała się z części austriackiej i węgierskiej...- depesza wysłana 13 lipca 1870 z Ems, przez Króla Prus Wilhelma I do Kanclerza Rzeszy Otto von Bismarcka. Bismarck przeredagował depeszę tak, by obrazić cesarza Francuzów Napoleona III Bonaparte i sprowokować wywołanie wojny. Następnie treść depeszy została wieczorem tego samego dnia opublikowana w prasie niemieckiej. Stała się bezpośrednią przyczyną wypowiedzenie Prusom wojny przez Francję w 1870 roku. pokój we...- traktat pokojowy zawarty w 1871 r., kończący wojnę francusko-pruską. W wyniku jego postanowień Francja utraciła na rzecz zjednoczonych Niemiec Alzację i część Lotaryngii..- Rada Federalna Niemiec, izba niemieckiego parlamentu....- parlament II Rzeszy Niemieckiej, od 1871-1918....- zryw rewolucyjny ludności Paryża, przede wszystkim inteligencji i robotników. Trwała od 18 marca do 28 maja 1871 roku..- przyjęta nazwa uczestników Komuny Paryskiej z 1871 roku. W Komunie działali i walczyli liczni Polacy, m.in. generałowie Jarosław Dąbrowski i Walery Wróblewski. Zadanie 4 Uzupełnij schemat ZJEDNOCZENIE... 18 stycznia... proklamowanie...... cesarz......... II...... 10 pierwszy kanclerz......... władza ustawodawcza w rękach dwuizbowego parlamentu: Rady Związku. i Sejmu Rzeszy.
Zadanie 5 Uzupełnij etapy zjednoczenia Niemiec etap rok wydarzenie 1 18. konflikt Prus (w sojuszu z Austrią) z.. o Szlezwik i Holsztyn klęska 2 1866 3 18. 4 1870.. (Prusy otrzymały., Austria..) wojna Prus (w sojuszu z Włochami) z.: klęska Austrii w bitwie pod ; traktat pokojowy w..: Prusy otrzymują.., Włochy Wenecję, rozwiązano Związek. utworzenie (19 krajów na północ od Menu) Franciszek. decyduje się na powstanie monarchii - (monarchia dualistyczna); królem cesarz austriacki depesza prowokacja Ottona von.. Francja wypowiada.. wojnę. Doskonale wyszkolona armia pruska (główny dowódca gen..) zwyciężyła armię francuską: klęska Francuzów pod (do niewoli trafił cesarz Napoleon III), październik zdobycie twierdzy., oblężenie Paryża kapitulacja... 5 18. podpisanie pokoju we Frankfurcie nad : Francja traci.. i., musi zapłacić wysokie odszkodowanie Zadanie 6 KOMUNA PARYSKA proklamowanie Cesarstwa. (II...) w Sali Lustrzanej wersalskiego pałacu. PRZYCZYNY: po upadku......, rządy we Francji przejął Louis Adolphe..., którzy przyjął niekorzystne warunki pokoju z Prusami i poddał... Prusakom Przebieg: 17-18 marca...walki uliczne, władzę w Paryżu przejmuje Rada......; dowódcą... Jarosław Dąbrowski polski emigrant SKUTKI: wojska... tłumią wystąpienia rewolucjonistów w maju... 11
początek XIX wieku 1848 1867 5. Temat: Dowiemy się jak funkcjonowały Stany Zjednoczone w XIX wieku. Cel w języku ucznia Dowiemy się co działo się w Stanach Zjednoczonych w okresie wojny secesyjnej. Nacobezu 1. znam lata wydarzeń: 1861 1865 wojna secesyjna w USA, 1865 r. zniesienie niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych 2. poprawnie posługuję się terminami: Północ, Południe, secesja, demokraci, republikanie, abolicjonizm 3. przedstawiam dokonania Jeffersona Davisa, Roberta Lee, Abrahama Lincolna 4. podaję co najmniej 3 przyczyny i 3 skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych Pytanie kluczowe: Dlaczego Północy łatwiej było zrezygnować z niewolnictwa? Zadanie 1 Uzupełnij schemat odkupienie od Francji..., od Hiszpanii... przyłączenie...,... i...... odkupienie od Rosji... Zadanie 2 Uzupełnij schemat podziału USA. Północ gęste zaludnienie, rozwój..., rozbudowa linii..., zniesienie.... Południe słabo zaludnione, dominacja... i wielkich... (bawełny i tytoniu), wykorzystywanie pracy.... 12
Zadanie 3 Uzupełnij schemat przyczyn wojny secesyjnej. podział USA na... i... secesja stanów... system dwupartyjny:... i... 1860 wybór...... na prezydenta- zwolennika abolicjonizmu...- reprezentowali interesy plantatorów z Południa...-zwolennicy silnej władzy centralnej i zniesienia niewolnictwa Zadanie 4 Uzupełnij wizytówki postaci Jefferson Davies...... Abraham Lincoln...... Robert Lee...... Ulysses Grant. 13
Zadanie 5 Uzupełnij słownik pojęć..- W USA ziemie stanowiące własność plemion tubylczych Amerykanów, zarządzane przez ich autonomiczne władze (tzw. rady plemienne)...- w XVIII i XIX wieku ruch społeczno-polityczny i ideowy w Europie i obu Amerykach, stawiający sobie za zadanie zniesienie niewolnictwa i związanego z nim handlu ludnością murzyńską. - Skonfederowane Stany Ameryki południowe stany USA, potocznie zwane Konfederacją, próbujące dokonać secesji i biorące udział w wojnie secesyjnej. W latach 1861-1865 stworzyły one własne państwo...- określenie używane dla amerykańskich stanów, które pozostały w składzie Stanów Zjednoczonych Ameryki podczas domowej wojny secesyjnej z lat 1861-1865, w przeciwieństwie do Konfederacji. Stany Unii określane są też jako Północ lub potocznie... - fort w Stanach Zjednoczonych, w stanie Karolina Południowa. Bitwa o fort, która miała miejsce w 1861, rozpoczęła wojnę secesyjną. - wojna, która miała miejsce w latach 1861-1865 w Stanach Zjednoczonych Ameryki, pomiędzy stanami wchodzącymi w skład Stanów Zjednoczonych (tzw. Unią lub Północą ) i Skonfederowanymi Stanami Ameryki (tzw. Konfederacją lub Południem ), które wystąpiły z Unii...- Abraham Lincoln ogłosił proklamację emancypacyjną (obowiązującą od 1 stycznia 1863), oznaczała ona przyznanie wolności niewolnikom na obszarze podległym Konfederatom...- największa bitwa wojny secesyjnej, która odbyła w1863 r. Zwycięstwo Unii..- celem walczących staje się nie tylko zniszczenie wrogiej armii, lecz także wszystkiego, co służy zaopatrywaniu jej w broń i żywność. (taktyka spalonej ziemi). Zadanie 6 Uzupełnij tabelę dotycząca przebiegu wojny secesyjnej rok wydarzenie Wojna secesyjna 1861-1865 1861. (odłączenie się) Południa od USA; Południe ogłasza się Skonfederowanymi Stanami Ameryki (Konfederacją) z. jako prezydentem. 1861 atak Konfederacji na....., wojna pomiędzy Unią (jankesami), a Konfederacją. 1863 wydaje dekret o zniesieniu niewolnictwa w stanach południowych. 1863 Decydująca bitwa pod.. klęska Konfederatów. 1865 Kapitulacja. Zadanie 7 Oceń, które z podanych zdań dotyczących skutków wojny secesyjnej są fałszywe. Wybierz F- jeśli jest fałszywe. Zniesienie niewolnictwa wprowadzenie w 1865 roku 13 poprawki do konstytucji. F Intensywny rozwój gospodarczy kraju: industrializacja i rozwój rolnictwa. Secesja stanów południowych. Wzmocnienie władzy centralnej. Unowocześnienie armii USA. F F F F 14
6. Temat: Dowiadujemy w jaki sposób przebiegała ekspansja kolonialna mocarstw w XIX wieku. Cel w języku ucznia: Poznamy przebieg wyścigu mocarstw po kolonie w XIX wieku. Nacobezu: 1. poprawnie posługuję się terminami: kolonializm, protektorat, dominium 2. wskazuję na mapie największe mocarstwa i ich kolonie 3. wyjaśniam przyczyny ekspansji kolonialnej 4. wymieniam kierunki oraz określam zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w. Pytanie kluczowe: Gdybyś był kolonizatorem to jakie pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej wymieniłbyś? Gdybyś był członkiem kolonizowanej społeczności to jakie pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej wymieniłbyś? Zadanie 1 Uzupełnij schemat przyczyn kolonializmu. PRZYCZYNY KOLONIALIZMU... źródło surowców, rynek zbytu dla europejskich towarów tania siła robocza... bazy wojskowe, kontrolujace szlaki handlowe ludność tubylcza w jednostkach wojskowych... przeświadczenie o wyższości cywilizacyjnej mieszkańców Europy nad ludami afrykańskimi i azjatyckimi. wzmocnienie pozycji międzynarodowej (prestiż). Zadanie 2 Uzupełnij słownik pojęć: - polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych..- jedna z form zależności politycznej, w której państwo posiadające własny ustrój uzależnione jest w swej polityce od państwa silniejszego (protektora). Protektorat zachowuje jako kraj niektóre swoje instytucje, rząd i administrację, ale znajduje się pod kontrolą obcego państwa, które prowadzi jego sprawy zewnętrzne np. politykę zagraniczną i gospodarczą..- kraje podporządkowane całkowicie metropolii, chociaż formalnie niepodległe. - forma ustrojowa istniejąca w ramach imperium brytyjskiego, stanowiąca formę pośrednią między samorządną kolonią a suwerennym państwem, jednak z czasem ewoluująca zdecydowanie w stronę tego ostatniego. Pierwszym dominium brytyjskim była Kanada, która otrzymała taki status w 1867 roku. 15
Zadanie 3 Uzupełnij mapę wpisując odpowiednie numery kolonii brytyjskich. Brytyjskie imperium kolonialne- największe imperium stworzyła. ; pod jej panowaniem znalazły się:.,.,,.. oraz.. 1. Indie 2. Kanada 3. Australia 4. Egipt 5. Kraj przylądkowy Zadanie 4 Uzupełnij słownik dotyczący kolonizacji Afryki..- 1885 r., zwana w nomenklaturze niemieckiej także konferencją kongijską, w sprawie podziału kontynentu afrykańskiego....- W pierwszej połowie XIX wieku Zulusi utworzyli, pod dowództwem Czaki, silne wodzowskie państwo i dobrze zorganizowane siły zbrojne, zaopatrzone nawet w broń palną. Odrzucili ultimatum brytyjskie o rozwiązaniu swej armii i prowadzili przez kilkadziesiąt lat walkę przeciw Burom i Brytyjczykom, wypierającym ich z siedzib ich zamieszkania. W 1879 roku zostali podbici przez Brytyjczyków. Stanowią najliczniejszą grupę etniczną w RPA.. - dawna prowincja w Republice Południowej Afryki, obejmująca południowe wybrzeża Afryki.....- zbrojne wystąpienie muzułmanów z Sudanu przeciwko Egiptowi i Wielkiej Brytanii (w latach 1881 1898)....- wojny w Afryce, pomiędzy osadnikami holenderskimi a Anglikami, które rozegrały się na przełomie XIX i XX wieku na południu kontynentu. 16
Zadanie 5 Na mapie Afryki odpowiednimi numerami oznacz kolonie państw europejskich oraz niepodległe państwa afrykańskie w XIX wieku. Zadanie 6 Uzupełnij schemat konfliktów kolonialnych w Afryce w XIX wieku. konflikty kolonialne w Afryce, XIX wiek Kraj Przylądkowy Sudan wojny... wojny... powstanie... 17
Zadanie 7 Odpowiedz na pytania dotyczące karykatury. Kim był człowiek przedstawiony na karykaturze?.. Dlaczego został przedstawiony jako kolos rodyjski?............ Zadanie 8 Uzupełnij słownik dotyczący kolonizacji Azji.. - kompania handlowa angielskich inwestorów, z siedzibą w Londynie, działająca od 1600 roku do 1858 roku, głównie na terenie dzisiejszych Indii i na Dalekim Wschodzie..- od XVIII wieku anglo-indyjskie określenie żołnierzy pochodzenia hinduskiego w służbie państw europejskich, szkolonych i dowodzonych przez Europejczyków..- lud zamieszkujący Nepal, zasłynęli głównie jako waleczni i odważni żołnierze najemni służący w szeregach brytyjskich wojsk kolonialnych... - masowe antybrytyjskie wystąpienia zbrojne w Indiach w latach 1857-1859...- wojny kolonialne Wielkiej Brytanii i Francji z cesarskimi Chinami mające na celu wymuszenie ustępstw handlowych, m.in. w handlu opium...- zbrojne wystąpienie ludowe w północno-wschodnich Chinach w latach 1899-1901, skierowane przeciwko cudzoziemcom i dynastii Qing. Zadanie 9 Uzupełnij schemat konfliktów kolonialnych w Azji. konflikty kolonialne w Azji, XIX wiek Chiny Indie powstanie... wojny... powstanie... 18
Zadanie 10 Uzupełnij tabelę nabytków kolonialnych w Azji kraj kolonizatorzy podzielone na strefy wpływów: Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec opanowane przez Wielką Brytanię (perła w koronie brytyjskiej) (obecnie Laos, Wietnam i Kambodża) pod panowaniem Francji (dzisiejsza Indonezja) pod panowaniem Holandii opanowane przez Rosję opanowana przez Japonię Zadanie 11 Oceń, które z podanych zdań dotyczących skutków kolonializmu są fałszywe. Wybierz F- jeśli jest fałszywe. Rozwój handlu, budowanie portów, baz wojskowych oraz linii kolejowych w koloniach Uzyskanie niepodległości przez państwa afrykańskie. Liczne podróże Narzucanie tubylcom języków i kultury europejskich Konflikty między kolonizatorami a miejscową ludnością Nawracanie tubylców na chrześcijaństwo F F F F F F 7. Temat: Dlaczego wiek XIX nazwano wiekiem wynalazków. Cel w języku ucznia Dowiemy jak rozwijały się różne dziedziny nauki w wieku XIX. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1859 r. ogłoszenie teorii ewolucji Karola Darwina, 1886 r. odkrycie fal radiowych, 1903 r. pierwszy lot samolotem 2. omawiam dokonania postaci: Karola Darwina, Dmitrija Mendelejewa, Pierre a Curie i Marii Skłodowskiej-Curie, Ludwika Pasteura, Wilhelma Roentgena, Grahama Bella, Thomasa Alvy Edisona 3. omawiam znaczenie rozpowszechnienia nowych środków transportu 4. wskazuję na mapie Kanał Sueski i Kanał Panamski Pytanie kluczowe: Który z omówionych wynalazków miał- Twoim zdaniem- największe znaczenie dla ludzkości. Zadanie 1 Uzupełnij tabelę dziedzina odkrywca Wynalazek/odkrycie 1859 ogłoszenie teorii ewolucji; 1871 ogłoszenie kontrowersyjnej tezy o pochodzeniu człowieka od małp człekokształtnych Gregor Mendel. opracowanie układu okresowego pierwiastków Antoine Henri Becquerel odkrycie dwóch promieniotwórczych pierwiastków polonu i radu Nauki przyrodnicze: Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski. Teoria kwantów 19
Medycyna: Komunikacja i transport Życie codzienne woda jako źródło zdrowia, lecznicze działanie natrysków wodnych. Ludwik Pasteur.. odkrycie bakterii wywołujących gruźlicę i cholerę Ignaz Semmelweis.. Joseph Lister.. odkrycie promieni X, powstanie radiologii. wykorzystanie parowców budowa kanałów; największe: i... rozwój kolei zbudowanie linii łączącej wschodnie wybrzeże USA z zachodnim, powstanie.. 1895 skonstruowanie sterowca Orville i Wilbur Wright.. skonstruowanie samochodów z silnikami spalinowymi Wynalezienie wysokoprężnego silnika spalinowego, opatentowanie opon pneumatycznych i skrzyni biegów. Louis Bleriot...- powstanie pierwszej linii metra w Londynie. 1879- wynalezienie elektrycznej żarówki. 1877- fonograf- aparat do zapisywania i odtwarzania dźwięków.. rok pierwsza winda w USA, następnie ruchome schody. Ludwik Pasteur pasteryzacja.. 1876 wynalezienie telefonu Rudolf Hertz... 1897 skonstruowanie radia Zadanie 2 Rozpoznaj bohatera karykatur i opisz jego odkrycie Bohater karykatur to:.... 20
Zadanie 3 Zapisz jakich odkryć dotyczą ilustracje oraz podaj ich twórców. Odkrycie:. Odkrycie:... Odkrycie: Autor: Autor: Autor:...... Zadanie 4 Uzupełnij słownik pojęć. - stworzona przez Karola Darwina. Zgodnie z nią wszystkie gatunki pochodzą od wcześniejszych form. Darwin uważał, że rozgałęziony schemat ewolucji wynika z procesu, który nazwał doborem naturalnym. - postępowanie odkażające, mające na celu niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych, w zakażonych ranach...- dziedzina medycyny oraz samodzielna specjalizacja lekarska zajmująca się obrazowaniem ciała człowieka, z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego...- statek powietrzny, unoszący się w powietrzu dzięki sile wyporu opisanej przez prawo Archimedesa. Zalicza się do aerostatów tak jak balony... - wykopany w latach 1859-1869 kanał głębokowodny dla statków morskich, łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym....- sztuczny kanał wodny zbudowany w latach 1904-1914, położony w Panamie, na Przesmyku Panamskim, łączący wody Oceanu Atlantyckiego z wodami Oceanu Spokojnego. Jest on jedną z najważniejszych dróg wodnych świata, która wydatnie skróciła trasę, jaką musiały pokonywać wcześniej statki. 21
.- miejski system elektrycznego transportu pasażerskiego, który jest całkowicie niezależny od innych środków transportu oraz bezkolizyjny, ponieważ jeździ na oddzielnych torach i posiada specjalną sygnalizację. Szybkie systemy transportu zazwyczaj przebiegają w podziemnych tunelach lub na estakadach nad poziomem ulic..- zapoczątkowana przez Ludwika Pasteura technika konserwacji za pomocą odpowiednio dobranego podgrzewania produktów spożywczych, tak aby zniszczyć lub zahamować wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych lub enzymów przy jednoczesnym zachowaniu smaku produktów i uniknięciu obniżenia ich wartości odżywczych...- jedno z pierwszych urządzeń służących do zapisu i odtwarzania dźwięku, poprzednik gramofonu. Został skonstruowany przez Thomasa Edisona..- urządzenie do odtwarzania dźwięku zapisanego na płytach gramofonowych. W Polsce często mylnie nazywany adapterem...- pierwotny rower nieposiadający łańcucha ani hamulców, często z bardzo dużym kołem przednim oraz z małym kołem tylnym. Pojazdy te najczęściej były napędzane pedałami osadzonymi na osi przedniego koła. - osoba przemieszczająca się za pomocą roweru. 8. Temat: Poznamy drogę w stronę demokracji narodów europejskich. Cel w języku ucznia: Dowiemy się jak wyglądała droga Europy w stronę demokracji i równouprawnienia. Nacobezu: 1. znam lata wydarzeń: 1848 r. wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego we Francji, 1869 r. nadanie po raz pierwszy prawa wyborczego kobietom, 1891 r. ogłoszenie encykliki Rerum novarum 2. poprawnie posługuję się terminami: społeczeństwo industrialne, I Międzynarodówka, II Międzynarodówka, anarchizm, socjaldemokracja, nacjonalizm, chadecja, solidaryzm społeczny, emancypacja, sufrażystki 3. przedstawiam dokonania postaci: Włodzimierza Lenina, Eduarda Bernsteina, Leona XIII Pytanie kluczowe: Jakie twoim zdaniem były następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego, które zauważamy do dziś? Zadanie 1 Uzupełnij słownik pojęć...- forma ustroju politycznego, w którym głową państwa jest monarcha, który współdzieli władzę z parlamentem..- ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. - Społeczeństwo przemysłowe to specyficzny rodzaj społeczeństwa, który wykształcił się w okresie nowoczesności - po rewolucji przemysłowej. Społeczeństwa przemysłowe charakteryzuje malejąca liczba osób zatrudnionych w rolnictwie, dominująca rola przemysłu. 22
Taśma czasu do zadania 2 Stany Zjednoczone 1870 1920 Finlandia 1906 Niemcy 1871 1918 Norwegia 1898 1913 Szwajcaria 1874 1971 Francja 1848 1944 Polska 1918 1840 1860 1880 1900 1920 1940 1960 1980 -przyznanie praw wyborczych kobietom -przyznanie praw wyborczych mężczyznom Nowa Zelandia 1893- prawo wyborcze dla kobiet Australia 1902- prawo wyborcze dla kobiet Tekst źródłowy do zadania 2 Walkę o prawa wyborcze dla siebie kobiety rozpoczęły już w XVIII w. Pierwsza była Olympia de Gouges, którą ścięto 3 listopada 1793 r. za przygotowanie w czasie Rewolucji Francuskiej Deklaracji Praw Kobiety i Obywatelki. Najwcześniej prawo wyborcze dla kobiet wprowadzono na terytorium Wyoming w USA. Kobiety mogły tam głosować od 1869 r. Jednak powszechne prawa wyborcze w Stanach Zjednoczonych kobiety otrzymały dopiero w 1920 r. Pierwszym krajem, który przyznał wszystkim kobietom powszechne prawo wyborcze, była w 1893 r. Nowa Zelandia. W jej ślady poszła w 1902 r. Australia. Pierwszym europejskim państwem, w którym powszechnie zagłosowały kobiety, była Finlandia. Finki uzyskały prawa wyborcze 1 czerwca 1906 r., a już w 1907 r. 19 z nich zasiadło w fińskim parlamencie. Zadanie 2 Oceń, które z podanych zdań dotyczących wprowadzenia praw wyborczych dla kobiet i mężczyzn są fałszywe. Wybierz dwie odpowiedzi fałszywe, F- jeśli jest fałszywe. Najwcześniej powszechne prawa wyborcze dla kobiet wprowadzono w USA. W Europie jako pierwsze prawa wyborcze uzyskały Finki. W 1918 roku prawa wyborcze zyskały kobiety w dwóch krajach europejskich: Polsce i Norwegii. Najpóźniej prawa wyborcze uzyskały kobiety mieszkające w Szwajcarii. W dwóch krajach europejskich przyznano równocześnie prawa wyborcze mężczyznom i kobietom. Mężczyźni powszechne prawo wyborcze najpóźniej uzyskali w Polsce. 23