INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE NAUCZYCIEL JĘZYKA NIEMIECKIEGO (KOD 233011) ANALIZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY Zawód Nauczyciel języka niemieckiego to jeden z 2360 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 lipca 2010 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (DZ.U. z 2010 r. nr 82, poz. 537). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca 2010 r. zawód ten występował jako nauczyciel języka obcego i miał inny kod (kod 232108). Do zawodu nauczyciel języka niemieckiego przygotowuje kierunek studiów Filologia germańska, po którym dodatkowo trzeba zdobyć uprawnienia do pracy w szkole, podejmując kształcenie w ramach studiów podyplomowych lub cyklu pedagogicznego prowadzonego np. przez niektóre uczelnie wyższe. Program cyklu, zgodny ze standardami kształcenia nauczycieli, zakończony stosownym świadectwem, zapewnia przygotowanie merytoryczne do nauczania języków obcych. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na swojej stronie internetowej http://www.nauka.gov.pl/standardy-ksztalcenia-/ opublikowało standardy kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia w tym dla kierunku Filologia. BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE NAUCZYCIEL JĘZYKA NIEMIECKIEGO W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2010-2013 Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu 2013 53 21 9 4 21 0 2012 54 23 16 2 5 0 2011 58 26 23 4 9 1 2010 142 20 39 3 28 0 Źródło: Załącznik 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywacji zawodowej według zawodów i specjalności. Załącznik opracowany na potrzeby monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, prowadzonego w ramach projektu systemowego WUP w Toruniu Rynek Pracy pod Lupa II. Z danych statystycznych minionych lat wynika, że liczba osób z kwalifikacjami do wykonywania zawodu nauczyciel języka niemieckiego zarejestrowanych jako osoby bezrobotne w województwie kujawsko pomorskim ma tendencję malejącą. W ciągu przytoczonych lat również maleje liczba osób znajdujących w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki. Niewielka jest też liczba ofert pracy zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy. 1
W przypadku roku 2010 liczba zarejestrowanych osób jest dość znaczna, ponieważ zgodnie z obowiązującą wtedy klasyfikacją zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, nie istniał zawód nauczyciela języka niemieckiego, lecz zawód nauczyciel języka obcego. Zatem statystyki z 2010 roku nie odzwierciedlają rzeczywistego bezrobocia w omawianym zawodzie, a pokazują sytuację nauczycieli wszystkich języków obcych zgłoszonych do urzędów pracy w województwie kujawsko pomorskim. Mała liczba zgłaszanych wolnych miejsc pracy lub aktywizacji zawodowej spowodowała, że zawód Nauczyciel języka niemieckiego sklasyfikowany został w 2012 r. jako nadwyżkowy 1, tzn. taki, na który na rynku pracy istnieje niższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. W 2011 r. był to także zawód nadwyżkowy. WYNIKI BADANIA PRACODAWCÓW 2 W badaniu ankietowym pracodawców w 2013, 2012 i 2011 r. nie planowano zatrudnienia osób z zawodem nauczyciel języka niemieckiego, natomiast w 2010 r. planowano zatrudnienie 6 osób z zawodem nauczyciel języka obcego (zgodnie z poprzednią wersją klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca 2010 r.). W tym samym badaniu pracodawcy planowali w 2013 r. zwolnienie 2 osób, w 2012 r. 4 osób, w 2011 r. 1 osoby w omawianym zawodzie, a w 2010 r. 10 osób z zawodem nauczyciel języka obcego (zgodnie z poprzednią wersją klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca 2010 r.). ANALIZA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE KWALIFIKACJE ABSOLWENTA STUDIÓW I STOPNIA Absolwent studiów powinien posiadać podstawową wiedzę o języku, literaturze i kulturze z zakresu wybranego języka oraz umiejętności wykorzystania jej w pracy zawodowej i życiu z zachowaniem zasad etycznych. Powinien legitymować się zbliżoną do rodzimej znajomością jednego języka obcego na poziomie biegłości C1 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umieć posługiwać się językiem specjalistycznym niezbędnym do wykonywania zawodu. Powinien posiadać interdyscyplinarne kompetencje pozwalające na wykorzystanie wiedzy o języku i jego znajomości w różnorodnych dziedzinach nauki i życia społecznego. Absolwent powinien umieć rozwiązywać problemy zawodowe, gromadzić, przetwarzać oraz przekazywać (pisemnie i ustnie) informacje, a także uczestniczyć w pracy zespołowej. Nabyte umiejętności powinny umożliwić absolwentowi pracę w wydawnictwach, 1 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonuje się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. W I półroczu 2012 r. 78,2% wszystkich zawodów, którymi legitymowali się bezrobotni lub zgłoszono w nich wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zostały sklasyfikowane jako nadwyżkowe (w 2011 r. 77,9%). Zawody deficytowe stanowiły 16,8% zawodów (w 2011 r. 17,9%) a zrównoważone 5,0% (w 2011 r. 4,2%). 2 Badanie 2000 pracodawców jest realizowane w ramach projektu WUP Rynek Pracy pod Lupą. Raport z badania zrealizowanego w 2011, 2012 oraz 2013 r. znajduje się na stronie internetowej WUP (www.wup.torun.pl) oraz Projektu (www.podlupa.wup.torun.pl). 2
redakcjach czasopism, środkach masowego przekazu, turystyce i sektorze usług wymagających dobrej znajomości języka i kultury, jak również nauczanie języka w szkole po ukończeniu specjalności nauczycielskiej (zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Absolwent powinien być przygotowany do podjęcia studiów drugiego stopnia. KWALIFIKACJE ABSOLWENTA STUDIÓW II STOPNIA Oprócz wysokich kompetencji językowych (poziom biegłości C2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy w zakresie jednego języka obcego) absolwent powinien posiadać gruntowną i wszechstronną wiedzę z zakresu wybranej specjalności: językoznawstwa, literaturoznawstwa, lingwistyki stosowanej, przekładoznawstwa. Powinien umieć samodzielnie rozwiązywać problemy zawodowe i wydawać opinie w zakresie uzyskanych kompetencji na podstawie niekompletnych lub ograniczonych informacji z zachowaniem zasad etycznych, prawnych i ekonomicznych. Powinien umieć porozumiewać się w sprawach zawodowych zarówno ze specjalistami, jak i niespecjalistami. Powinien umieć organizować pracę grupową. Absolwenta powinna charakteryzować postawa otwartości wobec innych języków i kultur, a także świadomość różnorodności językowej. Po ukończeniu studiów w zależności od wybranej specjalności absolwent powinien być przygotowany do pracy tłumacza, w wydawnictwach, w redakcjach czasopism, w środkach masowego przekazu, w instytucjach kulturalnych i badawczych oraz w sektorze usług wymagających zaawansowanej znajomości języków i kultur. Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela języka obcego wymaga ukończenia specjalności nauczycielskiej (zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Absolwent powinien mieć wpojone nawyki ustawicznego kształcenia i rozwoju zawodowego oraz być przygotowany do podejmowania wyzwań badawczych i podjęcia studiów trzeciego stopnia (doktoranckich). Zawód nauczyciela regulowany jest w dwóch zupełnie odmiennych aktach prawnych. Obowiązujące w Polsce ustawodawstwo rozróżnia: nauczycieli do których stosuje się ustawę z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Ustawa z dn. 26 stycznia 1982 r., Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19 z poźn. zmianami) nauczycieli akademickich ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym http://rekrutacja.uw.edu.pl/files/pdf/ustawa_szkolnictwo.pdf Opis procesu i organizacji kształcenia Uczelnie prowadzą kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela na studiach oraz studiach podyplomowych w ramach modułów kształcenia. Kształcenie na studiach pierwszego stopnia obejmuje wyłącznie przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolach i szkołach podstawowych, a na studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich do pracy we wszystkich typach szkół i rodzajach placówek. 3
Niniejsza informacja została przygotowana na podstawie przekazanych, na potrzeby prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, przez Departament Rynku Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej danych Głównego Urzędu Statystycznego na temat studentów roku akademickiego 2012/2013 oraz absolwentów roku akademickiego 2011/2012. W roku akademickim 2011/2012 r. kierunek Filologia germańska ukończyło w sumie 185 absolwentów, a naukę w roku akademickim 2012/2013 kontynuowało 440 studentów. Ze szkół wyższych posiadających siedzibę na terenie województwa kujawsko pomorskiego (18 jednostek), kształcenie na kierunku Filologia germańska w roku akademickim 2012/2013 odbywało się na 6 uczelniach: Lp. Nazwa szkoły Wyszczególnienie Absolwenci roku akademickiego 2011/2012 1 UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU 2 UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W 3 WYŻSZA SZKOŁA GOSPODARKI W 4 KUJAWSKO POMORSKA SZKOŁA WYŻSZA W 5 WYŻSZA SZKOŁA JĘZYKÓW OBCYCH W ŚWIECIU 6 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA WE WŁOCŁAWKU ogółem 100 241 studia pierwszego stopnia 55 151 2 1 Studenci roku akademickiego 2012/2013 (stan na 30 XI.2012) studia drugiego stopnia 43 83 (6 po ostatnim roku bez egzaminu) ogółem 64 93 studia pierwszego stopnia 25 70 6 0 studia drugiego stopnia 33 23 ogółem 2 0 studia pierwszego stopnia 2 0 ogółem 0 18 studia pierwszego stopnia 0 18 ogółem 6 34 studia pierwszego stopnia 6 11 studia drugiego stopnia 0 22 (1 po ostatnim roku bez egzaminu) ogółem 13 54 studia pierwszego stopnia 13 54 4
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO- POMORSKIE ogółem 185 440 studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata 101 304 8 1 studia drugiego stopnia 76 128 (7 po ostatnim roku bez egzaminu) Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych Autor opracowania: Lidia Dobrolubow doradca zawodowy WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Toruniu Zaakceptował: Janusz Bokser Data ostatniej aktualizacji: 25.03.2014 r. 5