Dr n. med. Lidia Sierpińska Ochrona pacjenta przed zakażeniem jako wymiar jakości opieki Konferencja EpiMilitaris Ryn, 18 20 września 2012 r
Na jakość świadczeń medycznych składa się: zapewnienie wysokiego poziomu opieki nad chorym i ochrona pacjenta przed zakażeniem. Wraz z profilaktyką zakażeń ściśle wiąże się: * ograniczenie zapadalności na choroby zakaźne, * skracanie czasu hospitalizacji, * obniżanie kosztów leczenia, * zapobieganie innym niekorzystnym skutkom zdrowotnym wśród chorych.
W ochronie pacjenta przed zakażeniem istotną rolę odgrywają przepisy prawne... Zobowiązują kierowniczą kadrę podmiotów leczniczych do wdrożenia i przestrzegania określonych standardów, procedur i zasad postępowania przy udzielaniu świadczeń medycznych przez podległych pracowników.
Uwarunkowania prawne ochrony pacjenta przed zakażeniem: 1. Ustawa z dnia 13 lipca 2012 roku o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej Znowelizowana ustawa reguluje, m.in. obowiązki kierowników podmiotów leczniczych oraz pracowników medycznych w odniesieniu do podejmowanych działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. Na podstawie ww. ustawy dyrektorzy szpitali zobowiązani są do powołania i nadzoru nad działalnością zespołu i komitetu kontroli zakażeń szpitalnych.
Uwarunkowania prawne ochrony pacjenta przed zakażeniem: 2. Z dniem 1 stycznia 2012 roku weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2011 r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestru zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala Rozporządzenie uwzględnia wzory i sposób sporządzania raportów właściwemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.
Uwarunkowania prawne ochrony pacjenta przed zakażeniem: 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą z dnia 26 czerwca 2012 r. Rozporządzenie precyzuje szczegółowe wymagania dotyczące poniższych pomieszczeń i urządzeń podmiotu wykonującego działalność leczniczą.
Uwarunkowania prawne ochrony pacjenta przed zakażeniem: 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi z dnia 30 lipca 2010 r Rozporządzenie precyzuje jak należy postępować z odpadami medycznymi, określa zasady zbierania i czasowego magazynowania odpadów medycznych przed poddaniem odpadów procesowi unieszkodliwiania, uwzględnia warunki transportu wewnętrznego
Uwarunkowania prawne ochrony pacjenta przed zakażeniem: 5. Zalecenia Rady Unii Europejskiej z dnia 9 czerwca 2009 w sprawie bezpieczeństwa pacjentów, w tym profilaktyki i kontroli zakażeń związanych z opieką zdrowotną Zalecenia dotyczą: monitorowania zakażeń; systemu nadzoru nad zakażeniami na szczeblu instytucji, na poziomie regionalnym i krajowym; doskonalenia zawodowego pracowników medycznych specjalizujących się w kontroli zakażeń
Aby spełnić wymagania określone w ww. przepisach muszą w podmiotach leczniczych być przestrzegane określone standardy, procedury w procesie diagnozowania, leczenia i rehabilitacji chorych: - przestrzeganie zasad higieny osobistej pacjentów oraz własnej, - przestrzeganie procedur postępowania p/epidemicznego w tym: higieniczne mycie rąk przed wykonaniem jakiegokolwiek zabiegu, - przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania zabiegów medycznych, - stosowanie jednorazowych rękawiczek higienicznych podczas wykonywania wszelkich czynności przy pacjencie, - odpowiednie przygotowanie pacjenta do operacji (kąpiel aseptyczna całego ciała), - mycie chirurgiczne rąk na bloku operacyjnym przed każdą operacją - zakładanie jałowych rękawiczek oraz odzieży ochronnej przed operacją, - zakładanie maseczek i czepków na włosy przed operacją, - posługiwanie się tylko i wyłącznie jałowym sprzętem na bloku operacyjnym,
Aby spełnić wymagania określone w ww. przepisach muszą w podmiotach leczniczych być przestrzegane określone standardy, procedury w procesie diagnozowania, leczenia i rehabilitacji chorych c.d: - posługiwanie się jałowymi narzędziami podczas zmiany opatrunku na ranie pooperacyjnej, - obserwacja rany i opatrunków, codzienna zmiana opatrunków, a w razie potrzeby częściej (np. po zabrudzeniu, przekrwieniu, zamoczeniu), - częsta obserwacja miejsc wkłucia, ujścia drenów i cewników, dbanie o czystość cewników, - zachowanie procedur segregacji i izolacji pacjentów w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych, - prawidłowa pielęgnacja pacjentów zaintubowanych i rurki intubacyjnej, - okresowa ocena stanu zdrowia pracowników szpitala, - szczepienia ochronne personelu medycznego przeciw chorobom zakaźnym, - prowadzenie dokumentacji w związku z ekspozycją zawodową.
Potwierdzeniem wdrożenia i przestrzegania określonych wymagań sanitarno epidemiologicznych w szpitalach są uzyskane certyfikaty jakości, np. akredytacyjny, ISO. Jednocześnie bardzo pomocne w utrzymaniu reżimu sanitarno higienicznego są obiektywne narzędzia oceny przestrzegania określonych zasad profilaktyki zakażeń szpitalnych.
Przegląd literatury w zakresie oceny poziomu opieki nad chorym, a w tym ochrony pacjenta przed zakażeniem, wskazuje, że ciągle poszukuje się metod i narzędzi oceny jakości świadczonych usług medycznych w różnych obszarach. Jednym z narzędzi do oceny poziomu pielęgnowania chorego w oddziałach szpitalnych, które uwzględnia kryteria dotyczące ochrony pacjenta przed zakażeniem, jest arkusz BOHIPSZO (wg Lenartowicz) (Bezpieczeństwo chorego, Ochrona przed zakażeniem, Hotelowe usługi wraz z zaspokojeniem potrzeb egzystencjonalnych, Informowanie, Podmiotowość, Samopielęgnacja, Zabiegi leczniczo pielęgnacyjne, Organizowanie i dokumentowanie opieki pielęgniarskiej)
Arkusz BOHIPSZO uwzględnia aż osiem kryteriów szczegółowych, przy pomocy których można sprawdzić, czy pacjent jest chroniony przed zakażeniem: 1. Przestrzegania zasad aseptyki. 2. Używania jednorazowego bądź sterylnego sprzętu; monitorowania procesu sterylizacji. 3. Przestrzegania zasad dezynfekcji aparatury, sprzętu i mebli. 4. Przestrzegania zasad postępowania z czystą i brudną bielizną; z naczyniami; z odpadami kuchennymi; z użytym materiałem opatrunkowym oraz sprzętem jednorazowym. 5. Przestrzegania zasad dezynfekcji pomieszczeń; wietrzenia pomieszczeń. 6. Izolacji chorych potencjalnie zakażonych i zakaźnie chorych; właściwego postępowania z użytym sprzętem, bielizną, innym materiałem, który winien być właściwie niszczony, przemieszczany, dezynfekowany, sterylizowany. 7. Higienicznego mycia rąk; wykorzystywania innych środków ochrony (rękawiczki, fartuchy) w zależności os sytuacji. 8. Aktualnych książeczek zdrowia pielęgniarek i personelu medycznego; reprezentowania pielęgniarek w zespole ds. zakażeń szpitalnych; wiedzy pielęgniarek na temat sytuacji epidemiologicznej szpitala, w którym pracują.
Szczegółowa ocena jakości opieki nad chorym w zakresie profilaktyki zakażeń szpitalnych wymagała jednak rozszerzenia i opracowania bardziej szczegółowych kryteriów niż w arkuszu BOHIPSZO. Dlatego też zostało opracowane narzędzie oceny jakości opieki pielęgniarskiej w zakresie profilaktyki zakażeń szpitalnych składające się z 83 kryteriów ujętych w 9 grupach (wg A.M. Dziewy i A. Ksykiewicz Doroty). Poszczególne grupy kryteriów szczegółowych dotyczą: 1. Przestrzegania zasad aseptyki. 2. Profilaktyki zakażeń w związku z wkłuciem dożylnym. 3. Przestrzegania procedur higienicznych. 4. Profilaktyki antybiotykowej w celu ograniczenia ryzyka zakażeń. 5. Profilaktyki zakażeń układu moczowego. 6. Profilaktyki zakażeń szpitalnych płuc. 7. Kontroli dezynfekcji i procesu sterylizacji. 8. Izolacji chorych zakaźnie. (Wyżej wymienione narzędzie zostało poddane procesowi walidacji w krajowych oddziałach szpitalnych w 2011 roku)
Zaprezentowane narzędzia, mogą dostarczać kierowniczej kadrze wiele cennych przesłanek do ustalenia priorytetów w dziedzinie profilaktyki zakażeń szpitalnych i optymalizacji jakości opieki nad chorym.