Harmonia czy konflikt? Człowiek i natura w wybranych tekstach kultury renesansu, oświecenia i współczesności. 3 godziny lekcyjne (2+1) Opracowanie: Małgorzata Niewiadomska
Teksty kultury: literackie Fragmenty Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja. Dwie fraszki Na lipę Jana Kochanowskiego. Poemat o zagładzie Lizbony Woltera. Psalm Wisławy Szymborskiej. malarskie. Pieter Bruegel: Sianokosy, Żniwa, Myśliwi na śniegu. Giuseppe Arcimboldo: cykle Pory roku, Żywioły. Uzupełniająco Albrecht Dürer: Zając, Kępa trawy, Skrzydło kraski.
Cele lekcji: Rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury w powiązaniu ze sobą. Obrona postawionej tezy na podstawie tekstów literackich i malarskich. Wykazanie związków między literaturą a malarstwem epoki renesansu. Porównanie renesansowych poglądów na temat natury z poglądami wyrażanymi w dziełach oświecenia oraz w wierszu W. Szymborskiej Psalm.
Pieter Bruegel (ok.1525-1569) Zwany Starszym, a czasami Chłopskim malarz flamandzki. Pejzażysta zafascynowany tematyką wiejską. Motywy biblijne i mitologiczne ujmował w sposób uniwersalny, przenosząc je w realia sobie współczesne. Jego sceny rodzajowe są niejednokrotnie malarskimi alegoriami odnoszącymi się do prawidłowości ludzkiego losu lub charakteru.
Pieter Bruegel Sianokosy
Pieter Bruegel Żniwa Pieter Bruegel Żniwa
Pieter Bruegel Myśliwi na śniegu Pieter Bruegel Myśliwi na śniegu
Giuseppe Arcimboldo (1527-1593) Włoski malarz manierysta, zasłynął portretami ludzkimi składającymi się z elementów roślinnych, zwierzęcych lub z rzeczy martwych. Jego dzieła spełniają zasadę capriccio, czyli dzieła dziwacznego, pomysłowego i zaskakującego. Wszechstronny artysta i naukowiec, był wynalazcą szyfrów, wodociągów, projektantem dworskich festiwali. Jego obrazy to rebusy i zagadki o wielowarstwowej symbolice. Malarz i organizator życia kulturalnego na dworze Habsburgów.
Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi, Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi. G. Arcimboldo Wiosna G. Arcimboldo Lato
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa. G.Arcimboldo Jesień G.Arcimboldo Zima
G. Arcimboldo: Cztery żywioły Powietrze Ziemia
G. Arcimboldo: Cztery żywioły Ogień Woda
Albrecht Dürer Renesansowe studia nad naturą Zając Kępa trawy Skrzydło kraski
TEZA: Oświeceniowy ogród krajobrazowy jest wyrazem harmonii świata natury z światem człowieka i tworzonej przez niego kultury.
Ogrody: Zofijówka Różowy pawilon Most nad kaskadą
Ogrody: Zofijówka Wielki wodospad Fontanna Węża
Zofijówka: Skała Niedźwiedzia, Skały Kaukazu, Grota Tantala, Grota Kalipso.
Zofijówka Labirynt kreteński Most wenecki
Argumenty: Tworząc ogród krajobrazowy człowiek nie ingeruje w naturalne ukształtowanie terenu i roślinności. Komponuje ogród na wzór natury. Wkomponowuje w naturalny pejzaż rzeźby i architekturę. Tworzonym krajobrazem stara się naśladować obraz malowanie naturą. Ogród krajobrazowy jest pospołu dziełem natury i kultury.
Czy tylko idealistycznie postrzegano naturę? Co w stuleciu rozumu mogło podważyć tę optymistyczną wizję przymierza człowieka z naturą? Czy natura jest rzeczywiście dobra i doskonała? Czy człowiek ma prawo do dumnego spojrzenia na siebie jako korony stworzenia?
Kochać naturę? Za co? XVIII-wieczny niemiecki drzeworyt, przedstawiający Lizbonę po kataklizmie. Na pierwszym planie namioty, w których schronili się mieszkańcy.
Trzęsienie ziemi w Lizbonie miało miejsce 1 listopada 1755 roku o godzinie 9.20 rano; pozostawiło po sobie niemal zupełnie zrujnowaną Lizbonę oraz zniszczoną większą część południowego wybrzeża. Bezpośrednio po trzęsieniu ziemi wystąpiło zjawisko tsunami. Fale tsunami, według późniejszych obliczeń, mogły osiągać wysokość do 20 metrów. Na obszarze niedotkniętym przez morze szalały setki pożarów. Katastrofa pociągnęła za sobą ok. 100 tys. ofiar śmiertelnych.
Około 85% zabudowy Lizbony uległo zniszczeniu, włączając w to pałace, biblioteki, klasztory, kościoły, szpitale i domy prywatne. Oddany do użytku 6 miesięcy wcześniej gmach Opery został całkowicie spalony. Pałac królewski legł w gruzach pod wpływem ruchów ziemi, a następnie został zalany przez tsunami. Wewnątrz znajdowała się biblioteka zawierająca 70 tys. woluminów i setki dzieł sztuki, także dzieła Tycjana i Rubensa. Cenne archiwum królewskie zawierające dokumenty dotyczące badań oceanograficznych oraz inne podobnej wartości zbiory także zostały stracone na zawsze.
Po tym kataklizmie oświeceniowy filozof i pisarz - Wolter w "Poemacie o zagładzie Lizbony sformułował słynne pytanie: Dlaczego Lizbona? Wywołało ono polemikę i wymianę korespondencji między Wolterem i Janem Jakubem Rousseau.
Która ze stron jest odpowiedzialna za konflikt w relacji człowiek natura, jeśli tak tę relację będziemy postrzegać? Według Woltera stroną odpowiedzialną jest... Według mnie stroną odpowiedzialną jest... Dokończenie zdania i uargumentowanie powstałej tezy jest zadaniem domowym.