LKA 4113-001-03/2014 D/14/504 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4113-001-03/2014 D/14/504 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej D/14/504 - Przygotowanie szkół do objęcia dzieci sześcioletnich obowiązkiem szkolnym Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Artur Stekla, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 90623 z dnia 25 kwietnia 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Szkoła Podstawowa nr 18 1 im. Jana Pawła II w Gliwicach, ul. Okrzei 16, 44-100 Gliwice, Regon: 000721544 Mariola Dworaczek, Dyrektor Szkoły (dowód: akta kontroli str. 3) Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonej nieprawidłowości 2, działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie w roku szkolnym 2013/2014 i przygotowania na rok szkolny 2014/2015. Pozytywnie oceniono w szczególności: podział sal lekcyjnych klas I na część edukacyjną i rekreacyjną oraz ich wyposażenie w odpowiednie materiały dydaktyczno-naukowe, dostosowanie wyposażenia sal lekcyjnych i pomieszczeń sanitarnych do wzrostu dzieci sześcioletnich, jak i liczby tych pomieszczeń do liczby dzieci przebywających na terenie szkoły, zapewnienie (w większości obszarów) właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy uczniów, zapewnienie dzieciom możliwości korzystania z ciepłego posiłku, zapewnienie odpowiedniej kadry nauczycieli do edukacji uczniów sześcioletnich, utworzenie w szkole miejsca zabaw i placu zabaw w ramach programu Radosna Szkoła. Stwierdzona nieprawidłowość polegała na niedostosowaniu mebli w pracowni komputerowej w Szkole do zasad ergonomii wynikających z obowiązujących polskich norm. 1 Zwana dalej Szkołą 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2

Opis stanu faktycznego III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Zapewnienie przez szkołę warunków lokalowych i wyposażenia do edukacji uczniów sześcioletnich. 1.1. Szkoła w roku szkolnym 2013/2014 prowadzi zajęcia edukacyjne w ramach wychowania wczesnoszkolnego dla dziewięciu oddziałów klas I-III, liczących łącznie 213 uczniów (61 w trzech klasach I, 72 w trzech klasach II i 80 w trzech klasach III). Liczebność uczniów w poszczególnych klasach wynosiła od 19 (w klasie Ib) do 27 (w klasach IIIa i IIIc). Na rok szkolny 2014/2015 Szkoła przewiduje uruchomienie 11 oddziałów klas I-III dla 246 uczniów, w tym pięć oddziałów klas I z zaplanowaną liczbą uczniów wynoszącą 112. Przewiduje się, że oddziały te będą liczyły od 21 do 23 uczniów. 1.2. Jeden z trzech oddziałów klasy I realizuje zajęcia samodzielnie w jednej sali lekcyjnej od godziny 8:00 do 12:30 (maksymalnie przez pięć godzin lekcyjnych). Pozostałe osiem oddziałów klas I-III realizuje zajęcia w czterech salach lekcyjnych, co skutkuje koniecznością prowadzenia nauczania w systemie zmianowym od godz. 8:00 do godz. 15:35 (maksymalnie przez pięć godzin lekcyjnych w ciągu dnia). W każdym przypadku zajęcia szkolne wszystkich oddziałów klas I-III w ramach edukacji wczesnoszkolnej, edukacji muzycznej, języka angielskiego i religii odbywają się w tej samej, przypisanej, jednej sali lekcyjnej (współdzielonej z innym oddziałem). Od 1 września 2014 r. Dyrektor Szkoły zaplanowała realizowanie zajęć szkolnych dla uczniów klas I-III łącznie w sześciu salach lekcyjnych, w tym w trzech przeznaczonych dla uczniów klas I. W związku z tym, wg wyjaśnień Dyrektora, w roku szkolnym 2014/2015 przewidziana jest zmianowość prowadzenia zajęć szkolnych, która będzie dotyczyła wszystkich oddziałów klas I-III. (dowód: akta kontroli str. 10-16, 22-26) 1.3. Użytkowane przez Szkołę dwie sale lekcyjne przeznaczone dla oddziałów klas I były dobrze przygotowane do realizacji zajęć szkolnych, zgodnie z zaleceniami podstawy programowej określonymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół 3. Stwierdzono m.in., że - sale składały się z dwóch części: edukacyjnej (wyposażonej w tablicę, stoliki i krzesła) i rekreacyjnej odpowiednio przystosowanej i wyposażonej w wymagane pomoce dydaktyczne i przedmioty niezbędne do zajęć, sprzęt audiowizualny, gry i zabawki, kąciki tematyczne i biblioteczkę, - w salach tych zapewniono uczniom klas I ergonomiczne meble (stoliki, krzesła) o zróżnicowanych rozmiarach, zakupione w latach 2006 i 2013, które spełniały obowiązujące w chwili zakupu standardy określone w polskich normach 4. W dziennikach lekcyjnych klas I znajdowały się adnotacje na temat wzrostu 3 Dz. U. z 2012 poz. 977, zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej. 4 Szkoła posiadała dla stolików i krzeseł certyfikaty ze stycznia 2004 i z lutego 2006 potwierdzające zgodności stołów i krzeseł z obowiązującymi wówczas normami PN-ISO 5970:1994 i PN-F-06009:2001 oraz certyfikaty z lutego 2012 i ze stycznia 2013 dot. zgodności stołów i krzeseł z obowiązującymi normami PN-EN 1729-1:2007, PN-EN 1729-2:2007, PN-F-06009:2001. 3

dzieci, co umożliwiało właściwe przydzielenie uczniowi odpowiedniego krzesła i stolika, - sale wyposażono w wieszaki na ubrania wierzchnie, w związku z czym, uczniowie klas I nie korzystali z ogólnodostępnych szatni zlokalizowanych w piwnicy budynku Szkoły, co w ocenie NIK może pozytywnie wpływać na ich poczucie bezpieczeństwa, - w salach umożliwiono pozostawianie części podręczników oraz przyborów szkolnych. Według wyjaśnień Dyrektora Szkoły, zaplanowane uruchomienie od 1 września 2014 r. dwóch dodatkowych klas I, przy jednoczesnym zwiększeniu liczby sal lekcyjnych dla oddziałów I-III z pięciu do sześciu nie będzie miało niekorzystnych skutków dla warunków odbywania nauki dla ogółu uczniów Szkoły oraz dzieci z oddziałów przedszkolnych w roku szkolnym 2014/2015. Sala przeznaczona na zajęcia dla dwóch dodatkowych oddziałów do tej pory jest wykorzystywana na zajęcia trzeciego oddziału przedszkolnego, podczas gdy od września 2014 r. zaplanowano uruchomienie jedynie dwóch oddziałów (do chwili obecnej w wyniku rekrutacji zapisano 48 dzieci na 50 miejsc). (dowód: akta kontroli str. 42-45, 91-105) 1.4. Szkoła przeznaczyła osobną salę na miejsce do zabawy dla uczniów klas I-III, na wyposażenie której uzyskała dofinansowanie w ramach rządowego programu Radosna Szkoła. Urządzenia i wyposażenie sali (pomoce dydaktyczne, materace do zabawy i ćwiczeń ruchowych, rozwijania sprawności motorycznej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, drabinka do ćwiczeń, klocki z pianki, ścianka do wspinania, zabawki, wykładzina dywanowa, stolik z krzesłami) były sprawne i należycie utrzymane. Z dokumentacji planów lekcyjnych wynika, że w sali tej odbywała się m.in. część zajęć z wychowania fizycznego klas I-III. (dowód: akta kontroli str. 49-59, 91-94) 1.5. W otoczeniu budynku Szkoły znajduje się ogólnodostępny duży plac zabaw zorganizowany w formie wyodrębnionego i ogrodzonego ogródka jordanowskiego o łącznej powierzchni 608,97 m2, przeznaczony m.in. dla uczniów klas I-III. Na jego wykonanie Szkoła uzyskała dofinansowanie ze środków programu Radosna Szkoła. Obiekt ten wykonano w listopadzie 2010 r. na podstawie projektu budowlanego z sierpnia tego roku i zgłoszenia przekazanego Wydziałowi Architektury i Budownictwa Urzędu Miejskiego w Gliwicach z 14 września 2010 r. W trakcie przeprowadzania oględzin nie stwierdzono zagrożeń na placu zabaw. (dowód: akta kontroli str. 72, 85-94) 1.6. Szkoła dysponuje świetlicą przeznaczoną dla uczniów klas I-III, którzy ze względu na czas pracy szkoły lub organizację dojazdu muszą przebywać w szkole poza czasem zajęć dydaktycznych oraz uczniów pozostałych oddziałów szkolnych. Pomieszczenie świetlicy wyposażono w meble szkolne (stoliki i krzesła) dostosowane do wzrostu uczniów klas I-III. 1.7. Uczniowie, w tym dzieci najmłodsze, mają możliwość spożycia w Szkole ciepłego posiłku jednodaniowego dostarczanego przez firmę cateringową. Za kwalifikację i objęcie uczniów dożywianiem, współfinansowanym ze środków publicznych, odpowiada Ośrodek Pomocy Społecznej w Gliwicach. Szkoła odpowiada natomiast za zamówienie i dystrybucję odpowiedniej liczby posiłków dla tych uczniów oraz umożliwia zamówienie posiłków także dla pozostałych uczniów. 4

Uwagi dotyczące badanej działalności Pomieszczenie jadalni wyposażono w meble (stoliki i krzesła) dostosowane do wzrostu uczniów klas I-III. (dowód: akta kontroli str. 91-94, 106-114) 1.8. Uczniom klas I w roku szkolnym 2013/2014 zapewniono bezpieczny dostęp do pomieszczeń sanitarnych (ubikacji i łazienek) w Szkole. Pomieszczenia te znajdują się na piętrze budynku, na którym znajdują się sale lekcyjne, a wejścia do nich są widoczne z wejść do sal lekcyjnych. W łazienkach zapewniono sprzęty w postaci umywalek i misek ustępowych dostosowanych do zróżnicowanego wzrostu uczniów, ciepłą i zimną wodę, podstawowe środki higieny sanitarnej. Pomieszczenia łazienek były monitorowane w zakresie ich stanu sanitarnego. Szkoła zapewnia uczniom klas I-III dostęp (w ramach zajęć wychowania fizycznego oraz w czasie przerwy pod nadzorem nauczyciela) do bezpiecznych boisk sportowych, wyposażonych m.in. w ogrodzenia z elastycznej siatki, zamykane furtki, nawierzchnie poliuretanowe i sprawne urządzenia sportowe. (dowód: akta kontroli str. 91-94) W zakresie wyposażenia Szkoły w urządzenia i infrastrukturę, przeznaczone dla uczniów klas I, NIK zwraca uwagę na brak w dwóch salach lekcyjnych komputerów, które powinny być podłączone do sieci internet (dostępnej w pomieszczeniach). Tym samym nie został osiągnięty standard określony w pkt 3 Zalecanych warunków i sposobu realizacji załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie podstawy programowej. (dowód: akta kontroli str. 91-92) Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Szkoły w badanym obszarze. Opis stanu faktycznego 2. Zapewnienie warunków organizacyjnych do edukacji uczniów sześcioletnich. 2.1. W Szkole, w roku szkolnym 2013/2014, zachowano zalecaną w podstawie programowej, wynikającą z załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie podstawy programowej, liczebność uczniów w oddziałach klas I, wynoszącą od 19 do 22 dzieci. (dowód: akta kontroli str. 10-16) W wyniku analizy dzienników lekcyjnych klas I stwierdzono, że we wszystkich oddziałach byli uczniowie w różnym wieku, tj. dzieci siedmioletnie łącznie 13 uczniów, dzieci ośmioletnie łącznie 45 uczniów i dzieci dziewięcioletnie łącznie trzech uczniów. Ww. proporcje wykluczają możliwość utworzenia oddziałów o dopuszczalnej liczebności, obejmujących wyłącznie uczniów w tym samym wieku, co wynika ze standardu zalecanego w pkt 4 Zalecanych warunków i sposobu realizacji zał. nr 2 rozporządzenia w sprawie podstawy programowej. (dowód: akta kontroli str. 9) 2.2. Według projektu arkusza organizacji szkoły na rok szkolny 2014/2015 liczba uczniów w oddziałach klasy I od września 2014 r. nie będzie przekraczać dopuszczalnej liczby 25 uczniów. (dowód: akta kontroli str. 22-26) 5

2.3. W roku szkolnym 2013/2014 prowadzenie zajęć z zakresu edukacji wczesnoszkolnej, edukacji muzycznej, edukacji plastycznej, wychowania fizycznego i zajęć komputerowych w każdym oddziale klas I powierzono jednemu nauczycielowi (wychowawcy), zgodnie z pkt 6 Zalecanych warunków i sposobu realizacji zał. nr 2 rozporządzenia w sprawie podstawy programowej. (dowód: akta kontroli str. 17-18, 49-54) 2.4. Szkoła, z zachowaniem warunków określonych w zał. nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół 5, zapewnia zajęcia świetlicowe (w godz. od 7:00 do 16:30) dla uczniów z klas I, którzy muszą dłużej przebywać w Szkole ze względu na czas pracy ich rodziców (lub opiekunów prawnych), organizację dojazdu do szkoły lub inne okoliczności wymagające zapewnienia uczniowi opieki w Szkole. W roku szkolnym 2013/2014 na zajęcia w świetlicy zapisanych (zgłoszonych) jest łącznie 115 uczniów z dziewięciu oddziałów klas I-III. Zajęcia te nie odbywają się w stałych grupach, a ich faktyczna liczebność nie przekraczała 25 uczniów. (dowód: akta kontroli str. 10, 27-30, 133-135) 2.5. Dyrektor Szkoły wyjaśnił, że czas prowadzenia zajęć edukacyjnych dla uczniów klas I w poszczególnych oddziałach określa nauczyciel w zależności od potrzeb i możliwości percepcyjnych dzieci. Niezależnie od przerw międzylekcyjnych uczniowie mają przerwy w zajęciach, tzw. śródlekcyjne, w czasie których odpoczywają w części rekreacyjnej. Ze względu jednak na organizację zajęć w całej Szkole i w związku z architekturą budynku, stanowiącego jedną bryłę, zajęcia w poszczególnych klasach wyznacza również rytm obowiązujących w szkole dzwonków. Taki sposób prowadzenia zajęć jest kontynuacją procesu edukacji rozpoczętego w grupach przedszkolnych, który równocześnie przygotowuje uczniów do kolejnego etapu edukacji. (dowód: akta kontroli str. 42-48, 133-135) 2.6. Uczniom klas I Szkoły umożliwiono korzystanie ze szkolnej pracowni komputerowej, wyposażonej w 13 stanowisk komputerowych. Zgodnie z standardem, zawartym w pkt 11 Zalecanych warunków i sposobu realizacji podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej, zajęcia komputerowe zorganizowano w taki sposób, by podczas ich trwania każdy uczeń miał do dyspozycji osobny komputer z dostępem do sieci Internet. Osiągnięto to dzięki planowemu podzieleniu klas na dwie grupy zajęciowe, realizujące zajęcia w różnym czasie. (dowód: akta kontroli str. 91-94, 133-135) 2.7. W roku szkolnym 2013/2014 Szkoła zapewnia uczniom klas I możliwość uczestnictwa w trzech rodzajach zajęć pozalekcyjnych: kółku plastycznym i kółku sportowym oraz zajęciach ruchowych (gimnastyki korekcyjnej), w których uczestniczyło 6 odpowiednio 5, 12 i 8 dzieci, tj. 41% wszystkich uczniów klas I. (dowód: akta kontroli str. 9-10, 31-41) 2.8. W celu zapewnienia uczniom klas I poczucia bezpieczeństwa w roku szkolnym 2013/2014 Szkoła realizowała następujące działania: prowadzenie wszystkich zajęć edukacyjnych, z wyjątkiem zajęć komputerowych i wychowania fizycznego, w jednej sali lekcyjnej 5 Dz. U. z 2001 nr 61 poz. 624 ze zm. 6 Wg zapisów dzienników tych zajęć 6

Ustalone nieprawidłowości przewidzianej dla oddziału klasy I oraz umożliwienie pozostawiania w niej części podręczników i przyborów szkolnych, niekorzystanie przez uczniów tych oddziałów z ogólnych szatni szkolnych zlokalizowanych w piwnicy budynku szkoły, dzięki urządzonym szatniom w salach lekcyjnych, umożliwienie korzystania z miejsc do zabawy, wypoczynku, zewnętrznego placu zabaw i boisk szkolnych pod opieką nauczyciela, zarezerwowanie jednego piętra Szkoły i toalet w sąsiedztwie sal lekcyjnych do dyspozycji tych uczniów i zwracanie przez dyżurujących nauczycieli uwagi aby uczniowie starszych klas nie przechodzili do tej części szkoły, odprowadzanie dzieci na zajęcia świetlicowe przez nauczycieli, prowadzenie nauki bezpiecznego poruszania się w czasie drogi do i ze szkoły i zasad ruchu drogowego. (dowód: akta kontroli str. 42-45, 91-94) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następującą nieprawidłowość: Wyposażenia szkolnej pracowni komputerowej, zlokalizowanej w sali nr 6, przeznaczonej wyłącznie dla oddziałów klas I-III, w postaci biurek komputerowych, stołów i krzeseł uczniowskich nie dostosowano pod względem ergonomii dla uczniów o najniższym wzroście. Stanowiło to niedopełnienie obowiązku określonego w 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach 7. Według wyjaśnień Dyrektora Szkoły, pracownię tę do końca roku szkolnego 2012/2013 wykorzystywali również uczniowie klas starszych, w związku z tym biurka, stoły i krzesła były dostosowane do wzrostu starszych dzieci. Dyrektor dodała, że w czerwcu 2014 r. planuje się zakupić stoliki i krzesła do nowotworzonej sali lekcyjnej dla uczniów klas I, z równoczesnym wyposażeniem sali komputerowej w meble dostosowane dla uczniów o najniższym wzroście. (dowód: akta kontroli str. 42-48, 91-94, 133-135) Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonej nieprawidłowości, działalność Szkoły w badanym obszarze. Opis stanu faktycznego 3. Zapewnienie odpowiedniej kadry nauczycieli do edukacji uczniów sześcioletnich 3.1. Szkoła zatrudnia łącznie 16 nauczycieli z kwalifikacjami wymaganymi do nauczania wczesnoszkolnego, co odpowiada potrzebom obecnej liczby oddziałów klas I-III oraz liczby tych klas planowanych do uruchomienia od 1 września 2014 r. W roku szkolnym 2013/2014 ogółem 20 nauczycieli, w tym 11 nauczycieli wychowania wczesnoszkolnego (zintegrowanego) oraz 4 nauczycieli języka angielskiego i religii, uczestniczyło w szkoleniach zawodowych z zakresu metodyki pracy z dziećmi sześcioletnimi. Szkolenia te prowadzili pracownicy Gliwickiego Ośrodka Metodycznego. (dowód: akta kontroli str. 6-8, 15-21, 24) 3.2. Dyrektor Szkoły dodał, że w ramach pracy zespołu przedmiotowego kształcenia zintegrowanego w roku szkolnym 2013/2014 odbyły się spotkania 7 Dz. U. z 2003 nr 6 poz. 69 ze zm. 7

Ocena cząstkowa Wnioski pokontrolne Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków i konsultacje, na których omawiano pracę z dzieckiem sześcioletnim oraz dokonywano wymiany doświadczeń. Nauczyciele klas I-III uczestniczyli w lekcji otwartej w jednej z klas I, na której obserwowano metody pracy dostosowane do możliwości tych dzieci. Zagadnienia z zakresu pracy z dziećmi sześcioletnimi były także omawiane na trzech konferencjach rady pedagogicznej w sierpniu i grudniu 2013 r. oraz w marcu 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 119-127) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Szkoły w badanym obszarze. IV. Uwagi i wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 8, wnosi o: podjęcie działań w celu uzupełnienia wyposażenia sali komputerowej w meble szkolne przeznaczone dla uczniów o najniższym wzroście, zgodnie z zasadami ergonomii wynikającymi z obowiązujących polskich norm. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli Delegatury w Katowicach, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosku pokontrolnego oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Katowice, dnia 9 czerwca 2014 r. Kontroler Artur Stekla gł. specjalista kontroli państwowej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach... 8 Dz.U. z 2012 r., poz. 82 ze zm., zwanej dalej Ustawą o NIK. 8