Zaczà si kolejny rok szkolny. Co przyniesie

Edukacja przedszkolna w perspektywie zmian EWA BRA SKA (Warszawa) Od 1 wrzeênia 2004 roku dzieci szeêcioletnie obj te zostanà obowiàzkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej. (Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oêwiaty oraz niektórych innych ustaw DzU nr 137, poz. 1304). Zaczà si kolejny rok szkolny. Co przyniesie nowego i jak te zmiany wp ynà na przedszkolnà codziennoêç? To pytania, które nurtujà nasze Êrodowisko. Ogromna aktywnoêç nauczycieli przedszkoli, ich potrzeba czynnego uczestniczenia w toczàcych si zmianach czasami zaskakuje i budzi zdziwienie, ale równie zyskuje uznanie i aprobat. Nauczyciele przedszkoli nie pozwalajà o sobie zapomnieç. Organizowane przez nie festyny, pikniki, zabawy, teatrzyki itp. z udzia em mieszkaƒców miast, osiedli, dzielnic pozostajà na d ugo w pami ci ich uczestników. Miejsce przyjazne Coraz cz Êciej przedszkole kojarzone jest z miejscem przyjaznym nie tylko dla dzieci, ale tak e dla osób doros ych. Równie w adze samorzàdowe z dumà i uznaniem mówià o osiàgni ciach swoich przedszkoli. Mieszkaƒcy wsi i osad, szczególnie tych oddalonych od wi kszych miejscowoêci twierdzà, e przedszkole i szko a to miejsca, gdzie ogniskuje si ycie kulturalne. Dlatego cz sto z du à determinacjà bronià placówek oêwiatowych przed likwidacjà. Przedszkole jest jednak placówkà drogà. Kosztami jego utrzymania obcià one sà gminy i rodzice. Rosnàca bieda dyktuje wi c ró ne ograniczenia. Sytuacja wychowania przedszkolnego w naszym kraju jest trudna, o czym Êwiadczà, mi dzy innymi, dane liczbowe wskazujàce na ma à dost pnoêç przedszkoli, g ównie dla dzieci wiejskich. W przedszkolach i oddzia ach przedszkolnych w szko ach podstawowych w roku szkolnym 2002/2003 by o 821 142 dzieci, czyli 51,27% ogó u populacji 3-6-latków w mieêcie 64,75%, na wsi 35,14%. Do przedszkoli ucz szcza 633 322, czyli 77,12% ogó u dzieci korzystajàcych z edukacji przedszkolnej, w tym: w mieêcie 510 077 dzieci, co stanowi 90,31% ucz szczajàcych tam do placówek przedszkolnych, na wsi 123 245, czyli 48,08% ucz szczajàcych do placówek przedszkolnych na wsi. Do oddzia ów przedszkolnych ucz szcza 187 820 (22,88%) ogó u dzieci korzystajàcych z edukacji przedszkolnej, w tym: w mieêcie 54 733, co stanowi 9,69% ucz szczajàcych do placówek przedszkolnych w mieêcie, na wsi 133 087, co stanowi 51,92% ucz szczajàcych do placówek przedszkolnych na wsi. Zdecydowanà wi kszoêç w placówkach przedszkolnych stanowià dzieci szeêcioletnie. Z ogólnej liczby 422 733 szeêciolatków do placówek przedszkolnych ucz szcza 412 925 dzieci (97,63% ogó u populacji) w mieêcie 100%, na wsi 88,64%. Z ogólnej liczby dzieci szeêcioletnich w placówkach, do przedszkoli ucz szcza 246 553 (59,7%), a do oddzia ów przedszkolnych 387

w szko ach podstawowych 166 372 (40,29%). W mieêcie zdecydowana wi kszoêç dzieci sze- Êcioletnich korzysta z przedszkoli, ponad 78%. Na wsi tylko 33% dzieci szeêcioletnich z ogólnej liczby szeêciolatków obj tych wychowaniem przedszkolnym jest w przedszkolach, pozosta e ucz szczajà do oddzia ów przedszkolnych w szko ach podstawowych. Wskaênik powszechnoêci edukacji przedszkolnej dla trzy- pi ciolatków jest zdecydowanie mniej korzystny, bowiem tylko 408 217 dzieci w tym wieku znalaz o si w placówkach przedszkolnych (34,62% populacji trzy-pi ciolatków) w mieêcie 50,26%, a na wsi tylko 15,90% (na podstawie danych GUS). Na wsi zdecydowana wi kszoêç dzieci (z roku na rok coraz wi cej) korzysta jedynie z jednorocznej edukacji przedszkolnej. Barierà w korzystaniu z przedszkoli, zarówno w mie- Êcie, jak i na wsi, sà wzrastajàce w ogromnym tempie op aty, ustalane przez rady gmin. Coraz mniej Wyst puje nadal zjawisko likwidacji przedszkoli. Ich liczba zmniejszy a si z 8 175 w 2001/2002 r. do 8 015 w 2002/2003 r., tj. o 160 przedszkoli. Utrzymuje si równie niekorzystna tendencja do likwidacji przedszkoli i tworzenia w ich miejsce jedynie oddzia ów przedszkolnych w szko ach. Porównujàc poziom upowszechnienia edukacji przedszkolnej w Polsce i innych krajach europejskich, dostrzegamy, i jesteêmy nieco lepsi jedynie od... Albanii. Takie wyniki w dobie trwajàcej reformy systemu edukacji muszà niepokoiç. Tym bardziej i konsekwencjà tej sytuacji jest: trudniejszy start szkolny dzieci, które nie korzysta y z przygotowania przedszkolnego; trudniejszy start dzieci z terenów wiejskich, gdzie dost p do wychowania przedszkolnego jest znacznie ograniczony. Psychologowie i pedagodzy podkreêlajà, e nowoczesny system edukacji nie powinien pomijaç najwa niejszego okresu w rozwoju dziecka wieku przedszkolnego. Jest to czas, w którym mo e ono zyskaç lub straciç bardzo wiele. Przedszkolak w sprzyjajàcych warunkach odkrywa w asnà to samoêç, rozwija inicjatyw, sa- modzielnoêç i odwag. Z pomocà otoczenia zaczyna odró niaç dobro od z a. DoÊwiadczenia tego okresu warunkujà jego dalszy rozwój i dalszà edukacj. Mimo niewàtpliwie trudnej sytuacji gospodarczej kraju i ubo enia ludzi, w minionym roku szkolnym podj tych zosta o wiele dzia aƒ dotyczàcych wychowania przedszkolnego. Katalog problemów Znaczàce dla dalszych zmian by o lipcowe spotkanie jeszcze w 2002 r. Korzystajàc z zaproszenia minister Krystyny ybackiej, samorzàdowcy, pedagodzy i zwiàzkowcy w czasie kilkugodzinnej dyskusji zwrócili uwag na istotne problemy edukacji przedszkolnej, do których nale à: post pujàca likwidacja przedszkoli, zmniejszajàca si liczba dzieci korzystajàcych z opieki przedszkolnej z powodu ubo enia rodzin z ma ymi dzieçmi, trudnoêci z dowo eniem dzieci do oddalonych placówek, brak pedagogizacji rodziców w rejonach pozbawionych placówek wychowania przedszkolnego. Uczestnicy dyskusji zgodnie stwierdzili, i przeci tne dziecko szeêcioletnie gotowe jest do systematycznej edukacji, a pobyt w placówce przedszkolnej korzystnie wp ywa na jego rozwój, szczególnie spo eczny. Postawiono dwa zasadnicze pytania: 1. Czy obni aç wiek rozpoczynania obowiàzkowej edukacji? 2. Jakie warunki tworzyç dzieciom, by mog y mieç równe szanse edukacyjne? Pad y wst pne rozstrzygni cia i deklaracje. Odpowiedê na pierwsze pytanie brzmia a: Tak, przez wprowadzenie obowiàzku rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci szeêcioletnich. Nale y go realizowaç przede wszystkim w przedszkolach. W uzasadnionych sytuacjach, gdy nie ma przedszkola lub liczba miejsc jest niewystarczajàca, nale y organizowaç oddzia y przedszkolne w szko ach podstawowych. W àczenie dzieci szeêcioletnich do systemu obowiàzkowej edukacji powinno skutkowaç zwi kszeniem liczby dzieci w przedszkolach, 388

zw aszcza na obszarach wiejskich. Mówiàc o warunkach edukacji szeêciolatków, zwracano uwag na problem dowozu dzieci do placówek. PodkreÊlano, e z tego rozwiàzania nale y korzystaç jedynie w sytuacjach koniecznych, zapewniajàc dzieciom w aêciwà opiek. Kolejne zadanie na rzecz edukacji przedszkolnej podj te zosta o w sierpniu 2002 r. Koncepcja oêrodków przedszkolnych Akceptacj Banku Âwiatowego (decydujàcego o sposobie wydatkowania Êrodków, przyznanych na oêwiat w charakterze bezzwrotnej po yczki) otrzyma projekt przygotowany na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu przez Polskà Fundacj Dzieci i M odzie y pt. Koncepcja wyrównywania szans edukacyjnych m odszych dzieci przez upowszechnienie wychowania przedszkolnego i obni enie wieku obowiàzku edukacyjnego do szeêciu lat. Przygotowany zosta z myêlà o gminach wiejskich, w których trudne warunki demograficzne i geograficzne uniemo liwiajà prowadzenie pe nych przedszkoli i szkó. Jest to propozycja rozwiàzaƒ organizacyjnych uzupe niajàcych istniejàcà sieç przedszkoli. Koncepcja zak ada tworzenie ma ych oêrodków wspierania rozwoju dziecka w Êrodowisku wiejskim, nazwanych oêrodkami przedszkolnymi. D ugofalowym celem tego rozwiàzania jest wyrównanie szans edukacyjnych dzieci trzy szeêcioletnich z terenów wiejskich przez upowszechnienie jakoêciowej edukacji przedszkolnej. Podstawowym zadaniem oêrodków powinno byç zapewnienie najpe niejszego rozwoju umiej tnoêci spo ecznych, twórczych i poczucia wartoêci ka dego dziecka, umo liwiajàcych mu osiàgni cie gotowoêci do podj cia obowiàzków szkolnych. Przygotowujàc opracowanie, autorzy korzystali z doêwiadczeƒ Portugalii, zwiàzanych z upowszechnianiem edukacji przedszkolnej na terenach wiejskich oraz z bogatego zaplecza dokumentacyjnego Instytutu Wspierania Rozwoju Ma ego Dziecka istniejàcego przy Bernard van Leer Foundation w Holandii. Wyko- rzystane zosta y tak e doêwiadczenia Polskiej Fundacji Dzieci i M odzie y, która od 10 lat tworzy i realizuje programy edukacyjne dla dzieci. W omawianym projekcie nowatorski jest sposób organizacji pracy nauczycielek, które nie muszà byç przypisane do jednego oêrodka, ale w ciàgu tygodnia mogà prowadziç zaj cia w kilku wsiach na terenie gminy. Stajà si w ten sposób w drujàcymi nauczycielkami, podobnie jak w Portugalii, gdzie takie rozwiàzanie sprawdza si bardzo dobrze od 17 lat. (Podobne rozwiàzanie by o realizowane w latach dziewi çdziesiàtych w gminie Stoszowice w województwie dolnoêlàskim) 1). Przedstawiono ogólne za o enia funkcjonowania oêrodków przedszkolnych, podkreêlajàc atwoêç dostosowania tego rozwiàzania do ró nych warunków lokalnych. Za o ono bowiem, e konkretne propozycje organizacyjne b dà zale a y od indywidualnych potrzeb i mo liwoêci gminy, która zdecyduje si na wprowadzenie u siebie takiego rozwiàzania. Organizacja pracy oêrodka, wspó praca z rodzicami i lokalnymi instytucjami to kwestie kluczowe dla powodzenia programu. Jednak w praktyce ka da gmina sama powinna wypracowaç swój model dzia ania oêrodków, poniewa zale y to od lokalnych uwarunkowaƒ. Autorzy koncepcji twierdzà, e proponowany przez nich sposób upowszechnienia edukacji przedszkolnej jest na tyle elastyczny i odpowiadajàcy mo liwoêciom nawet najbiedniejszych gmin, e przy woli politycznej mo e byç wprowadzony w ka dym miejscu w Polsce 2). Przygotowane opracowanie zosta o zaprezentowane podczas seminarium zorganizowanego przez MENiS i dyrektora Oddzia u Banku Âwiatowego w dniu 4 marca 2003 r. w siedzibie Biura Banku w Warszawie. Koncepcja przyj ta zosta a z du ym zainteresowaniem, zyska a równie wysokà ocen eksperta. 1) E. Braƒska, Przedszkole edukacyjne w gminie Stoszowice, Wychowanie w Przedszkolu 1993, nr 4. 2) T. Ogrodziƒska (red.), Koncepcja wyrównywania szans edukacyjnych m odszych dzieci poprzez upowszechnienie wychowania przedszkolnego i obni enie wieku obowiàzku edukacyjnego do szeêciu lat (dost pna na stronach internetowych MENiS), PFDiM. 389

W europejskim programie Barcelona 2002 jednym z przyj tych celów jest obj cie do 2010 r. opiekà edukacyjnà 33% dzieci w wieku 0-3 i 95% dzieci w wieku 3-6 lat. Sà w Europie kraje, które ju osiàgn y wysoki poziom upowszechnienia, ale sà równie i takie jak Polska, dla których jest to wyzwanie. Wrzesieƒ 2002 i kolejne miesiàce tego roku to czas dalszych prac, w tym koncepcyjnych, nad przygotowaniem projektu podstawy programowej edukacji elementarnej oraz projektu zmian w ustawie o systemie oêwiaty. Edukacja elementarna W krajach Unii Europejskiej szkolnictwo podstawowe okreêlane jest mianem edukacji elementarnej lub fundamentalnej. Ten etap edukacyjny rozpoczynajà dzieci w wieku od czterech do szeêciu lat. Istniejà ró norodne rozwiàzania dotyczàce wieku dzieci rozpoczynajàcych obowiàzkowà nauk, czasu trwania nauki na tym szczeblu, podzia u na cykle kszta cenia, struktury systemu oêwiatowego. Niektóre kraje wprowadzi y p ynnà granic realizacji obowiàzku szkolnego (np. Francja), polegajàcà na tym, e nauk szkolnà mogà rozpoczynaç równoczeênie dzieci w ró nym wieku kalendarzowym, ale o porównywalnym poziomie rozwoju. Charakterystycznà cechà francuskiego programu, przeznaczonego dla dzieci w wieku od dwóch do szeêciu lat jest brak podzia u na grupy. PodkreÊla si w nim równie aspekt pedagogicznej i instytucjonalnej ciàg oêci pracy przedszkola i szko y elementarnej. Ciàg oêç oddzia ywaƒ pedagogicznych przejawia si przede wszystkim w podobieƒstwie pewnego charakterystycznego klimatu i stylu ycia dziecka w przedszkolu i klasie I, polegajàcego na istnieniu warunków do spontanicznych dzia aƒ wyzwalajàcych inicjatyw dzieci z równoczesnym organizowaniem sytuacji edukacyjnych. Edukacja elementarna w krajach europejskich cieszy si du ym zainteresowaniem 3) K. Lubomirska, Przedszkole. RzeczywistoÊç i szansa, Warszawa 1993, Wydzia Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego. w adz oêwiatowych ze wzgl du na rol, jakà odgrywa w dalszej edukacji ka dego ucznia. W europejskich systemach edukacyjnych i programach widoczna jest tendencja do àczenia obligatoryjnej nauki poczàtkowej z edukacjà przedszkolnà. W niektórych krajach edukacja przedszkolna w àczona jest w struktur szkolnà jako pierwszy szczebel edukacji. Istnieje tendencja do zacierania granicy mi dzy edukacjà przedszkolnà i szkolnà oraz tworzenia ciàg oêci programowej. W polskim systemie edukacyjnym zaznacza si brak ciàg oêci i to zarówno w sferze poczynaƒ badawczych, jak i rozwiàzaƒ programowo-organizacyjnych 3). Obecnie obowiàzujàce podstawy programowe: wychowania przedszkolnego i kszta cenia zintegrowanego w kl. I- -III szko y podstawowej zdecydowanie ró nià si zarówno w treêci, jak i formie. Podobne ró nice dostrzec mo na obserwujàc prac nauczycieli przedszkoli i klas poczàtkowych. W spo- ecznym odbiorze przedszkole to jeszcze zabawa, która uczy, a klasa pierwsza to powa na, cz sto bardzo stresujàca nauka. Dla siedmiolatka przekroczenie progu mi dzy przedszkolem a klasà pierwszà bywa niezwykle trudnym zadaniem. Aby to zmieniç, nale y przede wszystkim przygotowaç taki program, który zapewni by ciàg oêç oddzia ywaƒ pedagogicznych w omawianym okresie, czyli po àczy edukacj przedszkolnà i nauczanie wczesnoszkolne. Zadanie opracowania projektu podstawy programowej edukacji elementarnej podjà zespó pedagogów, reprezentujàcych doêwiadczenia praktyczne i wiedz teoretycznà, powo- any przez Centralny OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli, któremu Minister Edukacji Narodowej i Sportu zleci wykonanie tego zadania. WÊród cz onków zespo u byli specjaliêci z zakresu wychowania przedszkolnego i nauczania poczàtkowego. Powsta projekt podstawy programowej edukacji elementarnej, który uwzgl dnia w pracy pedagogicznej z dzieckiem d u szà, szeêcioletnià perspektyw czasowà. W odró nieniu od obowiàzujàcych podstaw programowych wychowania przedszkolnego i kszta cenia zintegrowanego projekt stanowi propozycj jednolitego dokumentu, który zak ada 390

ca oêciowe podejêcie do edukacji dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (od trzech do dziesi ciu lat). Nawiàzuje do ustaleƒ wspó czesnej pedagogiki i psychologii, które podkreêlajà wag wp ywu rodziny na rozwój dziecka, jego aktywnej roli w procesie konstruowania swojej wiedzy, zwracajà uwag na zale noêç osiàgni ç edukacyjnych od jego potrzeb emocjonalnych i motywów rozwojowych oraz du e znaczenie jakoêciowej edukacji elementarnej dla dalszego rozwoju m odego cz owieka. Charakteryzuje si podmiotowym i zindywidualizowanym podej- Êciem do wychowanka oraz zintegrowanà formà edukacji. Konstrukcja projektu zawiera obszernà preambu, w której autorzy okreêlili cel i zadania edukacji elementarnej: Celem edukacji elementarnej jest osiàgni cie przez dziecko optymalnego rozwoju we wszystkich jego sferach. Zadania edukacji elementarnej to: wspieranie dziecka w poznawaniu i wykorzystywaniu w asnego potencja u rozwojowego oraz budowaniu pozytywnego obrazu w asnego ja; tworzenie warunków umo liwiajàcych dziecku aktywny udzia w poznawaniu, uczeniu si i konstruowaniu wiedzy; organizowanie sytuacji sprzyjajàcych rozwijaniu spontanicznej aktywnoêci dziecka, wewn trznie motywowanej i wynikajàcej z jego potrzeb, aktywnoêci inspirowanej przez nauczyciela lub rówieêników oraz aktywnoêci kierowanej przez nauczyciela i motywowanej zewn trznie przez stawiane dziecku zadania; umo liwianie dziecku dzia aƒ kreatywnych; tworzenie okazji do odczuwania satysfakcji z w asnego dzia ania i osiàgania sukcesów; wspieranie dziecka w odnajdywaniu swego miejsca w grupie rówieêniczej i nawiàzywaniu pozytywnych kontaktów z innymi osobami, budowanie poczucia przynale noêci dziecka do rodziny, spo ecznoêci lokalnej, regionu kraju i Europy przez poznawanie przez nie dziedzictwa kulturowego, obyczajów i tradycji 4). Zadania edukacji elementarnej, realizowane w formie edukacji zintegrowanej, zgrupowano w trzech obszarach edukacyjnych: 1. Wiedza i poznawanie Êwiata oraz siebie. 2. Umiej tnoêç dzia ania w Êwiecie. 3. WartoÊci i stosunek do Êwiata oraz siebie. Pierwszy obszar obejmuje treêci i zadania edukacyjne zwiàzane z wiedzà dziecka o sobie i Êwiecie, tworzeniem narz dzi jej konstruowania oraz sposobami poznawania przez dziecko Êwiata. TreÊci i zadania w drugim obszarze zwiàzane sà z rozwijaniem czynnoêci poznawczych, porozumiewaniem si, praktycznym i symbolicznym dzia aniem oraz wspó dzia aniem dziecka z innymi osobami. Trzeci obszar obejmuje treêci i zadania zwiàzane z budowaniem poczucia w asnej wartoêci, tworzeniem systemu wartoêci oraz rozwojem przekonaƒ moralnych i postaw prospo ecznych. Ze wzgl du na odmienne potrzeby, mo liwoêci i wymagania dzieci (np. trzyletnich i uczniów klasy III) ka dy zapis w podstawie programowej sformu owany zosta tak, aby mo na by o dobraç i rozwinàç odpowiednie zadania programowe dla dziecka w danym wieku oraz dla dziecka z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi. Niezwykle istotne w czasie ca ego okresu edukacji elementarnej sà dwa momenty: pierwszy gdy dziecko wchodzi do przedszkola jako pierwszej instytucji edukacyjnej; drugi kiedy przechodzi do nast pnego etapu edukacji (kl. IV-VI). W pierwszym etapie zadaniem nauczyciela b dzie rozpoznanie indywidualnego tempa i poziomu rozwoju dziecka i jego sytuacji rodzinnej, predyspozycji i potrzeb oraz u atwienie mu adaptacji do pozarodzinnego Êrodowiska wychowawczego. Drugi etap jest przygotowaniem dziecka do tego, aby w p ynny sposób potrafi o przejêç do kolejnego etapu edukacji (w klasach IV-VI), w którym zetknie si z zadaniami wymagajàcymi wi kszej samodzielnoêci, obowiàzkami wynikajàcymi z koniecznoêci intencjonalnego uczenia si, wyodr bnionymi przedmiotami nauczania, systemem klasowo-lekcyjnym oraz ocenianiem w formie stopni szkolnych. W edukacji elementarnej istnieje koniecznoêç dostosowania treêci i metod do ró nych faz rozwoju dziecka. Jest to mo liwe przy koncentrycznym uk adzie zintegrowanych treêci, polegajàcym na przechodzeniu od tre- 4) Fragmenty niepublikowanego projektu podstawy programowej edukacji elementarnej (MENiS). 391

Êci konkretnych do bardziej ogólnych, od prostych do z o onych, od bliskich do odleg ych, od zabawowych do zadaniowych, od zewn trznych, wynikajàcych z obserwacji Êrodowiska, do zwiàzanych z w asnym Êwiatem wewn trznym. Mo na mieç nadziej, i przyj cie rozwiàzaƒ programowych, zaproponowanych w projekcie podstawy programowej edukacji elementarnej, przyczyni si do zlikwidowania bàdê zmniejszenia progu mi dzy przedszkolem i szko à, zwi kszenia szans edukacyjnych dzieci pochodzàcych z ró nych Êrodowisk oraz upowszechnienia wczesnej edukacji. Jednak na decyzj o zmianie obowiàzujàcych podstaw programowych i wprowadzeniu jednolitej podstawy programowej edukacji elementarnej musimy jeszcze poczekaç. Czas oczekiwania powinniêmy wykorzystaç na refleksj i dyskusj, które mogà pomóc we w a- Êciwym przyj ciu wprowadzenia zaproponowanej zmiany. Wyrównywanie szans Planujàc zmiany w ustawie o systemie oêwiaty, przyj to za o enie, e skuteczne wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci wymaga stopniowego upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci w wieku trzech-pi ciu lat oraz obj cia wszystkich dzieci szeêcioletnich (tak e niepe nosprawnych) obowiàzkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym w przedszkolu, w tym z oddzia ami integracyjnymi i w przedszkolu specjalnym lub w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, w tym z oddzia ami integracyjnymi i w szkole podstawowej specjalnej. Nowelizacja ustawy o systemie oêwiaty wprowadza w art. 14, w miejsce prawa dziecka szeêcioletniego do przygotowania przedszkolnego, obowiàzek odbycia rocznego przygotowania w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej. Zmiana ta zostanie wprowadzona od 1 wrzeênia 2004 roku. Gminy zosta y zobowiàzane do zapewnienia warunków spe niania przez dzieci tego obowiàzku i zorganizowania sieci publicznych przedszkoli i oddzia ów przedszkolnych w szko ach podstawowych w taki sposób, by odleg oêç do najbli szej placówki nie przekracza a 3 km. Mimo przyj tego za o enia, e placówka przedszkolna powinna znajdowaç si blisko miejsca zamieszkania ma ego dziecka, a dowo enie dzieci szeêcioletnich mo e byç rozwiàzaniem stosowanym jedynie w sytuacjach wyjàtkowych, to dla oko o 20,1% (dane szacunkowe) dzieci doje d anie b dzie koniecznoêcià. W zwiàzku z tym nowym zadaniem dla gmin stanie si obowiàzek zorganizowania bezp atnego transportu dzieci 6-letnich do przedszkoli i oddzia ów przedszkolnych i opieki w czasie tego dowo enia lub zwrot kosztów dojazdu dziecka z opiekunem Êrodkami komunikacji publicznej. W przypadku dzieci niepe nosprawnych obowiàzek dowo enia musi byç realizowany niezale nie od odleg oêci, analogicznie jak w przypadku uczniów niepe nosprawnych wymienionych w art. 17 ust. 3a ustawy. Zasady kontroli spe niania tego obowiàzku sà analogiczne jak przy obowiàzku szkolnym. Dziecko, które w danym roku kalendarzowym koƒczy szeêç lat, z poczàtkiem roku szkolnego rozpoczyna obowiàzkowà edukacj przedszkolnà. Rodzice dziecka podlegajàcego obowiàzkowi zg aszajà si do przedszkola lub oddzia u przedszkolnego i zapewniajà regularne ucz szczanie dziecka na zaj cia. Kontrolowanie spe niania obowiàzku rocznego przygotowania przedszkolnego nale y do zadaƒ dyrektora szko y podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych przedszkoli i szkó podstawowych, w których zorganizowano oddzia y przedszkolne, sà obowiàzani powiadomiç dyrektora szko y, w obwodzie której dziecko mieszka, o spe nianiu przez nie obowiàzku w tym przedszkolu lub oddziale przedszkolnym oraz o wszelkich zmianach. Nadal dzieci szeêcioletnie na wniosek rodziców b dà mog y wczeêniej rozpoczynaç spe nianie obowiàzku szkolnego w pierwszej klasie szko y podstawowej. Dyrektor szko y podstawowej, tzw. obwodowej, podejmie decyzj o wczeêniejszym przyj ciu dziecka do szko- y po zasi gni ciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. OkreÊli ona poziom przygotowania dziecka do rozpocz cia nauki szkolnej. 392

Dziecko, które zosta o wczeêniej przyj te do szko y podstawowej jest zwolnione z odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego. Obowiàzek odbycia przez dziecko szeêcioletnie rocznego przygotowania przedszkolnego, podobnie jak obowiàzek szkolny, podlega egzekucji administracyjnej. Kontrola spe niania obowiàzku przygotowania przedszkolnego nale y do zadaƒ dyrektora szko y podstawowej w obwodzie której dziecko mieszka. Nowelizacja ustawy, a szczególnie wprowadzenie obowiàzkowej edukacji przedszkolnej dla dzieci szeêcioletnich, nale y traktowaç jako pierwszy krok na drodze do powszechnej edukacji m odszych dzieci. Powszechne wychowanie przedszkolne stwarza szanse edukacyjne dzieciom, które w sposób nezawiniony zosta y ich pozbawione. Przed nami kolejny rok, doêç szczególny, czas przygotowania do realizacji ustawowego obowiàzkowego przygotowania przedszkolnego dzieci szeêcioletnich. Musimy jednak równie pami taç o potrzebach dzieci m odszych, pi cio-, cztero- i trzyletnich i mieç ÊwiadomoÊç wielu nieza atwionych spraw, potrzeb i oczekiwaƒ. Przed nami kolejne wyzwania, ma e i du- e, realizowane w skali kraju, w mieêcie, na wsi, w przedszkolu. EWA BRA SKA g ówny wizytator, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 393