ż ż ą ą ą Ś ą ą Ę ść ą ą ą Ż ą ą Ż Ś ą ż ą ą ą ś Ż ś ą ą ą ą ą ś Ż

50% okomotywposiadaten rodzą napdu,a e rwnieżtakich krajowjak USA czy Kanada,gdzie udziaten pzekracza75o/o. Zainteresowanielokomotywami spalinowymiwynikaprzedewszystkimz nizszych kosztoweksp oatacji tych pojazdw,auaszczana iniacho maymnatieniuruchu, w porwnaniuz kosztamieksploatacjilokomotywe ektrycznych i utrzymaniemtrakcji e ektrycznej. Badaniaprowadzoneprzez rozne ośrodkibadawczo-naukowe, dotyczą opracowywaniaprocedur odwzorowującychprac środkwtransportuw rzeczyw stychwarunkachna potzeby projektowania symu atorwumożliwiających analiz i oceneksploatacjiśrodkw transportupodczas rzeczywistych warunkowpracy. Ze wzg duna wysoki stopien wykorzystanialokomotywspa inowychz jednej strony a coraz bardziejrestrykcyjneograniczeniawynikającr-z eko ogiitransportu z drugiej strony niezbdnejest poszukiwaniemetod pozwatającychw moz iwie dokadny sposb odwzorowywaćproceseksploatacji okomotywspa inowych. Mgr inz. PaweKortas mając doświadczenie zawodowez zakresu zarządzania taborem ko ejowymoraz oceny efektywności energetycznejukadwnapdowych okomotyw(pkp Cargo s.a. i PKP lntercięs.a.), podjąsi opracowaniaprocedur pomiaru,kalibracjii Ęestracji parametrowpracy lokomoęwspa inowych. W efekcie pozwolioto Doktorantowina wykonaniemodelu ukadunapdowego okomotywy spa inowąz przekadnią elektrycznącelem m.in.poprawyodwzorowaniawarunkw rzeczryistej pracy okomotywyspalinowej w porwnaniu do mode i dotychczas stosowanych. Uwazam, Że mgr inż. Pawe Kortas podejmującsi W swojej rozprawie zagadnieniamode owania ukadunapdowegolokomotywy spa inowej z przekadnią e ektrycz lą, znakomiciewpisujesi w potzeby zarownoteoretykowjak i praktykow zajmującychsi środkami transportu.podjtyprzez Doktorantaprob embadawczy jest jak W rozprawie najbardziejuzasadniony,a samo sformuowanietematu rozprary uwazamza wtaściwe. 3. Analiza zakresu, celu i treścirozprawy W przedstawionejdo recenzjirozprawie,autor podjąsi rozwiązaniazozonego zagadnienia dotyczącego wieloaspektowegomodelowania ukadu napdowego okomotywys paiinowej z przekad nią e ektryczn ą. Zasadnicza treśćrozprawy zawartajest w 8 rozdziaach,przy czym rozdzia1 to Wprowadzeniedo rozpravly,natomiast rozdzia8 to podsumowaniei wnioski. Rozprawazawlera rownieżstreszczeniew jzyku polskimi angielskimoraz wykaz wazniejszychskrotowi oznaczen. Zakres bada pzedstawionyw rozprawiezostapodporządkowanyrea izaąicelu jako (rozdz.3), cytuj:,,stwolzenieefektywnego rozprawy,ktry Doktorantformuuje modelu ukadunapdowegolokomotywyspalinowejz przekadniqelektrycznq.,, Treśćrozdziawjest powiązanaz tytuemrozprary i stanowi jego rozwinicie oraz odpowiada sformuowanemu ce owirozprawy. RozdziaĘ 1-3 to wprowadzeniedo problemubadawczego,omwienietrendw W analizowanejprob emaęceoraz przedstawieniecelu, tezy i zakresu rozprawy.

l tak, rozdziapierwszy (6 stron) zawiera opis prob emaękipodjtejw dysertacji, w tym ro lokomotywspa inowych w funkcjonowaniu systemutransportuko ejowego. Ponadto przedstawia trendy W rozwoju napdow spalinovqych oraz typowe okomotywy spa inoweeksploatowanewspocześnie przez przewoźnikwna terenie Polski. W rozdzia edrugim(18 stron) Autor rozprawypzedstawiastan wiedzydoęczący modelowania ukadownapdowych okomotyworaz opis struktury warunkw eksploatacji okomotywmanewrowychi liniowych.podkreś a, grup iż naj iczniejszą eksp oatowanąw Polsce stanowią okomotywyspa inowez przekadnią e ektryczną. Dla analiz porwnawczychrozdziaten zawiera rwniez opis strukturyeksploatacji statkw morskich..w rozdzia e tym przedstawiono trzy rodza1e programw symulacyjnych,do modelowaniaukadownapdowych:programdo symu acjijazdy lokomotyw elektrycznych (RSEI Run Simulation of Electric Locomofives) i spalinowych(rsdi Run Simulationof Diesel Locomotives)oraz program do modelowaniapracymaszynisty. Rozdzia trzec. (, l2 strony) zawiera tez i cel pracy. Jak już wcześniej wspomniaamcelem rozprawy jest opracowanie,,modelu ukadu napdowego lokomotywyspalinowejz przekadniqelektrycznq,,. Natomiastteza dysertacjibrzmi, cytuj:,,wykorzystujqcwyniki analizy literaturowejoraz rezultaę badan wasnych przyjto, że moiliwa 1.esfpoprawa odwzorowania pracy lokomotywy spalinowej z przekadniq elekrycznq W rzeczywistych warunkach eksploatacji za pomocq modelu matematycznego wykorzystujqcego wybrane charakterystyki silnika spalinowego,prqdnicy gwnej,silnikw trakcyjnychi urzqdzen pomocniczych oraz model automaszynistylokomotywy,ktory odwzorujeprocesdecyzyjnyoperatoratego systemu". W kolejnych rozdziaach Doktorant dąży do rea izacji celu rozprawy i udowodnieniapostawionejtezy, ktra Ęm samym determinujeobszar badawczy dysertacji.jak już wcześnlejwspomniatam problem ten jest ważny i aktua ny. Problematyka modelowania ukadu napdowego lokomotywy spa inowej z przekadniąelektrycznąjest szczeglnie ważna ze wzgldu na możliwoś prowadzenia bada dla potrzeb ustalania rozkaduczasowego poszczegolnych stanw eksploatacjipojazdu trakcyjnego(np. do prognozowaniai normowania zużyciapaliwaprzez pąazd trakcyjny). metodykibadawczej. d a przy'jtej RozdziacmaĘ (34 strony)zawiera zaożenia Autor przedstawialokomotywspalinowąprzystosowanądo ciągniciapociągow elektrycznąserii st44 jako obiektbadan.wybor obiektu towarowychz przekadnią jest doświadczeniemzawodowymdoktoranta.omwione dane badan podyktowany pomiarowe i informacje dotyczące m.in. pomiarw zużycia paliwa (metoda i masowa) oraz pomiarw i Ęestracji parametrwjazdy lokomot}^^/y objtościowa st44, stanowitypodstawdo opracowaniamode uukadunapdowego. W rozdziale piątym (24 strony) dysertacji mgr lnż. Pawe Kortas przedstawi serii ST44 autorskimode strukturyukadunapdowegoanalizowanejlokomoh,lwy m.in.metodygrafwwiąza i Rwnan Stanw.W modeluuwzg dni wykorzystując doęczącezespousilnikaspa inowegoi prądnicy,regu atora szczegotowezaożenia

mocy,si nikwtrakcyjnychprzekadni zbateji urządzenpomocniczych.rozdziaten zawiera rowniez charakterystyktrakcyjną lokomoęwy oraz opis oporow ruchu dziaającychna lokomoęwpodczas jazdy. Rozdzia szsty (15 stron) zawiera opis modelu automaszynisty wraz prezentacją z a gorytmuw postacischematub okowego.model opracowanyzosta z wykorzystaniemrowna stanu oraz z uwzg dnieniem zasad postpowaniaprzy jednego eksploatacji okomotywspalinowych na eżącychdo z przewoźnikw towarowychw Polsce - PKP Cargo. Rozdzia sidmy (5 stron) to charakterysękabadan symulacyjnychukadu napdowego okomotywy,wykonanychw oparciu o opracowanemode e.mode zosta zaimp ementowanyw postaci programu komputerowego napisanego z wykorzystaniemjzyka VBA W programiemicrosoftexcel. Weryfikacjmode i przeprowadzonona danych rzeczpistych np. weryfikacjmodelu automaszynisty przeprowadzonona podstawieporownaniamasy paliwa Wyznaczonejza pomocą badan symulacyjnychz rzeczpistą masązużytegopaliwa. Rozdzia smy (2 strony) zawiera podsumowanierozpravqyoraz najwazniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonych w rozprawie ron,tażan. Na ogo, W rozprawachdoktorskich,w posumowaniuautorzywskazują kierunki dalszych badan.w ocenianejrozprawiebrakjest wskaza w tym zakresie,stad mojejpytanie W rozprawiebadaniazamykająprob emana iz do Doktoranta- Czy przeprowadzone W zakresie mode owaniaukadw napdovqychpojazdow trakcyjnych? Jakie kontynuowac ubpodjącw da szychpracach zagadnienla,pana zdaniem, na eżaoby badawczych? 4. Ocena rozprawy Uwaiam, Że zasadniczymi najwazniejszymdorobkiemmgr inź. PawaKortasa jest opracowanie koncepcji autorskiego mode u struktury ukadu napdowego towarowej serii st44 wykorzystującm.in. metody Grafow Wiązan okomot}^^ry i RwnanStanw. DuŻąza etąrozprawymgr inz. Pawta Kortasajest jej utylitarnycharakter,co jest bardzo waźne przy tego typu opracowaniach.mgr inż. Pawe Kortas opracowa unikatowe metody twozenia charakterystyksilnika napdowego oraz urządzen pomocnlczych lokomotywy. Przeprowadzone analizy na danych rzeczpistych, (rozdz. 7) potwierdzaląmoiliwości praktycznegozastosowaniazaproponowanego podejścia.w badaniach symulacyjnychzastosowaautorską strukturpodziau warunkw pracy, ktora W wikszym stopniu niż dotychczas stosowane metody odwzorowujerzeczpiste warunkipracylokomotywz silnikamispalinowymi. Na uznanie zasuguje opracowany przez mgr inż. Pawa Kortasa mode techniczneoraz przepisy, istniejąceuwarunkowania uwzgldniający automaszynisty, umozliwiając tym samym odwzorowanie rzeczpistych procesw decyzyjnych a tym samym ruchu okomotyw, maszynisty,np. możewptywana energochonność np. na zużyclepallwa. Mode ukadunapdowego okomotywywraz z mode em automaszynistyuatwiaprecyzyjne (średnibęd nie przekracza 2%o)szacowanie

zużycia paliwa. W modelu automaszynistywyrzniono dwa zasadnicze bloki. Pierwszysuzydo okreś ania biezącychparametrwjazdy dla danego stanu pracy okomoq^,vy, natomiastdrugi do wyboru waściwegostanu pracy lokomotywypo uwzg dnieniu aktuainychwarunkowjej eksp oatacj i. Dokonującoceny ukadurozprary, na eżypodkreś ić, Żejej ogolnaforma i zakres podyktowanezostayrea izacjacelu i udowodnieniem tezy rozprawy. Za gowneosiągniciemgr inz. PawaKortasauważam: 1. opracowanie modelu ukadu napdowego lokomotywy spa inowej z przekadniąelektryczną,opisanego za pomocą metody Grafow Wlązan i Rwna Stanu. opracowany przez Doktorantamode umozliwia m.in. przeprowadzenie bada symulacyjnychcelem uzyskaniarozkaduczasowego poszczegolnychstanw eksploatacjipojazdudla potzeb np. prognozowania i normowaniazużyciapa iwaprzez pojazdtrakcyjny. 2. Zastosowanie metody Grafw Wiąza i Rowna Stanu do opisu mode u ukadu napdowego okomotywyspa inowejz przekadniąe ektryczną.ze rozbudowaniao nowe e ementy wzglduna prostotmodyfikacjii możliwość zastosowanametoda umozliwiaodwzorowaniepracy lokomotywyspalinowej Wyposazonej w dowolnyukadnapdowy. 3. opracowaniemode uautomaszynisty,ktry odwzorowujeprocesy decyzyjne podejmowaneprzez maszynistpodczasprowadzeniapociągu.możemiećon zastosowanienp. przy wznaczaniu czasw prząazdw przez dane odcinkid a potrzeb opracowywanychrozkadwjazdy, ce em aksyma izaąiefektywności e nergetycznejlokomotywy. 4. Przeprowadzenie kalibracji mode u ukadu napdowego lokomoty\,vy spalinowej na podstawie opracowanych metod pomiarowych oraz przy nnych ukadu, niu charakterystyke ementwenergocho vqykorzysta 5. Przeprowadzenie bada symulacyjnych przy wykorzystaniu autorskiego programu komputerowegonapisanego z wykorzystaniem jzyka VBA W programie Microsoft Exce (uwzgldniającmodel ukadu napdowego lokomotywyspalinowej).nazdzie to jest szczeg niewygodnezewzg duna prezentacji wynikow w postaci graficznej. Weryfikacja modelu moż lwośc przyniosabardzo dobry rezultat,gdyżbądwzg dnyodwzorowaniawynios 1,01o/o, Co uważamza bardzodobrywynik. Reasumując,uważamŻe omwionakonstrukcjarozprawydoktorskiejmgr. inż. Pawa Kortasa oraz sposb opracowaniamateriauempirycznego,a także forma d a tego rodzaju przeprowadzonejana izyi przyjtametodykabadari są waściwe prac. Doktorant vlykaza si ogoiną wiedzą teoretyczną, dobrą znajomością przedmiotubada oraz opanowaniemmetod eksperymentalnych,analitycznych i numerycznychstosowanychw dyscypliniebudowai eksploataciamaszyn. 5. Uwagi szczegoowe Pomimo wszystkich za et i dobę oceny rozprawy pod wzg dem zawartości dysertacjama pewneniedostatkido ktrychza iczamm.in.: merytorycznej, a) Uwagioglne: - np. w jzyku po ski- (str.3), teggie(str.27), przekadnia drobne btdy,, iterwki'' e ektryczną(str.114),

ą ś ść Ę Ś ą ą ą ć ż ć ść ż ą ąż ą ść ś Ę ś ż Ś ś ą ą ą ż ą ż ś ś ś ść ś Ż Ż ś ż

w decymetrachsześciennych (dm3).czy mogbypan odnieśćsi do tej kwestii? Czy taki zapis zapewniaporownywalnoś obu wie kości? 2. na str. 23 używa Pan pojcia masa zastpcza pociqgu z uwzgldnieniem dodatkowejbezwadności mas wirujqcych.czy mogbypan odpowiedziećw jaki sposb uzyskapan jej wartość? 3. na str.23 Wewzorze2.1 (rownanieruchupociągu)wystpujesitapociągowa(fr) oraz opory ruchu pociągu (Fn). Wie kościte Pan do slebie dodaje. Jednym sowemsiapzyspiesza!ącabdziesumą siypociągoweji oporw ruchu.opory ruchuzasadniczoprzeszkadzająw ruchua nie mu pomagają.czy mogbypan wyjaśnić tą kwesti. 4. na str. 58 na rysunku4.27 pojawiasi szereg symbo i,ktre W pracy nie zostay wyjaśnione. Czy mgbypan odnieść si do tej kwestiii wyjaśnićte symbole.d a osob zajmującychsi projektowanieminfrastrukturytransportu kolejowego oznaczenia te są czyte ne,jednak d a osb, ktore s. tym na co dzien nie zajmu1ą,rozszyfrowanie może nastrczyćprob emw. 7. Wniosek ko cowy oceny rozprawy Uważam,Że pzedstawionado recenzjirozprawa,mimo przedstawionychpowyzej uwag krytycznych,ktre nie podważajązasadniczego dorobku Doktoranta,zostaa wykonana na bardzo dobrym poziomie merytorycznym.pzyjte, przez mgr inż. Pawa Kordasa, tezy Rozprawy zostay udowodnione, a Wznaczony ce konsekwentn ie osiągnity. Dokonującoceny caościrozprawywyrażamopini,.ż stanowi ona orygina ne roaliązanie problemu naukowego, wskazując na odpowiedni poziom wiedzy teoretycznejjej Autora W reprezentowanejdyscyplinie nauki, dobrą znajomoś przedmiotubadan, zdolność do ana itycznego spojrzeniana rozpatrywanyproblem prowadzeniabada naukowych. samodzie nego oraz umiejtność W rozprawiewynikibada są oryginalnymdorobkiemnaukowym Zaprezentowane Doktoranta,a rezultatypracy mogą zosta bezpośredniowykorzystanew praktyce, czego dowodemsą badaniasymu acyjneprzeprowadzonew rozdzia e7. Kordasa pt.,,modelukadu Reasumującstwierdzam,Że rozprawamgr inz. Pavta napdowego lokomotyw spalinowejz przekadniqelektrycznq,,,speniawarunki przewidziane w Ustawie z dnia 14 marca 2003 o stopniach naukowychi t$ule naukowymorazo stopniachi tytulew zakresiesztuki,dz. U. Nr 65, poa.595. do recenzjlstawiamwic wniosek o przyjcieopracowaniaprzedstawionego jako rozprawy doktorskiej mgr inż. Pawa Kordasa na stopie doktora nauk technicznychw dyscyplinie Budowa i EksploatacjaMaszyn i dopuszczenie ją do publicznejobrony.