dr Marek Chrzanowski DOCHODY I WYDATKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W PRZEKROJU REGIONALNYM W LATACH 2004-2011 ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WYDATKÓW STRUKTURALNYCH
Plan wystąpienia Metoda badawcza Wyniki badania Dyskusja
Wyzwania Zmiany prawa: Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009 r. Dz. U. 2009 nr 157 poz. 1240. Ustawa o finansach publicznych z dn. 30 czerwca 2005 r. Dz. U. 2005 nr 249 poz. 2104. Ustawa o finansach publicznych z dn. 26 listopada 1998 r. Dz. U.1998 nr 155 poz.1014. Reorganizacja struktury jednostek sektora finansów publicznych Od 2010 roku doszło do dużych zmian w organizacji sektora finansów publicznych i zasadach prowadzenia gospodarki finansowej. Likwidacja zakładów budżetowych prowadzących działalnośćw zakresie innym, niżokreślona w ustawie o finansach publicznych. Częśćjednostek samorządu terytorialnego podjęła decyzje o przekształceniu zakładów budżetowych w spółki. Zlikwidowano równieżgospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych oraz rachunki dochodów własnych. Likwidacja od 2010 r. samorządowych funduszy celowych nieposiadających osobowości prawnej -środki z nich zasiliły dochody jednostek samorządu terytorialnego. System statystyki publicznej nie dostarcza kompleksowych i jednorodnych metodologicznie danych potrzebnych do analizy dochodów i wydatków w sposób kompleksowy i we wszystkich przekrojach, równieżw ujęciu regionalnym 4
Przyjęte rozwiązania 1/2 Różne zbiory danych, m. in.: Sprawozdania z wykonania budżetu państwa; Zestawienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego; Dane Ministerstwa Finansów dotyczące dochodów i wydatków sektora rządowego ijednostek samorządu terytorialnego; Analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej przygotowywane przez Najwyższą Izbę Kontroli; Sprawozdania finansowe oraz z wykonania budżetu poszczególnych instytucji; Dane Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej dotyczące Funduszu Pracy; Dane Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego dotyczące uczelni publicznych podlegających ministerstwu; Dane Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, dotyczące Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej; Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Dane dotyczące finansów państwowych instytucji kultury za 2010 rok, w tabelach pokazujących dochody i wydatki SFP w ujęciu podmiotowym, zostały zaliczone do pozostałych jednostek podsektora centralnego. Ujęcie kasowe Kluczowe dla przygotowywania danych było usunięcie transferów wewnętrznych dokonywanych w ramach sektora finansów publicznych. Po dokonaniu konsolidacji, wielkości wykazane w raporcie to dochody i wydatki otrzymane od, bądźteżwykonane na rzecz podmiotów zewnętrznych (za wyjątkiem dochodów podsektora samorządowego, które podawano w ujęciu skonsolidowanym oraz z uwzględnieniem transferów).
Przyjęte rozwiązania 2/2 Transfery wewnętrzne W związku z tym, że dane o finansach budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego przygotowywane sąw ujęciu kasowym w badaniu stosowano właśnie to podejście. W przypadku korzystania z danych memoriałowych, eliminowano operacje, które nie miały odzwierciedlenia w rzeczywistych przepływach środków jak np. amortyzacja, odpisy aktualizacyjne czy teżzmiany poziomu rezerw. Dotychczas prowadzone badania Wyniki badania zestawiono z dotychczas prowadzonymi analizami dochodów i wydatków sektora finansów publicznych (raporty IBNGR oraz PWC) oraz zagregowanymi danymi prezentowanymi w sprawozdaniach z wykonania budżetu państwa i raportach NIK.
Dochody
Struktura dochodów dochodów
Wydatki
Struktura wydatków
Zmiany wydatków sfp per capita w latach 2004-2011 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dolnośląskie 9732 8476 9139 9651 11756 12900 10443 12387 Kujawsko-pomorskie 7041 7380 8043 8567 10510 11381 10532 10992 Lubelskie 7018 7249 7790 8318 10204 11153 11124 10556 Lubuskie 7366 7752 8262 8637 10132 11541 9437 11222 Łódzkie 7659 7978 8453 9079 10973 11795 11352 11740 Małopolskie 7497 7844 8280 8890 10486 11329 10978 11069 Mazowieckie 9204 9730 10901 11991 13990 14810 14312 14058 Opolskie 6705 7119 7584 8211 9703 10672 10333 10939 Podkarpackie 6568 6787 7318 7759 9083 10194 11426 11657 Podlaskie 6870 7244 8013 8179 10251 11401 11803 11891 Pomorskie 7476 7811 8200 8928 10714 11708 10785 11801 Śląskie 8563 8965 9560 10017 11646 12836 11022 13225 Świętokrzyskie 7085 7190 7807 8229 9760 11165 12376 11898 Warmińsko-mazurskie 7055 7396 7960 8574 10458 11554 10609 12126 Wielkopolskie 7435 7862 8249 8765 10720 11770 10528 11212 Zachodniopomorskie 7695 8023 8402 9124 11310 12519 10632 12136 Ogólnopaństwowe i nierozdzielone 1998 2311 2524 3108 2624 3022 5136 5050 Średnia* 7861 8103 8717 9327 11148 12175 11241 11947
Zmiany wydatków sfp per capita w latach 2004-2011
Wydatki strukturalne w latach 2004-2011 w mld PLN
Wydatki strukturalne w latach 2004-2011 wg kategorii w mld PLN
Wydatki strukturalne w latach 2004-2011 według województw (mln PLN) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dolnośląskie 748 1533 2527 2928 3771 4782 6800 6581 Kujawsko-pomorskie 305 952 1667 2010 2273 2952 3779 3979 Lubelskie 307 903 1486 1628 1985 2735 4205 4293 Lubuskie 104 581 900 996 1013 2459 2255 2207 Łódzkie 513 1248 2117 2566 2594 3544 4792 7146 Małopolskie 660 1373 2279 2585 3103 4107 6613 7249 Mazowieckie 1630 2744 12439 9473 8528 11372 19334 15519 Opolskie 146 460 760 816 1013 1508 2070 1708 Podkarpackie 281 985 1522 1850 2036 3026 5249 7006 Podlaskie 118 542 1009 1041 1230 1861 2807 2751 Pomorskie 485 1094 1972 2574 2600 3686 5647 5266 Śląskie 1605 2749 4523 4758 4872 6430 10436 10569 Świętokrzyskie 241 484 1004 1117 1363 1973 3747 3374 Warmińsko-mazurskie 153 600 1085 1243 1440 2194 3974 4240 Wielkopolskie 620 1472 2403 2768 3536 4897 6396 6952 Zachodniopomorskie 275 794 1439 1628 1977 3481 3625 3644 Ogólnokrajowe i nierozdzielone 17334 12021 6613 13804 14846 22302 2693 3140 RAZEM 25525 30533 45746 53786 58179 83311 94420 95623
Wydatki strukturalne per capita w latach 2004-2011 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dolnośląskie 713 846 1051 1380 1701 2248 2401 2338 Kujawsko-pomorskie 601 775 980 1335 1489 2011 1871 1978 Lubelskie 594 728 855 1112 1305 1849 2000 2058 Lubuskie 557 890 1065 1349 1392 3015 2273 2238 Łódzkie 652 798 997 1364 1406 1977 1955 2902 Małopolskie 658 737 873 1154 1337 1834 2052 2247 Mazowieckie 772 848 2582 2191 2030 2765 3741 3018 Opolskie 593 754 904 1150 1372 2049 2105 1766 Podkarpackie 587 782 896 1240 1355 2019 2537 3373 Podlaskie 552 766 1015 1233 1419 2144 2402 2372 Pomorskie 676 813 1070 1528 1562 2240 2551 2388 Śląskie 796 902 1142 1384 1438 1970 2321 2366 Świętokrzyskie 640 689 953 1233 1454 2131 2992 2721 Warmińsko-mazurskie 561 734 932 1232 1396 2119 2804 3000 Wielkopolskie 639 752 886 1181 1431 2023 1925 2093 Zachodniopomorskie 617 784 1024 1325 1558 2642 2173 2197 Średnia 669 800 1200 1411 1526 2183 2451 2481
Wydatki strukturalne SFP w Polsce w 2011 roku według województw i kategorii ekonomicznych, w podziale na źródło finansowania (PLN per capita) Krajowe Unijne RAZEM RAZEM (% średniej krajowej) IP RZL BSP IP RZL BSP IP RZL BSP IP RZL BSP Dolnośląskie 1 217 223 79 427 122 189 1 644 345 268 94% 96% 90% Kujawsko-Pomorskie 850 264 75 450 121 136 1 300 385 211 74% 108% 71% Lubelskie 843 147 94 473 161 259 1 316 308 353 75% 86% 119% Lubuskie 901 286 53 621 148 149 1 521 434 202 87% 121% 68% Łódzkie 1 551 231 134 586 153 166 2 137 384 300 122% 107% 101% Małopolskie 1 026 202 111 483 144 200 1 509 346 311 86% 97% 105% Mazowieckie 1 369 233 235 742 155 202 2 111 388 437 121% 108% 147% Opolskie 754 199 82 322 123 204 1 076 323 286 62% 90% 96% Podkarpackie 1 347 258 74 1 179 151 281 2 526 409 355 145% 114% 120% Podlaskie 969 195 57 728 158 183 1 698 354 239 97% 99% 80% Pomorskie 1 172 221 75 570 128 140 1 742 349 215 100% 97% 72% Śląskie 1 106 176 69 667 100 165 1 774 276 235 101% 77% 79% Świętokrzyskie 1 194 209 64 733 209 232 1 926 418 296 110% 117% 100% Warmińsko-Mazurskie 869 246 118 1 256 168 261 2 126 414 379 122% 116% 128% Wielkopolskie 965 238 54 454 108 192 1 419 346 246 81% 97% 83%
Wnioski Najwięcej środków z Unii Europejskiej w latach 2004 2011 w przeliczeniu na jednegomieszkańca pozyskało województwo warmińsko-mazurskie (4 724 zł), najmniej natomiast województwo opolskie (2 585 zł). W latach 2004 2011 znacząco wzrosły, w ujęciu nominalnym i realnym, zarówno dochody, jak i wydatki sektora finansów publicznych, co początkowo było skutkiem dobrej koniunktury gospodarczej, natomiast po 2009 roku rosnących transferów zbudżetu Unii Europejskiej. Stopa wydatków państwa (stosunek wydatków całkowitych SFP do PKB) spadała do 2007 roku (dynamiczny wzrost PKB), następnie wyraźnie rosła do 2009 roku (dynamiczny wzrost wydatków SFP), aby w kolejnych latach znowu powrócić do trendu spadkowego (działania sanacyjne w SFP). Wzrost wydatków (po 2008 roku) byłnajwiększy w województwach o najniższym PKB per capita(opolskie, świętokrzyskie, podlaskie, podkarpackie), jednak nie przełożyły sięone na zmniejszanie dysproporcji dochodowych, co może sugerować konieczność rewizji założeń polityki rozwoju regionalnego. Systematycznie rosło znaczenie budżetu państwa i funduszy celowych, jako instrumentu redystrybucji środków publicznych. Widoczny jest proces centralizacji dochodów wpodsektorze centralnym i decentralizacji wydatków (za sprawąrosnących transferów do podsektora samorządowego). Różnice w dochodach regionów były zdecydowanie większe niżw wydatkach, co spowodowane zostało narastającąwielkościątransferów dystrybuowanych głównie wcelu wyrównywania różnic w poziomie wydatków. Mechanizm ten nie jest koordynowany w wystarczającym stopniu dla niwelowania różnic w poziomie spójności między regionami. System subwencji prowadzących do wyrównywania dochodów nie motywuje do zwiększania dochodów własnych poprzez zmniejszanie dysproporcji w rozwoju regionalnym. Skuteczna polityka rozwoju na poziomie samorządowym nie jest premiowana dodatkowymi środkami publicznymi. W roku 2010 i 2011 spadała wielkośćkrajowych wydatków strukturalnych (przy rosnącym poziomie wydatków finansowanych ze środków UE). Potwierdza to nie tylko negatywne skutki spowolnienia koniunktury i sanacji SFP, ale równieżpoczątki procesu wypierania wydatków krajowych wydatkami unijnymi (rośnie teżudziałwydatków na współfinansowanie wydatków unijnych w wydatkach krajowych). Należy zasygnalizowaćte zmiany w kontekście realizacji zasady dodatkowości w unijnej polityce regionalnej.
DOCHODY I WYDATKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W PRZEKROJU REGIONALNYM W LATACH 2004-2011 ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WYDATKÓW STRUKTURALNYCH