Przemysł maszynowy w Republice Czeskiej 2015-12-02 11:11:35

Przemysł maszynowy w Republice Czeskiej 2015-12-02 11:11:35

2 Przemysł maszynowy jest tradycyjnie jednym z filarów czeskiej gospodarki. Najbliższe lata zapowiadają dostosowania sektora do wyzwań związanych z modernizacją produkcji, zgodnie z koncepcją tzw. Przemysłu 4.0. Po dynamicznym wzroście produkcji przemysłowej w Republice Czeskiej w okresie 2004-2007, w następnych latach następuje załamanie gospodarcze i produkcja przemysłowa zaczyna gwałtownie spadać. W 2008 roku jej spadek był jeszcze niewielki i wyniósł 1,9% lecz w 2009 roku spadek produkcji przemysłowej sięgnął 13,6%. W niektórych ważnych dla gospodarki czeskiej działach produkcji przetwórczej, spadek ten był jeszcze wyższy; np. produkcja maszyn i urządzeń w 2009 r. obniżyła się w stosunku do roku poprzedniego aż o 28,3%, produkcja podstawowych wyrobów hutniczych o 27,5%, wyrobów i konstrukcji metalowych o 24,6%, a produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep o 10,9%. W 2010 oraz 2011 roku produkcja przemysłowa zaczęła ponownie rosnąć (odpowiednio o 8,6% i 5,9%). Dwa następne lata to okres stagnacji w przemyśle przetwórczym. Równocześnie odnotowuje się spadek produkcji w rolnictwie, w przemyśle lekkimi i wydobywczym oraz niewielki wzrost (zwłaszcza w 2013 r.) w produkcji konstrukcji metalowych i wyrobów hutniczych, pojazdów motorowych oraz w produkcji maszyn i urządzeń. W 2014 r. produkcja przemysłowa w Czechach wzrasta o 4,9%. Największy międzyroczny wzrost odnotowuje się w produkcji pojazdów motorowych (o 13,0%), konstrukcji i wyrobów metalowych (o 6,0%) oraz urządzeń elektrycznych (o 7,2%). Natomiast największy międzyroczny spadek w produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, gazu i ciepła (o 2,4%), w wydobyciu i eksploatacji (o 2,8%) oraz w produkcji i powielaniu nośników medialnych (o 4,0%). Dane za pierwsze 3 kwartały 2015 r. wskazują, że produkcja przemysłowa w tym roku rozwija się podobnym tempem jak w roku poprzednim. Największy wzrost (wg danych za 3 kwartały) odnotowuje się w produkcji pojazdów silnikowych, przyczep i naczep (o 9,8%), wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (o 8,2%) oraz wyrobów z żelaza (o 5,8%), a największy spadek w produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, gazu i ciepła oraz w produkcji wyrobów chemicznych (w obydwu przypadkach o 18,7). Produkcja przemysłowa Republiki Czeskiej (dynamika w %, ceny stałe) Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Dynamika 110,6 98,2 86,4 108,6 105,9 99,2 99,9 104,9 104,6* * dane za 3 kwartały 2015 r. Pod względem wartości produkcji maszyn, RCz zajmuje obecnie 15. miejsce na świecie. Natomiast w przeliczeniu tej wartości na obywatela, Czechy plasują się już na 8. pozycji na świecie i 5. w UE. W 2014 r. produkcja maszyn w RCz wzrosła o 11% r/r i sięgnęła 15,46 mld CZK (tj. ok. 572 mln EUR). Również wymiana handlowa w sektorze maszyn wskazuje na silną pozycję tego kraju w ich produkcji, z eksportem od kilku lat przekraczającym 0,5 mld EUR rocznie. Również wyniki z br. zapowiadają podtrzymanie tego trendu: tylko w okresie I-IX 2015 r. eksport przekroczył 443 mln EUR. Jednocześnie systematycznie rośnie wartość importu, tak że znacząca utrzymująca się od 2007 r. nadwyżka handlowa w sektorze maszyn w br. gwałtownie spadła: do niespełna 1 mln EUR w I połowie br. i ok. 37 mln EUR za okres I-IX 2015 r. Czeską specjalnością są maszyny zwykle niewielkie partie (nawet pojedyncze sztuki) - wykorzystywane np. w produkcji narzędzi i komponentów w większych zakładach produkcyjnych. Ciekawy jest fakt, że mimo znacznych rozmiarów przemysłu samochodowego, czeskie maszyny są używane w niewielkim stopniu w krajowych

3 zakładach produkcji finalnej (wyjątkiem są maszyny Smeral z Brna wykorzystywane w zakładach Skody). Są jednak w znaczącym stopniu wykorzystywane w zakładach czeskich czy zagranicznych poddostawców producentów samochodowych. Wykres - RCz: import i eksport maszyn w latach 2012-2015 (w mln EUR) PPE_PL_Im i Ex 2012-15.pdf Spadająca nadwyżka handlowa może być oznaką rozpoczynającego się procesu modernizacji czeskiego przemysłu maszynowego oraz z tym związanej, szeroko zakrojonej wymiany kadr dla potrzeb dostosowania do obsługi maszyn i urządzeń nowej generacji. Również obecny poziom bezrobocia utrzymujący się poniżej 6% wskazuje, że w przypadku np. nagłego wzrostu zamówień, rezerwy siły roboczej na rynku czeskim mogą okazać się niewystarczające. Problemem są również kwalifikacje potencjalnych pracowników; produkcja znacząco rozwinęła się w ostatnich latach pod względem technologicznym, a szkoły nie nadążają z zakupem środków, które pozwoliłyby kształcić przyszłych pracowników wg wymagań współczesnych przedsiębiorstw produkcyjnych. Problem pogłębia trudna sytuacja demograficzna i stosunkowo niewielkie zainteresowanie kierunkami technicznymi. Jak ocenia czeskie Zrzeszenie Technologii Maszynowej, problem niedoboru kadr będzie się nasilał, tak że w 2030 r. może zabraknąć ponad 400 tys. wykwalifikowanych fachowców. Produkcja staje się w coraz większym stopniu zautomatyzowana, a różne systemy elektroniczne w kompleksowy sposób pomagają nadzorować jej przebieg. Kluczem do sukcesu jest wg analityków umiejętność systematycznej pracy w zakresie B+R celem zwiększenia efektywności procesu produkcyjnego, a także otwarcie tegoż procesu na elastyczne wprowadzanie innowacyjnych udoskonaleń. W czeskich realiach, automatyzacja procesów produkcyjnych poprzez robotyzację ma tym większe znaczenie, że może być częścią odpowiedzi na wyzwania związane z niedostatkiem siły roboczej. Wszystkie te czynniki składają się na koncepcję lansowanej przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu RCz, IV rewolucji przemysłowej (Przemysł 4.0). Wykres - Czeski eksport i import maszyn w 2014 i w I połowie 2015 r. (wg państwa przeznaczenia towaru) PPE_PL_Czes Im i Ex wg kraju.pdf Głównym kierunkiem czeskiego eksportu maszyn są niezmiennie Niemcy wynika to również z faktu, czeskie firmy są często poddostawcami niemieckich producentów finalnych. Niezwykle istotny jest także rynek rosyjski. Gdy w 2009 r. kryzys dotknął gospodarki zachodnie, co skutkowało spadkiem zamówień, czescy eksporterzy ratowali się zwiększoną sprzedażą maszyn do Rosji. W bieżącym roku jednak kierunek ten wciąż drugi najważniejszy traci na znaczeniu, co jest spowodowane kombinacją takich czynników jak spadek cen ropy naftowej, deprecjacja rubla i sankcje. Czescy eksporterzy tracą także pośrednio, gdyż mają udział (jako poddostawcy) w niemieckim eksporcie do Rosji, który również spada. Wielu eksporterów stawia również na Chiny - analitycy jednak ostrzegają przed zbyt wielkim optymizmem, zwracając uwagę na problemy na chińskich giełdach, jak i tendencje do coraz większej samowystarczalności azjatyckiego giganta. Obserwowanym od kilku lat trendem jest również chęć dywersyfikacji docelowych krajów eksportu, przez co rośnie udział państw spoza pierwszej piątki. Wśród nich warto odnotowania jest wzrost zainteresowania rynkami państw Ameryki Łacińskiej. Choć dominacja Niemiec w przypadku importu jest jeszcze wyraźniejsza niż w przypadku eksportu, warta zauważenia jest silna pozycja państw azjatyckich, które w wielu przypadkach produkują towary konkurencyjne wobec wyrobów czeskich (podczas gdy np. w przypadku Niemiec częsta jest współpraca na zasadzie podwykonawstwa). Trzech największych dostawców maszyn do Czech z Dalekiego Wschodu (Tajwan, Japonia i Korea Płd.) łącznie dostarczyło 21,57% wszystkich maszyn zakupionych w I połowie 2015 r. Wykres poniżej przedstawia polską czeską-wymianę handlową w ostatnich latach (grupy CN od 8456 do 8463). Choć saldo jest dla RCz zdecydowanie korzystne, można zauważyć powolny spadek wartości czeskiego eksportu maszyn do Polski, przy jednoczesnym (choć niestałym) ożywieniu przepływów w przeciwnym kierunku. Jeśli trendy z I połowy br. utrzymają się, oznaczać to będzie najmniejszy deficyt Polski w sektorze maszyn od co najmniej kilku lat.

4 Warto przy tym odnotować pewne specjalizacje obu stron w wymianie handlowej: w przypadku strony czeskiej w poszczególnych latach z reguły ok. 2/3 eksportu maszyn stanowią dwie kategorie: centra obróbkowe, obrabiarki zespołowe (jednostanowiskowe) i wielostanowiskowe obrabiarki przestawialne, do metalu (HS 8457); obrabiarki (włączając obrabiarki z jednostkami obróbkowymi prowadnicowymi) do wiercenia, wytaczania, frezowania lub gwintowania wałków lub otworów, do obróbki metalu przez jego skrawanie, inne niż tokarki (włączając centra tokarskie) objęte pozycją 8458 (HS 8459). Z kolei wśród polskich pozycji eksportowych corocznie silną pozycję mają tokarki (włączając centra tokarskie) do metalu (HS 8458), a niekiedy także obrabiarki (włączając prasy) do obróbki metalu metodą kucia, młotkowania lub kucia matrycowego (HS 8462) i obrabiarki oznaczone symbolem HS 8459. Wykres - Polsko-czeska wymiana handlowa w zakresie maszyn w latach 2012-2015 PPE_PL_PL-CZ wymiana 2012-15.pdf Opracowanie: WPHI w Pradze na podstawie danych Czeskiego Urzędu Statystycznego, Zrzeszenia Technologii Maszynowej, tygodnika Ekonom nr 37/2015, miesięcznika Systemy Logistiky nr 9/2015 oraz Hospodarskych Novin z dn. 30/11/2015.

5