Karta informacyjna przedsięwzięcia

Karta informacyjna przedsięwzięcia Sporządzona zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.) 1. Rodzaj, skala i usytuowanie przedsięwzięcia. Planowane przedsięwzięcie polega na budowie jednej elektrowni wiatrowej o mocy do 1,2MW i wysokości łącznej 100 metrów, wraz z urządzeniami i instalacjami towarzyszącymi: podziemną linią kablową średniego napięcia 15kV i stacją transformatorowo-pomiarową. Celem budowy elektrowni wiatrowej będzie produkcja energii elektrycznej a następnie jej sprzedaż kontrahentowi. Planowana inwestycja zlokalizowana będzie w miejscowości Nowa Kościelnica, gmina Ostaszewo na działce o numerze ewidencyjnym 204/4, stanowiącej hipoteczną własność wnioskodawcy, Księga Wieczysta SR Malbork nr KW 50841. Przewiduje się niewielki pobór energii elektrycznej na zasilanie obwodów oświetleniowych i pomiarowych turbiny w czasie, gdy elektrownia sama nie produkuje energii elektrycznej. Przewidywane zużycie ok. 10MWh rocznie. Linie przesyłowe do zasilania i odprowadzania energii elektrycznej z turbiny wiatrowej wykonane będą jako podziemne. Stacja transformatorowo-pomiarowa, będzie stacją kontenerową o powierzchni ok. 20m 2 i wysokości ok. 2,5m. Użyty będzie transformator olejowy. Produkcja energii elektrycznej będzie w pełni zautomatyzowana. Obsługę człowieka przewidziano wyłącznie w okresie kontroli i konserwacji. Produkowana energia elektryczna przesyłana będzie liniami kablowymi do stacji transformatorowo-pomiarowej, gdzie napięcie synchronizowane będzie do napięcia sieci rozdzielczej 15kV. Na potrzeby obsługi inwestycji przewiduje się budowę drogi dojazdowej. Zarówno wjazd jak i wyjazd na działki będzie odgałęzieniem z drogi gminnej. Nie przewiduje się odwodnienia terenu. Planowana inwestycja umiejscowiona zostanie poza obszarem zabudowy mieszkaniowej. Najbliższa zabudowa tego typu znajduje się w odległości ponad 500 m i dotyczy miejscowości Nowa Kościelnica, położonej w kierunku północnym. 2. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób wykorzystywania i pokrycie szatą roślinną terenu pod planowaną inwestycję. Dane techniczne elektrowni wiatrowej: Wysokość łączna elektrowni do 100m wieża o wys. do 80m, średnica rotora 40m. Średnica wieży rurowej u podstawy dolnej 3,5m. 1

Średnica wieży rurowej u podstawy górnej 1,5m. Powierzchnia podstawy wieży 15m 2. Powierzchnia fundamentu turbiny wiatrowej ok. 65m 2. Fundament zostanie przykryty warstwą ziemi i obsiany roślinnością niską, z wykluczeniem drzew i krzewów. Przewiduje się, iż plac montażowy turbiny zajmie powierzchnię ok. 150m 2. Obecnie teren omawianej działki jak i działek sąsiednich zagospodarowany jest rolniczo w sposób intensywny, prowadzi się tutaj głównie uprawę zbóż. 3. Rodzaj technologii. Elektrownia wiatrowa planowanego typu wyposażona jest w trzy śmigła z regulowanym wirnikiem i dodatkowo z ulepszoną całkowitą wydajnością. Śmigła ustawione są pod wiatr. Specjalne ich ułożenie na kadłubie, redukuje efekt momentu ruchu wirowego. Śmigła wykonane są ze wzmocnionego poliestru i wyposażone w hamulce awaryjne, które mogą być jednocześnie aktywowane przez siły odśrodkowe. Projektowana powierzchnia śmigieł jest relatywnie niewielka, co przyczynia się do wysokiego stopnia bezpieczeństwa maszyny przy bardzo dużych prędkościach wiatru. Turbina wyposażona jest w dwa niezależne systemy antyawaryjne. Jak wspomniano wcześniej, śmigła wyposażone są w hamulce bezpieczeństwa umiejscowione na ich końcach. Maszyna posiada również hamulec tarczowy w gondoli. Mechanizm tarcz hamulcowych wyposażony jest w dwa hydrauliczne awaryjne zaciski hamulca tarczowego, które są aktywowane w momencie utraty zasilania. Hamulce na końcach śmigieł utrzymywane są w pozycji pozwalającej na prace elektrowni dzięki ciśnieniu hydraulicznemu. W nagłych sytuacjach, przez siły odśrodkowe, uaktywnia się zawór hydrauliczny zwalniając ciśnienie i uruchamiając hamulec. Oba systemy hamulcowe są włączone niezależnie lub razem. Wieża rurowa, złożona z trzech części, posiada specjalnie obudowany mikroprocesor kontroli systemu zamontowany na jej dnie. Blokada drzwi chroni przed niepowołanym otwarciem. Elektrownia wyposażona jest ponadto w pas bezpieczeństwa i linę bezpieczeństwa, co umożliwia bezpieczne wchodzenie podczas instalacji czy konserwacji. Wszystkie funkcje elektrowni wiatrowej są kontrolowane przez sprawdzony mikroprocesor. Kiedy elektrownia pracuje i podłączona jest do sieci elektrycznej, komputer wprowadza do pamięci dane operacyjne. Możliwości komputera pozwalają na wyszukiwanie danych i ich rzeczywiste odtworzenie. Pozwalają także na zdalne operacje maszyną, jeżeli system zarządzania jest użytkowany, te same dane mogą być odczytane na ekranie komputera. Czujniki i system bezpieczeństwa są stale monitorowane, tj.: - kontrola sieci elektrycznej, napięcie elektryczne, częstotliwość, stabilność faz; - kontrola prędkości wirnika, która aktywuje hamulec tarczowy; - czujnik termiczny w generatorze; - czujnik wibracji; - automatyczne odkręcanie kabli; - termiczny przekaźnik dla silnika systemu obracania do wiatru; - automatyczne zatrzymanie dla zużytych klocków hamulcowych; 2

- automatyczne uruchomienie w przypadku awarii sieci elektrycznej; - autodiagnoza w wypadku awarii, wyświetlenie kodu sygnału błędu; - szybkość generatora. 4. Ewentualne warianty przedsięwzięcia. Wariant zerowy W przypadku nie zrealizowania inwestycji na omawianej działce, będzie nadal prowadzona uprawa roślin. Wariant najkorzystniejszy dla środowiska Wariant najkorzystniejszy dla środowiska to montaż maszyny oddalonej o 200 metrów od drogi gminnej, przy której rosną drzewa. Droga ta, jako obiekt liniowy może stanowić trasę lokalnych przemieszczeń nietoperzy oraz miejsce polowań tych ssaków. Wariant alternatywny W wariancie ten przewiduje się budowę niższej elektrowni, dodatkowo oddalonej od wspomnianej wyżej drogi o 200 metrów, zgodnie z obowiązującymi wytycznymi dotyczącymi potencjalnego oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze. Wariant wybrany Wariant ten został wybrany w efekcie analizy uzyskanych materiałów. W trakcie prac nad przygotowaniem projektu wzięto pod uwagę miejsce lokalizacji turbiny, wysokość oraz moc. W wariancie tym, możliwa będzie najkrótsza droga dojazdowa oraz montaż najkrótszego przewodu łączącego elektrownię z linią przesyłową średniego napięcia. Poza tym Lokalizacja ta nie zakłóci życia mieszkańców okolicznych zabudowań. W wariancie wybranym będzie położona najdalej od zabudowań i obszarów Natura 2000. Przedsięwzięcie nie wpłynie na pośrednią i bezpośrednią utratę siedlisk zajmowanych przez gatunki ptaków, występujących na najbliższych cennych terenach, w tym na obszarach Natura 2000. 5. Przewidywana ilość wykorzystywanej wody, surowców, materiałów, paliw oraz energii. Na etapie pracy elektrowni wiatrowej, przewiduje się niewielki pobór energii elektrycznej przez turbinę, na zasilanie obwodów oświetleniowych i pomiarowych. Na etapie pracy elektrowni nie przewiduje się poboru wody, surowców oraz paliw. W fazie budowy przewiduje się zużycie: materiałów budowlanych kruszywa o różnej granulacji, elementów betonowych (ok. 200m 3 ), elementów stalowych (ok. 12 ton stali zbrojeniowej), kabli; wody - do przygotowania mieszanki betonowej, prac porządkowych; energii elektrycznej praca elektronarzędzi, oświetlenie; 3

paliw - w silnikach środków transportu dowożących materiały instalacyjne i budowlane (ok. 0,2m 3 ). 6. Rozwiązania chroniące środowisko. Przewidywane działania ograniczające oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na środowisko: w trakcie realizacji inwestycji, prace powodujące emisję hałasu należy prowadzić w porze najmniej wrażliwej (7.00-18.00); prawidłowe gospodarowanie odpadami w trakcie budowy i eksploatacji inwestycji (segregacja i przekazywanie tylko uprawnionym jednostkom); zastosowanie matowych powłok na skrzydła wirnika; zastosowanie atestowanych materiałów budowlanych; szczelna taca pod transformatorem olejowym; brak grodzenia terenu elektrowni; przewidziano działania minimalizujące oddziaływanie przedsięwzięcia na krajobraz: wieża elektrowni, oraz pozostałe elementy (poza końcami skrzydeł) będą pomalowane w kolorze szarym. Końce skrzydeł będą w kolorze czerwonym. Na maszcie elektrowni oraz pozostałych elementach nie będą montowane żadne urządzenia czy obce obiekty, takie jak anteny, reklamy itp. 7. Rodzaje i przewidywane ilości wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy zastosowaniu rozwiązań chroniących środowisko. Ścieki sanitarne Na etapie pracy elektrowni wiatrowych nie będą powstawały tego typu ścieki. W trakcie prac budowlanych zapewniony zostanie dostęp do toalet dla pracowników. Ścieki technologiczne i deszczowe W trakcie budowy i dalej pracy maszyna nie produkuje tego typu odpadów. W związku z tym nie przewiduje się ich zagospodarowania, opady deszczowe będą rozprowadzane w obrębie działki inwestora. Gospodarka odpadami Proces wytwarzania energii elektrycznej w planowanej inwestycji nie generuje praktycznie żadnych odpadów. Jedyne odpady pochodzą z drobnych remontów bieżących, z których najważniejsze to: olej hydrauliczny (13 01 10 * ) ok. 0,2 Mg rocznie lampy fluorescencyjne, zużyte części i urządzenia elektroniczne (16 02 13 *, 16 02 14, 16 02 15 *, 16 02 16) ok. 0,01 Mg/rok mieszaniny metali (17 04 07) ok. 0,1 Mg/rok 4

Odpady pochodzące z urządzeń serwisowanych przez firmy zewnętrzne (np. urządzenia elektryczne i elektroniczne, instalacje hydrauliczne), zgodnie z ustawą o odpadach, będą wytwarzane przez wykonawcę usługi chyba, że zawarta umowa stanowić będzie inaczej. Przewidywana ilość wytwarzanych odpadów: odpady farb i lakierów 08 01 11 *, 08 01 12-0,05 Mg zużyte urządzenia i kable elektryczne 16 02 14-0,05 Mg gruz betonowy 17 01 01-1 Mg gruz mieszany 17 01 07-1 Mg drewno odpadowe 17 02 01-0,5 Mg złom metali nieżelaznych 17 04 01-0,1 Mg złom stalowy 17 04 05-1 Mg Elektrownie wiatrowe nie emitują zanieczyszczeń w trakcie pracy do atmosfery. Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery, powstałe w trakcie prac budowlanych to: pył opadający i zawieszony powstający w trakcie prac budowlanych; gazy emitowane w trakcie prac spawalniczych, (CO, NO x,) pył zawieszony w tym pył tlenków żelaza, manganu, krzemu, chromu i miedzi.); emisja rozpuszczalników typu ksylen, benzen, toluen w trakcie prac konserwacyjnych i malarskich. Charakter tych emisji będzie niezorganizowany, a czas działania ograniczony. Oddziaływanie emisji zanieczyszczeń z wymienionych prac będzie, w związku z ich przestrzennym usytuowaniem, istotne dla stanu środowiska jedynie w skali lokalnej. Zanieczyszczenia powietrza powstające w trakcie prac budowlanych nie wpłyną w znaczący sposób i nie pogorszą trwale stanu aerosanitarnego rejonu. Ziemia z wykopu pod fundament oraz drogi dojazdowej, w ilości około 85m 3, zostanie usunięta z terenu inwestycji. Warstwa ziemi urodzajnej zostanie zabezpieczona a następnie ponownie wykorzystana do ułożenia wierzchniej warstwy na terenie elektrowni (głównie na fundament wieży). Hałas i wibracje na etapie budowy W fazie budowy źródłem hałasu będą głównie urządzenia budowlane takie jak: koparki, pojazdy ciężarowe, kompresory, urządzenia elektryczne wiertarki, piły itp. Oddziaływania te, zgodnie z obowiązującymi przepisami nie podlegają normowaniu. Ich przestrzenny zasięg, przy pracach prowadzonych na otwartej przestrzeni, można określić na około 100m. Należy podkreślić, że sprzęt ten winien spełniać wymogi, określone w Dyrektywie 2000/14/EC oraz Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 263, poz. 2202 ze zm.). Biorąc pod uwagę ograniczony czas pracy urządzeń oraz zastosowanie nowoczesnych technologii budowy można stwierdzić, że uciążliwość akustyczna występująca w fazie budowy nie będzie dokuczliwa dla mieszkańców najbliżej położonych budynków mieszkalnych. Czas tych niedogodności będzie ograniczony i przejściowy. Zaleca się prace 5

powodujące znaczną emisję hałasu wykonywać w porze najmniej wrażliwej, tzn. w godzinach 7 00-18 00. Faza budowy należy do zjawisk krótkotrwałych i od właściwej organizacji placu budowy zależy uciążliwość akustyczna. Dlatego wykonawca zobowiązany jest do stosowania sprzętu posiadającego stosowne certyfikaty akustyczne. W fazie eksploatacji przewidywana moc akustyczna turbiny od ok. 90 db przy minimalnym wietrze do 102,0 db przy maksymalnym wietrze, na wysokości pracy rotora. Wartości dopuszczalne poziomu hałasu w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Dopuszczalne poziomy hałasu podane w ww. Rozporządzeniu odnoszą się do dwóch rodzajów wskaźników oceny, które w Prawie ochrony środowiska (Poś) zostały zdefiniowane jako wskaźniki wykorzystywane do bieżącej kontroli stanu akustycznego środowiska. Są to: poziom równoważny dla pory dziennej (godz. 6:00 22:00), aktualnie oznaczany w ustawie Poś jako L AeqD w db; poziom równoważny dla pory nocnej (godz. 22:00 6:00), aktualnie oznaczany w ustawie Poś jako L AeqN w db. W przypadku hałasu przemysłowego (instalacje i pozostałe obiekty i źródła hałasu) przedziałem czasu do oceny dla pory dziennej jest 8 najmniej korzystnych godzin kolejno po sobie następujących a dla pory nocnej 1 najmniej korzystna godzina nocy. Wielkości liczbowe dopuszczalnych poziomów hałasu dla wskaźników L AeqD i L AeqN zależą od sposobu wykorzystania terenu. Zostały one zestawione w Tabeli 1. Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Drogi lub linie kolejowe 1) Instalacje i pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Lp. 1 2 3 Przeznaczenie terenu L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i 55 młodzieży 2) 50 50 40 c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej 60 50 55 45 L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 6

Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Drogi lub linie kolejowe 1) Instalacje i pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu L Aeq D L L Aeq D L Aeq N Lp. Przeznaczenie terenu Aeq N przedział przedział czasu przedział przedział czasu czasu odniesienia czasu odniesienia odniesienia równy odniesienia równy równy 16 8 najmniej równy 1 8 godzinom godzinom korzystnym najmniej c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe godzinom dnia korzystnej d) Tereny mieszkaniowo usługowe kolejno po godzinie Tereny w strefie śródmiejskiej miast 4 sobie nocy powyżej 100 tys. mieszkańców 3) 65 55 55 45 następującym 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Zabudowa mieszkaniowa w pobliżu planowanej elektrowni wiatrowej (w odległości ok. 500m) posiada charakter zabudowy zagrodowej. W zawiązku z powyższym należy ona, zgodnie z klasyfikacją podaną w Tabeli 1, do obszarów, gdzie obowiązują następujące dopuszczalne poziomy hałasu pochodzącego od instalacji przemysłowych: 55 db - dla przedziału czasu odniesienia równym 8 najmniej korzystnym godzinom kolejno po sobie następującym w porze dziennej, przy czym pora dzienna rozumiana jest jako przedział czasu od godz. 06:00 do godz. 22:00 45 db - dla jednej najmniej korzystnej godziny w porze nocnej, przy czym pora nocna rozumiana jest jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 06:00 Ocenę uciążliwości hałasu wykonano metodą obliczeniową na podstawie informacji podanych przez producentów tej wielkości i mocy elektrowni wiatrowych (Enercon, Vestas) Źródło hałasu, jakim jest turbina uznano jako wszechkierunkowe. W związku ze wstępnym etapem prac projektowych, moc akustyczną przyjęto na podstawie dokumentacji analogicznych rozwiązań, podanych przez producenta dla wariantu najbardziej niekorzystnego źródło punktowe o mocy akustycznej 102 db. W wyniku przeprowadzonych pomiarów, stwierdzono brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu, powodowanych funkcjonowaniem planowanego przedsięwzięcia, na terenach chronionych akustycznie. Izofony o wartościach granicznych, tj. 45 db dla pory nocnej i 55 db dla pory dziennej, nie osiągają granicy terenów chronionych. Izofona o wartości 45 db znajduje się mniej więcej w promieniu 250m od wieży. Planowane przedsięwzięcie nie spowoduje przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej, usytuowanej w bezpiecznej odległości ok. 500m od projektowanej inwestycji. 7

Wpływ wibracji na środowisko, promieniowanie elektromagnetyczne, efekt stroboskopowy Planowane przedsięwzięcie w trakcie eksploatacji nie będzie źródłem drgań i wibracji istotnych dla środowiska. Brak przesłanek do stwierdzenia, aby na omawianym terenie występowały przekroczenia dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, jakie może występować w środowisku, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). W całym obszarze przebywanie będzie dopuszczalne bez ograniczeń. Planowana elektrownia zostanie wybudowana ok. 500 metrów od zabudowań najbliższych gospodarstw. Dzięki małej wysokość łącznej elektrowni, odległości od zabudowy nie dojdzie do powstania efektu stroboskopowego, migotania cienia, oddziaływującego na zabudowania mieszkalne. Omawiane przedsięwzięcie nie wpłynie na życie i zdrowie okolicznych mieszkańców. 8. Możliwe transgraniczne oddziaływanie na środowisko. W związku z charakterystyką przedsięwzięcia oraz odległością od granic Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza się, iż w wyniku jej realizacji i eksploatacji nie wystąpią oddziaływania transgraniczne. 9. Obszary podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia. Miejscem planowanego przedsięwzięcia jest teren położony w okolicach miejscowości Nowa Kościelnica. Na obszarze planowanej inwestycji znajdują się grunty rolne. Działka nie leży na terenach objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody. Na znajdujących się w okolicy działki gruntach, prowadzona jest intensywna działalność rolnicza. Dominują pola uprawne, a w bezpośrednim sąsiedztwie działki inwestycyjnej nie ma łąk, w odległości kilometra od omawianej działki nie ma zbiorników wodnych ani zwartych kompleksów leśnych. W okolicy nie ma parków krajobrazowych, parków narodowych i rezerwatów a najbliższymi obszarami Natura 2000 są: OSOP Dolina Dolnej Wisły PLB040003 w odległości ok. 1,2 km, Ujście Wisły PLB20004 w odległości ok. 8 km oraz Zalew Wiślany PLB280010 w odległości ok. 18 km, (rys.1). 8

Rysunek 1. Lokalizacja planowanej inwestycji wraz z najbliższymi obszarami Natura 2000. Ocenę potencjalnego wpływu przedsięwzięci na przyrodę określono na podstawie zebranych materiałów w trakcie monitoringu przyrodniczego. Na potrzeby niniejszej inwestycji wykorzystano materiały z rocznego monitoringu ornitologiczny prowadzonego dla podobnej inwestycji w okolicy Wybicka oraz monitoring chiropterologiczny. Materiały te zostały zebrane na ternach zagospodarowanych również rolniczo w sposób intensywny w odległości od planowanej inwestycji o ok. 4 kilometry. Na podstawie tych danych obliczono zagęszczenia ptaków w okresie pozalęgowym i intensywność wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. Na potrzeby niniejszej inwestycji, na działce i terenach sąsiednich wykonano inwentaryzację ptaków lęgowych. Ornitofauna Dane dotyczące występowania ptaków zostały zebrane w trakcie pełnego roku kalendarzowego, w trakcie 31 wizyt monitoringowych (podstawowa ścieżka monitoringu), zgodnie z zaleceniami PSEW 2008. Badania prowadzono od maja 2010 do czerwca 2011 roku. Zakres liczeń obejmował: liczenia z punktów obserwacyjnych, co około 10 dni, minimum przez jedną godzinę, liczenia na transekcie o długości 1000 metrów, 9

liczenia nocne (cenzus gatunków średniolicznych), kontrola potencjalnych miejsc lęgowych kluczowych gatunków ptaków, Liczenia w protokole MPPL. W trakcie obserwacji terenowych na obszarze planowanej inwestycji stwierdzono 23 646 ptaków z 78 gatunków. Jest to efekt prac prowadzonych przez okres pełnego roku kalendarzowego. Spośród 78 gatunków ptaków, 13 wymieniono w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE. Kolejnych 6 wymieniono w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001). Odnotowano 5 gatunków, które należą do ptaków łownych w naszym kraju, oraz 7 objętych ochroną częściową (Rozporządzenie Min. Środowiska, Dz. U. Nr 220, poz. 2237 i załączniki). Wykaz stwierdzonych gatunków przedstawiono w tabeli 3. Tabela 3. Wykaz gatunków ptaków stwierdzonych na terenie planowanej inwestycji, wraz z liczebnością i ich statusem ochronnym. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Status ochronny w Polsce 1 szpak Sturnus vulgaris 7569 OG 2 gęś zbożowa Anser fabalis 4789 Ł 3 czajka Vanellus vanellus 3468 OG 4 siewka złota Pluvialis apricsria 1254 OG, DP, PCKZ (EXP) 5 gęś białoczelna Anser albifrons 1245 Ł 6 grzywacz Columba palumbus 974 Ł 7 zięba Fringilla coelebs 687 OG 8 skowronek Alauda arvensis 465 OG 9 mewa siwa Larus canus 348 OG 10 śmieszka Larus ridibundus 347 OG 11 trznadel Emberiza citrinella 342 OG 12 kwiczoł Turdus pilaris 221 OG 13 gęgawa Anser anser 125 Ł 14 czyż Carduelis spinus 124 OG 15 krzyżówka Anas platyrhynchos 119 Ł 16 żuraw Grus grus 115 OG, DP 10

17 siniak Columba oeans 114 OG 18 dymówka Hirundo rustica 111 OG 19 makolągwa Carduelis cannabina 108 OG 20 potrzeszcz Emberiza calandra 87 OG 21 myszołów Buteo buteo 79 OG 22 sójka Garrulus glandarius 78 OG 23 świergotek łąkowy Anthus pratensis 78 OG 24 kruk Corvus corax 76 OG 25 jer Fringilla montifringilla 65 OG 26 oknówka Delichon urbicum 56 OG 27 czeczotka Carduelis flammea 43 OG, PCKZ (LC) 28 sroka Pica pica 43 Cz.OG 29 dzwoniec Carduelis chloris 28 OG 30 pliszka siwa Motacilla alba 25 OG 31 szczygieł Carduelis carduelis 24 OG 32 gawron Corvus frugilegos 21 Cz.OG 33 mazurek Passer montanus 21 OG 34 kormoran Phalacrocorax carbo 21 Cz.OG 35 łabędź krzykliwy Cygnus cygnus 21 OG, DP 36 kawka Corvus monedula 20 Cz.OG 37 śpiewak Turdus philomelos 18 G 38 wrona siwa Corvus corone 18 Cz.OG 39 czapla siwa Ardea cinerea 18 Cz.OG 40 pustułka Falco tinnunculus 17 OG 41 łabędź niemy Cygnus olor 17 OG 42 jerzyk Apus apus 16 OG 11

43 mewa srebrzysta Larus argentatus 16 Cz.OG 44 bocian biały Ciconia ciconia 16 OG, DP 45 pliszka żółta Motacilla flava 15 OG 46 potrzos Emberiza schoeniclus 15 OG 47 błotniak stawowy Circus aeruginosus 15 OG, DP 48 krzyżodziób świerkowy Loxia curvirostra 14 OG 49 łozówka Acrocephalus palustris 12 OG 50 cierniówka Sylvia communis 9 OG 51 srokosz Lanius excubitor 9 OG 52 kulik wielki Numenius arquata 9 OG, PCKZ (VU) 53 czapla biała Egretta alba 9 OG, DP 54 jastrząb Accipiter gentilis 9 OG 55 krogulec Accipiter nisus 8 OG 56 rybitwa czarna Chlidonias niger 8 OG, DP 57 kukułka Cuculus canorus 8 OG 58 gil Pyrrhula pyrrhula 8 OG 59 świergotek drzewny Anthus trivialis 6 OG 60 grubodziób Coccothraustes coccothraustes 6 OG 61 śnieguła Plectroplenax nivalis 5 OG 62 myszołów włochaty Buteo lagopus 5 OG 63 lerka Lululla arborea 5 OG, DP 64 sierpówka Streptopelia decaocto 4 OG 65 białorzytka Oeanthe oeanthe 4 OG 66 gąsiorek Lanius collurio 3 OG, DP 67 bogatka Periparus major 3 OG 68 paszkot Turdus viscivorus 2 OG 12

69 bielik Haliaeetus albicilla 2 OG, DP, PCKZ (LC) 70 batalion Philomachus pugnax 2 OG, DP 71 kulik mniejszy Numenius phaeopus 2 OG 72 kwokacz Tringa nebularia 2 OG 73 samotnik Tringa ochropus 2 OG 74 kopciuszek Phoenicurus ochrorus 2 OG 75 kos Turdus merula 1 OG 76 błotniak zbożowy Circus cyaneus 1 OG, DP, PCKZ (VU) 77 kania ruda Milvus milvus 1 OG, DP, PCKZ (NT) 78 dzięcioł duży Dendrocopus major 1 OG Status ochronny w Polsce: OG ochrona gatunkowa, Cz. OG częściowa ochrona gatunkowa, Ł łowny. DP- Gatunek z I Załącznika Dyrektywy Ptasiej. PCKZ-Polska Czerwona Księga Zwierząt (status): EXP- zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe, CR- skrajnie zagrożone, EN- bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone, VU- wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie, NT- niższego ryzyka, ale bliskie zagrożeniu, LC- niewykazujące regresu populacji, ale o marginalnych i nietrwałych populacjach Spośród wszystkich ptaków obserwowanych w trakcie monitoringu najliczniej obserwowano wróblowe 44%. Tak wysoka liczebność tych ptaków spowodowana jest występowaniem dużych stad szpaka w okresie jesiennym. Gatunek ten tworzy w tym czasie stada liczące nawet kilkanaście tysięcy osobników. Ptaki te przebywają wówczas często na zaoranych polach gdzie żerują i odpoczywają. Blaszkodziobe stanowiły 29% a siewkowe 23%. Znaczący udział blaszkodziobych wynika z dużej liczebności gęsi obserwowanych na terenie Żuław Wiślanych wiosną 2011 roku. Ptaki te obserwowano wyłącznie w locie, przemieszczające się pomiędzy żerowiskami. Ptaki siewkowe natomiast to głównie czajka i siewka złota, które podobnie jak szpak, a często razem żerują na świeżo zaoranych polach na terenie całych Żuław Wiślanych. Liczebność ptaków z poszczególnych rzędów przedstawiono na rys. 2. 13

Rysunek 2. Liczebność ptaków stwierdzonych na obszarze przedstawiona w poszczególnych rzędach. Proporcje te zmieniały się w trakcie poszczególnych okresów fenologicznych. Dominacja najmniejszych grup ptaków (do 400g) była znacząca w każdym okresie i oscylowała od10% wiosną do 59% jesienią. Ptaki duże (od 2000g), stanowiły od 1% do 4% ogółu i najliczniej obserwowano je w okresie zimowym. Spośród wszystkich okresów fenologicznych, najmniejsze różnice pomiędzy omawianymi grupami obserwowano jesienią. W tym czasie łączna proporcje pomiędzy siewkowatymi, blaszkodziobymi i ptakami średniej wielkości są podobne. Wynika to z migracji jesiennej, w trakcie której spora część tych ptaków zatrzymuje się tutaj na żer i odpoczynek. W okresie zimowym obserwowano najmniej ptaków a największy udział spośród nich stanowiły gatunki o najmniejszej masie ciała (55%). Dla większych ptaków obszar ten wykorzystują tylko ptaki szponiaste. Dla pozostałych grup nie jest on atrakcyjny. Wyjątek stanowią bernikle kanadyjskie Branta canadensis, obcy gatunek, który od kilku lat pojawia się w naszym kraju. Na terenie Żuław Wiślanych obserwuje się zimujące stada liczące do 500 osobników, pochodzące ze Skandynawii. W okresie wiosennym zdecydowana większość ptaków należała do blaszkodziobych, były to głównie gęsi z rodzaju Anser, zatrzymujące się tutaj w trakcie wiosennej migracji. 14

Rysunek 3. Skład zgrupowania ptaków użytkujących omawiany obszar w poszczególnych okresach fenologicznych, przedstawiony w podziale na siedem wyróżnionych grup wielkościowych Zakres prac rotora dla przewidzianych elektrowni wynosi od 45 do 85 metrów wysokości. Nieco ponad 20% obserwowanych ptaków wykorzystywała przestrzeń powietrzną w tym zakresie. Dzięki niewielkim rozmiarom turbiny większość dalekodystansowych migrantów, oraz duże ptaki przemieszczające się na terenie żuław (gęsi) obserwowana była powyżej zakresu pracy śmigieł. Łącznie widziano tam blisko 40% ptaków. Na najniższym pułapie zaobserwowano najwięcej ptaków. Były to głównie ptaki o mniejszych rozmiarach ciała, które wykorzystywały omawiany obszar, jako bazę pokarmową i miejsce odpoczynku, dotyczy to głównie szpaków, czajek oraz siewek złotych(rys. 4). 15

Rysunek 4. Procentowy udział wszystkich ptaków przemieszczających się na trzech notowanych pułapach wysokości. Ptaki szponiaste W trakcie 31 sesji obserwacyjnych stwierdzono 136 ptaków z tego rzędu (1%), należących do 9 gatunków. Najliczniej obserwowano myszołowa (58%), pustułkę (13%) oraz błotniaka stawowego (11%), (tab. 2). Udziały poszczególnych gatunków zależne były od okresu fenologicznego. Największe wykorzystanie obszaru przez te ptaki odnotowano w okresie wędrówki jesiennej, najmniejsze natomiast zimą. Zdecydowana większość ptaków (72%) wykorzystywała przestrzeń powietrzną poniżej pracy rotora, wykorzystując omawiany obszar, jako miejsce żerowania lub odpoczynku. Najliczniejszym gatunkiem był myszołów, średnio na jedną, godzinną sesję obserwacyjną widziano 2,5 osobnika. Tabela 2. Liczebność ptaków drapieżnych stwierdzona w trakcie 31 sesji obserwacyjnych, przedstawiona z podziałem na gatunki w poszczególnych okresach fenologicznych. Gatunek wiosna lato jesień zima Razem % bielik 1 1 2 1% błotniak stawowy 9 3 3 15 11% błotniak zbożowy 1 1 1% jastrząb 2 2 4 8 6% kania ruda 1 1 1% krogulec 1 2 5 8 6% myszołów włochaty 3 2 5 4% myszołów 24 18 30 7 79 58% pustułka 5 5 4 3 17 13% Razem 43 28 48 17 136 100% 16

Ptaki lęgowe W granicach działki inwestycyjnej nie stwierdzono lęgów kluczowych gatunków ptaków. W promieniu 2 kilometrów od miejsca planowanego przedsięwzięcia stwierdzono gniazdowanie 2 gatunków średniolicznych lub rzadkich w skali kraju oraz ważnych wg wytycznych PSEW 2008. Wszystkie to gatunki wskazane w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE, jako zagrożone w obszarze Wspólnot Europejskich. Poniżej krótka charakterystyka stwierdzonych ptaków, gniazdujących na omawianym obszarze. Bocian biały Ciconia ciconia W promieniu dwóch kilometrów od miejsca planowanej inwestycji stwierdzono cztery gniazda bocianów. Wszystkie zlokalizowane są w sąsiednich miejscowościach. Gąsiorek Lanius collurio W sąsiedztwie działki inwestycyjnej stwierdzono lęgi jednej pary gąsiorka, w zakrzaczeniu przy drodze gminnej. Przepiórka Coturnix coturnix Na działce inwestycyjnej stwierdzono dwa nawołujące samce przepiórki. Omawiany obszar nie jest szczególnym miejscem lęgowym na mapie naszego kraju. Bogactwo gatunkowe na tym terenie jak i na obszarze polnym żuław jest niewielkie i cechuje się niewielką różnorodnością oraz niskimi zagęszczeniami lęgowych ptaków. Według danych Komitetu Ochrony Orłów w promieniu 5km od miejsca inwestycji nie gniazdują ptaki, wymagające ochrony strefowej. Prognoza rozmiarów kolizyjności Niemal wszystkie elektrownie wiatrowe powodują śmiertelność ptaków wynikającą z bezpośredniej kolizji z siłowniami. Trudno oczekiwać, aby planowana inwestycja była wyjątkiem. Biorąc pod uwagę jej położenie, wielkość oraz specyfikę użytkowania tego obszaru można się spodziewać, iż będzie ona zdecydowanie niższa niż w wielu innych miejscach. Mimo to, nie można wykluczyć negatywnego oddziaływania elektrowni wiatrowej na ornitofaunę. Wśród ofiar dominować powinny drobne ptaki wróblowe, migrujące nocą. Jednak brak danych z tego obszaru o natężeniu wykorzystania przestrzeni powietrznej przez te ptaki uniemożliwia dokładne prognozowanie. Można natomiast szerzej omówić kolizyjność szponiastych. Dane z monitoringu pozwolą określić rozmiar zjawiska na kilka sposobów. Przy empirycznym użyciu stwierdzonych zależności pomiędzy intensywnością użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki szponiaste (2,5 os/60 min) a stwierdzanym później natężeniem ich kolizji (tab. 3), można prognozować, iż śmiertelność w trakcie pracy planowanej elektrowni wiatrowej, będzie oscylować w granicach od ok. 0.10 do 0.15 osobnika rok. Przy założeniu, że kolizyjność nie jest zależna od intensywności 17

wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki szponiaste oraz przy prognozowanej śmiertelności na poziomie 0.04-0.08 os/rok (średnia z USA, NRC 2007,CEC 2008, Erickson et al. 2008), można zakładać dla tej inwestycji śmiertelność rzędu 0.8-0.17 ptaków szponiastych w ciągu roku. Szacunki te są obciążone sporym błędem, wynikającym z niepewności oszacowania parametrów wejściowych. Przyjęto więc rozwiązanie z wykorzystaniem przedziałów ufności parametrów oraz wykonania osobno prognozy dla górnego i dolnego 95% przedziału ufności ich oceny (scenariusz pesymistyczny i optymistyczny). Tabela 3. Oszacowanie predykcyjne kolizyjności ptaków szponiastych, ustalone w oparciu o badania empiryczne w USA. Lp. Równanie R 2 natężenie kolizji Prognozowane [os./mw/rok] Prognozowana suma ofiar na farmę [os./rok] Źródło danych 1 Y=0,0672*X 0,0585 0,95 0,1095 0,1095 CEC 2008: Table 1 2 Y=0,0654*X 0,013 0,86 0,1505 0,1505 Erickson et al. 2008 3 Y=0,04 0,0400 0,0400 NRC 2007 4 Y=0,06 0,0600 0,0600 CEC 2008 5 Y=0,085 0,0850 0,0850 Erickson et al.2008 Pierwsza kolumna przedstawia zależność pomiędzy stwierdzoną jednostkową śmiertelnością roczną (Y) wyrażoną w os./mw/rok a ustaloną wcześniej intensywnością wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki szponiaste (X), wyrażoną w liczbie osobników obserwowanych osobników godzinnej sesji [os./60 min.]. Druga kolumna przedstawia współczynnik determinacji (R 2 ) przyjęty dla każdej zależności funkcyjnej. W kolumnie trzeciej, w oparciu o te zależności, podano kolizyjność ptaków szponiastych dla farmy Miłowo, wyrażoną w os./mw/rok. Kolumna czwarta przedstawia kolizyjność tych ptaków na obszarze całej farmy. Piąta kolumna przedstawia źródło danych o początkowych zależnościach empirycznych. Uwzględniając powyższe rozważania można przyjąć, iż na terenie planowanej budowy elektrowni wiatrowej może zginąć maksymalnie jeden ptak drapieżny na kilka a nawet kilkanaście lat. Analizując skład gatunkowy zgrupowania, można założyć, iż byłby to prawdopodobnie myszołów, jako gatunek najintensywniej wykorzystujący przestrzeń powietrzną. Ocena wpływu planowanej inwestycji na obszary Natura 2000 Najbliższym obszarem specjalnej ochrony ptaków (OSOP) Natura 2000, leżącym w odległości ok 1,2 km od planowanej inwestycji jest Dolina Dolnej Wisły. Obszar ten jest cennym miejscem lęgowym ptaków ściśle związanych z korytem rzeki, takich jak zimorodek, gągoł, nurogęś, derkach, rybitwa białoczelna i rzeczna. Ptaki te w okresie lęgowym nie opuszczają swych siedlisk i nie przemieszczają się na duże odległości. W okresie wędrówek i zimowania, obszar ten jest również ważny. Można wówczas zaobserwować tam tysiące 18

ptaków, zarówno wędrujących i odpoczywających. Jednak zarówno ten obszar jak i pozostałe obszary, nie będą ze względu na wielkość inwestycji, obarczone negatywnym oddziaływaniem przedsięwzięcia. W związku z tym, można stwierdzić, iż budowa elektrowni wiatrowej w tym miejscu, nie będzie wywierała bezpośredniego, negatywnego wpływu na OSOP Natura 2000 i nie wpłynie w sposób pośredni na spójność sieci powołanych obszarów chronionych w ramach wspólnoty. Biorąc pod uwagę dodatkowo prognozowaną kolizyjność można stwierdzić, iż nie ma przeciwskazań do realizacji planowanego przedsięwzięcia. Chiropterofauna Dane dotyczące potencjalnego wpływu planowanej inwestycji na chiropterofaunę oparto o Tymczasowe wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze. W opracowaniu wykorzystano dane zebrane na potrzeby inwestycji. W opracowaniu analizowano obszar planowanego przedsięwzięcia, pod względem jego znaczenia dla nietoperzy, jego wartość w skali regionu lub kraju. Analizowano również skalę inwestycji w stosunku do bogactwa chiropterofauny omawianego obszaru i potencjalne skutki, jakie ta inwestycja może wywołać. Uwzględniono szczególnie: Istnienie na terenie planowanej inwestycji i w okolicach obszarów przyrodniczo cennych, Istnienie na omawianym obszarze siedlisk potencjalnie cennych dla nietoperzy, Skład gatunkowy chiropterofauny na omawianym obszarze, status ochronny oraz znaczenie gatunków w skali kraju, Aktywność nietoperzy na omawianym obszarze, Istnienie na omawianym obszarze struktur mogących stanowić potencjalne miejsca zimowania nietoperzy, miejsca schronień w pozostałej części roku oraz miejsca gdzie nietoperze mogą założyć kolonie rozrodcze, Istnienie na omawianym obszarze szlaków migracyjnych nietoperzy. Na powierzchni i w jej najbliższym otoczeniu (w promieniu 2 km) są kluczowe struktury krajobrazowe, potencjalnie ważnych dla nietoperzy (doliny rzeczne, starorzecza, skraj lasu, zadrzewienia liniowe, Limpens i Kapteyn 1991, Vaughan i in. 1997, Downs i Racey 2006). Otoczenie stanowią otwarte przestrzenie pól uprawnych. Na zachód, ok 1,2 km od powierzchni, znajduje się rzeka Wisła. Skład gatunkowy nietoperzy omawianego obszaru rozpoznano na podstawie badań terenowych. Badania prowadzono na transektach i punktach nasłuchowych w godzinach nocnych. Rejestrowano sygnały echolokacyjne przelatujących i żerujących nietoperzy za pomocą detektora ultradźwięków Pettersson D-230, pracującego z rejestratorem SONY MiniDisk. Zarejestrowane sekwencje sygnałów echolokacyjnych przegrano następnie w czasie rzeczywistym do komputera osobistego i przeanalizowano za pomocą programu BatSound 3.3 (Pettersson Elektronik AB, Szwecja), co umożliwiło rozpoznanie poszczególnych gatunków. Badania prowadzono, od początku kwietnia do początku października. Jest to dla nietoperzy okres wędrówek, jak i czas, w którym samice przebywają w koloniach gdzie rodzą i wychowują młode, które po 3 5 tygodniach zaczynają latać. Samce żyją samotnie lub tworzą własne zgrupowania. Na ten okres przypada też szczyt aktywności nietoperzy, które intensywnie gromadzą energię przed wędrówkami sezonowymi 19

(Ciechanowski, Sachanowicz 2005). Podczas 490 minut nagrań zarejestrowano łącznie 76 przelotów należących, do co najmniej 5 gatunków nietoperzy. Są to: mroczek posrebrzany Vespertilio murinus, mroczek późny Eptesicus serotinus, borowiec wielki Nyctalus noctula, karlik malutki Pipistrellus pipistrellus oraz karlik większy Pipistrellus nathusii. Najliczniejszym gatunkiem na badanym terenie okazał się karlik większy, przy znacznym udziale mroczka późnego i borowca wielkiego (tab. 2). Część osobników nie została oznaczona do gatunku. Wszystkie stwierdzone gatunki są objęte ochroną ścisłą zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska, zapisami Konwencji Berneńskiej (karlik malutki załącznik III, pozostałe gatunki załącznik II), Konwencji Bońskiej, załącznikiem IV Dyrektywy Siedliskowej oraz Porozumieniem o Ochronie Nietoperzy w Europie (EUROBATS). Na uwagę zasługuje mroczek posrebrzany, w Polskiej Czerwonej Księdze zaklasyfikowany, jako gatunek najmniejszej troski (LC least concern), jednak rzadko spotykany na terenie Pomorza (Ciechanowski 2001, Ciechanowski i Sachanowicz 2003, Sachanowicz i in. 2006). Tabela 4. Skład gatunkowy i procentowy udział nietoperzy. Gatunek Razem % Karlik większy Pipistrellus nathusii 26 34 Mroczek późny Eptesicus serotinus 19 25 Borowiec wielki Nyctalus noctula 14 18 Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus 10 13 Mroczek posrebrzany Vespertilio murinus 4 5 Nieoznaczony gatunek 3 4 Razem 76 100 Średnia wartość indeksów aktywności w skali Dürra (2007) dla wszystkich gatunków wynosi 1,6 przelotu na godzinę. Najwyższą wartość zarejestrowano dla karlika większego 3,2 przelotu na godzinę, najniższą dla mroczka posrebrzanego, 0,5 przelotu na godzinę. 20

Rysunek 5. Wskaźnik aktywności dla poszczególnych gatunków nietoperzy w okolicach lokalizacji planowanej elektrowni wiatrowej. Okres lęgowy Na terenie planowanej inwestycji oraz terenach sąsiednich nie wykryto kolonii rozrodczych tych ssaków. Jest to spowodowane brakiem odpowiednich miejsc rozrodu (zwartych kompleksów leśnych, alei drzew, bunkrów czy odpowiednich, często podpiwniczonych budynków). Okres zimowania W miejscowościach otaczających inwestycję nie wykryto preferowanych przez nietoperze miejsc mogących stanowić potencjalne zimowiska. Na Żuławach Wiślanych, z racji stałego, realnego zagrożenia powodzią, budynki nie są podpiwniczane. Większość krajowych gatunków nietoperzy zimuje głównie w kryjówkach podziemnych. Schronienia tego typu są lepiej izolowane od warunków zewnętrznych. Ocena wpływu planowanej elektrowni wiatrowej na nietoperze Obszar, na którym planowana jest inwestycja to agrocenoza, a jako taka stanowi zbiorowisko uważane za mniej preferowane przez nietoperze (Gaisler, Kolibac 1991). Główną przyczyną takiego stanu jest ograniczenie w takiej biocenozie czynników sprzyjających nietoperzom. Otwarte przestrzenie pól uprawnych, z jakimi mamy do czynienia w otoczeniu planowanej inwestycji, są ubogie w pokarm i pozbawione wskazówek orientacyjnych (Downs, Racey 2006, Lesiński 2006). Są one unikane przez większość nietoperzy podczas żerowania (Russ, Montgomery 2002). Kluczowymi strukturami w takim środowisku są dla nietoperzy liniowe elementy krajobrazu takie jak kanały i rzeki, aleje i szpalery drzew, żywopłoty, krawędzie lasu czy ścieżki leśne. Ocena kolizyjności nietoperzy z turbinami jest trudna. W europejskich elektrowniach wiatrowych regularnie ginie borowiec wielki (Trapp i in. 2002; Dürr, Bach 2004), a więc 21

nietoperz latający na dużych wysokościach i znacznych odległościach od drzew czy innych przeszkód terenowych (Baagøe 1987). Dlatego wysoką śmiertelność nietoperzy zabitych przez turbiny wiatrowe notowano również w równinnym krajobrazie rolniczym (Brinkmann 2004). Zwierzęta z rodzaju Pipistrellus ograniczają swoją aktywność do bezpośredniego sąsiedztwa wód i zadrzewień (Downs, Racey 2006), również one mogą okresowo przelatywać nad polami (de Jong 1995) i są narażone na kolizję z elektrowniami wiatrowymi (Dürr & Bach 2004). Na niektórych farmach wśród ofiar dominował wręcz karlik większy gatunek najczęściej rejestrowany na omawianej powierzchni. Jednak aktywność w skali Dürra (2007), jaka została odnotowana na tym terenie należy uznać za niską. Drugim pod względem wskaźnika aktywności gatunkiem był w okolicach planowanej inwestycji mroczek późny, uważany za takson ściśle osiadły, należący do nietoperzy o umiarkowanym zagrożeniu kolizjami z turbinami wiatrowymi. Kolejny gatunek borowiec wielki, to gatunek odbywający długodystansowe migracje i uważany za najsilniej narażony na kolizje z turbinami wiatrowymi. Jednak mały zasięg inwestycji stanowi, jeśli w ogóle, minimalne zagrożenie dla tych ssaków. Karlik malutki, kolejny przedstawiciel Pipistrellus wykazywał niską aktywność. Mroczek posrebrzany cechuje się podobnym do borowca wielkiego stylem lotu i sposobem żerowania (Baagøe 1987), należy więc do gatunków silnie narażonych na kolizje z turbinami elektrowni wiatrowych, wykazuje tutaj jednak bardzo niski wskaźnik aktywności. W świetle omówionych w opracowaniu czynników, takich jak: niska wartość siedliskowa obszaru planowanej inwestycji, niska aktywność nietoperzy, przewaga w okolicy omawianego terenu gatunków nietoperzy pospolitych w skali regionu i kraju, niewielka skala inwestycji ryzyko kolizji tych zwierząt z infrastrukturą elektrowni wiatrowej będzie relatywnie niskie. Podpis inwestora 22