Stan finansów publicznych i sposoby ich uzdrowienia Andrzej Rzońca Warszawa, 15 października 2007 r.
Szeroko pojęte podatki w 2008 roku wyniosą 27,4 tys. zł na gospodarstwo domowe (około 30 tys., jeżeli dodać opłaty) i będą wyższe o 1,1 tys. zł (1,5 tys. zl) niż w br. 500 40 400 36 300 32 200 podatki i składki dochody bieżące łącznie 28 podatki i składki dochody bieżące łącznie Dochody w cenach bieżących Dochody w relacji do PKB
W ostatnich dwóch latach wprowadzono do systemu podatkowego m. in. następujące zmiany zlikwidowano podatek od spadków i darowizn w obrębie rodziny obniżono składkę na ubezpieczenie społeczne wprowadzono tzw. ulgę prorodzinną do PIT zastąpiono 3 stawki PIT 2 stawkami Nie towarzyszyły im jednak odpowiednie zmiany po stronie wydatków
Deficyt sektora finansów publicznych w 2008 roku ma rzekomo wynieść 25,2 mld zł, a w relacji do PKB, podobnie jak w 2 poprzednich latach, 2 proc. -20-1 -21,5-1,5-23 -2-24,5-2,5-26 -3 Saldo sektora finansów publicznych w cenach bieżących Saldo sektora finansów publicznych w proc. PKB Od 2007 r. nastąpiła zmiana w klasyfikowaniu środków z Unii Europejskiej i z innych źródeł niepodlegających zwrotowi. Od 2007 r. są one traktowane jako dochody i wydatki budżetu pastwa
Ale dług publiczny ma zwiększyć się niemal dwa razy mocniej o 50,0 mld zł, tj. po 3,5 tys. zł na gospodarstwo domowe, i to pomimo przewidywanej przez Ministerstwo Finansów aprecjacji złotego 600 388,00 48 386,00 384,00 550 47,5 382,00 380,00 378,00 47 376,00 500 374,00 372,00 46,5 370,00 450 dług publiczny kurs (PLN/100 EUR) 368,00 46 Dług publiczny w cenach bieżących i kurs złotego wobec euro Dług publiczny w relacji do PKB
Przyrost długu mógłby być dużo mniejszy, gdyby nie zablokowano prywatyzacji. W 2008 roku mają one wynieść nadal tylko 2,3 mld zł 35000 28000 21000 14000 7000 0 2006 plan 2006 2007 plan 2007 plan 2008 średnio w latach 2002-2005 średnio w latach 1991-2005 średnio w latach 1998-2001 2000
Wydatki publiczne w 2008 roku mają zwiększyć się o 50,6 mld zł z 42,9% PKB w 2007 do 43,7% PKB (wyłączając transfery do OFE) 600 45 550 44 500 43 450 42 400 41 Wydatki publiczne w cenach bieżących Wydatki publiczne w relacji do PKB
W rezultacie, będą one, podobnie jak w latach poprzednich, kształtowane w sposób zwiększający cykliczne wahania aktywności gospodarczej. Tyle tylko, że różnica między ich dynamiką a tempem wzrostu gospodarki będzie jeszcze większa niż w przeszłości 12 10 8 6 4 2 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 Realn a dyn amika wydatków pu bliczn ych Tempo wzrostu PKB
Za ten procykliczny charakter odpowiada kotwica budżetowa. Jest ona groźna dla finansów publicznych także dlatego, że nie daje nadziei na szybkie sprowadzenie deficytu do umiarkowanego poziomu 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 OFE w sektorze OFE poza sektorem* OFE poza sektorem** * Kotwica nie zawiera transferów na ubytek składki z tytułu przekroczenia 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia * * Kotwica zawiera transfery na ubytek składki z tytułu przekroczenia 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia
rodzi ryzyko eksplozji długu publicznego, nawet gdyby przy pogorszeniu koniunktury udało się ją utrzymać 65,00 65 60,00 60 55,00 55 50,00 50 45,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 45 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 tempo wzrostu jak w ostatnich 15 latach roczny spadek tempa wzrostu do zera i trzyletni powrót do poprzedniego tempa wzrostu roczny spadek tempa wzrostu do zera i trzyletni powrót do niższego tempa wzrostu tempo wzrostu jak w ostatnich 15 latach roczny spadek tempa wzrostu do zera i trzyletni powrót do poprzedniego tempa wzrostu roczny spadek tempa wzrostu do zera i trzyletni powrót do niższego tempa wzrostu * Kotwica nie zawiera transferów na ubytek składki z tytułu przekroczenia 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia * * Kotwica zawiera transfery na ubytek składki z tytułu przekroczenia 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia
doprowadzi do powtórzenia u nas scenariusza węgierskiego, gdy w końcu nadejdzie spowolnienie. Gdyby w przyszłym roku doszło do takiego spowolnienia, jak w latach 2001-2002, to aby utrzymać kotwicę, trzeba byłoby o 30-35 mld ograniczyć wydatki lub podnieść podatki w stosunku do planu. W kolejnych latach potrzebne byłyby dalsze cięcia wydatków i podwyżki podatków
2. Sposoby uzdrowienia finansów publicznych Receptą na chorobę finansów publicznych w Polsce może być zahamowanie wzrostu wydatków. Zgodnie z nową regułą, wydatki publiczne mogłyby rosnąć: w tempie 1 pkt proc. ponad cel inflacyjny, a po osiągnięciu pożądanego poziomu przez ich relację do PKB w tempie wzrostu nominalnego PKB sprzed 3 lat albo w tempie 2 pkt proc. ponad inflację
2. Sposoby uzdrowienia finansów publicznych Pożądany poziom wydatków publicznych mógłby wynosić np.: - 30 proc. PKB (badania Afonso, Tanziego i Schuknechta; Irlandia); - 20 proc. PKB (tygrysy azjatyckie) 50,0 50,0 45,0 45,0 40,0 40,0 35,0 35,0 30,0 30,0 25,0 25,0 20,0 20,0 15,0 15,0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 inflacja + 1 pkt. proc. inflacja + 1 pkt. proc.* inflacja + 2 pkt. proc. inflacja + 2 pkt. proc.*
2. Sposoby uzdrowienia finansów publicznych Reguła pozwoliłaby szybko usunąć deficyt z finansów publicznych 2,0 1,8 0,5 0,2 0,0-0,9-0,8-2,0-2,3-2,8-1,8-4,0-3,8-3,8-6,0 2008 2009 2010 2011 2012 reguła podstawowa reguła alternatywna * Saldo sektora finansów publicznych przy braku zmian w podatkach
2. Sposoby uzdrowienia finansów publicznych Reguła wydatkowa powinna być uzupełniona regułą nadwyżki wzorem takich państw jak Chile, czy Szwecja. U nas jednak musiałaby ona być rozliczana nie w okresie cyklu koniunkturalnego, a w okresie kadencji parlamentu