Wybry d Parlamentu Eurpejskieg 2009 Apel spójną eurpejską plitykę na rzecz walki z głdem i zrównwaŝneg rlnictwa w krajach Płudnia STRESZCZENIE Prmwanie zrównwaŝneg rlnictwa chłpskieg, szanująceg śrdwisk naturalne, prawa rlników d gdneg Ŝycia z wców własnej pracy raz prawa knsumentów d zdrwych prduktów Ŝywnściwych w wystarczającej ilści, stanwi kluczwe wyzwanie dla sprawiedliweg i zrównwaŝneg rzwju krajów półkuli płudniwej, które mŝe pmóc w zwalczaniu głdu i biedy. Jest t związane z uznaniem specyfiki rlnictwa i wymaga wdrŝenia plityk rlnych raz nadania specjalneg statusu umwm handlwym. Dmagamy się, aby Unia Eurpejska: - uspójniła swje plityki, szczególnie w zakresie rlnictwa, handlu międzynardweg i współpracy, wraz ze zbwiązaniami dtyczącymi rzwju krajów Płudnia, zmniejszenia biedy i walki z głdem na świecie. - ustanwiła suwerennść Ŝywnściwą prirytetwą sią plityczną, która pwinna znajdwać dzwierciedlenie w róŝneg rdzaju działaniach plitycznych na pzimie eurpejskim i międzynardwym raz przyznała praw d suwerennści Ŝywnściwej zarówn krajm Półncy jak i Płudnia w ramach umów handlwych, które zawiera. Pwinn t zstać ujęte w knkretnych działaniach w ramach WPR, zewnętrznej plityki handlwej, a takŝe działań na rzecz współpracy międzynardwej i rzwju. WSTĘP: Obrna zrównwaŝneg rlnictwa chłpskieg stanwi kluczwe wyzwanie dla przyszłści 6 miliardów ludzi Ŝyjących becnie na Ziemi. Ten mdel rlnictwa pzwala jak największej liczbie rlników w róŝnych zakątkach świata na gdne Ŝycie z wców swjej pracy rlnictw z ludzką twarzą, prdukujące zdrwą Ŝywnść dbrej jakści, z pszanwaniem zasbów śrdwiska naturalneg. Takie rlnictw pwinn budwać więzi między rlnikami a innymi mieszkańcami, tak aby śrdwisk wiejskie Ŝył, by stał się miejscem Ŝycia przyjaznym dla wszystkich, a takŝe pwinn szanwać prawa knsumentów d zdrweg pŝywienia w wystarczającej ilści i p przystępnej cenie. Ten mdel jest tym waŝniejszy, Ŝe w 2050 rku ludnść świata wyniesie 9 miliardów sób. W gspdarstwach rdzinnych, które w wielu przypadkach reprezentują właśnie zrównwaŝne rlnictw chłpskie, pracuje 2,8 miliardów ludzi, czyli 45% światwej ppulacji. 1 Takie gspdarstwa psiadają wiele atutów 2 : ptymalizują wykrzystanie rdzinnej siły rbczej i pzwalają graniczyć ucieczkę ludnści wiejskiej d miasta, a tym samym anarchiczny rzwój skupisk miejskich; częst uzyskują znaczną wydajnść z hektara; nakierwane na prdukcję artykułów rlnych i Ŝywnści, bardziej skutecznie przyczyniają się d walki z głdem i biedą, gdyŝ pdział prdukwanych dóbr jest bardziej sprawiedliwy; 1 Dane CIRAD (Centrum współpracy międzynardwej w zakresie rlnictwa i eknmii na rzecz rzwju): Rlnictw rdzinne, świat, który naleŝy zbudwać. Wg FAO z 854 mln fiar głdu 80% stanwią chłpi i ich rdziny. 2 Krdynacja Płudnie: «Jakich gspdarstw chłpskich brnić i dlaczeg», ParyŜ, grudzień 2007 (http://www.crdinatinsud.rg/spip.php?article5849). Jak przykład mŝna pdać przypadek Brazylii. 1
ich działalnść jest częst bardziej zdywersyfikwana (uprawa wielu gatunków rślin plus hdwla), najczęściej prwadzna z większym pszanwaniem śrdwiska naturalneg niŝ duŝe gspdarstwa parte na mnkulturze. A jednak presja na craz większą liberalizację światwej gspdarki zagraŝa takiemu rlnictwu. Zarówn na Półncy jak i na Płudniu pgłębiająca się liberalizacja rynków rlnych raz brak inwestycji w tym sektrze sprawiają, Ŝe craz więcej małych, zrównwaŝnych gspdarstw rlnych znika (600 tysięcy rcznie). Zmusza t wiele milinów chłpów d migracji d miast i innych krajów, które nie są w stanie zapewnić wszystkim gdnej pracy. Pnadt, brak światwych regulacji rynków rlnych najbardziej naraŝa takie gspdarstwa na spekulacje. Taka sytuacja nie sprzyja ani rlnikm, ani knsumentm. Deregulacja jest w duŝej mierze dpwiedzialna za becny kryzys. Ogrmny wzrst cen niektórych prduktów rlnych (zbóŝ, prduktów mlecznych, itp.), wzmŝna przez działania spekulacyjne, uderza mcn w kraje rzwijające się, które, zrezygnwawszy w statnich dziesięcileciach z rlnictwa, w zbyt duŝym stpniu zaleŝne są d imprtu. Zamieszki na tle głdwym przetczyły się juŝ przez wiele miast w Kamerunie, Senegalu, czy na Haiti. Z klei kraje, które wspierały swje rlnictw i prdukują pdstawwe prdukty Ŝywnściwe, są na gół mniej dtknięte kryzysem. Właśnie dlateg, w bliczu pwagi sytuacji, Organizacja Nardów Zjedncznych d spraw wyŝywienia i rlnictwa (FAO) ustanwiła szybkie pbudzenie wzrstu prdukcji Ŝywnści w dtkniętych krajach 3 swim prirytetem. Takie stanwisk łączy się z tym, któreg brnią d lat rganizacje chłpskie głównie w Afryce. Aby siągnąć ten cel, kraje Płudnia pwinny, pdbnie jak Unia Eurpejska, móc wzmcnić integrację reginalną, chrnić swje rlnictw, wprwadzić plitykę rlną, która pzwalałaby im dąŝyć d niezaleŝnści Ŝywnściwej, a takŝe stswać zasadę preferencji reginalnej. Takie działania plityczne pwinny mieć na uwadze szczególnie rlników prwadzących rdzinne gspdarstwa rlne i ich rdziny, gdyŝ są ni pierwszymi fiarami głdu i biedy. Na pczątku lat sześćdziesiątych ubiegłeg stulecia, aby rzwiązać prblem deficytu Ŝywnści, kraje eurpejskie zdecydwały się wprwadzić w Ŝycie wspólną plitykę rlną partą na dtwaniu eurpejskiej prdukcji rlnej i na zabezpieczeniach przeciwk imprtwi z krajów trzecich. Pzwlił t Eurpie siągnąć samwystarczalnść Ŝywnściwą juŝ w latach siedemdziesiątych. Teraz, gdy Unia Eurpejska przeprwadza cenę funkcjnwania WPR i zaczyna definiwać kierunki jej rzwju p 2013 rku, Francja, która sprawuje prezydencję w Unii w drugim półrczu 2008, pnwnie uwaŝa, Ŝe pdstawwym celem WPR jest zapewnienie niezaleŝnści i bezpieczeństwa Ŝywnściweg Unii Eurpejskiej. 4 Ddaje takŝe, iŝ wzmcnienie preferencji wspólntwej stanwi cel któreg nie mŝna pminąć 5. Unia Eurpejska pwinna przyznać krajm trzecim takie same prawa, jakie przyznała sbie 6. Umwy Partnerstwie Gspdarczym (EPA), które są negcjwane przez Unię i kraje AKP (Afryki, Karaibów i Pacyfiku) świetnie dzwierciedlają tę sytuację. Mają ne na celu przeknanie tych krajów d twarcia swich rynków na prdukty eurpejskie, c narazi prdukcję rlną i rdzący się dpier agrprzemysł krajów AKP na knkurencję prduktów Ŝywnściwych imprtwanych z Eurpy, które częst są tańsze. Jest t tym pwaŝniejszy prblem, iŝ Unia Eurpejska nie zrezygnwała całkwicie z dtwania swjeg eksprtu w ramach WPR. 3 Knferencja praswa Jacques a Diufa, Dyrektra Generalneg FAO, Rzym, 17/12/2007. 4 Wpływ WPR na rlnictw w Eurpie nie jest tematem niniejszeg dkumentu. NaleŜy jednak pdkreślić liczne zaburzenia tej plityki, których wynikiem jest między innymi niepkjący spadek liczby gspdarstw i nierówny pdział dpłat. 5 Francuski minister rlnictwa i rybłówstwa: W strnę nwej WPR: twórzmy debatę, ParyŜ, 2007. 6 Unia Eurpejska uzasadnia zasady EPA graniczeniami narzucnymi przez WTO, ale przecieŝ kt jak nie człnkwie WTO, wśród których UE dgrywa determinującą rlę, decydują tych zasadach? 2
Wreszcie, część unijnej pmcy publicznej na rzecz rzwju przeznaczana na rlnictw tpnieje z kaŝdym rkiem i w 2005 rku stanwiła jedynie pnad 3% całej pmcy 7. Nawet jeśli rzwój sektra rlniczeg znalazł się wśród prirytetów w dyskursie Kmisji Eurpejskiej, zapwiadana cześć budŝetu dziesiąteg Eurpejskieg Funduszu Rzwju (EFR) przeznaczna na rlnictw w dalszym ciągu nie przekracza 7%. Decyzja przyznaniu miliarda eur na złagdzenie skutków pdwyŝki cen zmierza w dbrym kierunku. Knieczne jest jednak, aby finanswanie był prirytetw przeznaczne na rzwój zrównwaŝnych gspdarstw chłpskich, a warunki jeg przyznawania były zdefiniwane w ścisłej współpracy z rganizacjami chłpskimi. Ogólnie rzecz birąc, bietnice pmcy ze strny Unii Eurpejskiej pwinny być dtrzymywane, a działania te pwinny być kntynuwane i wzmacniane w klejnych latach. Unia Eurpejska pwinna zadbać większą spójnść pmiędzy swją plityką a plitykami 27 państw człnkwskich. Parlament Eurpejski, który dgrywa rsnącą rlę w prcesie decyzyjnym Unii, dyspnuje śrdkami, pzwalającymi działać na rzecz zwiększania spójnści. Dlateg właśnie zapraszamy eurpejskie grupy plityczne i partie plityczne na róŝnych szczeblach d zapczątkwania dialgu wkół tych tematów z zaintereswanymi pdmitami, d pdjęcia jasnych zbwiązań w perspektywie kalendarza wybrczeg 2009 rku raz d ich realizacji. NASZE PROPOZYCJE Chcemy, aby Unia Eurpejska uspójniła swje plityki w sensie gólnym w szczególnści te związane z rlnictwem, handlem międzynardwym i współpracą międzynardwą, wraz ze zbwiązaniami dtyczącymi rzwju krajów Płudnia, c pzwli na sprawiedliwe i zrównwaŝne zaspkjenie pdstawwych ptrzeb wszystkich ludzi. D tych zbwiązań zaliczamy: międzynardwe teksty dtyczące praw człwieka, w tym międzynardwy pakt praw eknmicznych, spłecznych i kulturalnych z 1966 rku. Przypmnijmy tutaj, Ŝe praw międzynardwe uznaje wyŝszść praw człwieka nad wszelkimi innymi nrmami prawnymi; milenijne cele rzwju (MDG), z których pierwszy zakłada redukcję płwę liczby fiar głdu d 2015 rku. Spójnść pszczególnych plityk Unii Eurpejskiej na rzecz rzwju t prawny bwiązek instytucji eurpejskich. 8 W ramach realizacji celów milenijnych, eurpejski knsensus na rzecz rzwju z 2005 rku, przyjęty wspólnie przez Radę, Kmisję Eurpejską, Parlament Eurpejski i państwa człnkwskie, zakłada pracwywanie raprtów na temat spójnści plityk na rzecz rzwju i definiuje ich zakres plityczny. T pierwszy krk. Jednak, jak wskazuje raprt z 2007 rku, działania te pierają się wyłącznie na wkładzie Kmisji i państw człnkwskich w pstaci wypełniania kwestinariuszy. Dmagamy się, aby Parlament Eurpejski uŝywał wszelkich śrdków, jakimi dyspnuje, by zagwarantwać wyską spójnść plityk eurpejskich w zakresie rzwju z uwzględnieniem ich wpływu na miejscwą ludnść. Między innymi, Parlament Eurpejski crcznie pwinien publikwać raprt ceniający spójnść plityk eurpejskich w zakresie rzwju, włącznie z zaleceniami. W raprcie będą ceniane inicjatywy Parlamentu Eurpejskieg w tej dziedzinie raz będą prpnwane mŝliwści ulepszeń. Dkument ten będzie redagwany w uzgdnieniu z zaintereswanymi strnami (parlamentarzyści krajów rzwijających się, rganizacje spłeczeństwa bywatelskieg i rganizacje chłpskie Półncy i Płudnia, eksperci). 7 CAD-OECD, DAC cena z 2007 rku, str.77 8 Art. 177-178 Traktatu ustanawiająceg UE 3
Pragniemy takŝe, aby Unia Eurpejska i rządy pszczególnych krajów uczyniły suwerennść Ŝywnściwą prirytetwym kierunkiem plitycznym na Półncy, a takŝe w stsunku d krajów Płudnia. Suwerennść Ŝywnściwa pwinna znajdwać dzwierciedlenie w róŝneg rdzaju działaniach plitycznych na pzimie eurpejskim i międzynardwym (WPR, zagraniczne plityki handlwe, działania na rzecz współpracy, itp.). Suwerennść Ŝywnściwa jest prawem ludnści i pszczególnych krajów lub unii państw d samdzielneg definiwania plityki rlnej i Ŝywnściwej, która mŝe wyjść naprzeciw czekiwanim ludnści, nie szkdząc jedncześnie krajm trzecim. Daje na prirytet knsumpcji lkalnej, jednak nie zabrania uczestnictwa w międzynardwej wymianie handlwej. Suwerennść Ŝywnściwa jest niezbędnym narzędziem d prmcji zrównwaŝneg rlnictwa chłpskieg. Dla kaŝdej z pniŝszych plityk dmagamy się: 1- Plityka rlna Unii Eurpejskiej a rzwój Opracwania i wprwadzenia dnwinej WPR, która byłaby parta na zasadzie suwerennści Ŝywnściwej i sprzyjałaby zrównwaŝnemu i sprawiedliwemu rlnictwu chłpskiemu między krajami człnkwskimi Eurpy raz w stsunku d krajów trzecich 9. Knkretnie, plityka ta pwinna uwzględniać mechanizmy zarządzania pdaŝą i regulacji rynków, które pzwalają uniknąć nadwyŝek prdukcyjnych prwadzących d spadku cen i/lub destabilizacji rynków. Pwinna pnadt fawryzwać wynagrdzenie rlników za sprzedaŝ ich prduktów p cenie, która uwzględnia kszty prdukcji i wkład ich pracy, a jedncześnie pzstaje przystępna dla knsumentów. Aby zagwarantwać zatrudnienie na bszarach wiejskich, przestrzeganie surwych nrm śrdwiskwych i sanitarnych, zarządzanie zasbami naturalnymi, zagspdarwanie bszarów wiejskich raz dbrstan zwierząt, naleŝy zachwać system dpłat bezpśrednich ze względu na fakt, Ŝe pwyŝsze kszty nie są becnie pkrywane przez ceny rynkwe. WiąŜąceg zbwiązania się d zniesienia dpłat d eksprtu d 2013 rku, tak jak t zaprpnwała Unia w 2005 rku, pdczas knferencji ministerialnej WTO w Hng-Kngu. Wprwadzenia plityki w zakresie prdukcji w Eurpie białka rślinneg przeznaczneg na pasze, zmierzającej d siągnięcia niezaleŝnści Ŝywnściwej UE, a takŝe wprwadzenia instrumentów mających na celu zakaz imprtu białka rślinneg, który t imprt wywiera negatywny wpływ spłeczny i śrdwiskwy w niektórych krajach Płudnia. Przyznania krajm eurpejskim i krajm Płudnia prawa d prdukcji wlnej d GMO. Zrewidwania celu 10-prcentweg udziału agrpaliw w transprcie d 2020 rku, pniewaŝ Unia Eurpejska musiałaby imprtwać znaczną część agrpaliw z krajów Płudnia. W Ŝadnym razie prdukcja agrpaliw nie pwinna dbywać się ksztem samwystarczalnści Ŝywnściwej. Pnadt musi na przebiegać w spsób zrównwaŝny, z pszanwaniem śrdwiska i praw spłecznych. 2- Plityka handlwa Unii Eurpejskiej a rzwój Uznania specyfiki prduktów rlnych w pracwywaniu eurpejskiej plityki handlwej, w szczególnści ze względu na fakt, Ŝe prdukty rlne: - słuŝą d wyŝywienia ludzkści, - zaleŝne są d uwarunkwań klimatycznych i terytrialnych. Dlateg właśnie handel prduktami rlnymi pwinien być związany z prawem d suwerennści Ŝywnściwej. 9 W Eurpie dwóch prędkści nwe państwa człnkwskie pwinny być traktwane na równi z krajami Piętnastki. 4
Aktywneg uczestnictwa UE w rganizwaniu światweg systemu regulacji prdukcji i handlu prduktami rlnymi w ramach głębk zrefrmwanej WTO, pd kntrlą Organizacji Nardów Zjedncznych. System ten pwinien zawierać mechanizmy stabilizacji cen pdstawwych prduktów Ŝywnściwych (dpwiedni pzim zapasów, itp.), a takŝe w efektywny spsób mnitrwać międzynardwe rynki finanswe. śądamy pnadt wprwadzenia mechanizmów kntrlnych, pzwalających na przeciwdziałanie spekulacji, która stanwi zagrŝenie dla bezpieczeństwa Ŝywnściweg, a która dprwadziła statni d zamieszek głdwych. W sprawie układów liberalizujących wymianę handlwą między krajami rzwiniętymi a krajami rzwijającymi się, takich jak EPA, pwinn się zrewidwać art. XXIV GATT w taki spsób, aby pszczególne kraje mgły dawać innym jednstrnne preferencje handlwe. Pszanwania przez Unię Eurpejską dwóch głównych cech charakterystycznych Umów Partnerstwie Gspdarczym: p pierwsze mają ne wzmacniać integrację reginalną krajów AKP, p drugie ich celem jest zrównwaŝny i sprawiedliwy rzwój tych krajów. Integracja reginalna nie mŝe być graniczna d integracji handlwej, ale musi się pierać na prcesie zbliŝenia eknmiczneg, spłeczneg, plityczneg i instytucjnalneg, kreślneg w przumieniu z przedstawicielami spłeczeństwa bywatelskieg i pd kntrlą parlamentarną. Otwarcie rynków krajów AKP na prdukty eurpejskie mŝe mieć miejsce tylk jeśli, z jednej strny, pszczególne grupy reginalne będące partnerami Unii Eurpejskiej siągną, według ich decydentów, wystarczający pzim integracji i rzwju, raz, z drugiej strny, jeśli badania wpływu, w których uczestniczyć będą zaintereswane kraje i rganizacje spłeczeństwa bywatelskieg, wykaŝą krzystne skutki twarcia rynków dla rzwju tych krajów. Pnadt, kaŝda umwa pwinna zawierać klauzule dtyczące kreswej ceny i rewizji. śądamy równieŝ rewizji przejściwych Umów Partnerstwie Gspdarczym, które stanwią zagrŝenie dla integracji reginalnej. Przy kazji nminacji następnej Kmisji Eurpejskiej pd kniec 2009 rku, dmagamy się, aby umwy bilateralne typu EPA weszły w zakres dpwiedzialnści kmisarza eurpejskieg ds. rzwju, gdyŝ ficjalnie mają ne na celu właśnie rzwój. Jeg mandat negcjacyjny pwinien jasn kreślać, Ŝe suwerennść Ŝywnściwa, rzwój i integracja reginalna są prirytetwe w stsunku d twarcia rynków. Przywrócenia i pprawy prcedur gwarantujących praw d chrny rynków na granicach, zarówn na Półncy jak i na Płudniu. Ochrna ta pwinna pzwlić na brnę reginalnej i lkalnej prdukcji, które są zagrŝne przez tani imprt prwadzący d dumpingu spłeczneg. Dzięki przejrzystści cen knsumenci pwinni mieć praw d wybierania prduktów pchdzących z rlnictwa sprawiedliweg, prdukwanych zgdnie z zasadami zrównwaŝneg rzwju spłeczneg, gspdarczeg i śrdwiskweg. 3- Plityka współpracy a rzwój Zwiększneg wsparcia ze strny Unii Eurpejskiej i jej państw człnkwskich na rzecz stwrzenia plityk rlnych sprzyjających rzwjwi zrównwaŝnych gspdarstw chłpskich, w celu siągnięcia samwystarczalnści i suwerennści Ŝywnściwej w krajach Płudnia; pprzez przywrócenie rlnictwu rdzinnemu prirytetwej pzycji w ramach plityki współpracy, c pwinn znajdwać dzwierciedlenie w róŝneg rdzaju działaniach plitycznych (w zakresie handlu, pdatków, badań naukwych, rzwju bszarów wiejskich), pzwalających na wsparcie i chrnę prdukcji lkalnej. NaleŜy zwłaszcza w trwały spsób pprawić wydajnść gspdarstw 5
rdzinnych, pprzez stwrzenie dpwiednich warunków i usług (dradztw, szklenia, śrdki prdukcji, kredyty, ubezpieczenia, infrastruktury, itp.), w ramach wzmcnineg partnerstwa z sektrem badawczym; pprzez skupienie się na prdukcji Ŝywnści zwłaszcza w Afryce, gdzie przez długi czas była na zaniedbywana na rzecz prdukcji na eksprt, c sprzyjał głównie firmm z krajów Półncy; pprzez pmc w budwie i rganizwaniu sieci prdukcji Ŝywnści na pzimie lkalnym, krajwym i subreginalnym, z uwzględnieniem równeg udziału wszystkich zaintereswanych strn i sprawiedliweg pdziału wartści ddanej; pprzez ułatwienie kmercjalizacji i dstępu d rynków lkalnych, krajwych, reginalnych, czy wreszcie światwych, prduktów rlnych wytwrznych przez zrównwaŝne gspdarstwa chłpskie; pprzez wspieranie pdmitów niepaństwwych, zgdne z zasadą braku dyskryminacji, zwłaszcza przy twrzeniu reprezentatywnych rganizacji chłpskich na pzimie lkalnym, krajwym, subreginalnym i kntynentalnym, w celu wzmcnienia ich rli i zakresu dpwiedzialnści w pracwywaniu i wprwadzaniu w Ŝycie plityk rlnych; pprzez dąŝenie d zwiększenia pzimu infrmacji knsumentów w krajach Płudnia c d pchdzenia prduktów, które spŝywają. Taka przejrzystść pwinna takŝe dtyczyć cen, tak aby knsumenci wiedzieli, jaka część ceny trafia rzeczywiście d prducenta. Pzwliłby t knsumentm na wspieranie lkalnej, bardziej sprawiedliwej prdukcji. W tym celu dmagamy się zwiększenia ilści i pprawy jakści publicznej pmcy na rzecz rzwju (ODA), przeznacznej na rlnictw ze strny UE. Pmc dla rlnictwa pwinna siągnąć pzim 15% 10 całści unijnej publicznej pmcy na rzecz rzwju przed upływem kńca następnej kadencji. Pmc ta pwinna być finanswana z ddatkwych źródeł, gdyŝ nie chdzi t, by Ŝywiąc lepiej, grzej leczyć czy uczyć. Interesariusze, zwłaszcza istniejące rganizacje chłpskie, pwinni dgrywać widącą rlę w pracwywaniu strategicznych dkumentów dla pszczególnych krajów, a takŝe we wdraŝaniu i cenie finanswanych prjektów, przede wszystkim w ramach Eurpejskieg Funduszu Rzwju i innych instrumentów finanswych. 10 W czerwcu 2008 rku Charles Michel, belgijski minister ds. współpracy, zaprpnwał, aby ta część unijnej pmcy siągnęła 10% w 2010 i 15% w 2015 rku, http://www.charlesmichel.be/news/080603- Crisealimentaire.php 6