PRO-WODA PP rraaccoownni i aa Gooss ppooddaarrkki i Wooddnneej j PPRRO--WODAA uul ll.. Wąąwoozzoowaa 3333 m 3344,, 0022- - 779966 Waar rsszz aawaa,, NNI IPP 552211- -118899- -9922- -0011,, RREEGGOONN 001100335566444400 STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKT PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W WARSZAWIE W SPRAWIE USTALENIA WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI RZEKI SŁUDWI Wykonawcy: dr inż. Dorota Pusłowska-Tyszewska dr inż. Sylwester Tyszewski mgr inż. Paweł Zaremba Warszawa, wrzesień 2014
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 1.1. Podstawy formalno-prawne sporządzenia prognozy... 5 1.2. Metoda opracowania prognozy... 7 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU WARUNKÓW ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI... 10 2.1. Informacje o zawartości, głównych celach projektu Warunków... 10 2.2. Powiązania Warunków z innymi dokumentami wraz z oceną zgodności z ustanowionymi w tych dokumentach celami ochrony środowiska... 21 2.2.1. Dokumenty na poziomie międzynarodowym wraz z oceną zgodności celów przyjętych w Warunkach z celami dokumentów na szczeblu międzynarodowym... 21 2.2.2. Dokumenty na poziomie krajowym wraz z oceną zgodności celów przyjętych w Warunkach z celami dokumentów na szczeblu krajowym... 25 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO NA OBSZARZE ZLEWNI SŁUDWI I POTENCJALNE ZMIANY W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU WARUNKÓW... 56 3.1. Aktualny stan środowiska przyrodniczego... 56 3.1.1. Zasoby przyrodnicze... 56 3.1.2. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa... 60 3.1.3. Powietrze atmosferyczne... 77 3.1.4. Odnawialne źródła energii... 84 3.1.5. Hałas... 84 3.1.6. Pole elektromagnetyczne... 84 3.1.7. Gospodarka odpadami... 84 3.1.8. Poważne awarie przemysłowe... 84 3.1.9. Lasy... 84 3.2. Potencjalne zmiany środowiska w przypadku braku realizacji projektu rozporządzenia... 85 4. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM... 88 5. PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA ROZPORZĄDZENIA O USTALENIU WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI RZEKI SŁUDWI NA ŚRODOWISKO... 90 5.1. Wpływ na środowisko wodne... 90 5.2. Wpływ na środowisko przyrodnicze... 98 5.2.1. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektu rozporządzenia o ustaleniu Warunków... 98 5.2.2. Przewidywane oddziaływania dokumentu na środowisko, w tym na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów... 100 5.3. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi... 106 5.4. Oddziaływanie na klimat i stan powietrza... 106 5.5. Oddziaływanie na klimat akustyczny... 107 5.6. Oddziaływanie na zdrowie ludzi... 107 5.7. Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury... 108 5.8. Oddziaływanie na zasoby naturalne... 108 5.9. Wpływ na krajobraz... 109 5.10. Oddziaływania skumulowane... 109 6. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO W WYNIKU WDROŻENIA PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA O USTALENIU WARUNKÓW... 111 7. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ PROPONOWANYCH W PROJEKCIE ROZPORZĄDZENIA O USTALENIU WARUNKÓW... 112 8. INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH KONTROLI REALIZACJI PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA O USTALENIU WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA... 113 9. MOŻLIWE TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO... 114 10. PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 115 11. MATERIAŁY ZRÓDŁOWE... 121 ZAŁĄCZNIK 1. Uzgodnienie zakresu prognozy oddziaływania na środowisko Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi... 131 ZAŁĄCZNIK 2. Uzgodnienie zakresu prognozy oddziaływania na środowisko Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi... 139 ZAŁĄCZNIK 3. Charakterystyka, ocena stanu i cele środowiskowe dla 7 JCWP w zlewni Słudwi oraz jednej JCWPd obejmującej zlewnię Słudwi... 143 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 175 2
SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Podział administracyjny zlewni Słudwi... 11 Rysunek 2. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych... 13 Rysunek 3. Położenie zlewni Słudwi w jednostce bilansowej Z-18, JCWPd nr 80 oraz rejonach wodnogospodarczych Z-18E i Z-18H... 14 Rysunek 4. Obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego w zlewni Słudwi... 23 Rysunek 5. Obszary Natura 2000 w zlewni Słudwi... 55 Rysunek 6. Formy ochrony przyrody... 57 Rysunek 7. Punkty pomiarowo-kontrolne zlokalizowane w zlewni rzeki Słudwi... 63 Rysunek 8. Podział zlewni Słudwi na jednolite części wód powierzchniowych i zlewnie bilansowe... 67 Rysunek 9. Położenie ujęć wód podziemnych z poborem dopuszczalnym według bazy pozwoleń wodnoprawnych RZGW w Warszawie... 71 Rysunek 10. Elementy systemu wodnogospodarczego zlewni Słudwi... 72 Rysunek 11. Użytkowanie terenu zlewni... 85 SPIS TABEL Tabela 1. Jednostki administracyjne w zlewni Słudwi... 11 Tabela 2 Scalone i jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Słudwi... 12 Tabela 3. Powierzchnia jednostek wydzielonych dla wód podziemnych... 13 Tabela 4. Charakterystyka i cele środowiskowe dla jednolitych części wód w zlewni Słudwi: a) wody powierzchniowe, b) wody podziemne wg PGWOD, c) wody powierzchniowe, d) wody podziemne wg KZGW 2013... 15 Tabela 5. Zestawienie wskazanych w PWŚK działań przewidzianych do realizacji w scalonych częściach wód powierzchniowych w zlewni Słudwi... 30 Tabela 6. Zbiorniki wodne przewidziane w programie małej retencji województwa łódzkiego do realizacji w zlewni Słudwi... 47 Tabela 7. Urządzenia korytowe przewidziane w programie małej retencji województwa łódzkiego do realizacji w zlewni Słudwi... 47 Tabela 8. Urządzenia korytowe przewidziane w programie małej retencji województwa mazowieckiego do realizacji w zlewni Słudwi... 48 Tabela 9. Przepływy charakterystyczne w przekroju ujściowym Słudwi... 61 Tabela 10. Punkty monitoringu wód powierzchniowych zlokalizowane w zlewni rzeki Słudwi... 64 Tabela 11. Zestawienie klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego rzek w JCWP monitoringu obszarów chronionych... 64 Tabela 12. Charakterystyki hydrograficzne, hydrologiczne i hydrogeologiczne zlewni bilansowych i zlewni jednolitych części wód powierzchniowych w zlewni Słudwi... 68 Tabela 13. Zużycie wody oraz ilości ścieków w gminach w zlewni Słudwi w 2012 r.... 73 Tabela 14. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków, wodociągów i kanalizacji w gminach w zlewni Słudwi w 2012 r.... 74 Tabela 15. Zestawienie zrzutów ścieków od użytkowników zaopatrywanych z wód podziemnych... 75 Tabela 16. Zestawienie obiektów melioracyjnych na obszarze zlewni rzeki Słudwi... 77 Tabela 17. Zestawienie obiektów hydrotechnicznych w zlewni Słudwi... 78 Tabela 18. Pobór wód z ujęć wód podziemnych według pozwoleń wodnoprawnych w zlewniach bilansowych i zlewniach jednolitych części wód powierzchniowych... 79 3
WYKAZ SKRÓTÓW AKPOŚK JCWP JCWPd KPOŚK mpzp NSGW OSN OSO PWŚK PGW POŚ RDW RLM RZGW SEA SOOŚ SOO SCW SJCW SZCW WIOŚ Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Jednolita część wód powierzchniowych Jednolita część wód podziemnych Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami Obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych Obszary specjalnej ochrony ptaków Program wodno-środowiskowy kraju Plan gospodarowania wodami Prawo ochrony środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna Równoważna liczba mieszkańców Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Strategic Environmental Assessment Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Specjalne obszary ochrony siedlisk Sztuczna część wód Scalona jednolita część wód powierzchniowych Silnie zmieniona część wód Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 4
1. WSTĘP 1.1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE SPORZĄDZENIA PROGNOZY PODSTAWA PRAWNA I TRYB POSTĘPOWANIA Niniejszy dokument prognozy oddziaływania na środowisko Projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni rzeki Słudwi został opracowany zgodnie z zapisami art. 51 oraz art. 52 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Konieczność opracowania prognozy oddziaływania na środowisko dla analizowanego dokumentu Projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni rzeki Słudwi, nazywanego dalej projektem Warunków lub Warunkami, wynika z zapisów art. 46 w/w ustawy, w którym określono, iż ( ) plany lub programy w dziedzinie (...) gospodarki wodnej (...) wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko (art. 51 ust. 1 w/w ustawy). Zgodnie z art. 46 w/w ustawy organ administracji opracowujący projekt dokumentu, w tym przypadku Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, zobligowany jest do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której musi zostać zapewniony udział społeczeństwa, oraz zobowiązany jest do sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko. Art. 51 ust. 2, art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. szczegółowo określają zawartość i zakres analiz prognozy oddziaływania na środowisko. Dodatkowo, zgodnie z art. 52 ust. 2, w prognozie należy uwzględnić informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już dokumentów powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania. W odniesieniu do projektu Warunków dotyczy to prognozy oddziaływania na środowisko: Programu wodnośrodowiskowego kraju, Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły i Warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły 1. Projekt Warunków obejmuje wyłącznie obszar dwóch województw: łódzkiego i mazowieckiego, dlatego, zgodnie z art. 58 ust. 3, art. 57 ust. 4 ustawy z dnia 3 października 2008 r., organami właściwymi do opiniowania i uzgodnień w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko są: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi i w Warszawie oraz Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi i w Warszawie. Organ opracowujący dokument poddaje opinii w/w organów projekt prognozy wraz z projektem dokumentu, który został poddany ocenie w ramach tej prognozy, oraz zapewnia udział społeczeństwa w myśl przepisów działu III rozdz. 1 i 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. 1 Dokument w trakcie uzgodnień 5
Organ odpowiedzialny za przeprowadzenie procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zobowiązany jest do rozpatrzenia uwag i wniosków zgłoszonych w trakcie udziału społeczeństwa, a także do wzięcia pod uwagę zarówno ustaleń wynikających z prognozy, jak i opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi i w Warszawie oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi i w Warszawie. Zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. do przyjętego dokumentu załącza się pisemne podsumowanie zawierające uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu spośród rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych, a także informacje, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione: ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, opinie właściwych organów: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi i w Warszawie oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi i w Warszawie. zgłoszone uwagi i wnioski, propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu, wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli zostało przeprowadzone. Zgodnie z art. 55 ust. 2. ustawy z dnia 3 października 2008 r. projekt dokumentu nie może zostać przyjęty, jeżeli z oceny wynika, że może on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, a jednocześnie nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY Przedmiotem niniejszego opracowania jest sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko dla Projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni rzeki Słudwi. Projekt Warunków określa szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych oraz ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze zlewni niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Projekt rozporządzenia oraz opracowana dla niego prognoza oddziaływania na środowisko nie uwzględniają zagadnień związanych z ochroną przed powodziami i suszami ze względu na funkcjonowanie odrębnych dokumentów wypełniających wymagania Prawa wodnego w tym zakresie, tj. planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz planów przeciwdziałania skutkom suszy. Plany te dla obszarów dorzeczy, w drodze rozporządzenia, przyjmuje i aktualizuje Rada Ministrów. 6
Głównymi celami prognozy są: ocena stopnia uwzględnienia w projekcie Warunków celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym i krajowym, identyfikacja oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska oraz wskazanie potencjalnych zagrożeń dla środowiska zapisów przedstawionych w projekcie Warunków. 1.2. METODA OPRACOWANIA PROGNOZY W prognozie oddziaływania na środowisko projektu Warunków korzystania z wód zlewni Słudwi zawarto oceny aktualnego stanu środowiska naturalnego i kulturowego oraz analizowano zgodność celów projektu z celami ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym i krajowym. Następnie oceniono charakter oddziaływań wynikających z realizacji dokumentu, rozważono możliwości minimalizacji negatywnych oddziaływań na środowisko oraz zaproponowano zasady monitoringu efektów i skutków wdrożenia Warunków. Analizy i oceny przeprowadzono w przedstawionych niżej etapach. Zgromadzono niezbędne materiały, takie jak raporty środowiskowe, dostępne charakterystyki terenu, mapy, umożliwiające charakterystykę aktualnego stanu środowiska objętego potencjalnym oddziaływaniem. Zgromadzono dokumenty strategiczne, akty prawa krajowego i wspólnotowego umożliwiające scharakteryzowanie wyznaczonych dla tego obszaru celów środowiskowych oraz zapisów istotnych dla realizacji ocenianego projektu. Przyjęto zakres prognozy na poziomie wynikającym z art. 51 ust. 2, art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko; w zakresie prognozy uwzględniono ustalenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi, w porozumieniu z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Warszawie (załącznik 1) oraz stanowiska Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi (załącznik 2) 2. Przeanalizowano założone cele i zadania zawarte w ocenianym projekcie Warunków oraz sprawdzono ich zgodność z celami ustanowionymi w dokumentach na szczeblu międzynarodowym i krajowym, ze szczególnym uwzględnieniem przyrodniczych funkcji obszarów chronionych w analizowanej zlewni. Ustalono rodzaje i skale oddziaływania na środowisko zapisów wskazanych w projekcie Warunków ze szczegółowością odpowiadającą charakterowi dokumentu. W przypadku 2 W obecnej wersji Projektu Prognozy oddziaływania na środowisko dla Projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni rzeki Słudwi zakres Prognozy przyjęto na poziomie szczegółowości określonym przez PWIS w Łodzi dla analogicznego Projektu rozporządzenia rzeki Mrogi, ponieważ do momentu zakończenia prac na niniejszą Prognozą RZGW w Warszawie nie otrzymał wymaganego zakresu prognozy od PWIS w Łodzi. Ewentualne dodatkowe wymagania zostaną uwzględnione w końcowej wersji Prognozy. 7
stwierdzenia negatywnych oddziaływań zapisów projektu Warunków sformułowano zalecenia dotyczące minimalizacji znaczących oddziaływań. Określono wpływ na środowisko i konsekwencje braku rozporządzenia ustanawiającego Warunki. Należy podkreślić, iż niniejszy projekt prognozy jest dokumentem mającym charakter rozpoznawczy, wskazujący na potencjalne skutki realizacji ocenianego projektu Warunków dla obszaru zlewni Słudwi. Podstawową metodą prognostyczną była kameralna analiza ustaleń dokumentu, w porównaniu z celami ochrony środowiska i przyrody, możliwymi do zidentyfikowania na obszarze zlewni Słudwi. Zebrano kluczowe informacje o cennych i chronionych elementach przyrody w zlewni. Zgromadzone materiały wykorzystano do identyfikacji wymagań wodnych przedmiotów ochrony w analizowanej zlewni i oceny, w jakim zakresie wdrożenie Warunków może wpłynąć (pozytywnie lub negatywnie) na zaspokojenie tych wymagań. Realizując poszczególne elementy prognozy opierano się na dostępnych materiałach i raportach środowiskowych, materiałach przekazanych przez Zamawiającego oraz analizach zawartych w innych dostępnych dokumentach posiadających podobny charakter. Przyjęty zakres merytoryczny Prognozy oddziaływania na środowisko obejmuje: określenie formalno-prawnych podstaw sporządzenia Prognozy i przedstawienie zastosowanych metod; informacje o zawartości, głównych celach projektu Warunków oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami; wskazanie innych dokumentów wykorzystanych do opracowania projektu Warunków wraz ze zwróceniem uwagi na występujące powiązania z tymi dokumentami; ocenę stanu środowiska i jego potencjalnych zmian w przypadku niewdrożenia ustaleń projektu Warunków; ocenę stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem (identyfikacja obszarów, na których mogą wystąpić zagrożenia dla środowiska wraz ze wskazaniem głównych przyczyn tych zagrożeń); określenie najistotniejszych z punktu widzenia ocenianego dokumentu problemów ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000; określenie zgodności celów projektu Warunków z celami ochrony środowiska ustanowionymi na szczeblu krajowym i międzynarodowym i ocenę ich spójności; określenie stopnia potencjalnego oddziaływania ustaleń projektu Warunków na komponenty środowiska przyrodniczego i zasoby kulturowe; określenie korzystnych i niekorzystnych, krótko-, średnio- i długoterminowych oddziaływań na środowisko ocenianego dokumentu; odniesienie się do oddziaływań na obszary Natura 2000, wskazanie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogą stanowić rezultat realizacji ustaleń projektu Warunków; 8
odniesienie do rozwiązania alternatywnego polegającego na niewydaniu rozporządzenia ustanawiającego Warunki; określenie metod monitorowania wdrażania zapisów Warunków; ocenę możliwości transgranicznego oddziaływania projektu Warunków na środowisko, jakkolwiek zlewnia nie leży w strefie przygranicznej, streszczenie w języku niespecjalistycznym. 9
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU WARUNKÓW ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU WARUNKÓW Warunki korzystania z wód zlewni rzecznej, zgodnie z zapisami ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.), są jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarowania wodami. Jednocześnie są ważnym instrumentem zarządzania zasobami wodnymi stanowią nadrzędny dokument nad pozwoleniami wodnoprawnymi. Dodatkowo, ograniczenia wynikające z warunków korzystania z wód zlewni rzecznej uwzględnia się m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zatem zapisy zawarte w Warunkach mogą prowadzić do ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, w związku z ochroną zasobów środowiska. Warunki korzystania z wód są narzędziem, którego głównym celem jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej w wyniku realizacji polityki i działań umożliwiających niepogarszanie istniejącego stanu wód oraz optymalizację rezultatów wprowadzenia programów działań, których głównym zadaniem jest usuwanie niekorzystnych zmian w stanie wód oraz ograniczanie niekorzystnych presji mogących prowadzić do pogorszenia stanu wód (PRO-WODA 2008). Słudwia jest lewostronnym dopływem Bzury. Długość rzeki Słudwia wynosi 44,51 km (MPHP), a powierzchnia jej zlewni 664,1 km 2 (MPHP, Atlas Podziału Hydrograficznego Polski, 2005). Najważniejszymi dopływami są: Dopływ z Dębiny, Przysowa oraz Nida. W podziale administracyjnym kraju zlewnia położona jest na obszarze dwóch województw: mazowieckiego oraz łódzkiego (rysunek 1). Teren zlewni obejmuje łącznie 18 gmin z 5 powiatów (tabela 1), wśród nich znajduje się 16 gmin wiejskich, 2 gminy o statusie miejsko-wiejskim, z czego obszar miejski jednej z nich położony jest poza granicami zlewni. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski zlewnia Słudwi położona jest w całości na obszarze Niziny Środkowomazowieckiej, makroregionu w środkowej Polsce (prowincja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Niziny Środkowopolskie). Słudwia wraz z dopływami w całości znajduje się w mezoregionie Równiny Kutnowskiej, która stanowi północno-zachodnią część Niziny Środkowomazowieckiej. Zlewnia Słudwi należy do dorzecza Wisły, położona jest w regionie wodnym Środkowej Wisły, w obszarze bilansowym Z-18 Zlewnia Bzury. Zlewnię Słudwi podzielono na 3 scalone części wód powierzchniowych (SCWP) i wyróżniono w jej obszarze 7 jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Jednolite części wód powierzchniowych zestawiono w tabeli 2 i pokazano na rysunku 2. 10
Rysunek 1. Tabela 1. Podział administracyjny zlewni Słudwi Jednostki administracyjne w zlewni Słudwi Lp. Gmina Powierzchnia gminy [km 2 ] Powiat Nazwa typ* Całkowita w zlewni 1 Gostynin w 269,99 21,66 2 Pacyna w 90,17 88,69 gostyniński 3 Sanniki w 94,46 64,53 4 Szczawin Kościelny w 126,99 69,21 5 Bedlno w 125,86 11,52 6 Krzyżanów w 102,91 0,48 7 Kutno w 122,14 5,89 8 Oporów w 67,76 64,85 kutnowski 9 Strzelce w 89,97 47,02 10 Żychlin miasto 8,67 8,67 m-w 11 Żychlin obszar wiejski 67,86 66,68 12 Chąśno w 71,73 43,43 13 Kiernozia w 76,13 73,76 14 Kocierzew Południowy w 93,58 0,87 łowicki 15 Łowicz [cz.1] w 114,55 14,45 16 Zduny w 128,39 76,39 17 Iłów w 128,92 0,23 sochaczewski 18 Gąbin ** m-w 118,11 5,33 płocki * w gmina wiejska, m-w gmina miejsko wiejska ** powierzchnia obszaru wiejskiego gminy 11
Tabela 2 Lp. SCWP Scalone i jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Słudwi Nazwa scalonej części wód (SCWP) / jednolitej części wód (JCWP) Słudwia od źródeł do Przysowy bez Przysowy Kod SCWP Lp. JCWP Europejski kod JCWP Powierzchnia SCWP Powierzchnia JCWP [km 2 ] [km 2 ] 1 RW200017272439 167,2 I Słudwia od źródeł do Przysowy SW1812 167,230 Nida 2 RW200017272469 156,4 II Nida SW1813 156,420 Przysowa 3 RW200017272449 233,42 Dopływ spod Śleszyna Dolnego 4 RW200017272452 20,31 Dopływ spod Chąśna Nowego 5 RW200017272472 18,27 Dopływ z Jackowic 6 RW20001727248 16,45 Słudwia od Przysowy do ujścia 7 RW20002427249 52,01 III Słudwia od Przysowy do ujścia SW1811 340,460 Zlewnia Słudwi 664,1 664,1 Według podziału kraju na jednolite części wód podziemnych (JCWPd), zlewnia Słudwi w całości znajduje się w JCWPd nr 80 (PLGW230080). Zlewnia Słudwi zlokalizowana jest na obszarze 2 rejonów wodnogospodarczych: Z-17E Żychlin i Z-18H Łowicz (tabela 3). Lokalizację zlewni Słudwi na tle jednostki bilansowej Z-18 Zlewnia Bzury, jednolitej części wód podziemnych i rejonów wodnogospodarczych pokazano na rysunku 3. W podziale Polski na rejony klimatyczne zlewnia rzeki Słudwi należy do regionu mazowiecko-podlaskiego, który charakteryzuje się wyraźnymi wpływami klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna, w wieloleciu 1966 2013 dla stacji synoptycznej w Płocku, kształtowała się na poziomie 8,2 C. Najcieplejszym miesiącem był lipiec, z temperaturami w granicach 18,3 22,1 C, zaś temperatury ujemne trwały od grudnia do lutego. Temperatura maksymalna zanotowana w tym okresie wynosiła 28,8 C, zaś minimalna -24,7 C, co daje amplitudę wahań 53,5 C (PRO-WODA 2014). W obrębie zlewni Słudwi występują użytkowe piętra wodonośne w piaszczystożwirowych utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych oraz w skałach o szczelinowym i porowo-szczelinowym przewodzeniu wody wieku kredowego i jury górnej. Poziomy wodonośne wymienionych pięter stanowią źródło zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia (największe ujęcie komunalne zaopatruje wodociągi w Żychlinie), przemysłu w wodę do produkcji (największe ujęcie w tej grupie należy do cukrowni w Dobrzelinie) i celów socjalnych oraz rolnictwa głównie dla sadownictwa i warzywnictwa. 12
Rysunek 2. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych W rejonie zlewni Słudwi występują fragmenty głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP): w utworach trzeciorzędowych GZWP nr 215 Subniecka Warszawska, w utworach górnojurajskich GZWP nr 226 Krośniewice Kutno. Tabela 3. Powierzchnia jednostek wydzielonych dla wód podziemnych Nazwa Powierzchnia [km 2 ] Zlewnia Słudwi 664,1 Rejon wodnogospodarczy Z-17E Żychlin 784,2 Rejon wodnogospodarczy Z-18H Łowicz 892,7 Jednostka bilansowa Z-18 7 355,5 JCWPd nr 80 5 352,1 13
Rysunek 3. Położenie zlewni Słudwi w jednostce bilansowej Z-18, JCWPd nr 80 oraz rejonach wodnogospodarczych Z-18E i Z-18H Cele środowiskowe dla JCWP w zlewni Słudwi zestawiono w tabelach 4a-d, przy czym w tabelach 4a i 4b podano cele określone w PGWOD Wisły, natomiast w tabelach 4c i 4d cele określone w opracowaniu Ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych, podziemnych i obszarów chronionych (KZGW 2013). W załączniku 3 zestawiono w formie tabel-metryczek charakterystyki dla 7 JCWP w zlewni Słudwi 1 JCWPd obejmującej zlewnię Słudwi (KZGW 2013). Charakterystykę stanu środowiska w obszarze zlewni Słudwi przedstawiono w rozdziale 3.1 niniejszego projektu prognozy. 14
a) Tabela 4. Lp Kod JCWP Charakterystyka i cele środowiskowe dla jednolitych części wód w zlewni Słudwi: a) wody powierzchniowe, b) wody podziemne wg PGWOD, c) wody powierzchniowe, d) wody podziemne wg KZGW 2013 Nazwa jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP) Powierzchnia zlewni JCWP [km 2 ] Nazwa typu JCWP Typ JCWP Status JCWP Cel środowiskowy określony w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły Ocena stanu wód Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Obszar zagrożony eutrofizacją ze źródeł komunalnych Przynależność do obszaru chronionego, o którym mowa w art. 113 ust. 4 ustawy Prawo wodne Obszary szczególnie zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych Wody przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Wody przeznaczone do bytowania w warunkach naturalnych ryb, skorupiaków i mięczaków Obszary Natura 2000 wyznaczone z mocy Dyrektywy Siedliskowej 1 PLRW200017272439 Słudwia od źródeł do Przysowy bez Przysowy 167,23 osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego oraz utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego wód - derogacja 4(4) - 1 *) zagrożona tak PLB100003 2 PLRW200017272449 Przysowa 233,42 PLB100003 3 PLRW200017272452 Dopływ spod Śleszyna Dolnego 4 PLRW200017272469 Nida 156,42 5 PLRW200017272472 Dopływ spod Chąśna Nowego 20,31 nie PLB100003 Potok nizinny 17 piaszczysty osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego oraz utrzymanie co niezagrożona - najmniej dobrego stanu chemicznego wód tak naturalna 18,27 - zły tak nie nie ryby karpiowate 6 PLRW20001727248 Dopływ z Jackowic 16,45 nie - *) 7 PLRW20002427249 Słudwia od Przysowy do ujścia 52,01 Małe i średnie rzeki na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych 24 osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego oraz utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego zagrożona tak wód - derogacja 4(4) - 1 **) Stopień zanieczyszczenia wód spowodowanego rodzajem zagospodarowania zlewni, uniemożliwia osiągnięcie założonych celów środowiskowych. Brak jest środków technicznych umożliwiających przywrócenie odpowiedniego stanu wód w wymaganym okresie czasu. **) Wpływ działalności antropogenicznej na stan JCW generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych z uwagi na brak rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW. PLB100001 PLB100003 PLH100006
Tabela 4cd. Charakterystyka i cele środowiskowe dla jednolitych części wód w zlewni Słudwi: a) wody powierzchniowe, b) wody podziemne wg PGWOD, c) wody powierzchniowe, d) wody podziemne wg KZGW 2013 b) *) **) ***) Lp. ****) Jednolita część wód podziemnych (JCWPd) Europejski kod JCWPd Nazwa JCWPd *) 1 PLGW230080 80 (63) Stan ilościowy dobry (słaby w subczęści 80-A) Stan chemiczny Ocena ryzyka wg Planu gospodarowania wodami w Cel środowiskowy Derogacje obszarze dorzecza Wisły **) dobry zagrożona ***) utrzymanie obecnego stanu ilościowego i chemicznego wód (4) - 3 / 4(5) - 1 ****) Dotyczy podziału na 161 JCWPd, obowiązującego w pierwszym cyklu planistycznym RDW (do momentu aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy przewidzianej na grudzień 2015) ; wg nowego podziału na jednolite części wód podziemnych posiada ona nr 63 Monitor Polski Nr 49 poz. 549 z 2011 roku Zagrożenie JCWPd 80 wynika ze słabego stanu ilościowego subczęści 80 - A (Aglomeracja Łódzka), nieobejmującej zlewni Słudwi. Wykonane w 2012 roku oceny stanu JCWPd wykazały dobry stan ilościowy i dobry stan chemiczny całej JCWPd 80 Ze względu na zmiany ilościowe, z uwagi na znaczący pobór wody z poziomu czwartorzędowego przez ujęcia aglomeracji łódzkiej. Po zastosowaniu Programu działań osiągnięcie dobrego stanu jest możliwe do2021 r.
c) Tabela 4cd. Lp Kod JCWP Charakterystyka i cele środowiskowe dla jednolitych części wód w zlewni Słudwi: a) wody powierzchniowe, b) wody podziemne wg PGWOD, c) wody powierzchniowe, d) wody podziemne wg KZGW 2013 Nazwa jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP) Powierzchnia zlewni JCWP [km 2 ] Nazwa typu JCWP Typ JCWP Status JCWP Cel środowiskowy 2013 rok Ocena stanu wód Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Obszar zagrożony eutrofizacją ze źródeł komunalnych Przynależność do obszaru chronionego, o którym mowa w art. 113 ust. 4 ustawy Prawo wodne Obszary szczególnie zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych Wody przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Wody przeznaczone do bytowania w warunkach naturalnych ryb, skorupiaków i mięczaków Obszary Natura 2000 wyznaczone z mocy Dyrektywy Siedliskowej 1 PLRW200017272439 Słudwia od źródeł do Przysowy bez Przysowy 167,23 tak PLB100003 2 PLRW200017272449 Przysowa 233,42 PLB100003 3 PLRW200017272452 Dopływ spod Śleszyna Dolnego 4 PLRW200017272469 Nida 156,42 5 PLRW200017272472 Dopływ spod Chąśna Nowego 20,31 nie PLB100003 Potok nizinny 17 piaszczysty naturalna osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego oraz ej dobrego stanu chemicznego wód 18,27 - zły - tak tak nie nie ryby karpiowate - 6 PLRW20001727248 Dopływ z Jackowic 16,45 nie - 7 PLRW20002427249 Słudwia od Przysowy do ujścia 52,01 Małe i średnie rzeki na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych 24 tak PLB100001 PLB100003 PLH100006
d) Tabela 4cd. *) Lp. Charakterystyka i cele środowiskowe dla jednolitych części wód w zlewni Słudwi: a) wody powierzchniowe, b) wody podziemne wg PGWOD, c) wody powierzchniowe, d) wody podziemne wg KZGW 2013 Jednolita część wód podziemnych (JCWPd) Europejski kod JCWPd Nazwa JCWPd *) Stan ilościowy Stan chemiczny Ocena ryzyka wg charakterystyki JCWPd w 201 ) 1 PLGW230080 80 (63) dobry dobry niezagrożona Cel środowiskowy utrzymanie dobrego stanu ilościowego i chemicznego wód Dotyczy podziału na 161 JCWPd, obowiązującego w pierwszym cyklu planistycznym RDW (do momentu aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy przewidzianej na grudzień 2015) ; wg nowego podziału na jednolite części wód podziemnych posiada ona nr 63
Będący przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko Projekt rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni Słudwi, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 115 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, określa: szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych; priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych; ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Projekt Warunków składa się z pięciu rozdziałów i zawiera 10 załączników, oznaczonych 1 10. W rozdziale 1 Przepisy ogólne określono zakres rozporządzenia w sprawie ustalenia Warunków ( 1.1.) oraz pokazano na mapach (załączniki 1 3 i 5): granice hydrograficzne zlewni rzeki Słudwi, jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) i ich zlewnie, jednolitą część wód podziemnych i rejony wodnogospodarcze oraz zlewnie bilansowe, a także lokalizację zlewni Słudwi na tle podziału administracyjnego kraju. W rozdziale 2 przedstawiono szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód w zlewni rzeki Słudwi wynikające z celów środowiskowych ustalonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły ( 2, załącznik 7). W zdefiniowanych celach środowiskowych dla 7 JCWP oraz jednej jednolitej części wód podziemnych uwzględniono ich przynależność do obszarów chronionych. W 3 dokonano standaryzacji zasad wyznaczania przepływu nienaruszalnego na obszarze zlewni Słudwi: jako metodę obliczania ustalono iloczyn współczynnika k i wielkości średniego rocznego niskiego przepływu (SNQ) w analizowanym przekroju JCWP; ustalono również wartości współczynnika k. W 4 określono wymagania, jakie powinny spełniać ścieki odprowadzane do wód płynących w zależności od aktualnego stanu wód. W 5 sprecyzowano wymagania dla poborów wód z jednolitej części wód podziemnych. W 6 określono wymagania dotyczące korzystania z wód polegającego na ich piętrzeniu lub retencjonowania. Reprezentatywny gatunek ryb, którego wymagania odnośnie warunków przepływu i minimalnych warunków technicznych dla urządzeń udrażniających przyjęto za wystarczające dla wszystkich gatunków występujących w zlewni Słudwi, wskazano na podstawie rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. W 7 określono wymagania dla wydobywania z wód powierzchniowych kamienia, żwiru, piasku lub innych materiałów. W rozdziale 3 ustalono priorytety w zakresie zaspokajania potrzeb wodnych obowiązujące, gdy zamierzone korzystanie obejmuje jednoczesne pobory wody na różne cele 19
przez dwóch lub więcej użytkowników w ramach tych samych dostępnych zasobów dyspozycyjnych. Priorytety ustalono w odniesieniu do wód powierzchniowych i wód podziemnych ( 8). W 9 ustalono, że do celów rolniczych i przemysłowych (z wyłączeniem przemysłu żywnościowego i farmaceutycznego) w pierwszej kolejności wykorzystuje się wody powierzchniowe. W rozdziale 4 sformułowano ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze zlewni Słudwi lub dla wskazanych jednolitych części wód lub dla zlewni bilansowych wspomagające realizację celów środowiskowych oraz szczegółowych wymagań z nich wynikających. Ograniczenia podzielono na trzy podstawowe grupy ograniczeń dotyczących: poborów wód powierzchniowych i podziemnych ( 10 ust. 2 ust. 4, 11 i 12 oraz 18, 19 i 20); odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych ( 13 i 14); możliwości użytkowania i budowy obiektów piętrzących na ciekach ( 15). W 16 dopuszczono, na podstawie pozwolenia wydanego przed wejściem w życie Warunków, użytkowanie istniejących budowli piętrzących bez urządzeń ograniczających śmiertelność spływających ryb, do czasu pierwszej przebudowy, rozbudowy lub odbudowy obiektu następującej po wejściu z życie rozporządzenia w sprawie ustalenia Warunków. W 17 dopuszczono a b korzystanie z wód powierzchniowych niespełniające szczegółowych wymagań i ograniczeń ustalonych w Warunkach, na zasadach określonych w art. 38j lub art. 114a ustawy Prawo wodne. W 18 i 19 wprowadzono ograniczenia i wskazania związane z wydawaniem nowych decyzji administracyjnych uprawniających do szczególnego korzystania z wód. Wskazano, że zamierzone korzystanie z wód polegające na poborze wód powierzchniowych ( 18) nie może pogarszać stopnia zaspokojenia potrzeb wodnych użytkowników posiadających ważne pozwolenie wodnoprawne, bez względu na ustalone priorytety w korzystaniu z wód powierzchniowych. Ograniczono możliwość poboru wody ( 24) przez nowych użytkowników w zlewniach JCWP, w których, w wyniku analiz bilansowych wykonanych dla potrzeb Warunków, stwierdzono występowanie problemów z zaopatrzeniem w wodę. Podano wykaz zlewni, w których takie problemy występują. Dla poszczególnych JCWP określono wielkości dyspozycyjnych zasobów wodnych o różnych gwarancjach występowania oraz stopień zaspokojenia przepływu nienaruszalnego i istniejących użytkowników (załączniki 9 i 10). W 20 ustalono, że pobór wód podziemnych w ramach ustalonych zasobów eksploatacyjnych nie może: w przypadku kontynuacji pozwolenia wodnoprawnego, przekraczać wielkości wynikającej z uzasadnionego i udokumentowanego zapotrzebowania na podstawie rzeczywistego maksymalnego rocznego zużycia wody w okresie ostatnich 3 lat; 20
w przypadku zamierzonego poboru wód podziemnych, ograniczać możliwości korzystania ujęć wód użytkowników istniejących zlokalizowanych we wspólnym obszarze zasilania. W rozdziale 5 Postanowienia końcowe wprowadzono obowiązek zamieszczania w operacie wodnoprawnym uzasadnienia zamierzonego korzystania z wód w kontekście wymogów Warunków ( 21) oraz ustalono, że dostosowanie obowiązujących pozwoleń wodnoprawnych istniejących użytkowników do wymagań Warunków przeprowadza się podczas najbliższego postępowania administracyjnego w sprawie wydania nowego pozwolenia wodnoprawnego ( 24). W 22 określono wymóg zawarcia w pozwoleniu wodnoprawnym, wydanym po wejściu w życie rozporządzenia, obowiązku oznakowania, poniżej ujęcia wody lub budowli piętrzącej, rzędnej zwierciadła wody odpowiadającej przepływowi nienaruszalnemu. W 23 wprowadzono obowiązek przekazywania do katastru wodnego danych o szczególnym korzystaniu z wód, określono zakres danych, częstość ich rejestrowania oraz terminy przekazywania. W 25 stwierdzono, że przepisów Warunków nie stosuje się do spraw wszczętych na podstawie ustawy Prawo wodne i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem ich wejścia w życie. W 26 ustalono, że rozporządzenie o Warunkach wchodzi w życie po upływie 1 miesiąca od dnia ogłoszenia. 2.2. POWIĄZANIA WARUNKÓW Z INNYMI DOKUMENTAMI WRAZ Z OCENĄ ZGODNOŚCI Z USTANOWIONYMI W TYCH DOKUMENTACH CELAMI OCHRONY ŚRODOWISKA Warunki korzystania z wód zlewni rzecznej, obok warunków korzystania z wód regionu wodnego, są jednymi z podstawowych dokumentów planistycznych w gospodarowaniu wodami w Polsce. W warunkach regionu wodnego lub zlewni powinno się uwzględniać m.in. ustalenia opracowań i dokumentów planistycznych powstałych w trakcie wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). W niniejszym rozdziale przeanalizowano akty prawne i dokumenty o zasięgu międzynarodowym, krajowym i regionalnym oraz przeprowadzono analizę zgodności celów i zakresu projektu Warunków z celami ochrony środowiska określonymi w tych aktach i dokumentach. 2.2.1. DOKUMENTY NA POZIOMIE MIĘDZYNARODOWYM WRAZ Z OCENĄ ZGODNOŚCI CELÓW PRZYJĘTYCH W WARUNKACH Z CELAMI DOKUMENTÓW NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM Transpozycja do prawa polskiego zapisów dyrektyw Unii Europejskiej związanych z gospodarką wodną i ochroną wód, w szczególności Ramowej Dyrektywy Wodnej, nastąpiła m.in. poprzez ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne i powiązane akty wykonawcze. 21
DYREKTYWY UNII EUROPEJSKIEJ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) określa ramy dla wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Dyrektywa ta obliguje Państwa Członkowskie do racjonalnego wykorzystywania oraz ochrony zasobów wodnych, w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju. RDW jako główny cel wskazuje osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód do 2015 roku. Cel ten związany jest z wprowadzeniem do polityki zasady zrównoważonego rozwoju i dotyczy m.in. zrównoważonego korzystania z wód, zmniejszania zanieczyszczeń wód podziemnych, poprawy jakości wód powierzchniowych zdegradowanych przez człowieka oraz zaspokojenia zapotrzebowania ludności, rolnictwa i przemysłu na wodę. Zgodnie z RDW (Art. 4) głównym celem jest zapobieżenie pogarszaniu stanu wód i osiągnięcie przynajmniej dobrego ich stanu analizowany projekt Warunków stanowi działanie wspierające realizację celu RDW, ale nie stanowi i nie może stanowić gwarancji jego osiągnięcia. Zapisy Warunków dopuszczające kontynuację aktualnego korzystania z wód, niezgodnego z Warunkami i nawet przyczyniającego się do pogarszania stanu wód lub utrzymywania ich stanu poniżej dobrego, które wynikają z konieczności zapewnienia okresu przejściowego, niezbędnego dla dostosowania obowiązujących pozwoleń wodnoprawnych do nowych wymagań Warunków, mogą skutkować w przypadku niektórych jednolitych części wód niemożliwością osiągnięcia celów środowiskowych RDW do 2015 roku. W przypadku zlewni rzeki Słudwi w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły dla wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych wprowadzono derogacje polegające na przesunięciu terminu osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych, a także dobrego stanu jednolitej części wód podziemnych, do której należy zlewnia Słudwi, do roku 2021 (por. tabela 4). Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (dyrektywa azotanowa) Dyrektywa ta nakłada na Państwa Członkowskie obowiązek wskazania na swoich terytoriach wód wrażliwych na związki azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego (OSN), z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód trzeba ograniczyć. W zlewni Słudwi występują obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, OSN Bzura i OSN Skrwa Lewa (rysunek 4). OSN Bzura i OSN Skrwa Lewa zostały wyznaczone Rozporządzeniem dyrektora RZGW w Warszawie Nr 2/2012 z dnia 20 sierpnia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Łódz. z dn. 7 września 2012 r. poz. 2762). Jako wody zanieczyszczone azotanami pochodzenia rolniczego w rozporządzeniu wskazano JCWP: Słudwia od źródeł do Przysowy bez Przysowy (PLRW200017272439), Przysowa (PLRW200017272449), Nida (PLRW200017272469), Dopływ spod Chąśna Nowego (PLRW200017272472), Słudwia od Przysowy do ujścia (PLRW20002427249). Realizacja 22
programu działań dla ograniczenia odpływu związków azotu 3 powinna przyczyniać się do zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia wód i tym samym wspierać osiągnięcie celów określonych w Warunkach. Rysunek 4. Obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego w zlewni Słudwi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/11/WE z dnia 15 lutego 2006 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty W analizowanym projekcie Warunków wymagania dotyczące wprowadzania ścieków do wód płynących uzależnia się od aktualnego stanu wód, traktując wartości graniczne określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. (rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego wraz ze zmianą wprowadzoną przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r.) jako 3 Programy działań dla OSN Bzura i OSN Skrwa Lewa zostały ustanowione Rozporządzeniem Dyrektora RZGW w Warszawie 5/2013 z dnia 8 maja 2013 r. i zmieniony rozporządzeniem Nr 6/2014 z dnia 31 stycznia 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z dn. 20 maja 2013 r. poz. 1991 i Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z dn. 04.02.2014 r. poz. 343; Dz. Urz. Woj. Łódz. z dn. 29 maja 2013 r., poz. 2993 i Dz. Urz. Woj. Łódz. z dn. 04.02.2014 r. poz. 441; Dz. Urz. Woj. Maz. z dn. 31 maja 2013 r., poz. 6182 i Dz. Urz. Woj. Maz. z dn. 03.02.2014 r. poz. 1054; Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dn. 20 maja 2013 r., poz. 3618 i Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dn. 03.02.2014 r. poz. 714) 23
minimalny poziom wymagań, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do JCWP zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych: w przypadku wód o stanie złym zrzut ścieków nie może pogarszać, w miejscu zrzutu zanieczyszczeń, wartości tych parametrów fizykochemicznych i chemicznych wód, które zdecydowały o złym stanie wód, a warunki wprowadzania ścieków muszą uwzględniać potrzebę poprawy stanu tych wód, poprzez ustalenie w pozwoleniu wodnoprawnym wymagań zaostrzonych w stosunku do określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z dnia 24 lipca 2006 roku (Dz. U. z 2006 r. Nr 137 poz. 984), jednak w stopniu nie większym niż wymaganie zastosowania najlepszej dostępnej techniki oczyszczania ścieków w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Realizacja tego zapisu zapewnia wypełnienie obowiązków wynikających z omawianej dyrektywy. POROZUMIENIA I KONWENCJE MIĘDZYNARODOWE Polska przyjęła zobowiązania wynikające z omówionych poniżej konwencji i porozumień międzynarodowych regulujących zasady ochrony poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego. Konwencja o różnorodności biologicznej, ratyfikowana w 1996 r. (Dz. U. 2002 nr 184, poz. 1532) Celem tej konwencji jest ochrona różnorodności biologicznej poprzez zrównoważone użytkowanie jej elementów. Aby chronić różnorodność biologiczną należy chronić ekosystemy i naturalne środowisko oraz utrzymywać i restytuować zdolne do życia populacje gatunków w ich naturalnych środowiskach. Warunki korzystania z wód zlewni Słudwi, których celem jest wspomaganie osiągania celów środowiskowych, w tym dobrego stanu JCWP, stanowią istotne narzędzie dla realizacji celów omawianej konwencji. Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (Konwencja Helsińska) ratyfikowana w 1992 r. (Dz. U. 2000 Nr 28 poz. 346) Państwa, które podpisały Konwencję, zobowiązały się m.in. do podjęcia indywidualnie lub wspólnie wszelkich właściwych ustawodawczych, administracyjnych i innych odpowiednich środków zapobiegających i eliminujących zanieczyszczenia w celu wspierania odnowy ekologicznej obszaru Morza Bałtyckiego i zachowania jego równowagi ekologicznej (art. 3 ust. 1). Sformułowane w projekcie Warunków ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych dobrego stanu wód będą miały niewielki korzystny wpływ na jakość wód Bałtyku, ze względu na położenie geograficzne i wielkość zlewni Słudwi. 24
2.2.2. DOKUMENTY NA POZIOMIE KRAJOWYM WRAZ Z OCENĄ ZGODNOŚCI CELÓW PRZYJĘTYCH W WARUNKACH Z CELAMI DOKUMENTÓW NA SZCZEBLU KRAJOWYM POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA Polityka ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 4 wskazuje na konieczność: ochrony wód w grupie celów dotyczących poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, zachowania bogatej różnorodności biologicznej, racjonalnego gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych wśród celów związanych z ochroną zasobów naturalnych. Polityka ekologiczna Państwa, jako cele średniookresowe do 2016 r., w aspekcie dotyczącym gospodarowania wodami, wyznacza następujące działania: racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w sposób umożliwiający ochronę gospodarki wodnej od deficytów wody i zabezpieczenia przed skutkami powodzi, dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Cele te znajdują pełne odzwierciedlenie w projekcie Warunków, których głównym zadaniem jest wspomaganie działań dla osiągnięcia dobrego stanu wszystkich wód zlewni do roku 2015 z uwzględnieniem derogacji. W przypadku Słudwi dla wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych przyjęto termin osiągnięcia celów środowiskowych na 2021 rok. KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 2030 Koncepcja ta określa zasady polityki państwa w zakresie zagospodarowania przestrzennego. Do zagadnień związanych z gospodarowaniem zasobami wodnymi odnosi się w celu 4: Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski, w punktach 4.4: Racjonalizacja gospodarowania ograniczonymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych kraju, w tym zapobieganie występowaniu deficytu wody na potrzeby ludności i rozwoju gospodarczego oraz 4.5: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z nimi ekosystemów. W analizowanym dokumencie podkreśla się, że dla utrzymania zasobów wodnych w odpowiednim stanie jakościowym i ilościowym, w zintegrowanych strategicznych dokumentach planistycznych na poziomie krajowym i na poziomie regionalnym zostaną 4 Uchwała Sejmu RP z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (M.P. 2009 nr 34 poz. 501) 25
wprowadzone zapisy pozwalające na koordynację działań wynikających z Programu wodnośrodowiskowego kraju. Planowanie przestrzenne w większym stopniu będzie dotyczyć kwestii koegzystencji różnych sposobów wykorzystania zasobów wodnych, regulacji czasu zatrzymania wody w środowisku, tak aby zmniejszyć zagrożenie dla jakości i ilości tych zasobów. Wskazania te znajdują pełne odzwierciedlenie w projekcie Warunków, których głównym zadaniem jest wspomaganie działań dla osiągnięcia dobrego stanu wszystkich wód zlewni do roku 2015 z uwzględnieniem derogacji. W przypadku Słudwi dla wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych przyjęto termin osiągnięcia celów środowiskowych na 2021 rok. KRAJOWA STRATEGIA OCHRONY I ZRÓWNOWAŻONEGO UŻYTKOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Strategia jako cel główny określa zachowanie bogactwa w zakresie różnorodności biologicznej w skali lokalnej, krajowej i globalnej oraz zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jej organizacji, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. W dziale Gospodarka wodna wskazano następujące działania operacyjne: wzmocnienie działań na rzecz osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu wód, a także ekosystemów wodnych i od wód zależnych, w tym utrzymania wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, naturalnego lub zbliżonego do naturalnego charakteru rzek i ich dolin, odtworzenie ciągłości ekologicznej rzek. Zapisy projektu Warunków wprowadzają ograniczenia w korzystaniu z wód mające na celu utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wód, w tym zapewnienie możliwości migracji ryb oraz ograniczenie śmiertelności spływających ryb w elektrowniach wodnych. STRATEGIA OCHRONY OBSZARÓW WODNO-BŁOTNYCH W POLSCE WRAZ Z PLANEM DZIAŁAŃ (NA LATA 2006-2013) Głównym celem Strategii jest powszechna ochrona środowisk wodno-błotnych w kraju realizowana poprzez (pkt. 6.1): zapewnienie ciągłości istnienia i naturalnego charakteru środowisk aktualnych obszarów wodno-błotnych oraz pełnionych przez nie funkcji ekologicznych, zatrzymanie degradacji i zanikania obszarów wodno-błotnych, restytucję obszarów zdegradowanych. W ramach przywołanego celu strategicznego wskazano następujące cele operacyjne: spójność systemu prawnego i przepisów mających wpływ na obszary wodno-błotne, w tym: Prawa ochrony środowiska, Prawa wodnego, przepisów dotyczących zagospodarowania przestrzennego, skuteczne i pełne wdrożenie Ramowej Dyrektywy Wodnej. 26