ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 4 (150) 2008 ISSN 1731-8157 Marcin LIBERACKI * REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W KORPUSIE OSOBOWYM ŁĄCZNOŚCI I INFORMATYKI WdroŜenie rozkazem Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nr 489/Szkol./P-3 i 490/Szkol./P-3 z dnia 02.09.2004 roku Organizacji szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1) oraz Instrukcji o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1) spowodowało proceduralne zmiany w systemie szkolenia dowództw, sztabów i wojsk. PowyŜsze dokumenty doktrynalne, Ustawa o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych z dnia 11.09.2003r. oraz opublikowane przez Sztab Generalny Wojska Polskiego Jednolite tło strategiczno operacyjne do ćwiczeń w SZRP na lata 2008 2010, wymusiły dostosowanie ćwiczeń realizowanych z oficerami na kursach specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki 1. Współczesne, wysokie wymagania w stosunku do oficerów moŝna osiągnąć jedynie poprzez właściwy i skuteczny proces szkolenia naszpikowany ćwiczeniami wojskowymi o odpowiednim stopniu trudności i realizmu. Ćwiczenia są bowiem najskuteczniejszą formą praktycznego szkolenia dowództw, sztabów i wojsk 2, nie wyłączając oczywiście oficerów słuchaczy kursów realizowanych w Zakładzie Łączności i Informatyki WyŜszej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych. W związku z powyŝszym w Zakładzie Łączności i Informatyki (ZŁiI) podjęto działania mające na celu opracowanie i wdroŝenie ćwiczeń dla potrzeb szkolenia oficerów młodszych planowanych do objęcia stanowisk w pododdziałach dowodzenia, łączności oraz wydziałach i sekcjach wsparcia dowodzenia i łączności związków taktycznych, i oddziałów ogólnowojskowych Wojsk Lądowych. * 1 2 mjr mgr inŝ. Marcin LIBERACKI WyŜsza Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych Zapisy Ustawy o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych z dn. 11.09.2003r. wymusiły kierowanie oficerów na kursy specjalistyczne przed objęciem wyŝszego (równorzędnego) stanowiska słuŝbowego. Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 5.
Marcin LIBERACKI Intencją autora niniejszego artykułu jest wskazanie czytelnikowi zasadniczych kwestii dotyczących przygotowania oraz prowadzenia ćwiczeń na kursach specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki. W trakcie studiowania artykułu wielokrotnie będzie pojawiał się termin ćwiczenie. Słownik języka polskiego definiuje je jako czynność wykonywaną i powtarzaną do wprawy w celu opanowania jakiejś umiejętności, nabycia sprawności w jakiejś dziedzinie 3. Z kolei Encyklopedia wojskowa definiuje ten termin jako zespół czynności wykonywanych i powtarzanych przez Ŝołnierzy, oddziały (pododdziały, związki) oraz sztaby w celu nabycia wprawy w określonym działaniu. Ćwiczenie jest podstawową formą szkolenia wojsk, umoŝliwiającą wszechstronne, praktyczne przygotowanie Ŝołnierzy, pododdziałów (oddziałów, związków) oraz sztabów do prowadzenia działań bojowych w warunkach współczesnego pola walki 4. Przytoczona powyŝej definicja odnosi się do róŝnorodnego, szeroko pojętego środowiska wojskowego, zwłaszcza dowództw, pododdziałów, oddziałów, związków i ujmuje ćwiczenie, jako czynności umysłowe oraz fizyczne, manualne, ruchowe z przewagą tych drugich 5. W Siłach Zbrojnych ćwiczenia wojskowe dzielą się ze względu na typ, formę i rodzaj 6. Ćwiczenia realizowane w Zakładzie Łączności i Informatyki, ze względu na typ, są ćwiczeniami przygotowawczymi, ze względu zaś na formę ćwiczeniami grupowymi. Ze względu na rodzaje według przyjętego kryterium, na kursach specjalistycznych oficerów w korpusie osobowym łączności i informatyki występują następujące ćwiczenia (rys. 1): 1. cel ćwiczenia: a) nauczające; b) doskonalące; 2. rozmach działań (szczebel działania): a) taktyczne; 3. treść szkolenia: a) ćwiczenia militarne; 4. skład ćwiczących: a) ćwiczenia narodowe; 5. liczba ćwiczących szczebli: a) jednoszczeblowe; 6. liczba ćwiczących stron: a) jednostronne; 7. miejsca prowadzenia: 3 4 5 6 Słownik języka polskiego, T 1, Warszawa 1978, s. 354. Encyklopedia wojskowa, Warszawa 2007, s. 172. J. Wołejszo, Metodyka przygotowania i prowadzenia ćwiczeń z dowództwami, Warszawa 2005, s. 7. Zob.: Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1, Warszawa 2004, s. 10 13; Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 6 19. 30
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W a) w obiektach stacjonarnych (w miejscu stałej dyslokacji MSD) 7. Rodzaje ćwiczeń Cel ćwiczenia Rozmach działań Treść szkolenia Skład ćwiczących Liczba ćwiczących szczebli Liczba ćwiczących stron Miejsce prowadzenia W obiektach stacjonar-nych Nauczające Doskonalące Taktyczne Ćwiczenia militarne Ćwiczenia narodowe Jednoszczeblowe Jednostronne Rys. 1. Kryteria podziału ćwiczeń wojskowych realizowanych w Zakładzie Łączności i Informatyki Źródło: Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1, Warszawa 2004, s. 12-13 1. Metodyczne zasady ćwiczeń realizowanych na kursach specjalistycznych Szkolenie Sił Zbrojnych jest procesem ciągłym, organizowanym i realizowanym na wszystkich poziomach dowodzenia (kierowania) przez wszystkie jednostki organizacyjne Sił Zbrojnych, w poszczególnych rodzajach wojsk i słuŝb oraz w szkolnictwie wojskowym. Objęci są nim równieŝ studenci i absolwenci szkół wyŝszych oraz Ŝołnierze rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe 8. Szkolenie jest takŝe zasadniczą działalnością Sił Zbrojnych w okresie pokoju i swoją treścią obejmuje realizację przedsięwzięć planistycznych, organizacyjnych i dydaktyczno - wychowawczych ukierunkowanych na osiągnięcie przez dowództwa, sztaby i wojska wymaganych zdolności operacyjnych, stosownie do przeznaczenia. Szkolenie Sił Zbrojnych, jako system, obejmuje podsystemy kształcenia i doskonalenia kadry, szkolenia dowództw i sztabów, szkolenia wojsk oraz szkolenia rezerw osobowych 9. Podczas przygotowywania ćwiczeń naleŝy stosować wypracowane w praktyce reguły i normy, które są określone jako metodyczne zasady ćwiczeń. Pojęcie metoda (gr. methodos) określane jest przez Słownik wyrazów obcych jako 1) świadome i konsekwentnie stosowany sposób postępowania dla osiągnięcia okre- 7 8 9 Zob.: Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1, Warszawa 2004, s. 12-13. Doktryna szkolenia Sił Zbrojnych RP DD/7, Warszawa 2004. Działalność szkoleniowo metodyczna w Siłach Zbrojnych RP DD/7.5, Warszawa 2004, s. 5. 31
Marcin LIBERACKI ślonego celu; 2) w nauce sposób badania rzeczy i zjawisk; ogół reguł stosowanych przy badaniu rzeczywistości; droga dochodzenia do prawdy 10. Z kolei metodyczny (gr. methodikos) oznacza 1) zawierający wskazania i sposoby postępowania dla łatwiejszego osiągnięcia celu; 2) oparty na określonej metodzie, postępujący wg pewnej metody; planowy, systematyczny 11. Podstawowymi zasadami metodycznymi stosowanymi w przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z oficerami słuchaczami kursów specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki są: jedność szkolenia indywidualnego i zespołowego; realizm; prowadzenie ćwiczeń zgodnie z decyzjami ćwiczących dowództw; równość szans ćwiczących stron; ciągłość; zachowanie tajemnicy sytuacji (załoŝeń) wyjściowej na pierwszy dzień ćwiczenia 12. 1.1. Planowanie tematów ćwiczeń Tematy ćwiczeń mogą być przedstawiane w formie głównych celów (celu) ćwiczenia i powinny wynikać z: przeznaczenia jednostki i zadań szkoleniowych określonych w Dyrektywie Szefa Sztabu Generalnego WP do działalności SZ na kolejne lata ; wytycznych specjalistycznych wydawanych stosownie do posiadanych kompetencji przez zastępców Szefa Sztabu Generalnego WP i Szefów Generalnych Zarządów Sztabu Generalnego WP; załoŝeń obowiązujących doktryn narodowych i sojuszniczych; miejsca, roli oraz zadań dowództw i sztabów w strukturze systemu obronnego państwa; poziomu indywidualnego oraz zespołowego wyszkolenia dowództw i sztabów (słuchaczy kursów specjalistycznych w korpusie wojsk łączności i informatyki) w dziedzinie przygotowania i prowadzenia działań operacyjnych (taktycznych) i kryzysowych; najnowszych poglądów dotyczących przygotowania i prowadzenia działań militarnych i niemilitarnych przez Siły Zbrojne; wniosków i zaleceń z dotychczas przeprowadzonych ćwiczeń; warunków i charakteru obszaru, na którym planuje się prowadzenie działań zbrojnych w trakcie trwania ćwiczenia 13. 10 11 12 13 Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1980, s. 471. TamŜe, s. 471. Zob.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 21. Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 22. 32
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W Tematyka realizowanych ćwiczeń w odniesieniu do kursów specjalistycznych dla oficerów w korpusie osobowym łączności i informatyki wynika dodatkowo z następujących dokumentów: załoŝenia organizacyjno programowe kursów organizowanych w WyŜszej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych, wyd. DWLąd., Warszawa 2004; programy szkolenia oficerów na kursach specjalistycznych 14. 1.2. Formułowanie celów ćwiczeń Cele szkoleniowe ćwiczeń powinny wynikać z ich tematów, potrzeb taktycznych i wymagań stawianych szkolonym (ćwiczącym) szczeblom dowodzenia. Powinny równieŝ odzwierciedlać potrzeby praktycznego doskonalenia i rozwijania metod oraz sposobów realizacji załoŝeń doktrynalnych, a takŝe słuszności przyjętych rozwiązań strukturalno - organizacyjnych 15. Cele naleŝy formułować w sposób usystematyzowany, przestrzegając zasady stopniowania trudności wg następującej kolejności: uczyć; doskonalić; zgrywać; sprawdzać; badać 16. 1.3. Uwarunkowania doboru formy i rodzaju ćwiczeń Dobór formy i rodzaju ćwiczeń realizowanych na kursach specjalistycznych w korpusie wojsk łączności i informatyki uwzględnia zakładane cele szkoleniowe. Kwestie właściwego doboru formy i rodzaju wynikają poniekąd równieŝ z pewnych ograniczeń w moŝliwości realizacji ćwiczeń. PoniewaŜ celem ćwiczeń realizowanych na kursach specjalistycznych jest doskonalenie indywidualnych umiejętności oficerów oraz eliminacja braków merytorycznych i metodycznych w ściśle określonej problematyce, wymusza to formę ćwiczeń przygotowawczych. Wnikając głębiej w formy ćwiczeń przygotowawczych, na kursach specjalistycznych realizowane są ćwiczenia grupowe, będące z jednej strony najmniej kosztownymi i najłatwiejszymi do wykonania, z drugiej zaś najczęściej stosowanymi w indywidualnym, profesjonalnym szkoleniu oficerów w uczelniach wojskowych. Rodzaj ćwiczeń z kolei jest ściśle uzaleŝniony od celu ćwiczenia, jego rozmachu, treści, składu ćwiczących, liczby ćwiczących stron oraz miejsca prowadzenia ćwiczeń. 14 15 16 KaŜdy kurs specjalistyczny posiada swój program szkolenia, np.: Kurs specjalistyczny oficerów sztabów w sztabach oddziałów i ZT (KOD 2030002), jest realizowany według Programu szkolenia oficerów sztabów w sztabach oddziałów i ZT. Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 22. TamŜe, s. 22. 33
Marcin LIBERACKI 1.4. Wybór rejonów prowadzenia ćwiczeń W wyborze rejonów ćwiczeń naleŝy brać pod uwagę: tematykę i cel ćwiczenia; formę i rodzaj ćwiczenia; moŝliwość rozmieszczenia ćwiczących; rejony planowanych działań wojsk własnych; punkty pracy w terenie dogodne do prowadzenia rekonesansów oraz stawiania zadań do realizacji załoŝonych przedsięwzięć. 2. Przygotowanie i prowadzenie ćwiczeń W dalszej części artykułu zostaną przedstawione kwestie dotyczące przygotowania i realizacji ćwiczeń w Zakładzie Łączności i Informatyki. Przedsięwzięcia te odbywają się zgodnie z regułami dydaktycznymi. W zasadzie nie róŝnią się od procesu przygotowania i realizacji innych form szkolenia (doskonalenia) np. wykładu, seminarium, które wykorzystywane są w szkoleniu operacyjno - taktycznym dowództw, oficerów instytucji wojskowych 17. Specyfika przygotowania ćwiczenia oraz jego uczestników jest oczywiście inna niŝ w czasie przygotowania innych form szkolenia. Wpływa na to przede wszystkim inny charakter problematyki ćwiczeń, który w zasadzie obejmuje wszystkie zagadnienia walki zbrojnej 18. Proces przygotowania i realizacji ćwiczeń składa się z poszczególnych faz oraz etapów: 1. Faza przygotowania ćwiczenia: etap programowania ćwiczenia; etap planowania ćwiczenia; etap organizowania ćwiczenia. 2. Faza realizacji ćwiczenia: etap prowadzenia ćwiczenia (czynności: rozpoczęcia ćwiczenia, części głównej, zakończenia ćwiczenia oraz przemieszczenie do miejsca stałej dyslokacji lub tymczasowego miejsca pobytu); etap sprawozdania i omówienia ćwiczenia 19. Faza przygotowania ćwiczenia, w ZŁiI, obejmuje następujące przedsięwzięcia: przeprowadzenie rekonesansu rejonu ćwiczenia (wg potrzeb) oraz opracowanie dokumentów wyjściowych do uruchomienia procesu planowania operacyjnego (działań) przez ćwiczące dowództwa i sztaby; opracowanie dokumentacji wchodzącej w skład Planu przeprowadzenia ćwiczenia (sytuacji wyjściowej na pierwszy dzień ćwiczenia, rozkazu operacyjnego (bojowego), i inne według potrzeb); dokonanie przeglądu zgodności treści opracowanej dokumentacji ćwiczenia; 17 18 19 J. Wołejszo, Metodyka przygotowania, op. cit., s. 62. TamŜe, s. 62. TamŜe, s. 63. 34
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W przygotowanie kierownictwa (wykładowców ZŁiI), ćwiczących i rejonów ćwiczeń; zorganizowanie zabezpieczenia logistycznego i omówienie ćwiczenia 20. 2.1. Programowanie ćwiczeń Programowanie ćwiczeń to definiowanie zbioru zadań i wymogów, ustaleń organizacyjno - metodycznych oraz norm i kalkulacji uwzględniających narodowe i sojusznicze/koalicyjne potrzeby szkoleniowe, a takŝe zapewniające ciągłość szkolenia dowództw i sztabów. KaŜde ćwiczenie opracowywane na potrzeby szkolenia na kursach specjalistycznych ma z góry określony cel, temat, rodzaj i jest tak wkomponowane w proces szkolenia, aby zapewnić przygotowanie oficerów do zajmowania stanowiska słuŝbowego zgodnie z jego przeznaczeniem. Tematy poszczególnych ćwiczeń z oficerami na kursach specjalistycznych mogą być przedstawiane w formie celów (celu) głównych ćwiczenia i powinny wynikać z następujących kwestii: załoŝeń organizacyjno programowych kursów organizowanych w WyŜszej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych; wytycznych specjalistycznych wydawanych stosownie do posiadanych kompetencji; programów szkolenia kursów specjalistycznych prowadzonych w WyŜszej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych; załoŝeń obowiązujących doktryn narodowych i sojuszniczych; poziomu indywidualnego wyszkolenia oficerów uczestników kursów specjalistycznych w dziedzinie przygotowania i prowadzenia działań taktycznych; najnowszych poglądów dotyczących procesu wspierania dowodzenia w przygotowaniu i prowadzeniu działań militarnych i niemilitarnych przez wojska łączności i informatyki; wniosków i zaleceń z przeprowadzonych ćwiczeń; warunków i charakteru rejonu, na którym planuje się prowadzenie ćwiczenia. Cele szkoleniowe ćwiczeń powinny wynikać z ich tematów, potrzeb taktycznych i wymagań stawianych szkolonym (ćwiczącym) oficerom. Powinny równieŝ odzwierciedlać potrzeby praktycznego doskonalenia i rozwijania metod oraz sposobów realizacji załoŝeń doktrynalnych, a takŝe słuszności przyjętych rozwiązań strukturalno - organizacyjnych. Typ, rodzaj i odmianę ćwiczenia naleŝy dobierać z uwzględnieniem przede wszystkim wniosków z oceny poziomu wyszkolenia oficerów oraz odpowiednio do zakładanych celów szkoleniowych. W wyborze rejonów ćwiczeń naleŝy brać pod uwagę: 20 Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 26. 35
Marcin LIBERACKI tematykę i cel ćwiczenia (jego specyfikę); rodzaj i odmianę ćwiczenia; moŝliwość rozmieszczenia ćwiczących (pojemność rejonu/obszaru ćwiczeń); przewidywane w terenie rejony rozwinięcia elementów systemu dowodzenia i łączności; rejony planowanych działań bojowych wojsk własnych; umownie przyjętą do ćwiczeń granicę państwową na obszarze kraju (jeśli zaistnieje taka potrzeba). Czas trwania ćwiczeń realizowanych na kursach specjalistycznych w ZŁiI WSOWL odpowiada potrzebom zrealizowania głównych zagadnień szkoleniowych i składać się z kilku 2 6 godzinnych zajęć, podczas których uczestnicy: oceniają sytuację, wypracowują decyzje, przygotowują dokumenty bojowe, prowadzą rekonesanse, stawiają zadania wykonawcom itp. 21. Częstotliwość prowadzenia ćwiczeń podporządkowana jest przyjętym okresem planistycznym programowania odbycia szkolenia dla poszczególnych kursów specjalistycznych. Planowane do realizacji zamierzenia, w ramach cyklu szkoleniowego, powinny zapewnić powiązanie ruchu kadrowego z cyklicznością szkolenia. 2.2. Planowanie ćwiczeń Planowanie ćwiczeń jest kolejnym etapem fazy przygotowania ćwiczenia, w trakcie którego opracowywana jest dokumentacja ćwiczenia zawierająca efekty pracy zespołu autorskiego oraz osób funkcyjnych odpowiedzialnych za przygotowanie i przeprowadzenie ćwiczenia 22. W odniesieniu do ćwiczeń opracowywanych na potrzeby szkolenia słuchaczy kursów specjalistycznych w ZŁiI WSOWL, proces przygotowania ćwiczenia w praktyce nie przekracza 1 2 tygodni. Planowanie ćwiczeń w ZŁiI prowadzi się w toku spotkań planistycznych z udziałem kadry zakładu. Spotkania organizowane są w celu zintensyfikowania prac związanych z opracowaniem dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia ćwiczenia. Ilość oraz terminy organizowanych spotkań zaleŝą od potrzeb wynikających z procesu planowania ćwiczenia. W celu prawidłowego przebiegu etapu planowania ćwiczenia powoływany jest zespół kierownictwa ćwiczenia w następującym składzie 23 : 1) kierownik ćwiczenia; 2) zastępca kierownika ćwiczenia (wg potrzeb: zastępca kierownika ćwiczenia ds. działań taktycznych, ds. działania RSZ itd.). 21 22 23 Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 15. J. Wołejszo, Metodyka przygotowania, op. cit., s. 73. Struktura organizacyjna kierownictwa ćwiczenia jest przykładem modelowym i moŝe być dostosowana do konkretnych potrzeb ćwiczeń wynikających z realizowanej problematyki szkoleniowej, struktury organizacyjnej i ćwiczących szczebli dowodzenia. W ramach ćwiczeń realizowanych na kursach specjalistycznych w WSOWL występuje osoba funkcyjna kierownika ćwiczenia. 36
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W 2.3. Organizowanie ćwiczeń Organizowanie ćwiczeń to trzeci etap przygotowania ćwiczenia. Obejmuje on zrealizowanie (wykonanie ogółu niezmiernie złoŝonych) przedsięwzięć umoŝliwiających właściwe ich rozpoczęcie i prowadzenie. Zakres prac związanych z zorganizowaniem ćwiczenia zaleŝy od jego typu, rodzaju, odmiany, rozmachu, moŝliwości materiałowo - technicznego zabezpieczenia i wielu innych czynników 24. Organizowanie ćwiczenia powinno się odbywać pod kątem zapewnienia zrealizowania zagadnień szkoleniowych i osiągnięcia celów ćwiczenia w warunkach moŝliwie maksymalnie zbliŝonych do warunków prowadzenia współczesnych działań taktycznych. Do zasadniczych przedsięwzięć związanych z organizowaniem ćwiczeń dla oficerów - słuchaczy kursów specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki w WSOWL zalicza się: przygotowanie kierownictwa ćwiczenia (wykładowców prowadzących ćwiczenia); przygotowanie ćwiczących; przygotowanie rejonu ćwiczenia; zabezpieczenie logistyczne ćwiczenia; organizację informatycznego wspomagania ćwiczeń 25. Przygotowanie kierownictwa ćwiczenia odbywa się w ramach szkolenia realizowanego przez kierownika Zakładu Łączności i Informatyki WSOWL lub osobę przez niego upowaŝnioną. Jego uczestnicy powinni być zapoznani z tematem, celami i zagadnieniami szkoleniowymi, planem przeprowadzenia ćwiczenia, składem uczestników i strukturą organizacyjną ćwiczących stron, organizacją systemu łączności i automatyzacji dowodzenia. Ponadto w trakcie prowadzenia szkolenia kierownictwo (wykładowcy Zakładu Łączności i Informatyki) powinno być zapoznane z warunkami bezpieczeństwa. W końcowej części szkolenia jego uczestnicy powinni otrzymać wytyczne dotyczące przygotowania się do udziału w ćwiczeniu 26. Przygotowanie ćwiczących do udziału w ćwiczeniu powinno obejmować określony cykl zajęć szkolenia (instruktaŝy). Ćwiczący powinni być zapoznani z warunkami bezpieczeństwa podczas ćwiczenia. Za przygotowanie ćwiczących odpowiada kierownik ćwiczenia (wykładowca prowadzący zajęcia ze słuchaczami). Przygotowanie rejonu ćwiczenia obejmuje trzy grupy prac (przedsięwzięć) dotyczących: przygotowania miejsc pracy dla kierownictwa i ćwiczących; stworzenia systemu obiegu informacji; zapewnienia warunków bezpieczeństwa i ochrony tajemnicy, przygotowania oraz przeprowadzenia ćwiczenia. 24 J. Wołejszo, Metodyka przygotowania, wyd. cyt., s. 105. 25 Por.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 33-35. 26 Por.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 33. 37
Marcin LIBERACKI Za przygotowanie rejonu ćwiczenia ze słuchaczami kursów specjalistycznych w Zakładzie Łączności i Informatyki odpowiada wykładowca - kierownik ćwiczenia. Zabezpieczenie logistyczne ćwiczenia powinno uwzględnić następujące kwestie: ilość i rodzaje środków bojowych, mps, uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz innych środków materiałowych, wydzielanych w celu zabezpieczenia ćwiczenia; miejsca pracy kierownictwa oraz ćwiczących; organizację medycznego zabezpieczenia kierownictwa i ćwiczących; liczbę środków transportowych do przewozu kierownictwa ćwiczenia i ćwiczących 27. Organizacja informatycznego wspomagania wymaga realizacji przez kierownictwo ćwiczenia przedsięwzięć, w celu efektywnego zabezpieczenia w środki automatyzacji podczas przygotowywania i prowadzenia ćwiczeń. Organizatorem wykorzystania środków automatyzacji jest kierownictwo ćwiczenia 28. Organizacja informatycznego wspomagania ćwiczeń obejmuje: planowanie wykorzystania systemów informatycznych zautomatyzowanych systemów dowodzenia i innych środków automatyzacji; określenie zakresu i trybu wykorzystania środków informatyki; rozwijanie systemu informatycznego wspomagania ćwiczenia; przygotowanie, inicjację i nadzorowanie eksploatacji baz danych oraz oprogramowania 29. 2.4. Prowadzenie ćwiczeń Prowadzenie ćwiczeń nakierowane jest głównie na osiąganie załoŝonych celów szkoleniowych. Prowadzenie ćwiczeń jest metodą osiągania załoŝonych celów poprzez realizację zadań wynikających z planu przeprowadzenia ćwiczenia. Charakter i zakres zagadnień szkoleniowych uzaleŝniony jest od ćwiczącego szczebla dowodzenia, rozmachu ćwiczenia oraz zakresu problematyki będącej przedmiotem ćwiczenia 30. Prowadzenie ćwiczenia moŝe odbywać się metodą kontrolowanego przebiegu całego ćwiczenia lub zapewnienia swobody działania uczestnikom ćwiczenia. W metodzie kontrolowanej działanie ćwiczących jest wymuszone bądź sprowokowane podawanymi informacjami. Prowadzenie ćwiczeń metodą zapewnienia swobody działania 27 28 29 30 Por.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 34. W odniesieniu do ćwiczeń realizowanych przez słuchaczy kursów specjalistycznych organizowanych i realizowanych w WSOWL organizatorem wykorzystania środków automatyzacji jest kierownik ćwiczenia. Por.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 34. Zob.: Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7., Warszawa 2004, s. 31; Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 35. 38
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W umoŝliwia sprawdzenie moŝliwości realizacji zadań w róŝnych warunkach ograniczeń. Wybór odpowiedniej metody prowadzenia ćwiczenia powinien umoŝliwić osiągnięcie celów ćwiczenia 31. Ćwiczący słuchacze po otrzymaniu niezbędnej dokumentacji przystępują do organizacji działań zgodnie z obowiązującymi regulaminami, procedurami oraz przyjętą strukturą organizacyjną wojsk własnych. Przygotowanie działań taktycznych polegać będzie na wykonaniu przez ćwiczących szeregu czynności wynikających z sytuacji taktycznej przedstawionej w Sytuacji na pierwszy dzień ćwiczenia oraz zadania przekazanego ćwiczącym w formie rozkazu bojowego (operacyjnego). W ćwiczeniach ze słuchaczami bez względu na ich rodzaj, odmianę, czynności te dotyczą działalności dowódcy i dowództwa w określonych etapach walki. Będzie to zazwyczaj etap dotyczący planowania systemu łączności lub podejmowania decyzji w zakresie uŝycia dowodzonego pododdziału. Przyjęte rozwiązania sytuacji taktycznych w postaci zamiaru dowódcy zawsze dotyczą stylu pracy danego dowódcy, jak równieŝ stanowić będą podstawę do dalszego działania w ćwiczeniu. Kierownictwo ćwiczenia nie moŝe dopuścić do ujawnienia przyjętych rozwiązań autorskich, jak równieŝ sugerować rozwiązania. W ramach prowadzenia ćwiczeń na kursach specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki wyróŝnia się następujące przedsięwzięcia: 1. Rozpoczęcie ćwiczenia (rozruch ćwiczenia). 2. Część główna ćwiczenia. 3. Zakończenie ćwiczenia. Rozpoczęcie ćwiczenia (rozruch ćwiczenia) moŝe być przeprowadzone w formie zajęć, w ramach których następuje zapoznanie z sytuacją wyjściową do ćwiczenia i dokumentami normatywnymi oraz wskazanie miejsc pracy. Przedsięwzięcia powyŝsze mogą trwać od 2 do 6 godzin lekcyjnych w zaleŝności od stopnia złoŝoności realizowanych w ramach ćwiczenia zagadnień oraz rodzaju kursu. Część główna ćwiczenia dotyczy realizacji przez słuchaczy kursów zadań wynikających z podjętych decyzji, a przez kierownictwo - załoŝonych celów i zagadnień szkoleniowych, ujętych w dokumentacji szkoleniowej. Praca kierownika ćwiczenia na tym etapie powinna polegać na wszechstronnym zapoznaniu się ze sposobami, moŝliwościami oraz metodami realizowanych zadań, reakcji na zaistniałe nieprawidłowości, udzielaniu słuchaczom wytycznych do korygowania podjętych decyzji itp. Zakończenie ćwiczenia obejmuje przerwanie działań ćwiczących, rozliczenie wykonanej dokumentacji oraz ocenę indywidualną kaŝdego słuchacza. 2.5. Sprawozdanie i omówienie ćwiczeń Sprawozdawczość z ćwiczenia i jego omówienie są końcowymi etapami procesu przeprowadzenia ćwiczenia. Celem tych etapów jest wyciągnięcie jak największych korzyści z wysiłków i nakładów poniesionych w procesie przygotowania i prowadzenia ćwiczenia. Analiza tego procesu zawiera ocenę poszczególnych ćwiczących w kolejnych fazach ćwiczenia, dodatnie i ujemne strony ich działania, na podstawie których określa się aktualny stan wyszkolenia słuchaczy oraz ich zdolność do wykonania zadań 31 Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1, Warszawa 2004, s. 31. 39
Marcin LIBERACKI zgodnie z przeznaczeniem. Etap ten ma duŝe znaczenie szkoleniowe i efektywna jego realizacja powinna określić kierunki dalszego doskonalenia oficerów słuchaczy kursów specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki 32. W celu uzyskania wiarygodnych informacji z całego procesu przygotowania ćwiczenia obowiązuje odpowiedni system analityczno - sprawozdawczy, który zawierać powinien element omówienia ćwiczenia. 2.6. Omówienie ćwiczenia Omówienie wstępne bezpośrednio po zakończeniu ćwiczenia powinno się odbyć omówienie wstępne przeprowadzone z udziałem uczestników przedsięwzięcia, gdy jeszcze w pamięci pozostają świeŝe wraŝenia 33. Celem omówienia jest: zebranie uwag i wniosków od wszystkich uczestników ćwiczenia; przedyskutowanie jakości (sposobów) wywiązywania się ze swoich zadań w toku ćwiczenia, szczególnie w odniesieniu do celów załoŝonych w ćwiczeniu; wskazanie wykorzystania zebranych doświadczeń i wniosków do ewentualnego wdroŝenia w praktyce szkoleniowej. Omówienie szczegółowe przedsięwzięcie realizowane jest kilka dni po zakończeniu ćwiczenia (w zaleŝności od czasu, jakim dysponuje grupa i wykładowca oraz rozkładu zajęć kursów w WSOWL). Prowadzi się je ze wszystkimi biorącymi udział w ćwiczeniu słuchaczami kursu specjalistycznego. Przebieg omówienia moŝe przyjmować następujący układ: przedstawienie tematu, celów szkoleniowych, składu ćwiczących, ich połoŝenia wyjściowego oraz zamiarów; omówienie przebiegu ćwiczenia; uwagi szczegółowe kierownika ćwiczenia (wykładowcy) prowadzącego ćwiczenie dotyczące jego przebiegu; uwagi osób kontrolujących przebieg ćwiczenia; uwagi i spostrzeŝenia słuchaczy biorących udział w ćwiczeniu; uwagi zamykające kierownika ćwiczenia (wykładowcy) dla poszczególnych uczestników omówienia. 2.7. Ocena przeprowadzonego ćwiczenia z wojskami Ogólna ocena ćwiczenia z wojskami jest średnią arytmetyczną ocen obejmującą następujące kwestie: 1. Znajomość dokumentów przez ćwiczących oficerów słuchaczy kursów specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki. 32 33 Zob.: Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 55. Zob.: Organizacja szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1, Warszawa 2004, s. 32; Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP (DD/7.1.1), Warszawa 2004, s. 56. 40
REALIZACJA ĆWICZEŃ GRUPOWYCH NA KURSACH SPECJALISTYCZNYCH W 2. Trafność formułowania zamiaru organizacji lub zamiaru uŝycia dowodzonego pododdziału. 3. Prawidłowość formułowania zadań dla podległych pododdziałów. 4. Umiejętność opracowania dokumentacji planistycznej oraz rozkazodawczej. Szczegółowe warunki oceny zaleŝą od wymagań podyktowanych rodzajem kursu specjalistycznego realizującego właściwy program szkolenia. Obecnie problematyka planowania, przygotowania i prowadzenia ćwiczeń okazuje się istotna o tyle, Ŝe właściwie realizowana, stanowi podstawę dobrego przygotowania do wykonywania zadań na przewidywanych stanowiskach słuŝbowych. Dlatego autor w opracowaniu, starał się zebrać i usystematyzować wiedzę z zakresu planowania, przygotowania i prowadzenia ćwiczeń z oficerami słuchaczami kursów specjalistycznych w korpusie osobowym łączności i informatyki. Opracowany materiał stanowi płaszczyznę wyjściową do przygotowania i prowadzenia ćwiczeń, uwzględniając kwestie typowe dla funkcjonowania systemu łączności w otoczeniu systemu dowodzenia. JeŜeli zaprezentowane w pracy zasadnicze kwestie spowodują zainteresowanie w dziedzinie planowania, przygotowania i prowadzenia ćwiczeń, wówczas świadomość tego dostarczy autorowi powodu do satysfakcji. Artykuł recenzował: ppłk dr inŝ. Henryk ŁUKASIEWICZ 41