Karol Koliński MiBM rok III Instytut Techniczny PWSZ w Koninie Prowadzący: mgr inŝ. Mirosław Falkowski 2006/2007 Komputerowy układ tolerancji i pasowań wymiarów liniowych ISO wraz z przykładami i projektem technologicznym.
Spis treści: 1. Pojęcia podstawowe i stosowane oznaczenia... 3 2. Wartości liczbowe tolerancji wymiarów liniowych... 4 3.PołoŜenie pól tolerancji... 5 4.Pasowania normalne wg zasady stałego otworu... 6 5.Pasowania normalne wg zasady stałego wałka... 7 6.Schemat oznaczenia odchyłek podstawowych wałków i otworów... 8 7.Pasowania nazewnictwo techniczne... 9 8.Własności i dobór pasowań... 10 9.Tabelaryczne zestawienie tolerancji otworów... 12 10.Tabelaryczne zestawienie tolerancji wałków... 13 11.Zadania... 15 12.Projekt technologiczny... 18 13. Bibliografia... 20 2
Cel pracy: Celem pracy jest utworzenie na podstawie Polskich Norm katalogu najwaŝniejszych pasowań stosowanych w budowie maszyn obejmujących średnice od 0 do 300 mm dla otworów oraz od 0 do 120 dla wałków. Przedstawienie w formie graficznej idee pasowań luźnych< ciasnych< mieszanych. 1.Pojęcia podstawowe: Odchyłka jest to róŝnica wymiaru (zaobserwowanego, granicznego itp.) i odpowiadającego mu wymiaru nominalnego. Nie musi obejmować wymiaru nominalnego. Wymiary nominalne N są to wymiary przedmiotów podawane na rysunkach najczęściej w pełnych milimetrach. Wymiary rzeczywiste uzyskane w praktyce są zawsze nieco większe lub nieco mniejsze od wymiarów nominalnych ze względu na błędy wykonania przedmiotów. Tolerowanie wymiarów polega na podawaniu dwóch wymiarów granicznych: dolnego A i górnego B pomiędzy, którymi powinien się znaleźć wymiar nominalny. Tolerancja T wymiaru jest to róŝnica pomiędzy górnym i dolnym wymiarem granicznym. Rys.1Wymiary i odchyłki (otwór, wałek) Odchyłka górna wymiaru: ES dla wymiaru wewnętrznego, es dla wymiaru zewnętrznego, jest zawsze róŝnicą B-N. Odchyłka dolna wymiaru: EI dla wymiaru wewnętrznego, ei dla wymiaru zewnętrznego jest zawsze róŝnicą A-N. Inne stosowane oznaczenia: Luz L min, K max Jednostki miar: 1mm= 0,001m 1µm= 0,000001m Tabela 1 3
2.Wartości liczbowe tolerancji wymiarów liniowych wg PN-EN Wymiar nominalny mm powyŝ ej do IT1 IT2 IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18 Tolerancje T µm mm - 3 0,8 1,2 2 3 4 6 10 14 25 40 60 0,1 0,14 0,25 0,4 0,6 1 1,4 3 6 1 1,5 2,5 4 5 8 12 18 30 48 75 0,12 0,18 0,3 0,4 8 0,75 1,2 1,8 6 10 1 1,5 2,5 4 6 9 15 22 36 58 90 0,15 0,22 0,36 0,5 8 0,9 1,5 2,2 10 18 1,2 2 3 5 8 11 18 27 43 70 110 0,18 0,27 0,43 0,7 1,1 1,8 2,7 18 30 1,5 2,5 4 6 9 13 21 33 52 84 130 0,21 0,33 0,52 0,8 4 1,3 2,1 3,3 30 50 1,5 2,5 4 7 11 16 25 39 62 100 160 0,25 0,39 0,62 1 1,6 2,5 3,9 50 80 2 3 5 8 13 19 30 46 74 120 190 0,3 0,46 0,74 1,2 1,9 3 4,6 80 120 2,5 4 6 10 15 22 35 54 87 140 220 0,35 0,54 0,87 1,4 2,2 3,5 5,4 120 180 3,5 5 8 12 18 25 40 63 100 160 250 0,4 0,63 1 1,6 2,5 4 6,3 180 250 4,5 7 10 14 20 29 46 72 115 185 290 0,46 0,72 1,15 1,8 5 2,9 4,6 7,2 250 315 6 8 12 16 23 32 52 81 130 210 320 0,52 0,81 1,3 2,1 3,2 5,2 8,1 315 400 7 9 13 18 25 36 57 89 140 230 360 0,57 0,89 1,4 2,3 3,6 5,7 8,9 400 500 8 10 15 20 27 40 63 97 155 250 400 0,63 0,97 1,55 2,5 4 6,3 9,7 500 630 9 11 16 22 32 44 70 110 175 280 440 0,7 1,1 1,75 2,8 4,4 7 11 630 800 10 13 18 25 36 50 80 125 200 320 500 0,8 1,25 2 3,2 5 8 12,5 800 1000 11 15 21 28 40 56 90 140 230 360 560 0,9 1,4 2,3 3,6 5,6 9 14 1000 1250 13 18 24 33 47 66 105 165 260 420 660 1,05 1,65 2,6 4,2 6,6 10,5 16,5 1250 1600 15 21 29 39 55 78 125 195 310 500 780 1,25 1,95 3,1 5 7,8 12,5 19,5 1600 2000 18 25 35 46 65 92 150 230 370 600 920 1,5 2,3 3,7 6 9,2 15 23 2000 2500 22 30 41 55 78 110 175 280 440 700 1100 1,75 2,8 4,4 7 1 17,5 28 2500 3150 26 36 50 68 96 135 210 330 540 860 1350 2,1 3,3 5,4 8,6 3,5 21 33 4
3.PołoŜenie pól tolerancji Rys.2 Zasady pasowania 5
4.Pasowania normalne i najczęściej stosowane wg zasady stałego otworu Tabela 2 Pasowania zalecane wg stałego otworu Układ pasowań stałego wałka: układ pasowań, w którym wymagane luzy lub wciski wynikają z połączenia wałków o róŝnych polach tolerancji z otworami o jednym polu tolerancji. Ma to cel w zmniejszeniu ilości produkowanych narzędzi obróbkowych. 6
5.Pasowania normalne wg zasady stałego wałka Tablica 3 Pasowanie wg stałego wałka stosowane jest rzadko najczęściej w regeneracji maszyn, przy czym wartość wałka jest znacznie wyŝsza od części z otworem. 7
6.Schemat oznaczenia odchyłek podstawowych wałków i otworów wg PN-EN Rys. 3 Z otworów najczęściej stosowane jest pasowanie H dla którego dobiera się odpowiednie pola tolerancji wałka. 8
7.Pasowania nazewnictwo techniczne A,a - przestronne, bardzo luźne B,b - przestronne luźne C,c- przestronne zwykłe CD,cd- przestronne obrotowe D,d- obrotowe bardzo luźne E,e- obrotowe luźne EF,ef- obrotowe półluźne F,f- obrotowe zwykłe FG,fg- obrotowe półciasne G,g- obrotowe ciasne H,h- suwliwe lub podstawowe JS, js przylgowe symetryczne J,i przylgowe K,k- lekko wciskane M,m- wciskane N,n- mocno wciskane P,p- bardzo lekko wtłaczane R,r- lekko wtłaczane S,s- wtłaczane U,u- bardzo mocno wtłaczany 1 V,v- bardzo mocno wtłaczany 2 X,x- bardzo mocno wtłaczany 3 Y,y- bardzo mocno wtłaczany 4 Z,z- bardzo mocno wtłaczany5 ZA,za- bardzo mocno wtłaczany 6 ZB,zb- bardzo mocno wtłaczany 7 ZC,zc- bardzo mocno wtłaczany 8 9
8.Własności i dobór pasowań Symbol pasowania Właściwości połączenia Przykłady zastosowań U8/h7 H8/s7 (H8/u7) S7/h6 H7/r6 (S6/r6) R7/h6 H7/p6 P7/k6 H7/n6 N7/h6 Części są mocno połączone z duŝym wciskiem. ich montaŝ wymaga duŝych nacisków lub nagrzewania albo oziębiania części w celu uzyskania połączenia skurczowego. Połączenie jest trwałe nawet w przypadku duŝych sił i nie wymaga dodatkowych zabezpieczeń Części są mocno połączone, ich montaŝ wymaga średnich nacisków, demontaŝ jest przewidziany tylko podczas głównych remontów. Stosowane jest dodatkowe zabezpieczenie przed przemieszczeniem części pod wpływem duŝych sił MontaŜ części oraz ich rozdzielenie wymaga duŝego nacisku. PoniewaŜ moŝe wystąpić luz naleŝy części zabezpieczyć przed przemieszczeniem Łączenie z wałami kół zębatych, tarcz sprzęgieł, wieńców kół z tarczami, tulei z piastami itp. Koła zębate napędowe na wałach cięŝkich maszyn (wstrząsarki, łamacze kamieni), tuleje łoŝyskowe, kołki, pierścienie ustalające, wpusty itp. Tuleje łoŝyskowe w narzędziach, wieńce kół z kołami, dźwignie i korby na wałach, tuleje w korpusach maszyn, koła i sprzęgła na wałach (często wymieniane) 10
H7/m6 M7/k6 H7/k6 H7/j6 J7/h6 H7/h6 H7/e8 Części są lekko osadzone. Łącznie i rozłączanie wykonywane jest poprzez mocne uderzenia ręcznym młotkiem. Części naleŝy zabezpieczyć przed przemieszczeniem Części przywierają do siebie, montaŝ i demontaŝ nie wymaga duŝej siły, za pomocą lekkiego ręcznego młotka. Części naleŝy zabezpieczyć przed przemieszczeniem, UŜywane w miejscach częstych wymian serwisowych. MontaŜ części wymaga lekkich uderzeń młotka, lub nawet moŝna go wykonać ręką. Pasowanie przeznaczone dla części o częstym montaŝu i demontaŝu. Konieczne jest zabezpieczenie łączonych części przed przemieszczeniem Części po nasmarowaniu moŝna ręcznie przesuwać względem siebie. Pasowanie nadaje się do tych połączeń, które powinny umoŝliwiać wolne przesuwanie części względem siebie Wewnętrzne pierścienie łoŝysk tocznych, koła pasowe, koła zębate, tuleje, dźwignie, osadzane na wałach, korby, sworznie tłokowe, sworznie łączące, kołki ustalające itp. Wewnętrzne pierścienie łoŝysk tocznych, części sprzęgieł, koła pasowe, koła zamachowe, dźwignie ręczne na wałach, kołki śruby, sworznie ustalające itp. Zewnętrzne pierścienie łoŝysk tocznych osadzane w osłonach, koła zębate wymienne i koła pasowe na wałach, często wymieniane tuleje łoŝyskowe, panewki, kliny, wpusty itp. Zewnętrzne pierścienie łoŝysk tocznych, pierścienie uszczelniające, prowadzenia róŝnego rodzaju, łoŝyska ślizgowe z bardzo małym luzem, narzędzia na trzpieniach itp. 11
9.Tabelaryczne zestawienie głównych pasowań tolerancji otworów Wymiar G H M nominalny mm Tolerancja powyŝej do 6 7 8 9 6 7 8 9 6 7 8 9 3 8 12 16 27 6 10 14 25-2 -2-2 -2 2 2 2 2 0 0 0 0-8 -12-16 -27 3 6 12 16 22 34 8 12 18 30-1 0 2-4 4 4 4 4 0 0 0 0-9 -12-16 -34 6 10 14 20 27 41 9 15 22 36-3 0 1-6 5 5 5 5 0 0 0 0-12 -15-21 -42 10 18 17 24 33 49 11 18 27 43-4 0 2-7 6 6 6 6 0 0 0 0-15 -18-25 -50 18 30 20 28 40 59 13 21 33 52-4 0 4-8 7 7 7 7 0 0 0 0-17 -21-29 -60 30 50 25 34 48 71 16 25 39 62-4 0 5-9 9 9 9 9 0 0 0 0-20 -25-34 -71 50 80 29 40 56 19 30 46 74-5 0 5 10 10 10 0 0 0 0-24 -30-41 80 120 34 47 66 22 35 54 87-6 0 6 12 12 12 0 0 0 0-28 -35-48 120 180 39 54 77 25 40 63 100-8 0 8 14 14 14 0 0 0 0-33 -40-55 180 250 44 61 87 29 46 72 115-8 0 9 15 15 15 0 0 0 0-37 -46-63 250 315 49 69 98 32 52 81 130-9 0 9 17 17 17 0 0 0 0-41 -52-72 Tabela 4 Pasowanie otworu G, H, M. 12
10.Tabelaryczne zestawienie tolerancji wałków Wymiar nominal ny a b c d e f g h js Pasowanie es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei es ei powyŝej 3 6 10 18 24 30 40 50 65 80 100 do 3 6 10 18 24 30 40 50 65 80 100 120 9-270 -295-270 -300-280 -316-290 -333-300 -352-300 -352-310 -372-320 -382-340 -414-360 -434-380 -467-410 -497 10-270 -310-270 -318-280 -338-290 -360-300 -384-300 -384-310 -410-320 -420-340 -460-360 -480-380 -520-410 -550 11-270 -330-270 -345-280 -370-290 -400-300 -430-300 -430-310 -470-320 -480-340 -530-360 -550-380 -600-410 -630 8-140 -154-140 -158-150 -172-150 -177-160 -193-160 -193-170 -209-180 -219-190 -236-200 -246-220 -274-240 -294 9-140 -165-140 -170-150 -186-150 -193-160 -212-160 -212-170 -232-180 -242-190 -264-200 -274-220 -307-240 -327 10-140 -180-140 -188-150 -208-150 -220-160 -244-160 -244-170 -270-180 -280-190 -310-200 -320-220 -360-240 -380 11-140 -200-140 -215-150 -240-150 -260-160 -290-160 -290-170 -330-180 -340-190 -380-200 -390-220 -440-240 -460 8-60 -74-70 -88-80 -102-95 -122-110 -143-110 -143-120 -159-130 -169-140 -186-150 -196-170 -224-180 -234 9-60 -85-70 -100-80 -116-95 -138-110 -162-110 -162-120 -182-130 -192-140 -214-150 -224-170 -257-180 -267 10-60 -100-70 -118-80 -138-95 -165-110 -194-110 -194-120 -220-130 -230-140 -260-150 -270-170 -310-180 -320 11-60 -120-70 -145-80 -170-95 -205-110 -240-110 -240-120 -280-130 -290-140 -330-150 -340-170 -390-180 -400 8-20 -34-30 -48-40 -62-50 -77-65 -98-65 -98-80 -119-80 -119-100 -146-100 -146-120 -174-120 -174 9-20 -45-30 -60-40 -76-50 -93-65 -117-65 -117-80 -142-80 -142-100 -174-100 -174-120 -207-120 -207 10-20 -60-30 -78-40 -98-50 -120-65 -149-65 -149-80 -180-80 -180-100 -220-100 -220-120 -260-120 -260 7-14 -24-20 -32-25 -40-32 -50-40 -61-40 -61-50 -75-50 -75-60 -90-60 -90-72 -107-72 -107 8-14 -28-20 -38-25 -47-32 -59-40 -73-40 -73-50 -89-50 -89-60 -106-60 -106-72 -126-72 -126 9-14 -39-20 -50-25 -61-32 -75-40 -92-40 -92-50 -112-50 -112-60 -134-60 -134-72 -159-72 -159 7-6 -16-10 -22-13 -28-16 -34-20 -41-20 -41-25 -50-25 -50-30 -60-30 -60-36 -71-36 -71 8-6 -20-10 -28-13 -35-16 -43-20 -53-20 -53-25 -64-25 -64-30 -76-30 -76-36 -90-36 -90 9-6 -31-10 -40-13 -49-16 -59-20 -72-20 -72-25 -87-25 -87-30 -104-30 -104-36 -123-36 -123 5-2 -6-4 -9-5 -11-6 -14-7 -16-7 -16-9 -20-9 -20-10 -23-10 -23-12 -27-12 -27 6-2 -8-4 -12-5 -14-6 -17-7 -20-7 -20-9 -25-9 -25-10 -29-10 -29-12 -34-12 -34 5 0-4 0-5 0-6 0-8 0-9 0-9 0-11 0-11 0-13 0-13 0-15 0-15 6 0-6 0-8 0-9 0-11 0-13 0-13 0-16 0-16 0-19 0-19 0-22 0-22 7 0-10 0-12 0-15 0-18 0-21 0-21 0-25 0-25 0-30 0-30 0-35 0-35 8 0-14 0-18 0-22 0-27 0-33 0-33 0-39 0-39 0-46 0-46 0-54 0-54 9 0-25 0-30 0-36 0-43 0-52 0-52 0-62 0-62 0-74 0-74 0-87 0-87 10 0-40 0-48 0-58 0-70 0-84 0-84 0-100 0-100 0-120 0-120 0-140 0-140 11 0-60 0-75 0-90 0-110 0-130 0-130 0-160 0-160 0-190 0-190 0-220 0-220 5 +2-2 +2,5-2,5 +3-3 +4-4 +4,5-4,5 +4,5-4,5 +5,5-5,5 +5,5-5,5 +6,5-6,5 +6,5-6,5 +7,5-7,5 +7,5-7,5 13
k m n p r s t u 6 +3-3 +4-4 +4,5-4,5 +5,5-5,5 +6,5-6,5 +6,5-6,5 +8-8 +8-8 +9,5-9,5 +9,5-9,5 +11-11 +11-11 7 +5-5 +6-6 +7,5-7,5 +9-9 +10,5-11 +10,5-11 +12,5-13 +12,5-13 +15-15 +15-15 +17,5-18 +17,5-18 8 +7-7 +9-9 +11-11 +13,5-13,5 +16,5-17 +16,5-17 +19,5-20 +19,5-20 +23 +-23 +23-23 +27-27 +27-27 5 +4 0 +6 +1 +7 +1 +9 +1 +11 +2 +11 +2 +13 +2 +13 +2 +15 +2 +15 +2 +18 +3 +18 +3 6 +6 0 +9 +1 +10 +1 +12 +1 +15 +2 +15 +2 +18 +2 +18 +2 +21 +2 +21 +2 +25 +3 +25 +3 7 +10 0 +13 +1 +16 +1 +19 +1 +23 +2 +23 +2 +27 +2 +27 +2 +32 +2 +32 +2 +38 +3 +38 +3 5 +6 +2 +9 +4 +12 +6 +15 +7 +17 +8 +17 +8 +20 +9 +20 +9 +24 +11 +24 +11 +28 +13 +28 +13 6 +8 +2 +12 +4 +15 +6 +18 +7 +21 +8 +21 +8 +25 +9 +25 +9 +30 +11 +30 +11 +35 +13 +35 +13 7 +12 +2 +16 +4 +21 +6 +25 +7 +29 +8 +29 +8 +34 +9 +34 +9 +41 +11 +41 +11 +48 +13 +48 +13 5 +8 +4 +13 +8 +16 +10 +20 +12 +24 +15 +24 +15 +28 +17 +28 +17 +33 +20 +33 +20 +38 +23 +38 +23 6 +10 +4 +16 +8 +19 +10 +23 +12 +28 +15 +28 +15 +33 +17 +33 +17 +39 +20 +39 +20 +45 +23 +45 +23 7 +14 +4 +20 +8 +25 +10 +30 +12 +36 +15 +36 +15 +42 +17 +42 +17 +50 +20 +50 +20 +58 +23 +58 +23 5 +10 +6 +17 +12 +21 +15 +26 +18 +31 +22 +31 +22 +37 +26 +37 +26 +45 +32 +45 +32 +52 +37 +52 +37 6 +12 +6 +20 +12 +24 +15 +29 +18 +35 +22 +35 +22 +42 +26 +42 +26 +51 +32 +51 +32 +59 +37 +59 +37 7 +16 +6 +24 +12 +30 +15 +36 +18 +43 +22 +43 +22 +51 +26 +51 +26 +62 +32 +62 +32 +72 +37 +72 +37 5 +14 +10 +20 +15 +25 +19 +31 +23 +37 +28 +37 +28 +45 +34 +45 +34 +54 +41 +56 +43 +66 +51 +69 +54 6 +16 +10 +23 +15 +28 +19 +34 +23 +41 +28 +41 +28 +50 +34 +50 +34 +60 +41 +62 +43 +73 +51 +76 +54 7 +20 +10 +27 +15 +34 +19 +41 +23 +49 +28 +49 +28 +59 +34 +59 +34 +71 +41 +73 +43 +86 +51 +89 +54 5 +18 +14 +24 +19 +29 +23 +36 +28 +44 +35 +44 +35 +54 +43 +54 +43 +66 +53 +72 +59 +86 +71 +94 +79 6 +20 +14 +27 +19 +32 +23 +39 +28 +48 +35 +48 +35 +59 +43 +59 +43 +72 +53 +78 +59 +93 +71 +101 +79 7 +24 +14 +31 +19 +38 +23 +46 +28 +56 +35 +56 +35 +68 +43 +68 +43 +83 +53 +89 +59 +106 +71 +114 +79 5 +50 +41 +59 +48 +65 +54 +79 +66 +88 +75 +106 +91 +119 +104 7 +54 +41 +64 +48 +64 +54 +85 +66 +94 +75 +113 +91 +126 +104 7 +62 +41 +73 +48 +62 +54 +96 +66 +105 +75 +126 +91 +139 +104 6 +24 +18 +31 +23 +37 +28 +44 +33 +54 +41 +61 +48 +76 +60 +86 +70 +106 +87 +121 +102 +146 +124 +166 +144 7 +28 +18 +35 +23 +43 +28 +51 +33 +62 +41 +69 +48 +85 +60 +95 +70 +117 +87 +132 +102 +159 +124 +179 +144 Tabela 5 Pasowania wałków 14
11.Zadania: Zadanie 1. Wałek o średnicach 5, 8, 12 wykonano w całości w tolerancji 10µm. Określić klasę dokładności wykonania poszczególnych średnic. Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: 5 IT7 8 IT7 12 IT6 Zadanie 2. Wałek ma trzy czopy o długościach A= 110/h10, B= 120/h12, C= 100/js14. Obliczyć jego długość L wraz z tolerancją wynikową i liczbową wg PN. Rozwiązanie: Czop A A=100/h10 = 100 0-0,14 Czop B B= 120/h12 =120 0-0,4 Czop C C=100/js14 =100 +0,435-0,435 L wałka =100+120+100=320 es= 0+0+0,435=0,435 ei= -0,14+(-0,4)+(0,435)=-0,975 L=320 +0,435-0,975 Zadanie 3. Pręty surowe do toczenia wałków mają długość A=200h16. Dwa czopy wałka po toczeniu muszą mieć długość B=C=50js12. Obliczyć wymiar zamykający wraz z tolerancją wynikową oraz podać klasę dokładności wykonania IT. Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: B=C=50 +0,015-0,015 A=200/h16 0-2,9 X x y=(200-50-50) 0+0,6-2,9-0,6=100 +0,6-3,5 15
T x =y-x=-3,5+0,6=2,9 Wg PN jest to IT12 Zadanie 4. Obliczyć róŝnicę objętości pojemnika o wymiarach A=100h10, B=200h10 i L=500h12 w którym zmieniono tolerancję z h na H. Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: A=100/h10 = 100 0-0,140 B=200/h10 =200 0-0,185 L=500/h12 =500 0-0,630 V dla wymiarów w górnej tolerancji V=100*200*500=10000000mm 3 V dla wymiarów w dolnej tolerancji V=99,86*199,815*499,37=9964192,229mm 3 RóŜnica wynikająca z tolerancji =35807,771mm 3 Zmiana tolerancji z h na H A=100/H10 =100 +0,14 0 B=200/H10 =200 +0,185 0 L=500/H12 =500 +0,63 0 V dla górnej tolerancji V= 100,14*200,185*500,63=10035892,26mm 3 V dla dolnej tolerancji V=100*200*500=10000000mm 3 RóŜnica wynikająca z tolerancji= 35892,26mm 3 RóŜnica między H a h. Zadanie 5. Obliczyć róŝnicę w objętości cylindra o wymiarach D=100H12 i L= 200H14 wykonanego raz w górnej, raz w dolnej granicy tolerancji. Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: D=100/H12 =100 +0,35 0 16
L=200/H14 =200 +1,15 0 Zadanie 6. V=3,14r 2 h V 1 =3,14*50,175 2 *201,15=1578650,3mm 3 V 2 =3,14*50 2 *200=1570000mm 3 RóŜnica wynikająca z tolerancji V=V 1 -V 2 =8650,3mm 3 Tokarz toczył wałek 20k6 (czop pod łoŝysko toczne) i 22h6 (czop pod tuleję przesuwną) oraz 25p6 (czop pod koło zębate). Pomylił się i w rzeczywistości wykonał : 20/k6-na 20 +0,015 +0,010 22/h6-na 22 +0,005 0,002 25/p6-na 25 +0,038 +0,030 Podać nowe pasowania oraz ich nazwy. Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: 20/k6-20n3- +0,019 +0,015 - pasowanie mocno wciskane 22/h6-22k4- +0,008 +0,002 -pasowanie lekko wciskane 25/p6-25t5- +0,050 0,041 -pasowanie mocno wtłaczane Zadanie 7. Tokarz toczył wałek o czopach jak zad. WyŜej. Pomylił się i wykonał 20/k6-20 +0,002-0,005 22/h6-22 -0,012-0,022 25/p6-25 +0,012 +0,010 Rozwiązanie wg PN-EN 20286-2: 20/k6-20js6- +0,065-0,065 -przylgowo symetryczne 22/h6-22f3- -0,020-0,024 -obrotowe zwykłe 25/p6-25n3- +0,019 0,015 - mocno wciskane 17
12.Projekt technologiczny NaleŜy zregenerować zuŝyte otwory poprzez ich przetoczenie oraz dobrać nowy wałek. Zamienić (z zachowaniem luzów i wcisków) następujące pasowania: ŁoŜyska ślizgowe 100H8/e8 i 125H8/d7 oraz koła zębate 120H7/p6 i 130H7/r6 na pasowania równorzędne o tych samych średnicach nominalnych, ale z otworami G8. Dobrać pasowania czopów wałka z tolerancją liczbową i najbliŝszym oznaczeniem literowo-cyfrowym wg PN-EN 20286-2. Rozwiązanie 100H8/e8 100H8= 100 +0,054 0 100e8= 100-0,072-0,126 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. S max =B o -A w = ES-ei = 0,054-(-0,126) = 0,18 S min = A o -B w = EI-es = 0-(-0,072)= 0,072 Dobieram z zachowaniem odpowiednich luzów i wcisków pasowanie z otworem G8. 100G8= 100 +0,066 +0,012 100d5= 100-0,120-0,135 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. S max =B o -A w = ES-ei = 0,066-(-0,135) = 0,201 S min = A o -B w = EI-es = 0,012-(-0,120)= 0,132 125H8/d7 125H8= 125 +0,063 0 125d7= 125-0,145-0,185 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. S max =B o -A w = ES-ei = 0,063-(-0,185) = 0,248 S min = A o -B w = EI-es = 0-(-0,145)= 0,145 18
Dobieram podobnie jak powyŝej odpowiednie pasowanie. 125G8/d8 125G8= 125 +0,077 +0,014 125d8= 125-0,145-0,208 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. S max =B o -A w = ES-ei = 0,077-(-0,208) = 0,285 S min = A o -B w = EI-es = 0,014-(-0,145)= 0,159 120H7/p6 120H7= 120 +0,046 0 120p6 120 +0,068 +0,043 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. N max = -(EI-es)= -(0-0,068) = 0,068 N min =-(ES-ei)= -(0,046-0,043)=-0,003 Dobieram nowe pasowanie 120G8/r6 120G8= 120 +0,077 +0,014 120r4 120 +0,076 +0,054 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. N max = -(EI-es)= -(0,014-0,076) = 0,062 N min =-(ES-ei)= -(0,077-0,076)=-0,001 130H7/r6 130H8= 130 +0,040 0 130r6 130 +0,088 +0,063 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. N max = -(EI-es)= -(0-0,088) = 0,088 N min =-(ES-ei)= -(0,040-0,063)=0,023 19
Dobieram nowe pasowanie 130G8/s6 130G8= 130 +0,077 +0,014 130s4 130 +0,117 +0,092 Według PN-EN 20286-2 obliczam luzy i wciski dla danego powyŝej pasowania. N max = -(EI-es)= -(0,014-0,117) = 0,103 N min =-(ES-ei)= -(0,077-0,092)=0,015 13. Bibliografia: 1. PN-EN 20286-1 2. PN-EN 20286-2 3. P. Paczyński Metrologia techniczna Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej. 20