Dynamika, inwentaryzacja i struktura gatunkowa populacji zwierzyny w Polsce Roman Dziedzic Jan Błaszczyk Zakład Ekologii Zwierząt i Łowiectwa Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Zespół ds. Łowiectwa Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
Zwierzęta łowne Średniowiecze, Odrodzenie zwierzęta łowne? Polowanie dla mięsa, skór i innych produktów- zbijanie bąków XIX w. - zwierzęta poŝyteczne i szkodliwe - Reumann 1844; zwierzęta poŝyteczne: Ŝubry, łosie, jelenie, daniele, sarny, dziki, zające głuszce, cietrzewie, jarząbki i kuropatwy, zwierzęta szkodliwe: wilki, lisy, rysie, borsuki, niedźwiedzie, kuny, wydry i Ŝbiki, - Starkel 1896: lista poŝytecznych zwierząt podobna, a do grupy - szkodliwych zaliczył patki drapieŝne (szponiaste i sowy)
Okres międzywojenny Zwierzęta łowne Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 3.XII.1927 r : wykaz gatunków łownych i delegacja dla ministra rolnictwa dokonywania zmian w wykazie gatunków i czasach ochronnych. W 1929 r. w wykazie gatunków łownych między innymi były: Ŝubry, kozice, świstaki, bobry, czarne bociany z całorocznym okresem ochronnym. Za zabicie ww. gatunków groziła kara do 5000 zł i 6 miesięcy więzienia. W dalszych latach usunięto je z listy gatunków łownych.
Gatunki łowne Po 1945 roku lista gatunków łownych, a znaczące zmiany w wykazie gatunków łownych wystąpiły w 1995 roku. - z listy gatunków łownych usunięto: wilki, rysie, głuszce, cietrzewie, dubelty, kszyki, ograniczono liczbę gatunków kaczek i gęsi, - obecna lista obejmuje 31 gatunków łownych, w tym 25 % gatunków nie są rodzimymi. - w krajach europejskich najbardziej pospolitym gatunkiem łownym jest zając szarak (27 krajów), jeleń szlachetny (26), sarna i dzik (25 krajów). Lista gatunków które są łownymi tylko w jednym kraju wynosi 13, a są to między innymi: jeleń Dybowskiego, królik kalifornijski, bóbr kanadyjski, foka obrączkowana i szara, Ŝubr i jak.
Liczebności zwierząt - pierwsze informacje dotyczyły ilości zabijanych zwierząt na arenach rzymskich; np. za panowania cesarza Trajana zginęło ok. 11000 zwierząt, a za panowania cesarza Nerona ok. 600 zwierząt w ciągu kilku dni. - Polska 1229 r. raport bobrowniczego Jaszka z Makowa dla księcia Konrada Mazowieckiego: liczba bobrów 251, pozyskano 60, - 1896 r. J. Starkel podał ilości pozyskanych zwierząt w Galicji za okres 10 lat - 1913 r. W. Wielopolski podał ilości zwierząt w carskim gospodarstwie łowieckim w Spale pow. 44 156,9 dziesięciny = ok. 48 000 ha. W czasie zakładania gospodarstwa (1877 r.) było: 927 jeleni, 534 sarny, 757 dzików. Po 20 latach (1913 r.) Ŝyło: ok. 4800 jeleni, ok. 500 saren i ok. 800 dzików. Na początku XX w. liczba jeleni sięgała 7000 8000.
Tab. 1. Liczebności zwierzyny w Lasach Państwowych wg J. Ejsmonda z Kalendarza Myśliwskiego na 1929 r. Jednostka administracyjna łoś jeleń sarna dzik RDLP: Poznań 0 2018 6520 756 Bydgoszcz 0 847 6010 840 Toruń 0 435 5000 550 Białowieża 98 0 3860 1253 Warszawa 0 217 3344 190 Siedlce 27 63 2732 714 Łuck 23 0 2688 752 Radom 0 227 2666 730 Lwów 0 1353 2385 1315 Wilno 45 0 1995 500 Razem 193 5160 37200 7600 Województwa: Poznańskie 0 2336 8910 1031 Pomorskie 0 964 8620 1115 Białostockie 45 223 4692 1038 Kieleckie 0 287 2136 445 Wołyńskie 10 0 1980 594 Lubelskie 0 18 1970 644 Poleskie 67 6 1968 826 Stanisławowskie 0 1280 1635 1189 Warszawskie 0 67 1360 88 Ślaskie 0 9 840 20 Nowogródzkie 43 0 835 282 Wileńskie 28 0 770 165 Łódzkie 0 77 734 37 Lwowskie 0 47 550 79 Krakowskie 0 17 200 47
Tab. 2. Liczebności zwierzyny wg kalendarza Myśliwskiego 1937 r Gatunek Liczebność Łoś 1130 Jeleń 16050 Sarna 188130 Dzik 22060 Zając 4988400 Kuropatwa 2138700 Lis 25980
Tab. 3. Liczebność jeleni w 1950 r. Województwo Liczebność Białostockie 380 Bydgoskie 1758 Gdańskie 1200 Katowickie 714 Kieleckie 55 Koszalińskie 2101 Krakowskie 450 Lubelskie 0 Łódzkie 560 Olsztyńskie 3092 Opolskie 2385 Poznańskie 6401 Rzeszowskie 290 Szczecińskie 3999 Warszawskie 128 Wrocławskie 3723 Zielonogórskie 3099 Razem 30315
Tab. 4. Liczebności zwierzyny w latach 1970 1991 rok łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis 1970 917 45885 229201 47102 3204031 1988507 1971 1424 41985 215939 40255 3009803 1862929 1972 1713 40302 235009 39003 3191162 2073700 1973 1972 39603 249116 41549 2980969 2401500 1974 2673 43506 281011 45849 3172817 3097200 1975 3259 43957 2648 296100 49563 3145400 3227600 54386 1976 3892 47868 3022 326178 58464 3130700 3332700 87800 1977 4452 54186 3275 347338 64623 2974200 3482711 53376 1978 4882 57365 3499 376993 73827 2383526 3066150 56354 1979 5100 64700 3807 363800 76900 1668500 1422100 55496 1980 5800 72542 4010 404116 85050 1455870 872795 60522 1981 6181 78813 4217 455700 85370 1314200 634700 54469 1982 5999 79186 4597 477700 70670 1436100 777900 54800 1983 4870 71012 3732 458600 56639 1366100 793100 51516 1984 4573 72953 3961 482200 55904 1467100 1063800 50864 1985 4406 74382 4096 476800 57112 1346800 1033900 49033 1986 4390 78593 4366 502200 61791 1291000 864600 50782 1987 4073 78969 4699 494000 62544 1181000 754300 51485 1988 4274 79371 4980 481300 64818 1103500 687400 54744 1989 4800 83979 4956 498700 70284 1123000 803500 56739 1990 5374 92140 5353 554200 79916 1153800 920200 55771 1991 5338 99710 6630 567500 85100 1034800 989900 51630
Tab. 5. Pozyskanie wybranych gatunków łownych w latach 1974/75 1990/91 Rok łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis gospodarczy 1974/75 350 9438 225 41608 33466 496400 437000 31294 1975/76 563 10206 259 47111 40441 683100 631800 33672 1976/77 639 12253 271 54975 45205 590600 717500 27806 1977/78 688 12588 322 64559 56547 370400 614500 29854 1978/79 781 12926 374 67181 60999 248500 475200 26661 1979/80 826 13454 292 28320 70521 205100 38700 31352 1980/81 1062 18811 423 53788 80367 178200 10000 22561 1981/82 1115 23706 518 67624 74739 170100 23400 24499 1982/83 1613 30552 875 100565 69176 320800 58700 27652 1983/84 1369 33381 948 113961 65990 429300 128900 27588 1984/85 1398 34101 1084 115510 64573 293800 165400 23600 1985/86 1290 39177 1070 126475 76804 283700 107900 26161 1986/87 1399 43397 1265 123692 76643 257800 126700 26935 1987/88 1234 38785 1216 99632 78432 197500 80100 31573 1988/89 1292 38168 1100 108900 74830 240800 121300 31162 1989/90 1168 44513 1412 134500 92103 260400 164900 29275 1990/91 1528 54324 1721 166530 121608 230300 226800 26110
Tab. 6. Dynamika liczebności wybranych gatunków łownych w latach 2000-2014 rok łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis 2000 2076 117500 9050 597100 118300 551400 345600 145100 2001 2192 118940 8907 587908 122818 455242 305311 158881 2002 2003 2004 3405 131512 11256 652663 157680 468962 295380 185037 2005 3896 140700 13115 691600 173500 475400 346600 201200 2006 4620 147400 14966 706500 177100 506900 366900 218800 2007 5414 154200 15423 705800 178800 515800 374000 215400 2008 6479 163600 17830 760200 211800 531800 408200 209500 2009 7515 176100 20667 827500 251000 562400 442300 203300 2010 8387 180200 23319 822000 249900 558700 388400 198300 2011 9862 194700 26517 829900 267800 596700 330300 211900 2012 11714 203000 27225 829000 255800 601700 292200 209200 2013 13686 217200 28198 875900 282200 649500 290400 213300 2014 15551 217900 28107 873500 284600 674500 282400 204100
Tab. 7. Pozyskanie wybranych gatunków łownych w latach 2000-2014 Rok łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis gospodarczy 2000/01 300 41000 2500 158000 93000 65000 23000 101000 2001/02 24 39364 2324 146214 102258 65345 19897 105531 2002/03 38851 2597 144022 125942 66506 21310 124598 2003/04 37554 2784 145854 120239 38470 19426 126072 2004/05 38805 2802 149006 132647 29991 15812 141584 2005/06 41000 3300 147000 138000 30000 18000 175000 2006/07 40000 3500 134000 118000 16000 13000 142000 2007/08 41000 3600 141000 149000 23000 14000 147000 2008/09 46000 4300 157000 226000 18000 15000 146000 2009/10 51000 5100 176000 218000 19000 12000 141000 2010/11 24 54000 6400 161000 233000 18000 3100 142000 2011/12 60307 7042 166889 195657 9865 1774 129773 2012/13 68704 7527 172249 239907 17928 1749 144487 2013/14 77332 8366 186667 241904 13195 2103 129680
w.b.p - wskaźnik bilansu populacji ( X + A) ( X + B) w. b. p. = a b 100 ( X + B) b gdzie: X a - liczba zwierząt na końcowy rok gospodarczy A - liczba pozyskanych (odstrzelonych + odłowionych) zwierząt pomiędzy rokiem początkowym X b, a rokiem końcowym X a X b - ilość zwierząt w początkowym roku gospodarczym B - ilość zwierząt wsiedlonych pomiędzy okresem X a i X b
Tab. 8. Wskaźnik bilansu populacji ( %) i poziom eksploatacji populacji (%) w latach 1974 1991 Porównywane łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis lata wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep 1975/76 36,7 17,3 32,1 23,2 23,9 9,8 26,1 15,9 99,6 81,6 21,3 21,7 22,8 19,6 123,4 61,9 1976/77 30,8 16,4 38,8 25,6 17,3 9,0 23,3 16,9 87,9 77,3 13,9 18,9 26,0 21,5-7,5 31,7 1977/78 25,1 15,5 29,1 23,2 16,7 9,8 27,1 18,6 101,7 87,5-7,4 12,5 5,7 17,6 61,5 55,9 1978/79 20,5 16,0 35,3 22,5 19,5 10,7 14,3 17,8 86,8 82,6-19,6 10,4-38,1 15,5 45,8 47,3 1979/80 29,9 16,2 32,9 20,8 13,0 7,7 18,9 7,8 102,3 91,7-0,5 12,3-35,9 2,7 65,6 56,5 1980/81 24,9 18,3 34,6 25,9 15,7 10,5 26,1 13,3 94,9 94,5 2,5 12,2-26,1 1,1 27,3 37,3 1981/82 15,1 18,0 30,6 30,1 21,3 12,3 19,7 14,8 70,3 87,5 22,2 12,9 26,2 3,7 45,6 45,0 1982/83 8,1 26,9 28,3 38,6 0,2 19,0 17,1 21,1 78,0 97,9 17,5 22,3 9,5 7,5 44,5 50,5 1983/84 22,0 28,1 49,7 47,0 31,5 25,4 30,0 24,8 115,2 116,5 38,8 31,4 50,4 16,3 52,3 53,6 1984/85 26,9 30,6 48,7 46,7 30,8 27,4 22,8 24,0 117,7 115,5 11,8 20,0 12,7 15,5 42,8 46,4 1985/86 28,9 29,3 58,3 52,7 32,7 26,1 31,9 26,5 142,7 134,5 16,9 21,1-5,9 10,4 56,9 53,4 1986/87 24,6 31,9 55,7 55,2 36,6 29,0 23,0 24,6 125,3 124,0 11,4 20,0 1,9 14,7 54,4 53,0 1987/88 35,2 30,3 49,6 49,1 31,9 25,9 17,6 20,2 129,0 125,4 10,2 16,7 1,7 10,6 67,7 61,3 1988/89 42,5 30,2 53,9 48,1 21,6 22,1 26,2 22,6 123,9 115,4 23,6 21,8 34,5 17,6 60,6 56,9 1989/90 36,3 24,3 62,7 53,0 36,5 28,5 38,1 27,0 144,7 131,0 25,9 23,2 35,0 20,5 49,9 51,6 1990/91 27,8 28,4 67,2 59,0 56,0 32,2 32,4 30,0 158,7 152,2 9,6 20,0 32,2 24,6 39,4 46,8
Tab. 9. Wskaźnik bilansu populacji (%) i poziom eksploatacji populacji (%) w latach 2001-2014 Porównywane łoś jeleń daniel sarna dzik zając kuropatwa lis lata wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep wbp pep 2000/01 20,0 14,5 36,1 34,9 26,0 27,6 24,9 26,5 82,4 78,6-5,7 11,8-5,0 6,7 79,1 69,6 2001/02 1,1 33,1 26,1 24,9 83,3 14,4 6,5 66,4 2002/03 2003/04 2004/05 14,4 0,0 36,5 29,5 41,4 24,9 28,8 22,8 94,2 84,1 7,8 6,4 22,7 5,4 85,3 76,5 2005/06 18,6 0,0 33,9 29,1 39,3 25,2 23,4 21,3 81,6 79,5 12,9 6,3 11,1 5,2 95,7 87,0 2006/07 17,2 0,0 31,8 27,1 26,4 23,4 18,9 19,0 67,6 66,6 4,9 3,2 5,5 3,5 63,3 64,9 2007/08 19,7 0,0 32,7 26,6 38,9 23,3 27,7 20,0 101,8 83,3 7,6 4,5 12,9 3,7 65,5 68,2 2008/09 16,0 0,0 35,8 28,1 40,0 24,1 29,5 20,7 125,2 106,7 9,1 3,4 12,0 3,7 66,7 69,7 2009/10 11,6 0,0 31,3 29,0 37,5 24,7 20,6 21,3 86,4 86,9 2,7 3,4-9,5 2,7 66,9 69,4 2010/11 17,9 0,3 38,0 30,0 41,2 27,4 20,5 19,6 100,4 93,2 10,0 3,2-14,2 0,8 78,5 71,6 2011/12 18,8 0,0 35,2 31,0 29,2 26,6 20,0 20,1 68,6 73,1 2,5 1,7-11,0 0,5 60,0 61,2 2012/13 16,8 0,0 40,8 33,8 31,2 27,6 26,4 20,8 104,1 93,8 10,9 3,0 0,0 0,6 71,0 69,1 2013/14 13,6 0,0 35,9 35,6 29,3 29,7 21,0 21,3 86,6 85,7 5,9 2,0-2,0 0,7 56,5 60,8
Rycina 1. Liczebność i pozyskanie łosi (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 2000 5 45 40 35 30 25 20 15 10 0 0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 2. Liczebność i pozyskanie jeleni (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 250000 80 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % 200000 % pozyskania 150000 100000 50000 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 3. Liczebność i pozyskanie danieli (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 30000 liczebność 60 pozyskanie 25000 20000 15000 10000 5000 50 40 30 20 10 0 0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) wskaźnik bilansu % % pozyskania Lata
Rycina 4. Liczebność i pozyskanie saren (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 1000000 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 100000 5 45 40 35 30 25 20 15 10 0 0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 5. Liczebność i pozyskanie dzików (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 300000 250000 200000 150000 100000 50000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 6. Liczebność i pozyskanie zajęcy (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 50 40 30 20 10 0-10 -20 0-30 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 7. Liczebność i pozyskanie kuropatw (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 60 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 0-50 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 8. Liczebność i pozyskanie lisów (n) oraz wskaźnik bilansu populacji i poziom eksploatacji populacji (w %) w latach 1970-2014. 250000 200000 150000 100000 50000 liczebność pozyskanie wskaźnik bilansu % % pozyskania 140 120 100 80 60 40 20 0 0-20 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczebność i pozyskanie (n) wskaźnik bilansu i poziom eksploatacji (w %) Lata
Rycina 9. Zagęszczenia łosi w województwach (n/1000 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 1,0 1,1-3,5 3,6-5,0 > 5,0 małopolskie podkarpackie
Rycina 10. Zagęszczenia jeleni w województwach (n/1000 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 10,0 10,1-20,0 20,1-30,0 > 30,1 małopolskie podkarpackie
Rycina 11. Zagęszczenia danieli w województwach (n/1000 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 1,0 1,1-3,0 3,1-5,0 > 5,1 małopolskie podkarpackie
Rycina 12. Zagęszczenia saren w województwach (n/100 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 2,0 2,0-3,0 3,1-4,0 > 4,1 małopolskie podkarpackie
Rycina 13. Zagęszczenia dzików w województwach (n/1000 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 20,0 20,1-30,0 30,1-40,0 > 40,1 małopolskie podkarpackie
Rycina 14. Zagęszczenia zajęcy w województwach (n/100 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie 2,5 < 2,6-3,5 3,6-5,0 > 5,1 małopolskie podkarpackie
Rycina 15. Zagęszczenia kuropatww województwach (n/100 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 1,0 1,1-2,0 2,1-3,0 3,1-4 i > małopolskie podkarpackie
Rycina 16. Zagęszczenia lisów w województwach (n/1000 ha) w 2014 r. zachodnio-pomorskie pomorskie warmiń sko-mazurskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie łódzkie dolnośą l skie lubelskie Legenda opolskie śą l skie świętokrzyskie < 6,0 6,1-7,0 7,1-8,0 > 8,0 małopolskie podkarpackie
Interpretacja występujących zmian w dynamice liczebności zwierząt 1. Czynniki wpływające na dynamikę liczebności kopytnych: -wzrost bazy Ŝerowej w lasach: wzrasta Ŝyzność siedlisk leśnych, powiększa się średni wiek drzewostanów, powiększa się podszyt, runo, - na gruntach ornych otaczających lasy dominują rośliny zboŝowe, zapewniające wysokoenergetyczny pokarm i osłony (szczególnie kukurydza), - poprawa kondycji zwierząt, wpływ na potencjał rozrodczy widoczny szczególnie u dzików, - zmiany w behawiorze zwierząt, podwyŝszenie progu reakcji na czynniki stresogenne; zajmowanie stanowisk w uŝytkach rolnych, w terenach zamieszkałych przez ludzi.
2. Czynniki wpływające na dynamikę liczebności zwierząt w agrocenozach: - zmiany w uŝytkowaniu gruntów rolnych; wzrost powierzchni pól zanik stref ekotonowych, dominacja roślin zboŝowych (monokultury) o duŝej wysokości. - tereny te dla zajęcy i kuropatw są nieuŝytkami, - pola z uprawami zbóŝ stymulują liczebność gryzoni, te jako baza pokarmowa sprzyjają wzrostowi liczby drapieŝców, - jako pojawiające się mechanizmy adaptacyjne i obronne u zajęcy moŝna wskazać wykorzystywanie terenów zadrzewionych jako miejsc osłonowych, a takŝe pojawiające się pierwsze porody na przełomie stycznia i lutego, - u zajęcy obserwuje się stabilizację lub nieduŝy wzrost liczebności, natomiast u kuropatw niskie zagęszczenia sprzyjają izolacji terytorialnej co moŝe pogłębiać dalszy regres tego gatunku
Podsumowanie 1.Trendy dynamiki liczebności są podobne w innych krajach europejskich. 2. Obecne terytorialne rozmieszczenie zagęszczeń kopytnych w Polsce wskazuje na podobieństwo z okresem sprzed 90 lat. 3. Efekty duŝego wzrostu liczebności kopytnych i regresu zajęcy i kuropatw mają znaczący aspekt gospodarczy i przyrodniczy. 4. Konieczne jest opracowanie minimalizacji zagroŝeń gospodarczych wynikających z duŝych liczebności kopytnych i kontynuowanie działań restytucyjnych kuropatwy i zająca.
Dziękuję za uwagę