Produkty regionalne i tradycyjne oraz sprzedaż bezpośrednia w odniesieniu do aktualnych aktów prawnych. Kierownik Oddziału Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE w Poznaniu mgr Andrzej Wieland
Wymagania przy produkcji i sprzedaŝy Ŝywności tradycyjnej aspekt sanitarny śywność tradycyjna posiada swoje miejsce w regulacjach wspólnotowych, zawarte w: rozporządzeniu Rady nr 2081/92/EWG z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spoŝywczych (Dz. Urz. WE L 208 z 24.07.1992 r. z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie Wydanie Specjalne, Rozdz. 03, t. 13, str. 4), zwanym dalej rozporządzeniem nr 2081/92/EWG rozporządzeniu Komisji nr 2037/93/EWG z dnia 27 lipca 1993 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania rozrządzenia Rady nr 2081/92/EWG z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spoŝywczych
Wymagania przy produkcji i sprzedaŝy Ŝywności tradycyjnej aspekt sanitarny śywność tradycyjna posiada swoje miejsce w regulacjach wspólnotowych, zawarte w: rozporządzeniu Rady nr 2082/92/EWG z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i środków spoŝywczych (Dz. Urz. WE L 208 z 24.07.1992 r. z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie Wydanie Specjalne, Rozdz. 03, t. 13, str. 12), zwanym dalej rozporządzeniem nr 2082/92/EWG rozporządzeniu Komisji nr 1848/93/EWG z dnia 9 lipca 1993 r. ustanawiającym szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady nr 2082/92/EWG z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i artykułów Ŝywnościowych.
W polskim systemie prawnym obowiązuje ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. Nr 10, poz. 68). Przytoczone wyżej akty prawne, zarówno wspólnotowe, jak i ustawa z 17 grudnia 2004 r., najogólniej mówiąc, zawierają przepisy proceduralne, czyli określające zasady i tryb postępowania producentów tej żywności, które muszą być spełnione, aby zarejestrować: nazwę pochodzenia lub oznaczenie geograficzne żywności albo specyficzny charakter środka spożywczego odzwierciedlający tradycyjny skład, sposób produkcji lub przetwórstwa oraz, aby te zarejestrowane nazwy lub specyficzny charakter żywności były prawnie chronione w obrocie na terenie całej Wspólnoty.
Poradnik ze strony www.fapa.com.pl
Poradnik ze strony www.fapa.com.pl
Aktualnie brak jest kompleksowej regulacji warunków higienicznych, które muszą być spełniane przy produkcji żywności tradycyjnej.
Zastosowanie mają przepisy ogólne: rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spoŝywczych; ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie Ŝywności i Ŝywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Zbiór wytycznych w zakresie wdraŝania niektórych przepisów rozporządzenia (WE) nr 852/2004 w sprawie higieny środków spoŝywczych dokument z dnia 21 grudnia 2005 r. opublikowany przez Dyrekcję Generalną ds. Ochrony Zdrowia i Konsumentów Komisji Europejskiej (Zbiór wytycznych DG SANCO).
Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spoŝywczych Zgodnie z art. 13 rozporządzenia państwa członkowskie mogą przyjąć krajowe regulacje dostosowujące wymogi dotyczące higieny dla wszystkich przedsiębiorstw Ŝywnościowych, dotyczące pomieszczeń, wymagań dla sprzętu, higieny osobistej oraz do środków spoŝywczych. Regulacje te mają umoŝliwić: dalsze korzystanie z tradycyjnych metod na kaŝdym etapie produkcji i obrotu Ŝywnością wyjście naprzeciw potrzebom zakładów zlokalizowanych w regionach o szczególnych ograniczeniach geograficznych.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Stanowi podstawowy akt prawa krajowego z zakresu prawa Ŝywnościowego regulujący ogół wymagań, które muszą być spełniane, aby Ŝywność znajdująca się w obrocie, zarówno krajowa, jak i pochodząca z importu, czyli Ŝywność, którą kupujemy w sklepach detalicznych, hipermarketach, na targowiskach, czy bazarach, spoŝywamy w restauracjach, barach, stołówkach, lub innych tego typu zakładach Ŝywienia zbiorowego, była bezpieczna dla naszego zdrowia.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Przepisy ustawy dotyczą zarówno Ŝywności pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, poniewaŝ jedynie specyficzne wymagania Ŝywności pochodzenia zwierzęcego określają przepisy odrębnej ustawy z 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Przede wszystkim naleŝy zwrócić uwagę, Ŝe ustawy o bezpieczeństwie Ŝywności i Ŝywienia nie moŝna stosować w oderwaniu od przepisów rozporządzeń wspólnotowych. Konieczne jest równoczesne stosowanie przepisów ustawy i przepisów rozporządzeń wspólnotowych.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Art. 3 ust. 2 ustawy zawiera zasadę ogólną, stanowiącą, Ŝe produkty, które nie spełniają wymagań prawa Ŝywnościowego nie mogą być oznakowane i wprowadzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako Ŝywność. Art. 6 ustawy stanowi zasadę generalną, Ŝe środki spoŝywcze niespełniające wymagań zdrowotnych nie mogą być wprowadzane do obrotu lub stosowane do produkcji innych środków spoŝywczych, poniewaŝ są one środkami spoŝywczymi niebezpiecznymi w rozumieniu art. 14 ust. 2 6 rozporządzenia nr 178/2002.
W ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) Dział IV- Wymagania higieniczne Rozdział 1 przepisy ogólne Art. 59. 1. Podmioty działające na rynku spoŝywczym są obowiązane przestrzegać w zakładach wymagań higienicznych określonych w rozporządzeniu nr 852/2004.
Dział IV- Wymagania higieniczne Rozdział 2 rejestracja i zatwierdzanie zakładów Art. 61. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny jest organem właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania, warunkowego zatwierdzania, przedłuŝania warunkowego zatwierdzenia, zawieszania oraz cofania zatwierdzenia zakładów, które: 1) produkują lub wprowadzają do obrotu Ŝywność pochodzenia niezwierzęcego, 2) wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego, nieobjętych urzędową kontrolą organów Inspekcji Weterynaryjnej w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 852/2004 i rozporządzeniu nr 882/2004.
Dział IV- Wymagania higieniczne Rozdział 2 rejestracja i zatwierdzanie zakładów Art. 61. (c.d.) Państwowy powiatowy inspektor sanitarny jest organem właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania, warunkowego zatwierdzania, przedłuŝania warunkowego zatwierdzenia, zawieszania oraz cofania zatwierdzenia zakładów, które: Właściwy ze względu na siedzibę zakładu państwowy powiatowy inspektor sanitarny: 3) wydaje decyzje o wykreśleniu z rejestru zakładów; 4) wydaje zaświadczenie o wpisie do rejestru zakładów (wzór - rozporządzenie)
Dział IV- Wymagania higieniczne Rozdział 2 rejestracja i zatwierdzanie zakładów Art. 63 ust. 2: 2. Zatwierdzenie nie jest wymagane w odniesieniu do: 1) działalności w zakresie dostaw bezpośrednich; 2) urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaŝy Ŝywności w opakowaniach; 3) obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, uprzednio dopuszczonych do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie produkcji lub obrotu Ŝywnością w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej; 4) zakładów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa w sprzedaŝy Ŝywności na odległość (sprzedaŝy wysyłkowej), w tym sprzedaŝy przez internet. 3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, podmiot działający na rynku spoŝywczym jest obowiązany złoŝyć wniosek o wpis do rejestru zakładów.
Produkcja podstawowa Rejestracja i zatwierdzanie zakładów Produkcja podstawowa oznacza produkcję, uprawę lub hodowlę produktów podstawowych, w tym: zbiory dojenie hodowlę zwierząt gospodarskich przed ubojem łowiectwo i rybołówstwo zbieranie runa leśnego bez znaczącej zmiany ich charakteru. (art. 3 pkt 17 rozporządzenia 178/2002)
Produkcja podstawowa Rejestracja i zatwierdzanie zakładów Produkty pierwotne definicja surowca (art. 2 ust. 1 lit.b Rozp. 852/2004) produkty ziemi, pochodzące z hodowli, polowań i połowów. Produkty pierwotne obejmują produkty: pochodzenia roślinnego, czyli zboŝa, owoce, warzywa, zioła, grzyby hodowlane pochodzenia zwierzęcego, czyli jaja, surowe mleko, miód, produkty rybołówstwa, Ŝywe małŝe zbierane w ich naturalnym środowisku (rosnące w warunkach naturalnych) zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, czyli grzyby, jagody, ślimaki itp.
Produkcja podstawowa Rejestracja i zatwierdzanie zakładów Wymagania, które muszą być spełniane przez podmioty prowadzące działalność w zakresie produkcji pierwotnej (produkcji podstawowej zgodnie z art. 3 pkt 17 rozporządzenia nr 178/2002) określa załącznik I część A do Rozporządzenia nr 852/2004. Załącznik ten obejmuje równieŝ następujące, powiązane z tą produkcją działania: transport, magazynowanie i obsługę produktów pierwotnych w miejscu produkcji bez zmiany w sposób znaczący ich charakteru transport Ŝywych zwierząt w przypadku produktów pochodzenia roślinnego, produktów rybołówstwa i zwierząt łownych czynności transportowe związane z dostarczeniem tych produktów, z miejsca produkcji do zakładu.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Dostawy bezpośrednie będą w kaŝdym przypadku odnosić się do produktów pierwotnych. Natomiast nie zawsze wymagania w zakresie higieny, które podmiot musi spełniać będą takie same. Producenci, którzy będą wprowadzać do obrotu produkty pierwotne wyłącznie w warunkach sprzedaŝy bezpośredniej będą przestrzegać wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia wydanym na podstawie art. 68 ust. 2 Ustawy o Bezpieczeństwie śywności i śywienia.. Natomiast producenci, którzy będą płody, czy plony swojego gospodarstwa wprowadzać do obrotu w szerszym wymiarze niŝ dostawy bezpośrednie, będą obowiązani przestrzegać przepisów Rozporządzenie 852/2004.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Dostawy bezpośrednie Art. 1 ust. 2 lit. c Rozporządzenia 852/2004 zobowiązuje państwa członkowskie do określenia w przepisach krajowych działalności w zakresie dostaw bezpośrednich. Rozporządzenie określa dostawy bezpośrednie, jako dostawy dokonywane przez producenta małych ilości surowców do konsumenta finalnego lub do lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta finalnego.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie 1) Nie moŝe to być działalność, w rozumieniu działalności gospodarczej, w systemie pośrednictwa i dalszej odsprzedaŝy. Działalność ta moŝe odbywać się bezpośrednio pomiędzy producentem surowców, czyli płodów rolnych i: a) konsumentem finalnym, albo b) lokalnym sklepem detalicznym lub lokalną restauracją, nie w celu dalszej odsprzedaŝy innemu podmiotowi gospodarczemu, lecz w celu zaopatrzenia konsumentów finalnych.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie 2) Działalność ta ma dotyczyć małych ilości surowców. Jak się wydaje chodzi o takie ilości surowców, które dostawca moŝe wyprodukować we własnym gospodarstwie, a więc które pochodzą z własnych upraw lub hodowli. W pkt 10 preambuły rozporządzenia uŝyte jest wprost określenie bezpośrednich dostaw małych ilości surowców, przez produkujące je przedsiębiorstwo sektora spoŝywczego.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Rolnik, który uprawia ziemniaki, czy inne warzywa moŝe je sprzedawać podmiotom wymienionym w art. 1 ust. 2 lit. c rozporządzenia 852/2004 na warunkach sprzedaŝy bezpośredniej. Natomiast, jeśli ten sam rolnik będzie zajmował się skupem płodów rolnych od innych rolników i następnie będzie sprzedawał je innym podmiotom działającym na rynku spoŝywczym, to rolnik taki będzie prowadził działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania Ŝywności do obrotu na zasadach ogólnych.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Działalność w ramach dostaw bezpośrednich dotyczy wyłącznie surowców, czyli Ŝywności nie przetworzonej. Jeśli rolnik, który we własnym gospodarstwie uprawia warzywa a następnie te warzywa sprzedaje, np. przy bramie swojego gospodarstwa, na miejscowym rynku, czy bazarze konsumentom finalnym, to moŝna przyjąć, Ŝe prowadzi działalność w ramach dostaw bezpośrednich.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Natomiast, jeśli ten sam rolnik we własnym gospodarstwie będzie poddawał własne płody rolne zabiegom takim, jak: obieranie i krojenie ziemniaków na frytki, krojenie marchewki, pakowanie w woreczki, wyciskanie soków z jabłek z własnego ogrodu, i następnie produkty te będzie sprzedawał, nie moŝna przyjąć, Ŝe będzie to działalność w ramach dostaw bezpośrednich i w związku z tym działalność taka będzie podlegała ogólnym zasadom określonym przepisami Rozporządzenia 852/2004. Działalność taka wpływa bowiem w sposób znaczący na charakter tych produktów.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Takie czynności, jak na przykład: mycie warzyw, usuwanie liści, sortowanie owoców suszenie zbóŝ zabijanie, wykrwawianie, patroszenie, usuwanie płetw, schładzanie i pakowanie ryb powinny być traktowane, jako normalne, rutynowe działania na poziomie produkcji pierwotnej.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Takie czynności, jak na przykład: obieranie ziemniaków krojenie marchewek pakowanie sałaty w woreczki stosowanie gazów konserwujących nie mogą być zaliczone do czynności wykonywanych w ramach produkcji pierwotnej, ani za operacje związane z produkcją pierwotną. Działania te muszą spełniać odpowiednie wymagania określone w załączniku II do Rozporządzenia 852/2004.
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Produkcja podstawowa zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia, klasyfikowana jako rejestracja (dostawy bezpośrednie) Produkcja podstawowa zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia, klasyfikowana jako rejestracja i zatwierdzenie (rozporządzenie 852/2004)
Produkcja podstawowa a dostawy bezpośrednie Działalność okazjonalna obejmująca przygotowywanie, przechowywanie i serwowanie Ŝywności przez osoby fizyczne w trakcie imprez, takich: jarmarki, czy święta kościelne, szkolne, miejskie, wiejskie, zorganizowane akcje dobroczynne obejmujące wolontariuszy, gdzie Ŝywność jest przygotowywana czasami, sporadycznie i na małą skalę nie moŝe być uznawana za działalność przedsiębiorstwa podlegającą wymaganiom prawodawstwa higienicznego Wspólnoty. Oznacza to, Ŝe powyŝsze działania nie są objęte wymaganiami załącznika II do rozporządzenia 852/2004.
Dział VII - Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez środki spożywcze Art. 95. W przypadku szkody wyrządzonej przez środki spoŝywcze odpowiedzialność za tę szkodę ponosi podmiot działający na rynku spoŝywczym na zasadach określonych w przepisach Kodeksu Cywilnego dotyczących odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.
Dział VII - Przepisy karne i kary pieniężne Ustawa przewiduje odpowiedzialność karną w przypadku nieprzestrzegania przepisów rozporządzeń wspólnotowych, ustawy i wymagań w niej określonych.
Dział VII - Przepisy karne Art. 96. 1. Kto produkuje lub wprowadza do obrotu środek spoŝywczy powszechnie spoŝywany szkodliwy dla zdrowia lub Ŝycia człowieka, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Kto produkuje lub wprowadza do obrotu, szkodliwy dla zdrowia lub Ŝycia człowieka, środek spoŝywczy specjalnego przeznaczenia Ŝywieniowego, suplement diety lub nową Ŝywność, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Dział VII - Przepisy karne (internet) Art. 98. 1. Kto prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaŝy Ŝywności na odległość (sprzedaŝy wysyłkowej), w tym sprzedaŝy przez internet, bez spełnienia obowiązku określonego w art. 63 ust. 3, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 2. JeŜeli sprawca uczynił sobie z przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodów albo dopuszcza się przestępstw określonych w ust. 1 w stosunku do Ŝywności o znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 3.
Dział VII - Przepisy karne Art. 100. 1. Kto: 7) nie wykonuje czynności w zakresie identyfikacji dostawców lub odbiorców Ŝywności wbrew obowiązkowi określonemu w art. 18 rozporządzenia nr 178/2002, 8) nie wdraŝa w zakładzie produkcji lub obrotu Ŝywnością zasad systemu HACCP wbrew obowiązkowi określonemu w art. 5 rozporządzenia nr 852/2004, 10) wykonuje czynności klasyfikatora grzybów lub grzyboznawcy bez posiadania uprawnień określonych w art. 43, podlega karze grzywny.
Dział VII - Przepisy karne Art. 103. 1. Kto: 1) nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania środków spoŝywczych 2) wprowadza do obrotu jako Ŝywność produkt niebędący Ŝywnością, 3) nie wycofuje z obrotu środka spoŝywczego szkodliwego dla zdrowia lub Ŝycia człowieka, środka spoŝywczego zepsutego oraz środka spoŝywczego zafałszowanego wbrew decyzji organu urzędowej kontroli Ŝywności, 4) rozpoczyna działalność gospodarczą w zakresie produkcji lub obrotu Ŝywnością bez złoŝenia wniosku o zarejestrowanie zakładu lub uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu
Dział VII - Przepisy karne (kary pieniężne) Art. 103. 1. Kto: 5) produkuje lub wprowadza do obrotu Ŝywność w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzeniu zakładu, 6) prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu Ŝywnością wbrew decyzji o cofnięciu zatwierdzenia zakładu, 7) utrudnia lub uniemoŝliwia przeprowadzenie urzędowej kontroli Ŝywności, podlega karze pienięŝnej w wysokości do trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający,
Dział VII - Przepisy karne (kary pieniężne) Art. 103. 2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1: 1) pkt 1 lub 3 wysokość kary pienięŝnej moŝe być wymierzona do pięciokrotnej wartości brutto zakwestionowanej ilości środka spoŝywczego; 2) pkt 4 wysokość kary pienięŝnej moŝe być wymierzona do 5 000 zł, niemniej niŝ 1 000 zł; 3) pkt 5 wysokość kary nie moŝe być mniejsza niŝ 500 zł. Art. 104. 1. Kary pienięŝne, o których mowa w art. 103, wymierza, w drodze decyzji, właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny.
Rozdział 2 - Przepisy końcowe i przejściowe Art. 122. 1. Podmioty działające na rynku spoŝywczym, których zakłady nie są wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1, są obowiązane, w okresie sześciu miesięcy od dnia wejścia w Ŝycie ustawy, złoŝyć wnioski o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu. 2. Wnioski, o których mowa w art. 64 ust. 1, nie są wymagane, jeŝeli zakłady produkujące lub wprowadzające Ŝywność do obrotu objęte są rejestrami prowadzonymi na podstawie art. 27a ustawy, o której mowa w art. 127 pkt 1, lub na podstawie przepisów wcześniej obowiązujących, i spełniają wymagania określone w niniejszej ustawie.
Rozdział 2 - Przepisy końcowe i przejściowe Art. 122. 3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny dokonuje wpisu zakładu do rejestru zakładów z urzędu, chyba Ŝe w terminie, o którym mowa w ust. 1, podmiot działający na rynku spoŝywczym zostanie wezwany do złoŝenia wniosku lub uzupełnienia danych objętych wnioskiem albo podmiot ten złoŝy wniosek o dokonanie zmian w rejestrze lub o wykreślenie zakładu z rejestru.
Wejście w życie Art. 127. Tracą moc: 1) ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych Ŝywności i Ŝywienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 265 i Nr 178, poz. 1480); 2) ustawa z dnia 6 września 2001 r. o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością (Dz. U. Nr 128, poz. 1408, z 2003 r. Nr 171, poz. 1662, z 2004 r. Nr 173, poz. 1808 oraz z 2005 r. Nr 178, poz. 1480). Art. 128. Ustawa weszła w Ŝycie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, tj. w dniu 28.X.2006 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.).