Nastolatki Marzena Jasińska 1
Chińskie przysłowie mówi, że dziecko: Od 0 do 6 lat traktuj jak króla; Od 6 do 16 jak niewolnika; A od 16 lat puść je wolno, bo jest jak strzała wypuszczona z łuku nad którą nie masz już kontroli. 2
3 Jaka będzie twoja reakcja?
Plan spotkania 1. Rozwój psychoficznych w drugiej fazie adolescencji; 2. Ustalanie zasad i wymagań z nastolatkami; 3. Zasady postępowania z dorastającymi dziećmi; 4
Jeśli dzieciom pozwala się na wszystko lub niemal wszystko w imię tzw. wolności czy bezstresowego wychowania, to one zaczynają eskalować swoje ekstremalne zachowania po to, żeby te granice wreszcie się pojawiły. Testują rodziców, żeby wzbudzić u nich jakąś reakcję, bo granice dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa. ZABROŃ MI WRESZCIE!!!!!!!!! 5
Dojrzewanie- adolescencja- dorastanie Okres między dzieciństwem a dorosłością 11 19 rok życia Okres burzy i naporu- - należy się raczej niepokoić, gdy dziecko w okresie dojrzewania nie sprawia kłopotów. Nie problemy powinny nas niepokoić, ale ich eskalacja, która wynika z niewłaściwego reagowania znaczących osób dorosłych 6
Okres dorastania dzieli się na dwa podokresy (fazy) I- dominują czynniki biologiczne II-dominują czynniki kulturowe Obie fazy oddziela 16 rok życia- uznawany za czas nasilenia neurotyczności (zwłaszcza u chłopców) oraz czas zwiększonych konfliktów szkolnych. Nasilają się psychiczne trudności dorastania- kryzys młodzieńczy: 7
Druga faza dorastaniaintelektualna 8 Wychodzenie z chaosu przeżyć i działań; Stawianie celów i dostosowywanie do nich swojego postępowania; Dominują procesy intelektualne procesy biologiczne są już zwykle ustabilizowane; Poszukiwanie własnej tożsamości staje się bardziej świadome, poparte refleksją i werbalizowane; Młodzież stawia sobie pytania dotyczące sensu własnego istnienia i istnienia życia ludzkiego w ogóle; Dołącza się lęk przed przyszłością- co mnie czeka? Lęk może popychać do ucieczki, rezygnacji i izolowania się, ale też może być motywem działań;
9 Uwagi ogólne
Nastolatki przestają liczyć się ze zdaniem rodziców; Brak akceptacji ze strony rówieśników jest dla nich trudne do przeżycia; Nastolatek jest bardzo wrażliwy, a nawet nadwrażliwy na uwagi krytyczne dorosłych. W tym wieku, wszystkie oceny się liczą, nawet tych osób na zdaniu których nastolatkom nie powinno zależeć; Wielu nastolatków począwszy do 11 roku życia popada w stany depresyjne lub paranoidalne, co może przyjąć formę agresji. Wówczas nastolatek jest przeciwko wszelkim prawom, ponieważ wydaje mu się, że ten kto je ustanowił nie pozwala mu żyć tak jak chce i być sobą; 10
11 W kontaktach z nastolatkami warto być wytrwałym, konsekwentnym i cierpliwym, to się opłaca; Warto nie ustawać w dowartościowywaniu młodych ludzi, nawet jeśli ci robią nas w konia. W grupie z nas pokpiwają bo jesteśmy dorośli, z innego świata, ale tak naprawdę gdy są z nami sami to jesteśmy dla nich ważnymi dorosłymi; Nastolatek musi powiedzieć NIE rodzicom i TAK światu; 16 rok życia jest okresem przełomowym zwiększa się neurotyczność, szczególnie u chłopców; Jest to też czas zwiększonych konfliktów w szkole, ale też zwiększonych konfliktów ojciec- syn. Ojciec nie chce aby opinia, zdanie syna przeważyła, zwłaszcza jeśli jest inna niż jego; Budujące relacje syn- ojciec są możliwe;
Widzisz synu jesteśmy w różnym wieku, mamy więc różne zdanie na ten temat. Myślę, że to dobrze. To ciekawe co mówisz, powiedz mi coś więcej na ten temat 12
13 Młodzież nie potrzebuje wielkich autorytetów lecz raczej osób dorosłych z ich otoczenia, które prezentują jasne zasady i uczciwość, oraz kierują się zasadą czyń co głosisz ; Słowa pouczają, czyny pociągają ; Młodzież nie uczy się z tego co się do nich mówi, ale z tego co się robi; Nie jest możliwe aby być tzw. perfect baby zbyt wysokie wymagania wywołują poczucie beznadziejności; Zbyt często nie zwracamy uwagi na drobne negatywnie społecznie zachowania np. rzucanie niedopałów na ziemię, plugawe słownictwo. Brak szacunku do starszych..
W okres dojrzewania wpisane są zachowania ryzykowne, a najłatwiejszym sposobem zwracania uwagi innych jest sprawianie kłopotów. Dlatego młodzież potrzebuje granic, które będą stawiane przez dorosłych: 14 Granice wypływają z miłości Mądrze stawiane granice dają poczucie bezpieczeństwa; Granice powinny być elastyczne- przesuwalne przez rodziców; Granice nie powinny być przesuwane przez dziecko; Granice muszą być jasne i czytelne Rodzice są najważniejszymi dorosłymi osobami w życiu dziecka. Nie należy rezygnować ze zwrotów MAMO TATO - one określają kim są rodzice
Dojrzewający nastolatek chce być wolny i chce łamać zasady. Rozwojowa potrzeba oporu, żeby zbadać swoje możliwości. Ważne żeby pozwolić mu na to i nie starać się zanadto być dobrym rodzicem, kiedy nastolatek chce walczyć ze złym rodzicem, za którego cię uważa. Jego kłótnia z rodzicem jest sprawdzeniem czego on tak naprawdę chce, a ile ty rodzicu jesteś w stanie wytrzymać. 15
Dzieci będą nieustannie sprawdzać nasze granice, jest to element ich rozwoju. Nie będą traktować ich poważnie i będą podejmować próby, żeby rodzic wyrzekł się ustalonych zasad i przyjął takie, które im odpowiadają. Oczywiście stosują różne metody: wzbudzania w nas poczucia winy; wycofywania się z kontaktu; obrażania się, nie odzywania się; Będą powoływać się na przykłady kolegów, którzy mają lepiej; aż wreszcie będą nas krytykować; Często rodzicom trudno jest przeciwstawić się tym naciskom i ulegają raz, drugi itd. 16
Jako rodzice nie zawsze jesteśmy pewni co do konieczności zmiany zasad. Bywa, że nastolatek nas przekonuje i zastanawiamy się czy mu nie ulec. Zmiana zasad ma wynikać z rozwoju dziecka i zaufania do niego a nie z obawy przed konfliktem z nim lub z obawy przed jego niezadowoleniem. Granice, zasady mają wynikać z naszej troski o bezpieczeństwo dziecka, a nie z braku zaufania. Nie ma oznaczać ze niepokoisz się o dziecko. Oczywiście nie oznacza to, że nastolatek nie będzie próbował stosować presji. 17
Samo powiedzenie NIE nie wystarcza, podaj argumenty dlaczego nie zgadzasz się na coś. Sygnały wysyłane dziecku muszą być: Wyraźne- NIE jest pełnym zdaniem; Konsekwentne; W miarę trwałe; Ewaluacja granic dokonuje się nie w obliczu słabości rodziców, ale w wyniku uznania, że dziecko nabyło nowych umiejętności. 18
Każdy rodzic chce nauczyć swoje dziecko obowiązujących zasad postępowania i powstrzymania się od niewłaściwych zachowań. Robimy to jednak często w sposób niewłaściwy: Napominamy; Grozimy; Karzemy Perswadujemy; Takie metody stosowali nasi rodzice i dziadkowie, więc i my je stosujemy, tymczasem prowadzają one do kłótni i próby sił. 19
Skutki dorastania bez granic Brak wyczucia, taktu w stosunku do innych ludzi; Skupianie się na sobie- egocentryzm, z którego dziecko nie wyrasta; Tyranizowanie otoczenia- dziecko jest w centrum uwagi; Niepewność i dezorientację; Brak poczucia bezpieczeństwa; Eskalacja różnych ekstremalnych zachowań, po to żeby grancie się wreszcie pojawiły; testowanie rodziców aby pojawiła się jakaś reakcja z ich strony 20
Okres dorastania to czas atakowania zasad i ograniczeń 21
Podstawowe zasady postępowania rodziców z ich dorastającymi dziećmi. 22
Zasada akceptacji Dorastający ma prawo do własnego życia. Nie jest projekcją naszych marzeń, nie musi więc swoim życiem spełniać naszych oczekiwań. Pozwólmy mu na odmienne, niż mieliśmy, zamierzenia i plany, na inną wizję osobistego szczęścia. 23
Zasada wiarygodności Zachowania rodziców wobec dorastających (także innych) powinny być wiarygodne. Nie należy inaczej postępować niż się mówi, co innego mówić za plecami, a co innego w oczy, co innego wyrażać słowami, a co innego gestami. Te rozbieżności są spostrzegane przez młodzież. Obniża to autorytet rodziców i podważa ich wartość jako ludzi, którym można ufać. 24
Zasada poszanowania intymności Młodzież ma prawo do własnej intymności, którą strzeże z całą mocą. Uszanujmy tajemnicę jej kieszeni, szuflad i korespondencji, nie domagajmy się w sposób natarczywy odpowiedzi, nie pociągajmy za język, kiedy milczy, przeprośmy, gdy niechcący okazaliśmy się niedyskretni. Zwłaszcza w sprawach uczuciowych okażmy takt i delikatność. Wtedy, gdy młody człowiek może sam zadecydować, będzie skłonny do zwierzeń i zwrócenia się o radę. Nie róbmy nic na siłę. Ale równocześnie interesujmy się pozadomowym życiem dorastającego dziecka, jego kolegami, zainteresowaniami, sposobami spędzania wolnego czasu. Bądźmy też czujni wobec istniejących zagrożeń jego psychicznego rozwoju. 25
Zasada równych zobowiązań Zobowiązania dotyczą tak dzieci, jak i rodziców. Jeżeli dziecko podjęło się wykonania czegokolwiek, należy to do końca wyegzekwować. Ale też wszystkie zobowiązania podjęte przez rodziców powinny być bezwzględnie realizowane. 26
Zasada stabilności Poszukującej postawie młodzieży której wyrazem jest chaotyczność i niezdecydowanie rodzice powinni przeciwstawić stabilność życia rodzinnego, uporządkowanie czynności i czasu. Regularne posiłki, sen są w tym wieku bardzo ważne, nie powinny być jednak bezdyskusyjnie narzucane. Spokojnej, regularnej rytmiczności codziennego życia w rodzinie młodzież zazwyczaj sama się podporządkowuje. Stabilność dotyczy też spraw ważniejszych podstawowych przekonań moralnych rodziców.. Tylko poczucie pewności tego, co jest dobre, a co złe daje młodemu człowiekowi siłę do trudnych wyborów. 27
Zasada prośby Polecenia kierowane do młodzieży powinny być formułowane w postaci konkretnych próśb, wypowiedzianych tonem spokojnym, ale stanowczym. Bezosobowe mówienie należy zrobić lub wydawanie rozkazów jest mało skuteczne; to ostatnie powinno być stosowane tylko w ostateczności, na przykład w sytuacji niebezpieczeństwa. Dorastający ma też prawo odmówić spełnienia prośby, jeżeli swoją odmowę logicznie uzasadni. W każdym razie nie należy marudzić, zrzędzić. Prośby i zachęta to podstawowe sposoby skutecznego zwracania się rodziców do młodzieży. 28
Zasada konsekwencji ale te same konsekwencje powinny w rodzinie obowiązywać również innych jej członków, także rodziców. 29
Zasada otwartości na informacje Zasada otwartości na informacje, w tym także na krytykę, powinna obowiązywać nie tylko młodzież, ale też rodziców. Rodzice mogą się bowiem wiele nauczyć od swoich dorastających dzieci i nie jest to powód do wstydu, ale do dumy. Gdy poprosimy syna, czy córkę o pomoc, w tej doradczej roli poczują się oni ważni i odpowiedzialni. 30
Zasada humoru Narastające napięcia, atmosferę zdenerwowania w domu najłatwiej rozładować humorem. Wytwarza on dystans wobec problemów, dlatego stosujmy go w kontaktach z młodzieżą często. Również często na własne potyczki reagujmy z uśmiechem. 31
Zasada współdecydowania 32 Dorastający, stopniowo wciągany w problemy rodziny i jej zobowiązania najczęściej samorzutnie zaczyna zabierać głos, dyskutuje, doradza rodzicom. Oceniajmy to pozytywnie, nawet kiedy niektóre rady są nie do przyjęcia ( tłumaczmy, dlaczego). Celem wspólnych narad rodzinnych jest uczenie się wzajemnego zrozumienia i akceptacji. Rodzice poznają motywy swoich dorastających dzieci, źródła ich niezadowolenia, trosk, a młodzi nietolerancyjni wobec rodziców będą mięli okazję wysłuchać i przemyśleć ich racje działania.
Okazuje się, że mózg osiąga pełną dojrzałość w wieku 25 lat. Jako ostatnia dojrzewa kora przedczołowa, gdzie znajdują się takie zdolności jak: planowanie; Ustalanie priorytetów; Zbieranie myśli; Poskramianie impulsów; Rozważanie konsekwencji swoich czynów; Czyli ten obszar mózgu, który jest odpowiedzialny za planowanie i poczucie odpowiedzialności jeszcze się u nastolatków nie rozwinął do końca. Trudniej wiec im podejmować dojrzałe decyzje dotyczące swojej przyszłości. 33
34 To co dzieje się w okresie wielkich zmian nie będzie trwało wiecznie
Dziękuję za uwagę Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna Tel: 58 551-51-33 Władysława IV 23/25 Szkoła dla rodziców 35