KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. SIECI KOMUNIKACYJNYCH, TREŚCI I TECHNOLOGII Bruksela, 28 marca 2018 r. Rev1 ZAWIADOMIENIE DLA ZAINTERESOWANYCH STRON WYSTĄPIENIE ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA Z UE A PRZEPISY UE W DZIEDZINIE PRAWA AUTORSKIEGO W dniu 29 marca 2017 r. Zjednoczone Królestwo złożyło notyfikację o zamiarze wystąpienia z Unii Europejskiej zgodnie z art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej. Oznacza to, że całe unijne prawo pierwotne i wtórne przestanie się stosować do Zjednoczonego Królestwa od dnia 30 marca 2019 r. od godz. 00.00 czasu środkowoeuropejskiego ( dzień wystąpienia ), chyba że w ratyfikowanej umowie o wystąpieniu 1 zostanie ustalona inna data. 2 Zjednoczone Królestwo stanie się wtedy państwem trzecim 3. Przygotowania do wystąpienia mają znaczenie nie tylko dla UE i władz krajowych, lecz również dla podmiotów prywatnych. W związku ze znaczną niepewnością, w szczególności co do treści ewentualnej umowy o wystąpieniu, wszystkim zainteresowanym stronom przypomina się o skutkach prawnych, które trzeba będzie uwzględnić w sytuacji, kiedy Zjednoczone Królestwo stanie się państwem trzecim. Z zastrzeżeniem postanowień przejściowych, które mogą znaleźć się w ewentualnej umowie o wystąpieniu, od dnia wystąpienia przepisy UE w dziedzinie prawa autorskiego nie będą już mieć zastosowania do Zjednoczonego Królestwa. 1. STOSUNKI MIĘDZY UE A WIELKĄ BRYTANIĄ W DZIEDZINIE PRAWA AUTORSKIEGO BĘDĄ REGULOWANE GŁÓWNYMI MIĘDZYNARODOWYMI (WIELOSTRONNYMI) TRAKTATAMI DOTYCZĄCYMI PRAWA AUTORSKIEGO Zjednoczone Królestwo i UE są stronami wielu z głównych międzynarodowych (wielostronnych) traktatów dotyczących prawa autorskiego, takich jak Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) o prawie autorskim (WCT), Traktat WIPO 1 2 3 Trwają negocjacje ze Zjednoczonym Królestwem zmierzające do zawarcia umowy o wystąpieniu. Ponadto, zgodnie z art. 50 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, Rada Europejska, w porozumieniu ze Zjednoczonym Królestwem, może jednomyślnie zadecydować, że Traktaty przestaną być stosowane z późniejszą datą. Państwo trzecie to państwo niebędące członkiem UE.
o artystycznych wykonaniach i fonogramach (WPPT) 4 oraz Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) 5. 6 Zgodnie z obowiązkami wynikającymi z tych umów, w szczególności zgodnie z zasadami traktowania narodowego i największego uprzywilejowania obywateli i osób prawnych spełniających kryteria uzyskania ochrony w ramach porozumienia TRIPS, od dnia wystąpienia międzynarodowe ramy prawne będą miały zastosowanie do: ochrony praw autorskich i praw pokrewnych (np. wyłączne prawa autorów do zwielokrotniania, rozpowszechniania, najmu, udostępniania i podawania do publicznej wiadomości; oraz, w stosownych przypadkach, również prawa przysługujące podmiotom praw pokrewnych takim jak producenci fonogramów, artyści wykonawcy i organizacje radiowe i telewizyjne); czasu trwania ochrony praw autorskich i niektórych praw pokrewnych; obowiązków dotyczących zabezpieczeń technicznych oraz informacji o zarządzaniu prawami; baz danych, z wyjątkiem poniżej opisanych przypadków; programów komputerowych, topografii układów scalonych; egzekwowania praw autorskich (jako praw własności intelektualnej, o których mowa w części 3 TRIPS), w tym środków kontroli granicznej. Należy zauważyć, że w wyżej wymienionych wielostronnych umowach międzynarodowych nie przewiduje się tego samego rodzaju lub poziomu ochrony w odniesieniu do niektórych praw ani związanych z nimi wyjątków lub ograniczeń, jakie są obecnie uregulowane w dorobku prawnym UE w dziedzinie praw autorskich. Ponadto dorobek prawny UE przewiduje pewne formy lex specialis lub szczególne środki transgraniczne na korzyść podmiotów praw autorskich lub użytkowników na rynku wewnętrznym bądź zarządzanie prawami. Przepisy te nie mają odpowiedników w konwencjach międzynarodowych. W tym kontekście wystąpienie Zjednoczonego Królestwa będzie miało w szczególności następujące konsekwencje w dziedzinie praw autorskich i praw pokrewnych: 4 5 6 http://www.wipo.int/treaties/en/ https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/trips_e.htm Ponadto, w przeciwieństwie do UE, Zjednoczone Królestwo jest stroną Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych. Na podstawie art. 1 ust. 4 WCT (Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) o prawie autorskim), UE jest jednak zobowiązana do stosowania art. 1 21 konwencji berneńskiej oraz załącznika do niej. 2
2. KONKRETNE SKUTKI W DZIEDZINIE PRAW AUTORSKICH Nadawcy: dyrektywa 93/83/EWG w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową 7 przewiduje między innymi, że publiczny przekaz satelitarny pojawia się wyłącznie w państwie członkowskim, w którym wprowadzane są sygnały nadawcze. Dyrektywa ustala w ten sposób lokalizację działań istotnych z punktu widzenia praw autorskich do celów udzielania licencji. W związku z tym, chcąc wyemitować utwór lub inny przedmiot objęty ochroną, nadawcy muszą weryfikować prawa do tego utworu lub przedmiotu wyłącznie w państwie członkowskim, w którym wprowadza się sygnał. Począwszy od dnia wystąpienia nadawcy ze Zjednoczonego Królestwa świadczący transgraniczne usługi przekazu satelitarnego dla klientów w UE nie będą już mogli korzystać z mechanizmu przewidzianego w dyrektywie i będą musieli weryfikować prawa we wszystkich państwach członkowskich, do których dociera sygnał. Podobnie nadawcy w UE nie będą już mogli korzystać z mechanizmu przewidzianego w dyrektywie w przypadku świadczenia transgranicznych usług przekazu satelitarnego dla klientów w Zjednoczonym Królestwie i będą musieli zapewnić weryfikację praw wszystkich właściwych podmiotów, jeżeli będą chcieli nadawać sygnał w Zjednoczonym Królestwie. Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi (prawa do utworów muzycznych do korzystania online): art. 30 dyrektywy 2014/26/UE w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym 8 zobowiązuje organizacje zbiorowego zarządzania do reprezentowania w niektórych przypadkach innych organizacji zbiorowego zarządzania w sprawach licencji wieloterytorialnych (dotyczących praw do utworów muzycznych dla wykorzystania online). Począwszy od dnia wystąpienia organizacje zbiorowego zarządzania w UE nie będą zobowiązane do reprezentowania organizacji zbiorowego zarządzania z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie w sprawach licencji wieloterytorialnych zgodnie z art. 30 dyrektywy 2014/26/UE i odwrotnie. Utwory osierocone: niektóre instytucje kulturalne w UE mogą korzystać z systemu wzajemnego uznawania utworów osieroconych przewidzianego w dyrektywie 2012/28/UE w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych 9. System ten pozwala na digitalizację i udostępnianie w internecie we wszystkich państwach członkowskich utworów uznanych za utwory osierocone w jednym państwie członkowskim. 7 8 9 Dyrektywa Rady nr 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową, Dz.U. L 248 z 6.10.1993, s. 15. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym, Dz.U. L 84 z 20.3.2014, s. 72. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/28/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych, Dz.U. L 299 z 27.10.2012, s. 5. 3
Począwszy od dnia wystąpienia mechanizm wzajemnego uznawania przewidziany w dyrektywie 2012/28/UE nie będzie już miał zastosowania w relacjach między Zjednoczonym Królestwem a UE. W związku z tym utwory osierocone, które zostały uznane w Zjednoczonym Królestwie przez dniem wystąpienia, nie będą już uznawane w UE na podstawie dyrektywy 2012/28/UE. To samo będzie dotyczyć utworów osieroconych uznanych w UE, ponieważ system wzajemnego uznawania ustanowiony w dyrektywie 2012/28/UE nie będzie już dostępny w Zjednoczonym Królestwie. W konsekwencji oznacza to, że wykorzystywanie utworów osieroconych ze Zjednoczonego Królestwa, dozwolone na mocy dyrektywy, w szczególności udostępnianie w internecie, nie będzie już dopuszczalne dla instytucji kulturalnych w UE i vice versa. Dostęp do opublikowanych utworów dla osób niewidomych, słabowidzących i osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem Dyrektywa (UE) 2017/1564 w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z określonych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi z korzyścią dla osób niewidomych, osób słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem 10 wprowadza obowiązkowy wyjątek, z którego mogą korzystać osoby niewidome, osoby słabowidzące i osoby z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem oraz upoważnione podmioty działające w imieniu tych osób. Dyrektywa przewiduje ponadto, że takie upoważnione podmioty mogą powoływać się na wyjątek na rzecz beneficjenta lub upoważnionego podmiotu w innym państwie członkowskim oraz że beneficjenci lub upoważnione podmioty mogą mieć dostęp do kopii w dostępnych formatach od upoważnionego podmiotu mającego siedzibę w którymkolwiek państwie członkowskim. Począwszy od dnia wystąpienia osoby w Zjednoczonym Królestwie nie będą już mogły uzyskać od upoważnionych podmiotów w UE kopii w dostępnych formatach zgodnie z dyrektywą (UE) 2017/1564. Upoważnione podmioty i beneficjenci w UE również nie będą mogli uzyskać kopii w dostępnych formatach od upoważnionych podmiotów w Zjednoczonym Królestwie. Wymiana kopii w dostępnych formatach między UE a państwami trzecimi, które ratyfikowały traktat z Marrakeszu 11, jest regulowana rozporządzeniem (UE) 2017/1563 12 w sprawie transgranicznej wymiany między Unią a państwami trzecimi kopii w dostępnych formatach określonych utworów i innych przedmiotów 10 11 12 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1564 z dnia 13 września 2017 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z określonych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi z korzyścią dla osób niewidomych, osób słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, Dz.U. L 242 z 20.9.2017, s. 6. Dyrektywa musi zostać przetransponowana do dnia 11 października 2018 r. Traktat z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1563 z dnia 13 września 2017 r. w sprawie transgranicznej wymiany między Unią a państwami trzecimi kopii w dostępnych formatach określonych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi z korzyścią dla osób niewidomych, osób słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, Dz.U. L 242 z 20.9.2017, s. 1. Rozporządzenie będzie stosowane od dnia 12 października 2018 r. 4
chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi z korzyścią dla osób niewidomych, osób słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem. Należy zauważyć, że Zjednoczone Królestwo nie jest obecnie stroną traktatu z Marrakeszu. Możliwości przenoszenia treści online: zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1128 w sprawie transgranicznego przenoszenia na rynku wewnętrznym usług online w zakresie treści 13 uznaje się, że świadczenie usługi online w zakresie treści na rzecz abonenta, który jest czasowo obecny w państwie członkowskim, jak również dostęp do tej usługi i korzystanie z niej przez abonenta, ma miejsce wyłącznie w państwie członkowskim zamieszkania abonenta. Począwszy od dnia wystąpienia osoby zamieszkałe w Zjednoczonym Królestwie nie będą już mogły korzystać ze swoich abonamentów na treści cyfrowe podczas podróży do UE, a dostawca usług online w zakresie treści z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie będzie musiał spełnić wymogi przepisów danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich UE, w których zamierza świadczyć usługi swoim abonentom, w tym wymogi dotyczące weryfikacji wszystkich praw mających zastosowanie do tych państw członkowskich. Prawo sui generis do baz danych: art. 7 dyrektywy 96/9/WE w sprawie ochrony prawnej baz danych 14 przyznaje pod pewnymi warunkami ochronę producentom baz danych w państwach członkowskich UE ( prawo sui generis do baz danych ). Art. 11 dyrektywy 96/9/WE ogranicza krąg beneficjentów ochrony na mocy prawa sui generis do producentów baz danych (lub uprawnionych), którzy są obywatelami państwa członkowskiego UE i zwykle zamieszkują na terytorium UE, bądź są spółkami lub firmami utworzonymi zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego UE (i mającymi siedzibę, zarząd lub przedsiębiorstwo główne na terytorium UE). Począwszy od dnia wystąpienia obywatele Zjednoczonego Królestwa (chyba że zwykle zamieszkują w UE) i spółki lub firmy utworzone zgodnie z ustawodawstwem Zjednoczonego Królestwa nie będą już uprawnieni do uzyskania lub utrzymania prawa sui generis do baz danych w UE 15. Z kolei obywatele państw członkowskich UE i unijne spółki lub firmy nie będą uprawnieni do uzyskania lub utrzymania prawa sui generis do baz danych w Zjednoczonym Królestwie. 13 14 15 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1128 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie transgranicznego przenoszenia na rynku wewnętrznym usług online w zakresie treści, Dz.U. L 168 z 30.6.2017, s. 1. Rozporządzenie to stosuje się od dnia 1 kwietnia 2018 r. Dyrektywa 96/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych, Dz.U. L 77 z 27.3.1996, s. 20. Ogólne informacje o prawie autorskim można znaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej dotyczącej jednolitego rynku cyfrowego: https://ec.europa.eu/digital-single- UE dąży do tego, by w umowie o wystąpieniu uzgodnić ze Zjednoczonym Królestwem rozwiązania dotyczące baz danych objętych ochroną przed dniem wystąpienia. Podstawowe elementy stanowiska UE dotyczącego praw własności intelektualnej (w tym oznaczeń geograficznych) dostępne są pod adresem: https://ec.europa.eu/commission/publications/position-paper-intellectual-property-rightsincluding-geographical-indications_en. 5
market/en/policies/copyright. W razie potrzeby na stronach tych będą zamieszczane dodatkowe informacje. Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii 6