SIŁA ARGUMENTACJI, CZYLI JAK NAPISAĆ ROZPRAWKĘ MATURALNĄ
Egzamin maturalny poziom podstawowy poziom rozszerzony pisemny ustny pisemny test wypracowanie wypracowanie rozprawka problemowa interpretacja utworu lirycznego szkic lub rozprawka problemowa interpretacja porównawcza utworów literackich
ROZPRAWKA PROBLEMOWA
CEL ROZPRAWKI Sprawdzenie umiejętności: ukierunkowanej analizy i interpretacji tekstu epickiego lub dramatycznego, odwoływania się do trafnie wybranych kontekstów literackich / kulturowych, tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej.
BUDOWA ZADANIA 1. Problem: Samotność szansa czy ograniczenie? 2. Polecenie wskazujące czynności i zakres odwołań do tekstów kultury: Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu Wilka stepowego oraz do innych tekstów kultury. 3. Wymóg minimalnej długości: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów. 4. Załączony tekst.
SCHEMAT ROZPRAWKI WG MARII JĘDRYCHOWSKIEJ
ETAPY PRACY Zrozumieć analiza tematu, ewentualny dialog z tematem, korekty Szukać plan psychologiczny tekstu, weryfikacja i hierarchizacja Konstruować plan logiczny, selekcja Redagować pisanie rozprawki, korekta
CZYNNOŚCI PRZYGOTOWAWCZE a) analiza tekstu, b) postawienie tezy, c) dodatkowe teksty kultury.
BUDOWA ROZPRAWKI Trzy części: wstęp (wprowadzenie) rozwinięcie zakończenie (podsumowanie)
FUNKCJE WSTĘPU wprowadza czytelnika w problematykę, której poświęcone będzie rozwinięcie (musi być ogólny i rzeczowy), zachęca do lektury całości wypracowania, budzi zainteresowanie czytelnika (powinien być atrakcyjny), przedstawia stanowisko autora wobec problemu podanego w temacie (powinien zawierać tezę).
POSTACIE WSTĘPU Najczęściej: ogólna refleksja nad zagadnieniem, którego dotyczy temat, przytoczenie i analiza pytania zawierającego problem, określenie zakresu argumentacji dla rozwinięcia.
BUDOWANIE WSTĘPÓW Przykład 1 Wstęp pogłębiony, rozbudowany. Autor/ka wykazał się elokwencją i erudycją pozaliteracką (odwołanie do Maslowa).
BUDOWANIE WSTĘPÓW Przykład 2 Wstęp zawiera hipotezy w formie filozoficznych, egzystencjalnych pytań.
ROZPOCZYNANIE BEZPOŚREDNIO OD TEZY LUB ODWOŁAŃ DO TEKSTÓW LITERACKICH W zasadzie można tu mówić o braku wstępu: Przykład 3 Przykład 4
OGÓLNIKI Przykład 5 W zacytowanym wstępie uczeń zapisał refleksję o tym, że niezależnie od okoliczności samotność jest częścią natury człowieka, dotyka każdego, choć jej źródło może być dwojakie: własny wybór lub okoliczności. I trudno się z tym stwierdzeniem nie zgodzić, jednak jest to tak zwana prawda obiegowa, oczywistość, banał.
NIEUZASADNIONE ODWOŁANIA DO DOŚWIADCZEŃ OSOBISTYCH Przykład 6 Przykład 7 Takie odniesienia do własnych doświadczeń w nieuchronny sposób trywializują tekst, dlatego należy ich unikać.
DYSFUNKCJONALNOŚĆ WSTĘPU Niektóre wstępy są niefunkcjonalne, nie wprowadzają w problem, ale stanowią sztucznie wykreowany schemat, szablon tworzący początek pracy, a będący w istocie powtórzeniem tematu np.: Przykład 8 Przykład 9 Przykład 10 Przykład 11
FUNKCJE ROZWINIĘCIA Przedstawiamy w nim argumentację. Składają się na nią poszczególne argumenty i przykłady, czyli dowody świadczące na rzecz tezy. Od argumentów wymaga się w zasadzie jednej własności: żeby były przekonujące. Będą takie, jeśli pozostaną: rzeczowe, czyli zostaną oparte na faktach (zagadnieniach, motywach) świadczących na rzecz naszej tezy, odpowiednio wyłożone, to znaczy nadamy im odpowiednią, zgodną z wymogami retoryki, formę językową i przedstawimy w odpowiedniej kolejności.
Unikać pokusy wielosłowia
PO CO JEST ZAKOŃCZENIE? Finis coronat opus
FUNKCJE ZAKOŃCZENIA Zakończenie można uznać za udane, jeśli: zręcznie podsumowuje przedstawione w rozwinięciu rozważania (np. w postaci trafnej, błyskotliwej puenty), skłania czytelnika do refleksji nad przedstawionym problemem i jego rozstrzygnięciem.
PRZYKŁADOWE WYPRACOWANIA Wypracowanie 1 Wypracowanie 2 Wypracowanie 3
ETAPY PRZYGOTOWANIA ROZPRAWKI analiza problemu podanego w temacie ukierunkowana lektura i analiza tekstu załączonego do tematu sformułowanie tezy zgromadzenie wymaganej liczby przykładów zaczerpniętych z tekstów kultury ustalenie kolejności prezentacji argumentów
ODWOŁANIA DO TEKSTÓW KULTURY Ich celem jest ukierunkowane na problem podany w poleceniu przywoływanie tekstów w taki sposób, by przyjętą tezę umacniać (nawet jeśli stosujemy również argumenty przeciw, żeby skonfrontować je z argumentami za ). Wymagają zrozumienia problemu i odpowiedniej znajomości tekstów.
JAK SZUKAĆ ODPOWIEDNICH TEKSTÓW? Powinny zawierać analogiczne: SYTUACJE FABULARNE MOTYWY LUB ICH KOMBINACJE WARTOŚCI TYPY POSTACI MOTYWACJE DZIAŁANIA POSTACI. Kategorii może być więcej i nie muszą występować wszystkie naraz. Zazwyczaj poszukiwać będziemy zbieżności jednej lub dwu z nich.
KRYTERIA OCENIANIA
Czym jest gatunek dla komunikacji językowej? Jak się ma gatunek do tekstu?
gatunek tekst typ wypowiedzi (abstrakcyjny model, wzorzec) okaz danego typu (konkretna wypowiedź)
POWIĄZANIE GATUNKU WYPOWIEDZI Z NADRZĘDNYM CELEM WYPOWIEDZI: Intencja Funkcja z punktu widzenia nadawcy z punktu widzenia odbiorcy
GATUNKI WYPOWIEDZI Gatunki narracyjne i opisowe argumentacyjne i refleksyjne opowiadanie rozprawka opis (sytuacji, przeżyć, podanie przedmiotu, w tym: dzieła list motywacyjny sztuki) interpretacja utworu sprawozdanie (z lektury, filmu, literackiego (np. rozprawka spektaklu, ze zdarzenia z interpretacyjna, szkic życia) interpretacyjny) życiorys referat charakterystyka postaci recenzja
GATUNKI WYPOWIEDZI Gatunki narracyjne i opisowe argumentacyjne i refleksyjne opowiadanie rozprawka opis (sytuacji, przeżyć, podanie przedmiotu, w tym: dzieła list motywacyjny sztuki) interpretacja utworu sprawozdanie (z lektury, filmu, literackiego (np. rozprawka spektaklu, ze zdarzenia z interpretacyjna, szkic życia) interpretacyjny) życiorys referat charakterystyka postaci recenzja
MODELE GATUNKOWE biegun obiektywizmu biegun subiektywizmu
NADAWCA Piszący rozprawkę wciela się w role (wszystkie jednocześnie lub tylko niektóre): człowieka obserwującego, człowieka interpretującego, człowieka wątpiącego, człowieka poszukującego.
INTENCJE KOMUNIKACYJNE NADAWCY Chce poinformować, że ma poglądy na jakiś temat (lub ich poszukuje) oraz chce przekonać odbiorcę, że ma rację i /lub może być partnerem w dyskusji o świecie.
ZOBIEKTYWIZOWANE NARZĘDZIA ROZUMOWANIA 1. argumenty 2. przejrzysta konstrukcja wywodu ( otwarcie rozumowania udowadnianie sądów podsumowanie rozważań)
BŁĘDY LOGICZNE Płacz Makbeta słyszy sługa sąsiadującego z Tebami królestwa. Jagna jest córką kobiety, która chce wydać córkę za 7 morgów ziemi. Boryna jest człowiekiem nerwowym, porywczym a zarazem opanowanym. Głównymi bohaterami Chłopów są Boryna, syn jego Antek, żona Antka Hanka oraz jej matka Kowalska. Bohatera zaskakuje przepowiednia dotycząca jego przyjaciela Banka. Mówiła ona o tym, że będzie on płodził dzieci Makbetowi. Makbet zapytał ją, że jakby chybili to co wtedy? Lady Makbet kazała mu obserwować swoje męstwo, to na pewno nie chybią.
BŁĘDY STYLISTYCZNE Izabela jest zrozpaczona, przyzwyczajona do luksusów, a tu nagle klops. Florentyna chwyta Izabelę za rękę i pyta się jej czy wszystko jest OK? Diabeł przyszedł, aby człowieka zdołować. We wsi miano grubej ryby należy do Boryny. Jak go Antek wkurzał, to Boryna się unosił.
ZŁOTE MYŚLI Kłótnia u Borynów, jak każdy konflikt, zaczęła się na ziemi, a skończyła na kobiecie.
MINIMUM SŁÓW, MAKSIMUM TREŚCI : Fragment pochodzi z Dziadów Reymonta. Bohaterem jest Andrzej Boryna, właściciel największego majątku w Bronowicach. Innym tragicznym bohaterem dramatu antycznego jest Edyp z powieści Juliusza Słowackiego "Antygona" opublikowanej w 320 r. p. n. e.
BŁĘDY JĘZYKOWO - STYLISTYCZNE niejednorodność stylu: występowaniem w jednej pracy terminów historycznych bądź historycznoliterackich obok poetyzmów oraz kolokwializmów, brak słownictwa z zakresu poetyki, obecność wyrazów i sformułowań potocznych, połączenie stylu poetycko-eseistycznego ze stylem praktycznej relacji oraz ze stereotypami językowymi
BŁĘDY JĘZYKOWO - STYLISTYCZNE niezamierzony efekt komiczny, np. bohaterowie,,trudnią się zbrodnią, dziewczyna,,do naga obdarta,,,mieszkańcy rynsztoków, zastosowanie cudzysłowu ma usprawiedliwiać nieudolność stylistyczną, usiłowanie naśladowania naukowego stylu opracowań, wielosłowie, innym razem skrót myślowy zakłócające jasność stylu.
WSTĘP ROZWINIĘCIE ZAKOŃCZENIE Kolejne cząstki rozwinięcia 1, 2, 3, 4 A - wprowadzenie B - przywołanie tematu, teza lub hipoteza C zapowiedź cząstek rozwinięcia C przypomnienie podjętych problemów B konkluzja (uogólnienie) A zasygnalizowanie możliwych innych ujęć
Rozprawka to uporządkowany produkt finalny jakiegoś rozumowania. Rozprawka to gatunek, w którym funkcja informatywna i funkcja impresywna wyznaczają porządek logiczny i językowo-stylistyczny tekstu. Rozprawka to argumentacyjny tekst zobiektywizowany.
Egzamin maturalny z języka polskiego od 2015 roku Charakterystyka części II arkusza Kryteria oceniania rozprawki A. sformułowanie stanowiska 6 pkt. B. uzasadnienie stanowiska 18pkt. C. poprawność rzeczowa 4 pkt. D. zamysł kompozycyjny 6 pkt. E. spójność lokalna 2 pkt. F. styl tekstu 4 pkt. G. poprawność językowa 6 pkt. H. poprawność zapisu 4 pkt.
Kumulatywny charakter podstawy programowej z języka polskiego w świetle egzaminów zewnętrznych (sprawdzian, egzamin gimnazjalny, egzamin maturalny)
Gimnazjum 1. *Jan Kochanowski wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII) 2. *Ignacy Krasicki wybrane bajki 3. Aleksander Fredro *Zemsta 4. Adam Mickiewicz *Dziady cz. II 5. *Henryk Sienkiewicz wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy, Potop) LEKTURY Z GWIAZDKĄ Szkoła ponadgimnazjalna 6. *Bogurodzica 7. *Jan Kochanowski wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm 8. Adam Mickiewicz *Dziadów część III 9. Adam Mickiewicz *Pan Tadeusz 10. Bolesław Prus *Lalka 11. Stanisław Wyspiański *Wesele 12. *Bruno Schulz wybrane opowiadanie 13. Witold Gombrowicz *Ferdydurke
I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje Tkając, lejąc w się wszytko, póki zstawa szyje; Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami: Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami. Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie, Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie; Jan Kochanowski Pieśń o dobrej sławie
BIBLIOGRAFIA Jak przygotować i napisać rozprawkę maturalną. Poradnik, Bobiński, A. Brożek, W. Kozak, IBE A. Mikołajczuk, Modele gatunkowe tekstu pisanego przez uczniów na egzaminie maturalnym, [w:] Poradnik Językowy nr 1/2013. http://www.ibe.edu.pl/pl/media- prasa/aktualnosci-prasowe/350- ujawniamy-arkusz-zadan-diagnozyprzedmaturalnej-z-jezyka-polskiego Adam Brożek, Prezentacja przygotowana na szkolenie: Planowanie pracy nauczyciela polonisty na IV etapie, Sulejówek, 24-26 X, 26-28 XI 2014 r.