Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Mówiąc o seryjnych zabójstwach, warto na samym początku wspomnieć o jego podstawowych, charakterystycznych cechach. Pierwszą z nich, która pozwala na odróżnienie zabójstwa seryjnego od innych wielokrotnych zabójstw jest powtarzalność (seryjność) z większą lub mniejszą częstotliwością, często nasilającą się w miarę upływu czasu. Nie można jednak z góry ustalić liczby zabójstw, która kwalifikuje je do terminu seryjne, bowiem zdarzały się przypadki, w których zabójca o jednoznacznych predyspozycjach do seryjności został ujęty po pierwszym, co wykluczałoby go z kręgu sprawców sklasyfikowanych jako seryjnych. Wspólną cechą zabójców seryjnych jest fakt, iż po dokonaniu pierwszego zabójstwa, wykonują swoje dzieło do śmierci, aresztowania lub co czasami się zdarza popełnienia samobójstwa. Odróżniają ich tylko odstępy czasu między atakami, które u jednych trwają kilka godzin, a u innych wiele lat. Dlatego nie można wyznaczyć częstotliwości działania sprawcy wymaganej do kwalifikacji jego czynów jako seryjnych 1. Kolejną cechą seryjnego zabójstwa jest jego metoda jeden na jednego. Dzięki temu, sprawca czuje się bardziej bezpiecznie, gdyż ma on świadomość, że nikt więcej oprócz niego nie wie o zbrodni. Takie działanie uniemożliwia jednocześnie zawiadomienie organów ścigania o popełnionej zbrodni oraz ogranicza możliwość zapobiegnięciu jej. Kolejną cechą charakterystyczną seryjnych zabójstw jest całkowity brak związku pomiędzy ofiarą, a sprawcą. Termin zabójstwo seryjne zostało użyty po raz pierwszy w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku przez agenta FBI Roberta Resslera oraz przez współpracującego z waszyngtońską policją dr Roberta D. Kepela. Specjalizowali się oni w profilowaniu i prowadzili intensywne badania nad sylwetką seryjnych zabójców, których spotęgowana liczba rozpoczęła swoją działalność w owych czasach. Ressler zwykł nazywać też seryjne zabójstwa zabójcami obcych, choć, jak sam przyznaje, znane są też przypadki kiedy sprawcy znali swoje ofiary 2. Przyczyn przestępczych zachowań człowieka należy poszukiwać praktycznie w każdym obszarze ludzkiego życia, a więc zarówno w predyspozycjach samej jednostki, jak i we wpływach otoczenia. Uzasadnia to zatem przyjęcie stanowiska komplementarnego. Próba poszukiwania wyjaśnień w jednym obszarze czynników nie daje pełnego obrazu funkcjonowania jednostki. Z tego też względu znaczenie etiologiczne mogą mieć zarówno czynniki biopsychiczne, społeczne, czy sytuacyjne. Problematyka przestępczości kobiet, w porównaniu z problematyką przestępczością mężczyzn jest zdecydowanie mniej poznana i opisana. Dotyczy to także, a może nawet w szczególności, problema- 1 I. Jastrzębska, Charakterystyka i pojęcie zabójstwa seryjnego [w:] Profilowanie kryminalne (red.) J. Konieczny, M. Szostak, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska Sp. Z o.o., Warszawa 2001, s. 63. 2 R. K. Ressler, T. Shachtman, Whoever Fights Monsters, New York 1993, s. 32. 220

tyki zabójstw dokonywanych przez kobiety. Wynika to przede wszystkim z mniejszego nasilenia tego typu zachowań wśród kobiet, a zatem ustalenia empiryczne są mniej wszechstronne 3. Jednak nie do końca należy podzielić zdanie autorki. Trzeba zaznaczyć, że to w Polsce, w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi, kobieca przestępczość nie doczekała się, aż tak dogłębnej analizy tego problemu. Należy więc wspomnieć o poglądachnajważniejszych polskich autorytetów w tej dziedzinie. Pogląd Batawii, który znajduje zastosowanie również w kryminologii kobiet, przedstawia się następująco. Opowiada się on za tym, że to co skłania daną jednostkę do popełnienia przestępstwa to czynniki zewnętrzne. Nie istnieją żadne uwarunkowania psychiczne, czy stany chorobowe, które popychają sprawcę do popełnienia przestępstwa. Mogą jedynie one powodować to, iż jedne jednostki będą bardziej skłonne do popełnienia przestępstwa, niż inne. Z kolei zdaniem Tyszkiewicza, udział kobiet w popełnianiu przestępstw jest niewielki i sprowadza się jedynie do uczestniczenia obok mężczyzny, w popełnianiu przez niego przestępstwa. Przyczyn należy szukać w czynnikach społecznych i biopsychicznych, np. : odmienna socjalizacja, czy słabszy stan psychiczny kobiet. Zbieżne poglądy miał Lernel, który również przyczynę niskiej przestępczości kobiet widział w czynnikach społeczno-ekonomicznych i biologicznych. Natomiast zdaniem Błachut, czynniki biologiczne i socjologiczne, które mają wpływ na przestępczość kobiet, należy analizować łącznie i nie należy analizować przestępczości kobiet, porównując ją z przestępczością mężczyzn, gdyż logiczne jest, że takie różnice występują. Z kolei Hołyst, posługuje się pojęciem ogólnego syndromu przestępczości, który zawiera cechy podmiotu i cechy sytuacyjne. Wskazuje on, że należy łącznie analizować czynniki sytuacyjne, biopsychiczne, społeczne i socjalizacyjne. Na złożoność tego zjawiska, również zwraca uwagę Z. Majchrzyk, który skupia się na silnym kontekście sytuacyjnym czynu kobiet oraz teoriach wieloczynnikowych. Poszukiwanie źródeł zachowań przestępczych w czynnikach genetycznych, hormonalnych ma bardzo długą historię. Można mówić o uwarunkowaniach biologicznych w sensie nie tylko dziedziczenia obciążeń, czy konkretnych jednostek chorobowych, ale o wszelkiego rodzaju dysfunkcjach biologicznych, zwłaszcza powstałych w wczesnym okresie rozwojowym, który wpływa na dewiację i ma charakter pośredni, poprzez dewiacyjny rozwój moralny i społeczny jednostki 4. C. Lomroso i G. Ferrero wskazywali, że kobieta zbliża się do typu zbrodniarza z urodzenia i pod względem moralnym stoi dużo niżej od mężczyzny. Na podstawie badań anatomii i fizjologii kobiety ( mniejsza w porównaniu z mężczyzną waga, wzrost, słabsze owłosienie, mniejsza ilość czerwonych ciałek krwi) C. Lombroso i G. Ferrero próbowali udowodnić, że kobieta w porównaniu z mężczyzną pozostaje na stopniu rozwoju dziecięcego, co ostatecznie prowadziło ich do wniosku, że kobieta zarówno psychicznie, jak i fizycznie jest w istocie niedorozwiniętym mężczyzną. Z powodu niskiej inteligencji udział kobiet w zbrodni jest mały 5. Jego poglądy na człowieka - zbrodniarza odnoszą się przede wszystkim do mężczyzn, choć z pewnym upodobaniem i przekonaniem lansował tezę o kobiecie jako zbrodniarce i prostytutce. Przedstawiał na to wiele dowodów. Według niego, nie tylko czaszka 3 M. H. Kowalczyk, A. Latoś, Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruo 2016, s. 55-56. 4 Idem. 5 Idem. 221

odróżnia kobietę zbrodniarkę od nie zbrodniarki, ale też pomiary i anomalie miednicy, czynią podobniejszą miednicę żeńską do męskiej, niż do żeńskiej. Również wczesna siwizna u zbrodniarek zdarza się częściej niż u kobiet normalnych. Badając zaś sferę czuciową stwierdził, że 46,2% zbrodniarek posiada przytępione czucie, choć, jak sam zauważa, kobieta musi odczuć i mieć zadowolenie po spełnionym czynie. 6 C. Lombroso, oprócz dokonania wyżej wymienionego podziału, na kobietę zbrodniarkę i kobietę nie zbrodniarkę, wyróżnił jeszcze jeden, bardziej szczegółowy podział, na zbrodniarki z urodzenia i zbrodniarki z przypadku. Fizjonomia zbrodniarki z urodzenia jest zbliżona do fizjonomii mężczyzny. Cechuje ją niechęć do macierzyństwa, skłonność do rozpusty, gustowanie w męskich sportach, rozrywkach i strojach. C. Lomroso zauważa także, że oprócz wymienionych cech męskich zbrodniarka z urodzenia posiada jeszcze najgorsze cechy kobiece, jak mściwość, przebiegłość, okrucieństwo, kłamliwość. Ponadto wyróżnia się pewnymi charakterystycznymi cechami ciała: żuchwa jest znacznej objętości, spojrzenie dzikie, policzki wydatne, fizjonomia męska, wargi cienkie, meszek na twarzy. Zbrodniarkę z przypadku podzielił na dwie klasy: pierwsza obejmuje lżejsze przypadki zbrodniarek z urodzenia, do których zalicza zwłaszcza przestępczynie dokonujące zbrodni pod wpływem sugestii. Są to najczęściej zbrodnie przeciwko życiu i zdrowiu. Drugą klasę zbrodniarek z przypadku stanowią przestępczynie, które dopuszczają się przede wszystkim przestępstw przeciwko mieniu. Badania C. Lombroso zainspirowały także innych zwolenników antropologii kryminalnej poszukujących genezy zbrodniczych skłonności kobiet w cechach fizjonomicznych 7. Teoria C. Lamroso była przez wielu kryminologów modyfikowana w ten sposób, że kładli oni nacisk na inne, niż tylko biologiczne czynniki przestępstw. Do tej kategorii można zaliczyć m.in. Thomasa, według którego wpływ na przestępczość mają nie tylko biologiczne niskie instynkty, ale również pozycja w rodzinie i społeczeństwie. Thomas łączy przestępczość kobiet ze specyficzną kobiecą moralnością, przekładającą się na poczucie zgodności z prawem. Kobiety popełniają przestępstwa przede wszystkim wtedy, gdy są niezadowolone z pełnionych ról seksualnych 8. Natomiast Otto Pollak szukał przyczyn dokonywania przestępstw przez kobiety w ich samej naturze kobiecości. W swojej pracy Przestępczość kobiet, stawia innowacyjną tezę, że kobiety uczestniczą w przestępstwach proporcjonalnie do ich przedstawicielstwa w populacji i powtarzalności przestępstw dokonywanych przez mężczyzn. Mniejszy zakres i rozmiar uczestnictwa kobiet w zachowaniach przestępczych wynika stąd, że popełniają one tylko pewne typy przestępstw, trudniejsze do wykrycia lub rzadziej zgłaszane do organów sądowych. Inną przyczyną, może być również łagodniejsze traktowanie ich przez sądy 9. Formułuje on wniosek, że kobiety są mistrzyniami kłamstwa i obłudy i jest to jeden z elementów natury kobiecej. Co do łagodniejszego traktowania sprawczyń przez sądy, warto przytoczyć na ten temat poglądy dr hab. Magdaleny Budyn Kulik, 6 Z. Majchrzyk, Kiedy kobieta zabija, motywy, osobowośd, relacja sprawca-ofiara, strategie obronne, opinia sądowo psychologiczna stanu silnego wzburzenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyoskiego, Warszawa 2009, s.72. 7 M. H. Kowalczyk, A. Latoś, Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruo 2016, s. 56. 8 Z. Majchrzyk, Kiedy kobieta zabija motywy, osobowośd, relacja sprawca-ofiara, strategie obronne, opinia sądowo psychologiczna stanu silnego wzburzenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyoskiego, Warszawa 2009, s.77. 9 Z. Majchrzyk, Motywacje zabójczyo, alkohol i przemoc w rodzinie, Paostwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1998, s. 14. 222

która uważa, że obecnie morderczynie traktowane są przez prokuratorów i sąd jako zdecydowanie słabsza płeć, a kara zależy od rodzaju przestępstwa, rodzaju klasy społecznej z której pochodzi sprawczyni, oraz od tego, kim jest jej ofiara. Jak podaje dr hab. Magdalena Budyn-Kulik - można tu zauważyć pewną prawidłowość jeśli przestępne zachowanie traktowane jest jako niekobiece, bo np. zostaje popełnione z użyciem przemocy kobiety są traktowane bardziej surowo. Dodatkowo na niekorzyść sprawczyni zabijającej w obronie własnej mężczyznę wpływa to, czy jest zamężna. Jeśli nie jest mężatką sądy mają tendencję do surowszej kary. Jest to o tyle dziwne, że przy sądzeniu mężczyzn tego typu czynniki nie są w ogóle brane pod uwagę. Takie praktyki ze strony sądu nasuwają przypuszczenie, że morderczynie nie są traktowane obiektywnie. Jako powód takiego stanu rzeczy podaje się tendencję prokuratorów i sędziów do porównywania sprawczyń do żon, matek, córek, a im bliższy idealnemu wizerunkowi obraz sprawczyni, tym kara jest łagodniejsza 10. Starając się ustalić proces motywacyjny towarzyszący zabójstwom dokonywanym przez kobiety, dostrzega się jego złożoność. Uprawnia to do stwierdzenia, że zabójstwa są zachowaniami polimotywacyjnymi. Oznacza to, że poza jednym głównym motywem, jakim kierowała się sprawczyni i który zazwyczaj jest najbardziej czytelny, mogą występować także i inne dodatkowe działania. Ze względu na polimotywacyjność działania sprawczyń zabójstw pojawiają się sugestie, aby zastąpić termin motywu pojęciem procesu motywacyjnego 11. Sprawców zabójstw najczęściej się różnicuje na podstawie kryteriów motywacyjnych. Motywy zabójstw popełnianych przez kobiety mogą być różne i nie można dać tu jednakowej odpowiedzi. Według poglądów Majchrzyka, kobiety zabijają najczęściej zmotywacji zagrożeniowo - lękowej, motywacji chorobowej, poczucia krzywdy, zemsty lub próby wyrównania niesprawiedliwości społecznej. Z kolei zdaniem H. Janowskiej, główną przyczyną skłaniającą kobiety do popełnienia zabójstwa jest chęć usunięcia przeszkód w osiągnięciu określonych celów. Profilowanie jest to rodzaj techniki, która wspiera śledztwo, a jego budowanie jest procesem bardzo złożonym. Jest ona połączeniem wielu dziedzin: wiktymologii, kryminologii, medycyny sądowej i innych nauk pokrewnych jak np. prawo.słowo profilowanie łączone jest w różnorodne związki frazeologiczne z innymi wyrazami. Może więc występować zarówno jako profilowanie psychologiczne, czy też kryminalne. Głównym celem profilowania kryminalnego, jest dostarczenie jak najwięcej informacji na temat sprawcy, dzięki którym uda się go zidentyfikować i zatrzymać. Należy pamiętać, że profil kryminalny wskaże nam jedynie pewne typy osób, które mogłyby być sprawcą danego czynu, nie ma z kolei właściwości pozwalających na identyfikację indywidualną. Za ojca profilowania kryminalnego uważa się agenta specjalnego FBI - Roberta K. Rasslera. Stworzył on podział przestępstw w oparciu o charakterystykę behawioralną. Proces tworzenia profilu kryminalnego składa się z następujących etapów: zebrania danych, organizacji i integracji danych w celu dalszego procesu decyzyjnego, oceny przestępstwa, tworzenia profilu kryminalnego, działań dochodzeniowo- śledczych i aresztowania podejrzanego 12. Dokonując profilowania seryjnego zabój- 10 M. Budyn-Kulik Zabójstwo tyrana domowego. Studium prawnokarne i wiktymologiczne, Oficyna Wydawnicza Verba 2005, s.21. 11 M. H. Kowalczyk, A. Latoś, Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruo 2016, s. 72. 12 K. Gradoo, Zabójstwo wielokrotne. Profilowanie kryminalne, wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 38 40. 223

cy, w większości przypadków od razu wskazuje się nie na kobietę, a na mężczyznę. Jednak badanie materiału dowodowego z miejsca przestępstwa, informacji kryminalistycznych oraz wiktymologicznych może wskazywać na działanie kobiety. W większości przypadków jest to kobieta rasy białej, w przedziale wiekowym od 22 do 35 lat, gdzie sprawczyni znała swoją ofiarę. Miejscem działania zazwyczaj jest jej mieszkanie, czasem nawet dzielone z późniejszą ofiarą. Ich ofiarą najczęściej padają osoby najbliższe. Badania przeprowadzone przez R. Hale i A. Bolina wskazują, że kobiety najczęściej sięgają po truciznę (80% przypadkach). Pozostałe sposoby pozbawienia życia ofiary to: strzał z broni palnej, dźgnięcia ostrym narzędziem lub uderzenia tępym narzędziem, uduszenie odcięcie dopływu tlenu do płuc w wyniku zadzierzgnięcia, przyłożenia poduszki do twarzy ofiary, założenie foliowej torby na głowę, utopienie. Kobiety zabijają większości z finansowych motywów (74%), ale również z potrzeby kontroli (15%), przyjemności (11%) 13. Trzeba jednak przyznać, iż mimo ogromnego rozwoju nauki oraz istnienia tak wielu klasyfikacji kryminologicznych, nie można znaleźć jednej, prawidłowej odpowiedzi na pytanie, jakie są przyczyny popełniania przestępstw przez kobiety, w tym przez seryjne zabójczynie. Z kolei przez profilowanie psychologiczne, powinniśmy rozmieć opis danej osoby, który uzyskaliśmy przez przeprowadzenie wywiadu, obserwacji, czy badań psychologicznych. Zgodnie zpoglądem profesor Ewy Gruzy, profilowanie psychologiczne znajduje zastosowanie w pracy wykrywczej. Stanowi ono jedną zmetod wspomagających proces wykrywczy, wzałożeniu prowadzącą do wytypowania, a w konsekwencji do identyfikacji sprawcy zdarzenia. Efektem tego procesu jest stworzenie tzw. portretu psychologicznego nieznanego sprawcy i na jego podstawie typowanie, polegające na dopasowaniu stworzonego profilu do populacji i wybranie z niej osób pasujących do portretu. Należy zaznaczyć, że nie jest możliwe stworzenie takiego profilu, który umożliwiałby wskazanie konkretnej osoby. Zawsze jest to określenie grupowe, ułatwiające planowanie i podejmowanie działań zarówno operacyjnych, jak i procesowych 14. Choć zagadnienie zabójstw seryjnych jest przedmiotem wnikliwych badań zarówno praktyków, jak i teoretyków z zakresu kryminalistyki, kryminologii i psychologii od prawie trzydziestu lat, kiedy to, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, zaobserwowano ogromny wzrost tego typu zbrodni, brak jest jednolitej klasyfikacji seryjnych zabójstw oraz ich sprawców. Prawdopodobnie najpowszechniejszym z nich jest model stworzony przez agentów FBI Roberta K. Resslera, Ann W. Burgess i Johna E. Douglasa, opierający się na podziale zabójstw i zabójców ze względu na stopień ich zorganizowania. Nie mniej istotna jest również klasyfikacja uwzględniająca motywację sprawców, nieco rzadziej natomiast wyodrębniany jest model oparty na mobilności zabójcy. C. Kelleher uważa, że w stosunku do kobiet, podział na przestępstwa zorganizowane i niezorganizowane się nie sprawdza. Dlatego dokonał odpowiedniego podziału sprawczyń seryjnych zabójstw. Rozgranicza je ze względu na cechy ofiary i motyw zbrodni. Pierwszą grupę stanowią seryjne zabójczynie działające indywidualnie - są to kobiety dojrzałe, zorganizowane oraz społecznie i socjalnie przysto- 13 R. Hale, A. Bolin, The Female Serial Killer, [w:] R.M. Holmes, S.T. Holmes (ed.), Contemporary Prospectives on Serial Murder, London New Delhi 1998, s. 36 37. 14 E. Gruza, Psychologia sądowa dla prawników, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2009, s. 240. 224

sowane. Swoje ofiary atakują w ich domu bądź w ich miejscu pracy. Często stosują truciznę, śmiertelne zastrzyki albo stosują duszenie. Druga grupa to seryjne zabójczynie działające ze wspólnikami - często są to kobiety młode, złośliwe, agresywne, niezorganizowane. Zbrodni dokonują w różnych miejscach, głownie używają noża oraz broni palnej 15. Natomiast ze względu na motyw zbrodni i cechy charakterystyczne ofiary Holmes ideburger dzielą seryjnych morderców na: - wizjonerów: występują u nich psychotyczne symptomy, przede wszystkim halucynacje i urojenia. Ofiary są dobierane według jakiegoś szczególnego klucza. Może to być rasa, płeć, wiek czy też zawód lub wykształcenie. Wizjonerzy mogą być przekonani, że wypełniają boży plan; - misjonarzy: z reguły nie wykazują oni objawów choroby psychicznej. Zabijają, ponieważ uważają, że społeczeństwo musi się pozbyć określonej grupy społecznej; - maniaków władzy i mocy: głównym motywem działania sprawcy jest osiągnięcie całkowitej władzy i kontroli nad ofiarą. Odbywający się podczas takiego mordu akt seksualny nie ma na celu zaspokojenia seksualnego sprawcy, lecz przede wszystkim osiągnięcie dominacji nad ofiarą. Zdarzają się sytuacje, w których morderca dusi ofiarę, po czym stara się ją ocucić, aby ta błagała o życie. - hedonistów: wśród nich można wyróżnić następujące podgrupy: - zabójcy z lubieżności: zabijają, aby osiągnąć zaspokojenie seksualne. Wykazują skłonność do stosowania sadystycznych metod; - zabójcy zorientowani na emocje: zabijają dla podniecenia wywoływanego nowym doświadczeniem. w ich działaniu również dostrzegalny jest głęboki sadyzm; zabójcy zorientowani na komfort: zabójstwo nie jest traktowane jako cel sam w sobie, ale jako środek służący do osiągnięcia psychologicznej lub pieniężnej gratyfikacji. Wizjonerzy i misjonarze są mordercami ukierunkowanymi na czyn. Śmierć w tym przypadku jest szybka. Hedoniści natomiast są mordercami ukierunkowanymi na proces, w związku z czym śmierć następuje powoli 16. Ta typologia została oparta na wywiadach i studiach przypadków przeprowadzonych przez Holmesa i DeBurgera. Nie podano żadnych danych na temat liczby sprawców, z którymi przeprowadzono wywiady, ani żadnych informacji na temat sposobu generalizowania ich wypowiedzi w celu stworzenia kategorii tej typologii 17. Informacje na temat osobowości sprawczyń zabójstw, pochodzące z badań psychiatrycznosądowo-psychologicznych wykonywanych na użytek sądu, cechuje duże zróżnicowanie. Sylwetki kobiet oraz ich cechy osobowości ustalono w oparciu o wywiad i badania psychologiczne z zastosowaniem różnych technik. Przeważają rozpoznania psychopatii (nadpobudliwość, drażliwość, wybuchowość). Ze zmiennych osobowościowych, które najczęściej są oceniane, to ich formalne wykształcenie lub pomiar IQ. Są gorzej wykształcone od kobiet nie będących sprawczyniami agresji i przemocy. Niskie wykształcenie ogranicza ich możliwości zarobkowe, rzutuje na niski stopień społeczny, standard życia i ocenę partnera. Zabójczynie mają niską samoocenę co powoduje, że nie 15 C. Kelleher, Murder Most Rare: The Female Serial Killer, Westport 1998, s. 161. 16 A. Czerwioski, K. Gradoo, Seryjni mordercy, Warszawa 2001, s. 49 68. 17 S. J. Hicks, B. D. Sales, profilowanie kryminalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, s. 31. 225

doceniają swoich możliwości i zdolności, umniejszają swoje sukcesy. Oceniane są one jako nieśmiałe, wykazują większą tendencję do podporządkowania się regułom i nakazom, nawet jeśli ich wykonanie nie sprawia im żadnej przyjemności. Kobiety te mają zwiększone poczucie winy, zaprzeczają terrorowi, którego doświadczają i tłumią złość. Mają poczucie kontroli umiejscowionej bardziej wewnątrz ( zdolność jednostki do kontroli własnego życia), co przejawia się w przekonaniu, że nikt, oprócz nich samych,nie jest w stanie pomóc im w znalezieniu wyjścia z sytuacji. Jednak większość z nich tłumaczy swoje zachowanie i problemy przyczynami zewnętrznymi. Cecha agresywności występuje rzadziej u kobiet. Ze zmiennych osobowościowych, określających sprawczynie zabójstw, za najważniejszy uważa się poziom ichsprawności umysłowej. Wiąże się to z przekonaniem, że niska inteligencja utrudnia sprawczyniom rozsądne postępowanie, ocenę lub racjonalne rozwiązanie trudnych sytuacji. W diagnozach psychiatrycznych i psychologicznych, zwraca się uwagę na duży procent sprawczyń z zaburzeniami osobowości. Można wnosić, że zabójczynie z rozpoznaniem psychopatii cechuje wzmożona reaktywność emocjonalną 18.W większości przypadków, zabójczynie charakteryzują siępodejrzliwością, socjopatyczną strukturą osobowości oraz wrogością. Grupa seryjnych morderczyń jest zdecydowanie mało liczna. Kobieta jako zabójca, zawsze stanowiła pewnego rodzaju zjawisko anormalne. Przeciętnie mężczyźni są sprawcami 90% zabójstw i około 86% rozbojów. Kobiety popełniają najczęściej drobne przestępstwa, jak kradzieże, oszustwa finansowe itp. Zabójstwa dokonywane przez kobiety są zdecydowanie rzadsze. W profilowaniu kryminalistycznym stanowią poważny problem, gdyż kobiety, które dokonują zabójstw, zazwyczaj są metodyczne, dokładne i spokojne. Seryjne zabójczynie to 8% wszystkich zabójstw seryjnych w Stanach Zjednoczonych, ale równocześnie to 76% wszystkich seryjnych zabójstw na świecie. Zgodnie z dotychczas zebranymi danymi statystycznymi, kobiety do zabójstwa używają najczęściej trucizny, a ich najczęstszy motyw wiodący ma charakter ekonomiczny. Dla zabójstw dokonywanych przez kobiety została stworzona odrębna typologia, którą zbudowano na podstawie badań powalających odpowiedzieć na pytanie, czy seryjna zabójczyni działa sama, czy w porozumieniu z inną osobą 19. Bibliografia Literatura 1. Budyn-Kulik M., Zabójstwo tyrana domowego. Studium prawnokarne i wiktymologiczne, Oficyna Wydawnicza Verba 2005. 2. Czerwiński A., Gradoń K., Seryjni mordercy, Warszawa 2001. 3. Gradoń K., Zabójstwo wielokrotne. Profilowanie kryminalne, wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010. 4. Gruza E., Psychologia sądowa dla prawników, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2009. 18 Z. Majchrzyk, Kiedy kobieta zabija, motywy, osobowośd, relacja sprawca ofiara, strategie obronne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyoskiego, Warszawa 2009, s. 161 163. 19 B. Lach, Profilowanie kryminalistyczne, Wolters Kluwers SA, Warszawa 2014, s. 225. 226

5. Hale R., Bolin A., The Female Serial Killer, [w:] R.M. Holmes, S.T. Holmes (ed.), Contemporary Prospectives on Serial Murder, London New Delhi 1998. 6. Hicks S. J., Sales B. D., profilowanie kryminalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017. 7. Jastrzębska I., Charakterystyka i pojęcie zabójstwa seryjnego [w:] Profilowanie kryminalne (red.) J. Konieczny, Szostak M., Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska Sp. Z o.o., Warszawa 2001. 8. Kelleher C., Murder Most Rare: The Female Serial Killer, Westport 1998. 9. Kowalczyk M. H., Latoś A., Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016. 10. Kowalczyk M. H., Latoś A., Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016. 11. Kowalczyk M. H., A. Latoś, Żony, matki zabójczynie studium zwiktymizowanej zbrodni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016. 12. Lach, B. Profilowanie kryminalistyczne, Wolters Kluwers SA, Warszawa 2014. 13. Majchrzyk Z., Kiedy kobieta zabija, motywy, osobowość, relacja sprawca-ofiara, strategie obronne, opinia sądowo psychologiczna stanu silnego wzburzenia,, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009. 14. Majchrzyk Z., Kiedy kobieta zabija, motywy, osobowość, relacja sprawca-ofiara, strategie obronne, opinia sądowo psychologiczna stanu silnego wzburzenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009. 15. Majchrzyk Z., Kiedy kobieta zabija, motywy, osobowość, relacja sprawca ofiara, strategie obronne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009. 16. Majchrzyk Z., Motywacje zabójczyń, alkohol i przemoc w rodzinie, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1998. 17. Ressler R. K., Shachtman T., Whoever Fights Monsters, New York 1993. 227