Nowa Biblioteka nr 1 (16), 2015 Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Zakład Kultury Czytelniczej i Informacyjnej Uniwersytet Śląski w Katowicach e-mail: bbeata.p@poczta.onet.pl Konferencja Biblioteka, Książka, Informacja, Internet (Lublin, 16-17 października 2014 r.) W Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie dniach 16 i 17 października 2014 r. odbyła się konferencja naukowa z serii: Biblioteka, Książka, Informacja, Internet. Jej organizatorem był Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Jako cel postawiono zarówno przegląd stanu badań naukowych, jak i rozwiązań praktycznych w następujących obszarach tematycznych: 1. Biblioteki cyfrowe, repozytoria wiedzy, katalogi i bibliografie on- -line, księgarnie internetowe, e-książki, e-gazety/czasopisma i ich rola w społeczeństwie informacyjnym oraz gospodarce opartej na wiedzy. 2. Budowa otwartych zasobów naukowych i edukacyjnych. 3. Digitalizacja zasobów informacji i wiedzy. 4. Bibliometria i webometria. 5. Infobrokering. 6. Nauka 2.0. 7. Serwisy społecznościowe, blogi, dziennikarstwo obywatelskie jako formy dzielenia się wiedzą. 8. Kultura, nauka i edukacja w Internecie. Wygłoszono na te tematy dwadzieścia dwa referaty. Wszystkie w formie prezentacji. Wysłuchało ich około stu uczestników z całej Polski, bowiem brali w niej udział przedstawicie Uniwersytetu Łódzkiego,
142 Instytutu Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytutu Filologii Polskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie, Biblioteki Uniwersyteckiej UAM w Poznaniu i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu. Obecni byli też studenci kierunku Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo UMCS w Lublinie. Obrady uroczyście otworzyła i prowadziła pierwszy dzień obrad Maria Juda, dyrektor Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie. Pierwszym referentem był Zbigniew Osiński (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie). Jego wystąpienie Współczesna humanistyka w Internecie główne tendencje rozwojowe realiów funkcjonowania internetu i jego struktury. Omówił też przemiany, jakie następują w zakresie humanistyki, która staje się obecnie dyscypliną na wskroś nowoczesną, musi więc wykorzystywać różnorodne możliwości platformy cyfrowej, m.in. dostęp online do danych bibliograficznych, polskie i międzynarodowe katalogi OPAC, cyfrowe zasoby online, biblioteki cyfrowe czy repozytoria. Sformułował śmiałą i istotną tezę o cyfrowym zwrocie humanistyki. Następnie Gabriela Wasilewska (Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego), w wystąpieniu o intrygującym tytule Teatr jednego aktora Cambrige Journals na Uniwersytecie Łódzkim udowodniła tezę o jednym aktorze, jaki występuje niepodzielnie od 2012 r. na scenie bibliotecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Ukazała to na podstawie analizy wskaźników bibliometrycznych (IF i SCJI), oraz statystyki wypożyczeń czasopism humanistycznych z zakresu filozofii i filologii klasycznej, które poprzedziła uwagami o charakterze historycznym oraz wniosiem, iż wykorzystanie dostępnych czasopism nie zależy od samej biblioteki. Kolejny referat: Pracownik naukowy w sieci charakterystyka wybranych portali wymiany poglądów i wyników badań wygłosiła Lidia Jarska (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie). Wskazała w nim na zmiany, jakie zachodzą w strukturze współczesnego internetu. Zmuszają one badaczy do upowszechniania wyników badań własnych i wymiany informacji w Internecie. Omówiła także wybrane formy komunikacji umożliwiające wymianę takich informacji, dokonała analizy sposobów rejestracji i identyfikacji w serwisach polskich (Biblioteka Otwartej Nauki, profesor, portal naukowca) i międzynarodowych (academia.eu, mendeley, Springer, czy twitter, facebok, you tube). Następne wystąpienie również dotyczyło zmian zachodzących w komunikacji naukowej. A mówiłą o tym Lidia Mikołajuk (Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego). Wskazała naturalną konieczność tworzenia repozytoriów instytucjonalnych, których głównym celem jest upowszech-
Konferencja Biblioteka, Książka, Informacja, Internet 143 nianie wiedzy. Autorka zwróciła uwagę na cele, korzyści i etapy budowy łódzkiego repozytorium (X 2012) oraz działania promujące tę inicjatywę w środowisku naukowym. Sesję drugą rozpoczęła Agnieszka Bajor (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach) referatem: Recepcja publikacji dwudziestolecia międzywojennego we współczesnym piśmiennictwie bibliologicznym.prelegentka szczegółowo zaanalizowała indeks cytowań bibliograficznych CYT- BIN (2000-2010). Omówiła cele działalności CYTBIN (2002), dokonała szczegółowej charakterystyki typów dokumentów cytowanych w CYT- BINie (wydawnictwa zwarte, ciągłe, dokumenty legislacyjne, archiwalne, rozdziały w książkach, materiały konferencyjne, szara literatura) oraz podała charakterystyki dokumentów według języka, źródeł cytujących, autorów i tematyki publikacji. Następnie Beata Przewoźnik (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach) w referacie Górskie fora, blogi i serwisy społecznościowe jako forma wymiany informacji i komunikacji górskiej w Internecie dokonała podziału sposobów komunikacji górskiej w cyberprzestrzeni na: strony oficjalne (organizacji i instytucji), amatorskie (miłośnicy wspinaczki i sportów górskich, turystyki kwalifikowanej, prywatne strony ludzi gór ), komercyjne (szkoły wspinaczki i alpinizmu, firmy organizujące trekkingi). Zaprezentowała wybrane sposoby aktywności współczesnych wspinaczy i himalaistów: Kingi- Baranowskiej, Artura Bragiela, Jana Bragiela, Stanisława Biela, Anny Czerwinskiej, Oli Dzik, Grzegorza Gawlika, Tomasza Kowalika, Jerzego Kukuczki, Piotra Pustelnika, Krzysztofa Wielickiego, Andrzeja Zawady. Sesję przedpołudniową zakończyło wystąpienie Teresy Górniak (Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego): Miejsce i rola książki elektronicznej w systemie biblioteczno-informacyjnym szkoły wyższej. Autorka szczegółowo zaprezentowała wszystkie dziewięć etapów zarzadzania w tym zakresie (od ustalania i sformułowania polityki rozwoju, ustalenia budżetu, wyszukania źródeł dostępu, kryteriów oceny i selekcji, katalogowania i udostępniania, oceny efektywności). Sesję popołudniową rozpoczęła prezentacja firmy Fun Media z Wrocławia: Program darmowej nauki angielskiego w bibliotekach na przykładzie Funenglish. Przedstawiono ofertę projektów społecznoedukacyjnych adresowanych głównie do bibliotek publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem multimedialnej propozycji dla najmłodszych, jaką jest oferta angielski 123, realizowana z dużym powodzeniem w 600 bibliotekach na terenie całej Polski. Wystąpienie Sebastiana Kotuli (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie),Implemenetacja idei open source przybliżyło ideę open source, w aspekcie historycznym i współczesnym oraz jej współcześnie realizowane różnorodne formy wchodzące we wszystkie dziedziny i gałęzie społeczne, ekonomiczne, ekonomiczne, kulturalne.
144 Monika Sobczak-Waliś (Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Asnyka w Kalisza) w referacie Wydawnictwa lokalne w świecie cyfrowym. Stan prac na przykładzie XIX i XX wiecznych druków kaliskich szczegółowo przedstawiła stan jakościowy i ilościowy w zakresie prac nad drukami kaliskimi, obejmującymi cenne druki ulotne, czasopisma i regionalia. Ponadto ukazała ideę tworzenia kaliskiej Biblioteki cyfrowej jako potrzebnej do usystematyzowania problematyki druków kaliskich. Z kolei Żaneta Szerksznis (Biblioteka Uniwersytecka UAM w Poznaniu) w wystąpieniu Audiowizualne biblioteki cyfrowe w otwartym dostępie do wiedzy wybrane projekty edukacyjne omówiła potencjał naukowy, dydaktyczny i edukacyjny tkwiący w audiowizualnych bibliotekach cyfrowych, które stanowią obecnie szansę i wyzwanie dla współczesnej edukacji obsługującej pokolenie digital navites. Tytuł interesującego wystąpienia Kamila Stępnia (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie) brzmiał Wyszukiwania obrazu i wyszukiwanie obrazem w przestrzeni internetowej. Dotyczył strony wizualnej internetu i możliwości wykorzystania obrazu oraz koloru jako sposobu wyszukiwania. Prelegent ukazał różne strategie i schematy wyszukiwawcze umożliwiające poszukiwanie w przestrzeni internetu rzeczy bez nazwy. Pierwszy dzień obrad zakończył referat: Komunikacja w dobie nowych mediów. Co na to szkoła? Marleny Fota (Instytut Filologii Polskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego). Autorka ukazała reakcję współczesnej szkoły na rzeczywistość medialną, w jakiej uczestniczą uczniowie. Omówiła dostępne sposoby komunikowania się z młodym pokoleniem oraz możliwości i narzędzia, jakie można wykorzystać we współczesnej szkole (facebook, google+, blogi, skype, kommunikatory). Jako egzemplifację wybrała projekt moja edukacja realizowany w 315 szkołach w Polsce. Kolejną sesję rozpoczął prezentacją: Między digitalizacją, blogowaniem a bibliografią. O działaniach naukowych i edukacyjnych i popularyzacyjnych związanych z kolekcja komiksów w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu Rafał Wójcik (Biblioteka Uniwersytecka UAM w Poznaniu). Wskazał różnorodne działania kulturalne (wystawy, prelekcje), naukowe, (konferencje i spotkania), wydawnicze (Zeszyty Komiksowe, Kontekstowy MKS, katalogi), dokumentacyjne (Tajemnice Poznania, Kroniki Komiksowe Poznania), a także popularyzacyjne (blogi, publikacje tekstów), informacyjno-publicystyczne) jakie podjęto w zakresie zabezpieczania i popularyzacji komiksów w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu po 2008 r. Z kolei Natalia Pamuła-Cieślak (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) w prezentacji: Grywalizacja w bibliotekach obszary zastosowań, wykazała, po co bibliotekom grywalizacja i na wybranych przykładach (m.in. biblioteki w Singapurze, Fińskiej Biblioteki Narodowej) omówiła możliwości
Konferencja Biblioteka, Książka, Informacja, Internet 145 wykorzystania grywalizacji w bibliotekach w różnorodnych obszarach: marketingu bibliotecznego, edukacji, crowdsourcingu, zarządzana i organizacji. Wykazała, że istnieje możliwość skutecznego zastosowania dynamiki, mechaniki i estetyki gier do promowania pożądanych i skutecznych zachowań w sytuacjach i okolicznościach nie związanych z grami. Przedstawicielka gospodarzy Renata Malesa (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie) w referacie Biblioteki publiczne a wykluczenie informacyjne/cyfrowe (na przykładzie bibliotek lubelskich) zaprezentowała różnorodne działania dwóch wybranych bibliotek lubelskich: Miejskiej Biblioteki Publicznej m. H. Łopacińskiego i jej trzydziestu ośmiu filii oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego, gdzie podejmowano działania w zakresie skutecznego przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu obywateli (m.in. dostęp do komputera, warsztaty komputerowe, językowe, warsztaty fotografii cyfrowej). Ponadto ukazała kategorie osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, dokumenty międzynarodowe, programy, i instytucje, które powinny temu zjawisku przeciwdziałać. Kolejny referat na temat: OPAC współczesnej biblioteki akademickiej wygłosiła Izabela Swoboda (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach). Była to odpowiedź na pytanie, jak i w jakim stopniu OPAC bibliotek akademickich w Polsce wykorzystuje potencjał informacyjny tkwiący w formacie OPAC 21.W tym celu zbadano katalogi biblioteczne dwudziestu czterech bibliotek akademickich (uniwersyteckich, technicznych, medycznych, ekonomicznych, muzycznych, ASP, niepublicznych) obsługiwane przez różnorodne systemy biblioteczne (VIRTUA, ALEPH, HORIZON, KOHA, Prolib). Następnie wystąpiła Małgorzata Kowalska (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) z tekstem Edukacja 2.0 wyzwanie dla współczesnej biblio- i informatologii. Dokonała w nim szczegółowej analizy oferty dydaktycznej ośrodków kształcenia biblio- i informacyjnego w Polsce (programy i kierunki studiów), jak też analizy i oceny programów studiów (modułów kształcenia przedmiotów ogólnouczelnianych, kierunkowych/podstawowych, dyplomowych, fakultatywnych i specjalistycznych z zapytaniem, czy są one odpowiedzią na współczesne potrzeby rynku? Anita Has-Tokarz (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UMCS w Lublinie) w referacie Biblioteki i kolekcje książek dla dzieci i młodzieży jako narzędzie edukacji informacyjnej zaprezentowała dostępne dla najmłodszych biblioteki i kolekcje książek (m.in. children.eu), jako istotne i niezbędne źródło przygotowania się do życia w społeczeństwie informacyjnym, uświadamiania potrzeb informacyjnych dzieci, sposobu przeciwdziałania wykluczeniu informacyjnemu (information literacy).
146 Następnie Radosław Piątek, student kierunku informacja w e-społeczeństwie na UMCS w Lublinie w referacie: E- motoryzacja zasoby polskiego Internetu dotyczące motoryzacji analiza na przykładach, omówił wybrane aspekty zagadnienia w zakresie motoryzacji: portale producentów motoryzacyjnych (Forda, Fiat, Hondy) portale o tematyce motoryzacyjnej (m.in. autoświat.pl, motokillier.pl, automoto.pl.), fora dyskusyjne dotyczące motoryzacji (Alfaholicy) oraz blogi o tematyce motoryzacyjnej (m.in. stary japoniec, motodoradca, wirujące auta). A Anna Ciszewska (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) w wystąpieniu Serwisy dziennikarstwa obywatelskiego przejaw demokratyzacji życia czy ciekawość świata dokonała analizy aktywności uczestnictwa społeczeństwa obywatelskiego w tworzeniu się II obiegu na przykładzie trzech portali: Wiadomości 24.pl (2006), Interia 360.pl, kontekst24, oraz omówiła specyfikę publikacji i sposobów rejestracji w tych serwisach. Analizę poprzedziła rysem historycznym tworzenia się tego typu inicjatyw społecznych w Polsce (1994) i na świece (Indymedia 1990, Wikinews 2004, Donossy 1989). Ostatni referat: Technologie mobilne a dostęp do zasobów cyfrowych analiza wybranych przypadków zaprezentował Mariusz Jarocki (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu). Dokonał w nim porównania pięciu bibliotek światowych (m.in. Biblioteki Kongresu, Biblioteki Narodowej Australii, British Library, Francuskiej Biblioteki Narodowej, Niemieckiej Biblioteki Narodowej oraz polskich (Biblioteki Narodowej w Warszawie, Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, Polony), poprzez dostępne aplikacje ułatwiające skorzystanie z ze zbiorów online na tablecie, smartfonie czy innym ekranie. Na zakończenie podsumowania dokonał Zbigniew Osiński, kierownik Zakładu Informatologii IINiB UMCS w Lublinie, podziękował w imieniu organizatorów uczestnikom, wyraził satysfakcję z udanej konferencji, oraz sformułował wniosek, że propozycje usług bibliotecznych oferowanych przez biblioteki są zawsze determinowane i wyznaczane przez potrzeby użytkowników.