Wprowadzenie 1 2015, vol. 3, no. 7 Spis treści Wprowadzenie (Grażyna Krzyminiewska)... 3 Halina Zboroń Ekonomia społeczna a ekonomia rynku alternatywa czy dopełnienie?... 7 Karolina Nowak Dezintegracja aksjologiczna ekonomii społecznej... 20 Justyna Lewandowska-Bratek Współczesna gospodarka społeczna jako odpowiedź na niezaspokojone potrzeby społeczne Polaków... 35 Włodzimierz Kaczocha, Jan Sikora Gospodarcze społeczeństwo obywatelskie podmioty ekonomii społecznej... 57 Anna Waligóra Społeczne umocowanie przedsiębiorczości społecznej... 72 Michał Litwiński Satysfakcja z pracy w podmiotach ekonomii społecznej i firmach społecznie odpowiedzialnych... 82 Joanna Schmidt Specyfika zarządzania ludźmi w organizacjach pozarządowych jako szczególnym typie podmiotów ekonomii społecznej... 99 Anna Hnatyszyn-Dzikowska Dostarczanie dóbr publicznych przez przedsiębiorstwa społeczne zarys problematyki... 116 Wiktoria Domagała Podmioty ekonomii społecznej a równość płci na rynku pracy... 129 Mariusz Piotrowski Prawny charakter zbiórek publicznych... 149 Magdalena Kowalczyk Rola rachunku wyników w organizacjach pozarządowych... 164
2 Wprowadzenie Henryk Mruk Zasady marketingowego zarządzania organizacjami społecznymi... 177 Barbara Kryk Projekt modelu wsparcia na rynku pracy młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym wyniki ewaluacji... 190
Wprowadzenie 3 WPROWADZENIE Rozwój gospodarki społecznej, jaki ma miejsce w ostatnich dekadach, skłania do szerokiej refleksji nad jej funkcjonowaniem. Znaczący obszar dyskusji wiąże się z podejściem normatywnym koncentrującym uwagę na zasadach, na jakich opiera się działalność podmiotów ekonomii społecznej oraz ich prawno-organizacyjnymi aspektami. Mamy do czynienia ze ścieraniem się odmiennych stanowisk i ujęć teoretycznych, pojawiają się nowe idee i koncepcje, które stanowią intelektualną podstawę do tworzenia polskiego modelu ekonomii społecznej. Prezentowany numer STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA zatytułowany Społeczny i ekonomiczny wymiar działalności podmiotów ekonomii społecznej jest poświęcony wielorakim problemom z tym związanym. Istotą publikacji jest próba spojrzenia na działalność podmiotów ekonomii społecznej z perspektywy ekonomicznej, filozoficznej i socjologicznej, gdyż, zdaniem Autorów, rozważanie kwestii ich oddziaływania we współczesnych warunkach gospodarowania, zarówno dla społeczności lokalnych, jak i lokalnych gospodarek, pozwoli na uczestniczenie w dialogu na temat społecznej wartości ekonomii społecznej. W opracowaniu poszczególni autorzy nawiązują do wybranych problemów wskazanych obszarów. Pierwszy z nich, na który składa się pięć artykułów, przede wszystkim odnosi się aksjologicznych i socjologicznych założeń niezbędnych dla tworzenia ekonomii społecznej. Głosem dyskusji w tym nurcie rozważań są artykuły Haliny Zboroń, Karoliny Nowak, Justyny Lewandowskiej-Bratek, Włodzimierza Kaczochy i Jana Sikory oraz Anny Waligóry. Halina Zboroń w artykule zatytułowanym Ekonomia społeczna a ekonomia rynku alternatywa czy dopełnienie?, zwraca uwagę na specyfikę ekonomii społecznej, gdzie równorzędne traktowanie celów ekonomicznych i społecznych powoduje, że taka postać gospodarowania nie znajduje zadowalającego objaśnienia w teoriach ekonomii głównego nurtu. Rozważając ten problem, Autorka przedstawia argumenty na rzecz tezy, że racjonalność przedsiębiorczości społecznej ujawnia się w odniesieniu do szerokiego kontekstu dobra społecznego. Karolina Nowak z kolei (Dezintegracja aksjologiczna ekonomii społecznej) przyjmuje kulturową perspektywę badawczą w odniesieniu do praktyki gospodarczej, przede wszyst-
4 Wprowadzenie kim w kontekście regulowania owej praktyki przez respektowane społecznie historycznie zmienne przekonania normatywno-dyrektywne. Dla Justyny Lewandowskiej-Bratek artykuł Współczesna gospodarka społeczna jako odpowiedź na niezaspokojone potrzeby społeczne Polaków, to możliwość zaprezentowania głównych źródeł kształtujących polską gospodarkę społeczną oraz, przynajmniej częściowo, wskazania na jej potencjał ekonomiczny i społeczny. Z kolei Włodzimierz Kaczocha i Jan Sikora konfrontują istotę podmiotów ekonomii społecznej z gospodarującym społeczeństwem obywatelskim. W artykule Gospodarcze społeczeństwo obywatelskie podmioty ekonomii społecznej przedstawiają rozumienie tego pojęcia, wskazując na kulturowe (etyczne) i historyczne uwarunkowania rozwoju idei gospodarowania, które tworzą podstawy obecnego modelu funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej. Anna Waligóra koncentruje uwagę na przedsiębiorczości społecznej wskazując, że aktywność ekonomiczna jednostek i grup społecznych prowadzi nie tylko do akumulacji dóbr materialnych (finansowych), ale także i pozamaterialnych, czyli niezwykle cennego do rozwoju kapitału społecznego (Społeczne umocowanie przedsiębiorczości społecznej). Aspekty ekonomiczne, związane z procesami zarządzania, prawno-organizacyjne ramy działalności podmiotów ekonomii społecznej poruszane są w artykułach kilku autorów. Michał Litwiński w artykule zatytułowanym Satysfakcja z pracy w podmiotach ekonomii społecznej i firmach społecznie odpowiedzialnych podejmuje próbę określenia satysfakcji z pracy w podmiotach ekonomii społecznej w firmach prywatnych, które opierają swoją działalność na zasadach społecznie odpowiedzialnych. Joanna Schmidt analizuje specyfikę zarządzania ludźmi w podmiotach ekonomii społecznej, gdzie przedstawia koncepcje zarządzania organizacją pozarządową oraz wskazuje na istotne obszary zarządzania zasobami ludzkimi w sektorze ekonomii społecznej, ich rolę oraz stosowane w organizacjach narzędzia. Anna Hnatyszyn-Dzikowska (Dostarczanie dóbr publicznych przez przedsiębiorstwa społeczne zarys problematyki), pisząc o dostarczaniu dóbr publicznych przez przedsiębiorstwa społeczne, wskazuje na: konieczność doprecyzowania ram współpracy (kompetencji, odpowiedzialności) między przedsiębiorstwami społecznymi, sektorem publicznym i prywatnym; udoskonalenie systemu prawnego regulującego działanie przedsiębiorstw społecznych; wzmocnienie ich mechanizmów organizacyjnych oraz zwiększenie zainteresowania ze strony władz politycznych, co pozwoli, Jej zdaniem, na efektywne zaspokojenie różnorodnych potrzeb w zakresie konsumpcji dóbr publicznych; zwiększenie i dywersyfikację źródeł finansowania dóbr publicznych; zmniejszenie kosztów i poprawę wydajności oraz poziomu dystrybucji dóbr publicznych,
Wprowadzenie 5 a także skoncentrowanie na interesach słabszych grup społecznych. Wiktoria Domagała artykułem Podmioty ekonomii społecznej a równość płci na rynku pracy przyjmuje perspektywę płci jako determinantę projektów realizowanych przez ekonomię społeczną, wskazuje na zakres oddziaływania niniejszych projektów, charakteryzuje ich prawidłowości oraz potencjalne bariery. Mariusz Piotrowski w artykule Prawny charakter zbiórek publicznych odnosi się do prawnych norm zbiórek publicznych jako znanej i od lat praktykowanej metody gromadzenia datków na cele społecznie użyteczne. Artykuł Rola rachunku wyników (rachunku zysków i strat) w organizacjach pozarządowych Magdaleny Kowalczyk to próba przedstawienia propozycji zmian w rachunku wyników dla organizacji pozarządowych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, i rachunku zysków i strat sporządzanego przez organizacje prowadzące działalność gospodarczą. Z kolei Henryk Mruk omawia Zasady marketingowego zarządzania organizacjami społecznymi, wskazując, że skuteczna działalność tych organizacji wymaga stosowania właściwej koncepcji marketingu i przedstawia reguły sprawnego zarządzania nimi w tym zakresie. Artykuł Barbary Kryk Projekt modelu wsparcia na rynku pracy młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym wyniki ewaluacji badań projektowych to opis zbudowanego innowacyjnego modelu aktywizacji zawodowej młodzieży. Zaprezentowane w poniższym tomie artykuły nie wyczerpują całej złożo ności ekonomiczno-społeczno-aksjologicznych aspektów istnienia ekonomii społecznej. Wskazują na wyzwania, jakie stoją przed podmiotami ekonomii społecznej, stanowią asumpt do rozważań co do kierunku dalszych badań nad ich działalnością i funkcjonowaniem we współczesnych realiach gospodarczych. Grażyna Krzyminiewska
6 Wprowadzenie