Prof, dr hab. inz. Stanislaw Baran Instytut Gleboznawstwa, Inzynierii i Ksztaftowania Srodowiska Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inz. Miroslawa Nowaka pt: DOBORIPRZETWARZANIE BIOMASY NA SUBSTYTUT TORFU wykonanej na Wydziale Rolnictwa i Biotechnologii Uniwersytetu Technologiczno- Przyrodniczego im. Jana i Jf drzeja Sniadeckich w Bydgoszczy. Promoter: prof, dr hab. inz. Janusz Hermann Promotor pomocniczy: dr inz. Piotr Wojewodzki 1. Podstawa wykonania recenzji Niniejsza recenzja zostala wykonana w odpowiedzi na pismo (Nr WRiB 530.10.2019 z dnia 23 marca 2019) Pana Dziekana Wydziahi Rolnictwa i Biotechnologii Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. Jana i J^drzeja Sniadeckich w Bydgoszczy, prof, dr hab. inz. Jacka Dhigosza wraz z informacj^, ze decyzja^ (Uchwala Nr 67/2018/19) Rady Wydzialu Rolnictwa i Biotechnologii z dnia 22. marca 2019) zostalem powolany na recenzenta przedlozonej rozprawy. Rozprawa doktorska zostala zakwalifikowana do dziedziny nauki rolnicze, dyscypliny ochrona i ksztaltowanie srodowiska. Przewod doktorski jest realizowany w trybie art. 14, ust. 2. pkt. 2. Ustawy z dnia 14 marca 2003 o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. 2003 Nr 65 poz. 595 z pozn. zm.). 2. Ocena problematyki badawczej rozprawy Torfowiska pelnia^ wazne funkcje srodowiskowe dotycz^ce retencji wod gruntowych i powierzchniowych, "filtrowania wod" poprzez wychwytywanie zwiajzkow azotu i fosforu oraz regulacje klimatu jako efekt sekwestracji wegla w zlozach torfu. Torfowiska zajmuj^ ok. 3% powierzchni kontynentow, a zmagazy no wane jest w nich dwa razy wi^cej wegla niz we wszystkich lasach na ziemi. Przyrodnicza i srodowiskowa funkcja torfowisk wi^ze sie z:
Utrzymywaniem w srodowisku duzej roznorodnosci gatunkowej flory i fauny. Gromadzeniem znacznej ilosci wody. Tworzeniem warunkow do zycia, wzrostu i rozwoju wielu gatunkow roslin i zwierzat. Zapewnieniem warunkow siedliskowych dla rzadkich ekosystemow i gatunkow. Tworzeniem naturalnych barier geochemicznych w obrebie zlewni. Wymieniona wieloaspektowa rola torfowisk stanowi o potrzebie ich ochrony, co zawarte jest w krajowych i miedzynarodowych przepisach prawnych (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; Ustawa o ochronie gruntow rolnych i lesnych Dz. U. 2017 poz. 1161; Prawo geologiczne i gornicze Dz. U. 2017 poz. 2126 z pozn. zm.). Dominuj^cy udzial torfu w produkcji podlozy ogrodniczych jest inspiracj^ do badan nad jego zastajjieniem rozmait^ biomasy, w tym pochodza^ z odpadow. Ogromne ilosci cennej biomasy odpadowej winny bye przetwarzane w procesie odzysku RIO (Rozporz^dzenie Ministra Srodowiska z dnia 20 stycznia 2015r. - Dz. U. 2015 poz. 132), recyklingu R3 lub odzysku substancji organicznych (Ustawa o odpadach - Dz. U. 2018 poz. 992 z pozn. zm.). Dzialania takie s^ w pelni uzasadnione ekonomicznie i pod wzgledem wielorakich korzysci dla srodowiska oraz wpisuj^ sie w preferowana zasade^ gospodarki odpadami: to co zostalo ze srodowiska zabrane, winno do niego wrdcic. Jest to rowniez zgodne z przyjetymi normami prawnymi, w tym UE m.in. w zatozeniach zawartych w Komunikacie Komisji pt.,j u gospodarce o obiegu zamkniqtym,,zero odpadow". Przyrodnicze zagospodarowanie biomasy przyczyni sie do intensyfikacji procesu sekwestracji wegla, co przelozy sie na korzystne zmiany klimatu. Analiza (2005 r.) zawartosci wegla w glebach panstw Europy wskazuje, ze Polska plasuje sie w nielicznej grupie krajow o ujemnym (przedzial -0,25 0,00 Mg/ha/rok) bilansie tego pierwiastka. Prognozowany do 2020 roku bilans w?gla organicznego w glebach Polski wynosic bedzie srednio -0,47 Mg/ha/rok, co skutkowac bedzie zmniejszeniem produkcyjnosci gleb oraz obnizeniem skutecznosci sekwestracji w^gla.
Problemy te wskazuj^ na piln^ potrzebe ich rozwiazania, w tym m. in. poprzez poszukiwania substytutow zastepujacych torf w roznych dzialaniach srodowiskowych. W powyzszym swietle, wysoko nalezy ocenic trafnosc wyboru tematyki badan, ich realizacje oraz uzyskane wyniki, przedstawione do oceny w niniejszej rozprawie doktorskiej. 3. Formalna ocena rozprawy Tytul rozprawy "Dobor i przetwarzanie biomasy na substytut torfu" w pelni odzwierciedla jej tresc i analizowane zagadnienia. Rozprawa doktorska przedstawiona jest na 110 stronach opracowania zwartego, w ktorym oprocz tekstu, zestawienia obszernej literatury, obejmuj^cej 101 pozycji naukowych, w tym ponad 60% trafnie dobranych opracowan obcojezycznych, 7 aktow prawnych polskich i UE, zamieszczono bogaty material dokumentacyjny w postaci 33 tabel, 22 rysunkow i 11 fotografii. Calosc rozprawy stanowi 6 rozdzialow: l.wst^p i eel pracy; 2.Przeglqd literatury; 3.Metodyka doswiadczenia; 4. Wyniki badan i dyskusja; 5. Wnioski; 6. Spis literatury. Prac? uzupelniaja; Streszczenia w jezyku polskim i angielskim oraz Wykaz symboli i skrotow stosowanych w pracy. Rozdzialy: 3.Metodyka doswiadczenia; 4. Wyniki badan i dyskusja, stosownie do prezentowanych tresci, podzielone zostaly na podrozdzialy 1-go rzedu, co zwieksza przejrzystosc pracy i ulatwia jej studiowanie. Podkreslic nalezy, ze udzial poszczegolnych rozdzialow w obj^tosci pracy jest racjonalnie wywazony, stosownie do roli danego problemu w realizacji celu pracy. Poszczegolne rozdzialy ustawione s^ w logicznej sekwencji, co swiadczy o przemyslanej koncepcji opracowania i sprawia, ze przedlozona dysertacja stanowi kompendium innowacyjnej wiedzy dotycz^cej sposobu wytworzenia z biomasy poddanej procesowi biokonwersji, produktow o pozqdanym skladzie chemicznym, wlasciwosciach i zastosowaniu jako srodkow wspomagaj^cych upraw^ roslin, poprawiajacych wlasciwosci gleby i podlozy ogrodniczych, ktore moglyby przyczynic sie do zmniejszenia eksploatacji torfu.
Jezyk generalnie jest poprawny. Na wysoka^ ocene zashiguj^ starannie opracowane tabele i rysunki, co ulatwia analize rezultatow badan. Literatura zamieszczona w pracy jest bogata i cytowana poprawnie. Dominuj^ prace z ostatnich dziesieciu lat, a nieliczne (kilkanascie) prace z lat 60-80-tych ubieglego stulecia, zaliczyc nalezy w omawianej problematyce do "kamieni milowych". Na uwage zasluguje uwzgl^dnienie obowiazuj^cych przepisow prawnych scisle zwiazanych z realizowanymi badaniami, co nadaje uzyskanym wynikom znaczac^ wartosc aplikacyjn^. Statystyczne opracowanie wynikow podnosi wartosc rozprawy, daj^c podstawe do ich wlasciwej analizy i sprecyzowania racjonalnych wnioskow. Wnioski maj^ charakter trafnie sformulowanych uogolnien opisowych. 4. Merytoryczna ocena rozprawy Tematyke badan bed^cych tresci^ rozprawy doktorskiej Autor nakresla we wstepie, akcentuj^c wieloaspektow^, niezwykle korzystn^ role torfowisk w ksztaltowaniu srodowiska, podkreslaj^c tym samym potrzebe/koniecznosc ich ochrony, w tym ograniczanie eksploatacji torfu. Zwraca przy tym uwage, ze aktualnie obowi^zuj^ce, polskie i mi^dzynarodowe przepisy prawne jednoznacznie precyzuj^ warunki ochrony tych obiektow oraz nakreslaj^ potrzeb? racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. Podkresla rowniez, ze wyniki licznych swiatowych badan nad czesciowym lub calkowitym zast^pieniem torfu, zwlaszcza w produkcji ogrodniczej, wskazuj^ na mozliwosci/potrzebe wykorzystania w tych dzialaniach odpadowej biomasy, m.in. w ramach odzysku RIO i R3. Korzysci^ takich dzialan bedzie zmniejszenie eksploatacji torfu i dewastacji torfowisk, a z drugiej, intensyfikacja gospodarki odpadami o obiegu zamknigtym. Na tie tych rozwazan formuhije zakres badan, ktorych celem bylo wytworzenie z odpadowej biomasy roslinnej, w kontrolowanych warunkach, powolnych przemianach chemicznych, mikrobiologicznych i fizycznych, przy ograniczonej mineralizacji i humifikacji, produktu rynkowego, o pozqdanych wiasciwosciach i zastosowaniu jako srodka wspomagajqcego uprawg roslin, poprawiajqcego
wlasciwosci gleby, podlozy do upraw ogrodniczych, ktory moglby przyczynic sie do zmniejszenia eksploatacji torfu. Zaklada przy tym, ze dobor szczqtkow roslinnych, wybranych biopreparatow starterowych, dodatkow mineralnych, w scisle kontrolowanych warunkach przetwarzania bgdzie sprzyjalo powstawaniu hydrofilowego produktu, co jest trafnie sformulowan^ hipoteza^ badawcz^. Mgr inz. Miroslaw Nowak, w oparciu o dotychczasowa^ najnowsza^ glownie mi^dzynarodowa^ literature, omawia (rozdzial l.przeglqd literatury - str. 15-26) dotychczasowe wyniki badan scisle zwi^zane z tematem rozprawy doktorskiej. Przytacza rezultaty badan dotycz^cych tworzenia kompozytow, warunkow ich biokonwersji w kierunku wytwarzania substytutu torfu, doboru wlasciwosci charakteryzuj^cych uzyskane produkty, a takze ich przydatnosc jako substytutow torfu oraz w ksztaltowaniu srodowiska. W analizie tej Doktorant uwzgl^dnil ponad 20 roznych kompozytow, w tym m. in. odpady zielone, ekstrakt z kompostu i w^gla brunatnego, kompost z obornika, biowegiel z odpadow zielonych, kompost z obornika i kory sosnowej, wermikompost z odpadow zywnosci i odpadow zielonych, kompost ze szlamu papieru, biowegiel z drzew iglastych, hydrochar z organicznej frakcji odpadow komunalnych, biomase^ z pielegnacyjnego koszenia torfowisk i mokradel, kompost z osadu sciekowego, biomase z wodorostow. Wybor i sekwencja omawianych problemow dowodzi, ze Doktorant przeprowadzil gleboka^ analize dotychczasowych wynikow badan, uwzgl^dniaj^c potrzeby srodowiskowe, wlasciwosci substratow i produktow, a takze koniecznosc przestrzegania obowi^zuj^cego w tym zakresie prawa. Analiza ta jest wysoce merytoryczna, a jej zakres trafnie dobrany, co w pelni wpisuje sie w zagadnienia bedace tematem rozprawy doktorskiej, a takze wskazuje, ze wiedza w tej kwestii jest ci^gle niedostateczna. Bylo to (jak s^dzej, inspiracj^ do wyboru celu i zakresu badan przedstawionych w ocenianej rozprawie doktorskiej. Zakres i opis realizowanych badan przedstawiono w rozdziale 3.Metodyka doswiadczenia (str. 27-38), wyodrebniaj^c odrebne tematycznie podrozdzialy: Charakterystyha materialu badawczego. Przygotowanie materialu badawczego.
Przebieg i kontrola procesu biokonwersji. Melody badan i statystyczna ocena wynikow. Doswiadczenie zalozono jako trzyczynnikowe w ukladzie losowym w trzech powtorzeniach. Pierwszym czynnikiem byl czas biokonwersji biomasy, drugim - rodzaj biomasy, a trzecim - mieszanina aktywatorow. Uwzgledniaj^c wlasciwosci i dostepnosc biomasy, do biokonwersji zastosowano: l.slome zytnia^ slome hibinu, mas zielon^ lucerny z pol uprawnych; 2. material z mineralno-organicznego nadkladu zloz torfowych; 3. biomase z trwafych uzytkow zielonych; 4. biomasy z pielegnacyjnego koszenia lak i pastwisk. Material porownawczy stanowil torf wysoki oraz okrywy komercyjne stosowane przy produkcji pieczarek, srednio ciezka typ C i bardzo ciezka typ D-34. Do badan zastosowano po 15 kg badanych rodzajow (1-4) biomasy, ktora^ rozdrobniono (wymiary dominuj^cej frakcji ok. 150 mm), a nastepnie doprowadzono do pelnego uwilgotnienia woda^ deszczow^. Do tak przygotowanych substratow zaaplikowano aktywatory w dawce podstawowej i podwojonej: pyl wegla brunatnego 1,5 i 3,0 kg), elektrolit w postaci nawozu wieloskladnikowego NPK (Polifoska 8 8-24- 24) [10 i 20 g] oraz aktywator mikrobiologiczny (preparat Trigger-4) zawieraj^cy wyselekcjonowane mikroorganizmy i enzymy przyspieszaj^ce rozklad biomasy (100 i 200 g). Proces biokonwersji prowadzono w bioreaktorach o pojemnosci 150 dm kazdy, przez 5, 12 i 16 miesiecy w przemiennych warunkach tlenowo-beztlenowych, wyznaczanych na podstawie obecnosci siarkowodoru i amoniaku. W czasie trwania biokonwersji monitorowano temperature^ i wilgotnosc. W uzyskanym materiale badawczym (3 okresy biokonwersji) i porownawczym (1 seria badan) oznaczono: wlasciwosci fizyczne: wilgotnosc, such^ mas^, odczyn, przewodnosc, kapilarn^ i calkowit^ pojemnosc wodn^; sklad chemiczny: TC, TN, Si, Fe, Al, S, P, Ca, Mg, K, Na; zawartosc metali ciezkich: Mn, Zn, Cu, Cd, Pb, Cr, Ni, Hg; sklad pierwiastkowy dla wydzielonych kwasow huminowych; rozdzial chromatograficzny kwasow huminowych na frakcje hydrofilowe i hydrofobowe;
wlasciwosci optyczne w zakresie UV-VIS. Ocene fitotoksycznosci podlozy po 16 miesi^cach biokonwersji przeprowadzono w 24 kielkownikach i 8 dla obiektu kontrolnego. W kazdym kielkowniku umieszczono po 100 nasion pszenicy ozimej odmiany Ostka Strzelecka, a nastepnie po 4 dobach okreslono energie kielkowania, po 10 dobach - sil$ kielkowania, a po 14 dobach - fitotoksycznosc podlozy. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie z wykorzystaniem pakietu programow statystycznych STATISTICA oraz MS Exel okreslaj^c: wielokrotny test rozstepu Tukey"a, porownanie przebiegu profili wielocechowych zestawionych parami dawek aktywatorow, roznice miedzy danymi dla okryw torfowych ze srednimi obiektowymi dla rodzaju biomasy. Podkreslic nalezy, ze wybor obiektow badan - wariantow doswiadczenia oraz ich realizacja nie budza zadnych zastrzezen. Zostaly one ambitnie sformulowane i konsekwentnie realizowane. Zakres analiz laboratoryjnych jest w pelni dostosowany do celu badan oraz weryfikacji hipotezy badawczej. Takie zaprogramowanie badan bylo mozliwe dzieki zaangazowaniu i dobrym przygotowaniu Doktoranta, a nade wszystko, ogromnym doswiadczeniu badawczym i duzej wiedzy Promotora. Omowienie uzyskanych wynikow badan Autor przedstawil w rozdziale 4.Wyniki badan i dyskusja (str. 39-97), wyodrebniaj^c 9 tematycznych, ale wzajemnie sie uzupelniaj^cych podrozdzialow. Zachowano tu wlasciwe proporcje w omawianiu zmian analizowanych wlasciwosci fizycznych, chemicznych, kwasow huminowych (wlasciwosci hydrofilowe, hydrofobowe, optyczne, wskazniki jakosciowe zwiazkow prochnicznych) oraz oceny fitotoksycznosci biomasy poddanej biokonwersji. Autor omawiajac wyniki badan wlasnych, prowadzi jednoczesnie, w sposob ciekawy i wysoce merytoryczny, ich dyskusje z danymi zawartymi w bogato cytowanej literaturze, wskazuj^c na prawidlowosci i wyjasniaj^c rozbieznosci. W rozdziale tym licz^cym 58 stron zaprezentowano ogromna^ ilosc wynikow i obliczonych zaleznosci, ale dzieki wlasciwej analizie, opartej na dobrze dobranej i opracowanej dokumentacji (tabele i rysunki), prezentowany material studiuje sie z zainteresowaniem.
Rozdzial ten stanowi najcenniejsz^ czesc pracy, a zarazem swiadczy o dobrym opanowaniu przez Doktoranta niezwykle trudnych zagadnien lez^cych na styku kilku specjalnosci naukowych. Wflioski sa^ odzwierciedleniem rezultatow badan i koresponduja^ z nakreslonym ich celem. W sumie przedstawiona rozprawa doktorska jest znacza^ pozycja^ naukowa^ prezentuja^ innowacyjn^ wiedze^ dotycza^ sposobu wytworzenia z roznej biomasy, produktow o poz^danych wlasciwosciach i zastosowaniu jako srodkow wspomagajacych uprawe roslin, poprawiaj^cych wlasciwosci gleby i podlozy ogrodniczych, ktore mogiyby przyczynic sie do zmniejszenia eksploatacji torfu. Badania w niej zaprezentowane, w duzej mierze nowatorskie, wykonane zostaly na wysokim poziomie naukowym, a ich rezultaty posiadaj^ istotne wartosci poznawcze i aplikacyjne oraz wpisuj^ si$ w rozwoj dyscypliny naukowej ochrona i ksztattowanie srodowiska. Wartosc poznawcza uzyskanych wynikow badan wi^ze sie z opracowaniem warunkow biokonwersji biomasy, w tym odpadowej i wytworzenie produktow spelniaj^cych wlasciwosci srodkow wspomagajacych uprawe roslin, poprawiaj^cych wlasciwosci gleby i podlozy ogrodniczych, w tym jako substytuty torfu. Nowa wiedza powstala w wyniku realizacji niniejszych badan to: Udokumentowanie, ze badane rodzaje biomasy po 16 miesi^cach biokonwersji moga^ bye wykorzystane jako substytut torfu, mimo zroznicowanych wlasciwosci fizycznych, chemicznych i podatnosci naproces humifikacji. Wykazanie, ze mieszanina biomasy slomy zyta, lubinu i masy zielonej lucerny oraz biomasa z trwalych uzytkow zielonych miaty nizsz^ kwasowosc i zawartosc makroskladnikow, a ich kwasy huminowe posiadaly nizszy stopien zaawansowania humifikacji niz torf wysoki, ale wartosc kapilarnej i pelnej pojemnosci wodnej byly znacznie wyzsze, co jest istotne w produkcji podlozy. Udokumentowanie, ze biomasa mineralno-organiczna z nadkladu zloz torfowych i biomasa z piel^gnacyjnego koszenia lak i pastwisk mialy nisk^ i porownywaln^ z torf em wartosc stosunku HIL/HOB, a nieznacznie nizszy zawartosc skladnikow mineralnych.
Stwierdzenie, ze wyzsze dawki aktywatorow nie mialy wplywu na wlasciwosci badanych rodzajow biomasy, z wyjatkiem korzystnego oddziafywania na zawartosc skladnikow biogennych w biomasie z pielegnacyjnego koszenia lajc i pastwisk. Stwierdzenie, ze czas prowadzonej biokonwersji nie mial wplywu na wartosc uzytkowa^ badanych rodzajow biomasy, ocenianych na podstawie zawartosci makroskladnikow i metali ciezkich. Udokumentowanie, ze badane rodzaje biomasy nie wykazywaly fitotoksycznosci i moga^ sluzyc jako podloze dla wzrostu roslin. Stwierdzenie, ze biomasa okryw pieczarkowych z glownym udzialem torfu roznila si? pod wzgledem wlasciwosci fizycznych i chemicznych od badanych rodzajow biomasy, ale nie byl to wynik przemian biologicznych, a dostosowaniem do ich roli w produkcji pieczarek. Opracowanie innowacyjnej technologii biokonwersji biomasy na produkty ktore moga^ bye substytutem torfu wysokiego. Poszerzenie mozliwosci gospodarki odpadami o obiegu zamknietym z jednoczesn^ racjonaln^ gospodark^ zasobami przyrody. Uzyskane wyniki badan posiadaj^ rowniez istotne znaczenie aplikacyjne. Wi^ze sie to z zagospodarowaniem biomasy, w tym pochodz^cej z odpadow, wykorzystywanej jako substytut torfu w produkcji ogrodniczej oraz ksztaftowaniu srodowiska. Dzialania takie przyczyni^ sie do intensyfikacji procesu sekwestracji wegla, co przelozy si? na korzystne zmiany klimatu. Oprocz powyzszych zalet, ograniczy to eksploatacj? torfu, co bedzie miec wymierne efekty w ochronie i ksztaltowaniu srodowiska. Studiuja_c t? interesuj^c^ rozprawe, nasunely mi si? uwagi, ktore z obowiajzku recenzenta przekazuj? Doktorantowi: Uwaga 1. Optymalnym byloby wyodrebnienie po rozdziale Wstep lub Przegl^d literatury, rozdziahi: Cel i hipotezy badan. Uwaga 2. Wyodrebnienie (str. 35) podzialu na mikroelementy jest zbyteczne, bowiem w pracy analizowano je w ramach "metali ci?zkich".
Uwaga 3. Aktywator Trigger-4 stosowano w dawkach 100 i 200 g, a nie 110 i 220 jak podano na str. 34. Uwaga 4. W rozdziale 4.3. omowienie wynikow winno sie ograniczyc tylko skladu chemicznego. Wlasciwosci fizyczne omowione zostaly w rozdziale 4.1. Uwaga 5. Tekst Hydrofilowe i hydrofobowe... na chromatogramach (rys. 16-22) (str. 79), przeniesc na str. 76. Inne drobne uwagi zostaly naniesione w maszynopisie pracy. 5. Wniosek koiicowy Prace doktorsk^ mgr inz. Miroslawa Nowaka oceniam wysoko. Jest to dzielo oryginalne o znacz^cym wskazniku innowacyjnosci. Wyniki badan wnosz^ nowa^ wiedze dotycza^ opracowania technologii biokonwersji roznej biomasy na produkty spelniaj^ce wlasciwosci srodkow wspomagaj^cych upraw? roslin, poprawiaj^cych wlasciwosci gleby i podlozy ogrodniczych, co przyczyni sie do zmniejszenia eksploatacji torfu, a takze ochrony i ksztattowania srodowiska. Cennym jest, ze wyniki badan wyznaczaj^ nowe kierunki w gospodarce odpadami o obiegu zamknietym. O nowatorskim charakterze rezultatow badan swiadczy ich duza przydatnosc aplikacyjna, co wskazuje na potrzeb? dalszej ich komercjalizacji. Doktorant wykazal sie znajomosci^ problemu badawczego, czego wyrazem s^: postawiony eel badan i hipoteza badawcza, dobor odpowiednich metod badawczych i prawidlowa ich realizacja, a takze umiejetnosc naukowej analizy uzyskanych wynikow badan. Swiadczy to o Jego dojrzalosci naukowej. Przedstawione uwagi maj^ charakter uscislajacy lub dyskusyjny i nie obnizaj^ wysokiej wartosci merytorycznej pracy. Stwierdzam zatem, ze przedstawiona do oceny rozprawa doktorska spelnia wszystkie wymagania ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. 2003 Nr 65 poz. 595 z pozn. zm.). Stwierdzam jednoczesnie, ze zakres badan i tresc rozprawy doktorskiej w pelni wpisuj^ sie w dziedzin^ nauk rolniczych, dyscyplin^ ochrona i ksztattowanie srodowiska. 10
Wnioskuje zatem do Rady Wydziatu Rolnictwa i Biotechnologii Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. Jana i J^drzeja Sniadeckich w Bydgoszczy, o dopuszczenie mgr inz. Miroslawa Nowaka do dalszych etapow przewodu doktorskiego. Uwzgl^dniaj^c wybor tematyki badan i ich realizacje oraz opracowanie wynikow na wysokim poziomie naukowym, co dalo podstawe do sprecyzowania wnioskow o duzym znaczeniu poznawczym i aplikacyjnym, proponuj? wyroznienie ocenianej rozprawy doktorskiej. Lublin, 03.04. 2019 r. Prof, dr hab. Mz. ^an&law Baran 11