Generalizacja map statystycznych, Paweł Cebrykow, Wydawnictwo UMCS, Lublin Wstęp. Wstęp

Podobne dokumenty
Spis treści. Wstęp... 7

NAUKA A PRAKTYKA W KARTOGRAFII. dr hab. Wiesław Ostrowski Uniwersytet Warszawski Katedra Kartografii

AUTOREFERAT OSIĄGNIĘCIA HABILITACYJNEGO

VI. PRACE NAUKOWO-BADAWCZE I ICH ZASTOSOWANIE W PRAKTYCE

p r o j e k t ROZPORZĄDZENIA MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

Geodezja i Kartografia I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Przegląd literatury z zakresu kartografii tematycznej

KSZTAŁCENIE KARTOGRAFÓW NA STUDIACH UNIWERSYTECKICH A ZAWODOWE UPRAWNIENIA KARTOGRAFICZNE

Przegląd literatury z zakresu kartografii i topografii (I rok studia I stopnia dzienne, zaoczne) - literatura podstawowa

Opracowanie komponentów pochodnych BDOT10k: map topograficznych i hybrydowych oraz bazy BDOO

Wykorzystanie BDOT10k w tworzeniu infrastruktury informacji przestrzennej w Polsce

Przegląd literatury z zakresu geodezji i kartografii (kierunek gospodarka przestrzenna, I rok studia I stopnia) - literatura podstawowa

Semiotyczne podstawy redagowania nowej generacji map topograficznych. Dr hab. Wiesław Ostrowski Dr Tomasz Berezowski

KARTA KURSU. Gospodarka Przestrzenna 1. stopnia, stacjonarne, , sem. 1. Opis kursu (cele kształcenia) Warunki wstępne

Kształcenie w zakresie kartografii i systemów informacji geograficznej na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej

Opis programu studiów

Summary in Polish. Fatimah Mohammed Furaiji. Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU GEODEZJA I KARTOGRAFIA

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015

Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu

Tadeusz Chrobak METODA UOGÓLNIENIA DANYCH W PROCESIE GENERALIZACJI OBIEKTÓW LINIOWYCH THE METHOD OF GENERALIZATION DATA OBJECTS LINEAR 1.

Recenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.

Możliwości automatycznej generalizacji map topograficznych

GEOINFORMATYKA - istotny filar rozwoju dyscypliny geodezja i kartografia

Planowanie przestrzenne w świetle ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej

KARTA KURSU. Nazwa Geograficzne systemy informacji przestrzennej (GIS) 1

Geograficzny System Informacji (GIS, SIP) w urzędzie gminy kompetencje i zastosowania

Przydatność osnowy kartograficznej i metody obiektywnego upraszczania obiektów do aktualizacji danych w BDT. Tadeusz Chrobak

STATYSTYKA EKONOMICZNA

Spis treści. O tej książce... 19

Metody dynamicznej prezentacji kartograficznej

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa

Geodezja i kartografia Kształcenie na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie

KSZTAŁCENIE KARTOGRAFÓW KIERUNKI ROZWOJU

Kurs zdalny Podstawy geoinformacji dla nauczycieli

z dnia r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej

2) oblicza odległości w terenie oraz powierzchnię na podstawie map wykonanych w różnych skalach;

Konferencja kończąca projekt envidms AKADEMIA KARTOGRAFII I GEOINFORMATYKI IX OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM GEOINFORMACJI

Program szkoleniowy Efektywni50+ Moduł V Raportowanie dla potrzeb analizy danych

IDRISI - WPROWADZENIE

Technologie GIS - opis przedmiotu

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Próba formalizacji doboru parametrów generalizacji miejscowości dla opracowań w skalach przeglądowych

Projektowanie badania jakościowego / Uwe Flick. Warszawa, cop Spis treści

Założenia i planowane efekty Projektu. Rola Projektu w budowaniu infrastruktury informacji przestrzennych na obszarze województwa mazowieckiego

INSTYTUT GEOGRAFII UNIWERSYTETU PEDAGOGICZNEGO im. KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ w KRAKOWIE SEMINARIA MAGISTERSKIE GEOGRAFIA 2.

Wykład 2. Matematyczne podstawy map. Mapa zasadnicza tradycyjna i cyfrowa. Wykład 2 1

1. Podstawa opracowania recenzji. 2. Wstęp, dobór tematu

Realizacja koncepcji nowej generacji map topograficznych w Polsce

Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn

Wykorzystanie standardów serii ISO oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych

Matryca efektów kształcenia* Gospodarka przestrzenna studia stacjonarne X X X X X

Wybrane projekty Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie Przedsięwzięcia zmierzające do harmonizacji baz danych przestrzennych

ZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/ kwietnia 2013 r.

Kartografia multimedialna krótki opis projektu. Paweł J. Kowalski

Metadane w zakresie geoinformacji

Robert Olszewski, Paweł Kowalski, Andrzej Głażewski

Julia Kamińska. Warszawa, 22 listopada 2012 r.

TWORZENIE INFRASTRUKTURY DANYCH GEOREFERENCYJNYCH WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka

Bartosz Rakoczy * w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym], Rzeszów 2013 (review)

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Kartografia społeczno-gospodarcza. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 15 Ćwiczenia: 30. niestacjonarne: Wykłady: 9 Ćwiczenia: 18

3a. Mapa jako obraz Ziemi

HISTORIA MAPY HYDROGRAFICZNEJ POLSKI

Opis przedmiotu zamówienia na:

WYMAGANIA EDUKACYJNE - HISTORIA, HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO, HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA

Kolekcja prac KOMPUTEROWE PRZETWARZANIE WIEDZY

Departament Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego

STANDARDY I KRYTERIA OCENY JAKOŚCI PROGRAMÓW PROMOCJI ZDROWIA I PROFILAKTYKI W RAMACH SYSTEMU REKOMENDACJI

Projekt Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT)wraz z krajowym systemem zarządzania

Grafika inżynierska i projektowanie geometryczne WF-ST1-GI--12/13Z-GRAF. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 15 Zajęcia projektowe: 40

mgr Jarosław Hermaszewski (koncepcja pracy-tezy)

Jeśli myślisz rok naprzód - sadź ryż Jeśli myślisz 10 lat naprzód - sadź drzewo Lecz jeśli myślisz 100 lat naprzód- ucz ludzi. przysłowie chińskie

O PRAWIE AUTORSKIM W KARTOGRAFII NIECO INACZEJ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1)

Wprowadzenie do geoinformatyki - podstawowe pojęcia Wydział Geodezji i Kartografii Politechnika Warszawska

PRACE EKSPERCKIE NAD ZINTEGROWANYM MODELEM DANYCH GEODEZYJNYCH

I. PROCEDURA DYPLOMOWA DLA STUDIÓW PIERWSZEGO STOPNIA NA KIERUNKACH: EKONOMIA, ZARZĄDZANIE

OBIEG INFORMACJI I WSPOMAGANIE DECYZJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych

I. PROCEDURA DYPLOMOWA DLA STUDIÓW PIERWSZEGO STOPNIA NA KIERUNKACH: EKONOMIA, ZARZĄDZANIE

Lp. Osoba\instytucja formułująca Treść uwagi, wniosku, opinii Uzasadnienie uwagi Kwalifikacja uwagi Uzasadnienie

XXXIX OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA KARTOGRAFICZNA

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO. wg Babińskiego

PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA LUDZKIEGO NA NIEBEZPIECZEŃSTWO

1. Podstawa prawna oraz kryteria przyjęte do oceny rozprawy doktorskiej

INSTYTUT GEOGRAFII UNIWERSYTETU PEDAGOGICZNEGO im. KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ w KRAKOWIE SEMINARIA DYPLOMOWE GEOGRAFIA 1.

CELEM NAPISANIA PRACY MAGISTERSKIEJ JEST WYKAZANIE, ŻE STUDENT: 1. POTRAFI POSŁUGIWAĆ SIĘ NABYTĄ WIEDZĄ 2.ROZSZERZYŁ SWOJĄ WIEDZĘ O OPISYWANYM W

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 5

Problematyka generalizacji informacji geograficznej w kontekście opracowania i wdrażania Dyrektywy INSPIRE

METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH

kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) semestr 7 semestr zimowy (semestr zimowy / letni)

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu

Aktywne formy kreowania współpracy

GEOINFORMATYKA KARTOGRAFIA TELEDETEKCJA

Każdy system GIS składa się z: - danych - sprzętu komputerowego - oprogramowania - twórców i użytkowników

Transkrypt:

Generalizacja map statystycznych, Paweł Cebrykow, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017 7 Generalizacja kartograficzna jest procesem dotyczącym wszystkich map. Towarzyszy mapom ogólnogeograficznym i tematycznym od chwili, kiedy rozpoczęto je opracowywać. Początkowo proces generalizacji nie był definiowany, a wynikało to z faktu, iż większym problemem był nie tyle nadmiar, co niedostatek informacji. Z czasem powiększał się zasób wiedzy o otaczającej nas przestrzeni geograficznej. W konsekwencji pojawiła się potrzeba selekcji faktów i upraszczania ich rysunku na mapach. Ta pierwotna generalizacja bazowała na wiedzy, doświadczeniu i intuicji kartografa, ale nadal nie postrzegano jej jako odrębnego procesu. Przełomem w podejściu do zmiany postrzegania generalizacji był opublikowany w 1866 roku artykuł Emila von Sydowa zatytułowany Drei Kartenklippen. Autor określił w nim trzy główne problemy kartografii, znane w literaturze polskiej jako rafy kartografii. Obok problemu odwzorowania powierzchni kuli na płaszczyznę oraz prezentacji rzeźby terenu na mapie Sydow jako trzecią rafę wskazał generalizację kartograficzną. W odniesieniu do dwóch pierwszych problemów możemy stwierdzić, że w znacznej mierze zostały rozwiązane. Trzeci z nich generalizacja nadal jawi się jako aktualny kierunek badań. Sydow zarysował problem i zainspirował innych badaczy do podjęcia próby zdefiniowania generalizacji i opracowania jej teoretycznych podstaw. Szerszy opis tego zagadnienia jako pierwszy zamieścił Maks Eckert w dziele Kartenwissenschaft, wydanym w 1921 roku. W tym czasie problemy generalizacji były postrzegane głównie w kontekście praktycznym, ponieważ geografowie zajmowali się kształtowaniem modelu mapy ogólnogeograficznej, w szczególności topograficznej. Okres ten trwał do połowy XX wieku, kiedy ten nurt badawczy w dużej mierze został wyczerpany i rozpoczęto poszukiwania nowych obszarów badań. Podjęto problemy związane z wykonywaniem i wykorzystywaniem map tematycznych. W wyniku tego opublikowano prace dotyczące metodyki prezentacji, pojemności informacyjnej mapy i semiotyki graficznej, w których również analizowano generalizację kartograficzną (np. Bertin 1973; Ratajski 1977). W drugiej połowie XX wieku generalizacja kartograficzna była jednym z ważniejszych problemów badawczych. Znaczący wkład mieli w tym zakresie również

8 polscy kartografowie. Wiele uwagi poświęcił temu zagadnieniu Lech Ratajski. Zwieńczeniem jego rozważań była zaproponowana pod koniec lat 60. XX wieku teoria progów generalizacyjnych (Ratajski 1973). Zbiegło się to w czasie z pierwszymi próbami wykorzystania komputerów do wykonywania automatycznej generalizacji. Ten kierunek badań był rozwijany w związku z upowszechnianiem się wykorzystania komputerów w pracy kartografa. W ostatnich dekadach XX wieku stał się dominującym kierunkiem w rozwiązywaniu problemów generalizacji, dążącym do jej obiektywizacji i automatyzacji. Z przeglądu literatury kartograficzno-geodezyjnej wynika, że polscy kartografowie od początku włączali się w ten nurt badawczy. Wśród kartografów angażujących się w pracę nad lepszym zrozumieniem i wyjaśnieniem procesu generalizacji należy wskazać L. Ratajskiego (1967, 1971, 1973a, 1973b, 1989), W. Pawlaka (1971, 1972, 1988, 2001), M. Sirkę (1988), W. Ostrowskiego (2001, 2003), a także przedstawicieli pracujących nad cyfryzacją i automatyzacją tego procesu: T. Chrobaka (1999, 2007), R. Olszewskiego (2006, 2009, 2012) oraz I. Karsznię (2009, 2011, 2015). Cechą charakterystyczną prób wprowadzenia automatycznej generalizacji do procesu redagowania map jest podejście analityczne, w którym dąży się na przykład do wypracowania metod upraszczania linii lub doboru obiektów na mapach w malejącym ciągu skalowym. Znamienne jest to, że uwaga badaczy skierowana jest na wykonywanie map ogólnogeograficznych, a w szczególności topograficznych, na podstawie danych zgromadzonych w bazach danych (np. Nyangweso, Njoroge, Siriba 2016; Xiao, Yang, Zhang 2014). Zachętą do podejmowania tego kierunku badań są ustalenia z 2007 roku zawarte w Programie badawczym Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej w zakresie kartografii i nauki o informacji geograficznej, w którym możemy przeczytać: Efektywna generalizacja map, podobnie jak organizacja w bazach danych przedstawień wielokrotnych, może zracjonalizować produkcję map topograficznych i pomagać w aktualizacji baz danych. Taka generalizacja wymaga znaczących rozważań nad koncepcją schematu bazy, właściwości geometrycznych i przestrzennych oraz postaci graficznej (Virrantaus, Fairbairn 2008). Badania nad efektywną generalizacją map mają istotny pierwiastek aplikacyjny. Przykładem może być generalizacja prowadzona w czasie rzeczywistym, kiedy pojawia się potrzeba wygenerowania mapy na ekranie urządzenia mobilnego (Gotlib 2011). Prace te niosą jednak pewne zagrożenia dla kartografii, rozumianej nie tylko jako rzemiosło, ale również jako sztuka. Na uboczu głównego nurtu badań pozostaje teoria kartografii, a w szczególności zasady generalizacji na mapach statystycznych. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest m.in. zawartość najnowszych

9 podręczników z zakresu kartografii i geoinformacji. Na przykład w podręczniku autorstwa M.-J. Kraaka i F. Ormelinga (2010) generalizacji poświęcono osobny podrozdział, w którym głównym zagadnieniem jest generalizacja w odniesieniu do map ogólnogeograficznych. W polskich podręcznikach autorzy skupiają się głównie na teoretycznych podstawach generalizacji. W opracowaniu Wprowadzenie do kartografii i topografii [Pasławski (red.) 2006], które obecnie jest najpopularniejszym podręcznikiem akademickim w Polsce, zamieszczono podrozdział dotyczący generalizacji autorstwa W. Ostrowskiego i P. Kowalskiego, który zawiera lakoniczne uwagi odnoszące się do map statystycznych. Podobnie zagadnienie generalizacji potraktowali autorzy najnowszego podręcznika Kartografia tematyczna (Żyszkowska, Spallek, Borowicz 2012) oraz Podstawy wizualizacji kartograficznej (Głażewski, Kałamucki, Kowalski, Stankiewicz 2015). Jedynie w dobrze znanych dawniejszych podręcznikach, Metodyka prezentacji społeczno-ekonomicznej L. Ratajskiego (1973) oraz polskim tłumaczeniu Podstaw kartografii A. H. Robinsona i współautorów (1988), można znaleźć szersze omówienie niektórych aspektów upraszczania map statystycznych. Ze wstępnej oceny problemu generalizacji map statystycznych wynika, że w odniesieniu do tego rodzaju map nie przeprowadzono kompleksowej analizy i nie opisano możliwości generalizacji ich treści oraz konsekwencji jej stosowania. W dodatku kierunek głównego nurtu badań nad generalizacją oddala tę perspektywę. Owszem, dotychczas pojawiały się zalecenia dotyczące możliwości uzyskania uogólnionego obrazu przestrzennych rozkładów wartości. Były to jednak rozważania towarzyszące analizie możliwości ilustracyjnych poszczególnych metod kartograficznej prezentacji ilościowej. Co więcej, jeszcze niedawno nie łączono generalizacji z wykonywaniem jej na mapach statystycznych, zgodnie z tradycyjnie uznawaną zasadą, że generalizować można tylko mapę już istniejącą. W wypadku interesujących nas map uproszczenie jest wykonywane w trakcie powstawania pierwotnej mapy, tzn. dokonuje się głównie w umyśle redaktora, tj. poza mapą (Pasławski 1992). Poglądy na generalizację map statystycznych zostały zrewidowane pod wpływem znanej publikacji G. F. Jenksa zatytułowanej Generalization in statistical mapping. Ukazała się ona w 1963 roku i dała początek szerszemu rozumieniu pojęcia generalizacji, obejmującemu również mapy statystyczne. Zdaniem J. Pasławskiego (1992) udana próba rozszerzenia pojęcia generalizacji była świadomą i przemyślaną operacją autora. Została ona zaakceptowana przez geografów i kartografów, w czym niebagatelną rolę odegrało doświadczenie kartograficzne i szacunek, jakim cieszył się w branżowym środowisku autor tej propozycji.

10 W przedstawionym stanie badań nad generalizacją zarysowuje się duża luka, uzasadniająca podjęcie próby ujęcia problemu w sposób całościowy, co umożliwi zdefiniowanie poglądu na temat zasad i szczegółów generalizacji w opracowaniu map statystycznych. Głównym celem niniejszej pracy jest określenie i zestawienie wszystkich sposobów generalizacji map statystycznych w obszarze poziomu i stopnia generalizacji, podanie związków i zależności pomiędzy nimi, a także określenie miejsca, jakie w generalizacji zajmują metody ilościowej prezentacji kartograficznej. To wszystko prowadzi do opracowania modelowej konstrukcji, która w syntetyczny sposób przedstawi generalizację jako kontinuum kartograficznego wizualizowania otaczającego nas świata. Kolejnym ważnym celem jest wyszczególnienie operatorów generalizacyjnych. Operatory generalizacyjne, zdefiniowanie w kontekście map statystycznych, pozwolą na łatwiejsze wykorzystanie już istniejących algorytmów, opracowanych z myślą o generalizacji elementów ogólnogeograficznych mapy, do cyfrowego upraszczania map. Przegląd tych operatorów jest również cenny z racji możliwości wyboru spośród całego ich zbioru z pełną świadomością istnienia innych opcji. W związku z tym będziemy mogli podnieść jakość prowadzonych działań generalizacyjnych. Duże znaczenie ma również propozycja algorytmu wspomagającego wybór poziomu generalizacji, jaki chcemy uzyskać na mapie. Wiąże się to przede wszystkim z wyborem poziomu uogólnienia, co bezpośrednio odnosi się do sposobu ujęcia zjawiska oraz wyboru metody kartograficznej prezentacji. Algorytm ten wpływa również na podejmowanie decyzji o stopniu generalizacji, który jest realizowany w obrębie założonego poziomu generalizacji. Oprócz wymienionych powyżej celów postawiono jeszcze jeden, polegający na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie, jak należy poprawnie przygotować podkład mapy statystycznej, w jaki sposób przeprowadzić jego generalizację i jaki poziom tej generalizacji będzie optymalny do prezentacji treści tematycznej. Jest to ważny cel, bowiem jego realizacja pozwoli zwrócić uwagę na fakt, że podkład nie ogranicza się tylko do funkcji lokalizacyjnej. Odpowiedni dobór jego treści może wzbogacać mapę o możliwość powiązania analizy treści tematycznej z warunkami przyrodniczymi lub infrastrukturalnymi mającymi związek z prezentowanym zjawiskiem. Założone cele składają się również na pewien efekt towarzyszący, który polega na zwróceniu uwagi kartografów na metodyczne aspekty generalizacji map statystycznych. Niewątpliwie jest to kierunek perspektywiczny, zwłaszcza że dotyka on również opracowywania map w środowisku GIS.

11 Cel główny został osiągnięty przez opracowanie modelu generalizacji map statystycznych, który w sposób kompleksowy ujmuje możliwości, charakter i konsekwencje generalizacji w odniesieniu do map przedstawiających wskaźniki i zjawiska ilościowe. Model został ujęty w postaci graficznej, ułatwiającej wykazanie powiązań, hierarchii generalizacyjnej i innych cech. Kolejne wymienione cele są zrealizowane w postaci monograficznego ujęcia tematu, popartego przykładami kartograficznego ich wykorzystania. Realizacja celu głównego, czyli opracowanie modelu generalizacji na mapach statystycznych, zdaniem autora jest największym osiągnięciem naukowym przedstawionym na kartach przedkładanej monografii. Monografia Generalizacja map statystycznych jest adresowana zarówno do kartografów, jak i do szerszego kręgu odbiorców geografów, geoinformatyków, statystyków oraz innych użytkowników i kreatorów ilościowej informacji przestrzennej prezentowanej w postaci map. Treści przedstawione w monografii ułatwiają poprawne opracowanie map statystycznych poprzez wyjaśnienie i uświadomienie, jak ważny jest dobór metody i wskaźnika opisującego wybrane do prezentacji zagadnienie. Podniesienie jakości opracowań wiąże się również z uwzględnieniem potencjalnego odbiorcy mapy i sposobu jej wykorzystania. Propagowanie wiedzy o generalizacji powinno również pozytywnie wpłynąć na podniesienie wiarygodności analiz kartograficznych, w których wykorzystywana jest kartograficzna metoda badań polegająca na porównywaniu map. Przewidywane efekty składają się na równie ważny cel, tym razem praktyczny.