Szewczyk Ziora K. L. i inni: i Ocena Aktywność stężeń opioidowa rezystyny u dziewcząt w surowicy z nadczynnością krwi u dziewcząt i niedoczynnością z otyłością tarczycy prostą Vol. 10/2011 Nr 3(36) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena stężeń rezystyny w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą Assessment of Serum Resistin Levels in Girls with Simple Obesity 1 Katarzyna Ziora, 1 Joanna Oświęcimska, 2 Elżbieta Świętochowska, 2 Zofia Ostrowska, 1 Magdalena Wszołek 3 Karolina Ziora-Jakutowicz, 4 Elżbieta Borawska-Dziadek, 1 Małgorzata Stojewska, 1 Anna Pikiewicz-Koch 1 Katedra i Klinika Pediatrii w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 Katedra i Zakład Biochemii w Zabrzu, Śląski Uniwersytety Medyczny w Katowicach 3 Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie 4 NZOZ Szpital Miejski w Rudzie Śląskiej, Oddział Dziecięcy Adres do korespondencji: Katarzyna Ziora, SP Szpital Kliniczny Nr 1, ul. 3 Maja 13/15 41-800 Zabrze, tel.: (0-32) 37 04 284, ziorkasia@wp.pl Słowa kluczowe: rezystyna, otyłość Key words: resistin, obesity STRESZCZENIE/ABSTRACT Wstęp. Niewiele wiadomo na temat związku między rezystyną (RES) a zaburzeniami masy ciała, a jej znaczenie w otyłości jest dyskutowane. Są zdania, że stężenie RES jest podwyższone tylko w otyłości, której towarzyszy insulinooporność. Nasuwają się też pytania na temat zależności pomiędzy stężeniami RES we krwi a stężeniami innych hormonów biorących udział w regulacji masy ciała u osób otyłych. Cel pracy. 1. Ocena stężeń RES w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą. 2. Analiza zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a BMI oraz stężeniem we krwi wybranych hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad u dziewcząt z otyłością prostą. Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 91 dziewcząt, w tym u 30 z otyłością prostą (OT) (śr. wiek: 14,6 lat; śr. m. ciała: 85,9 kg; śr. BMI- SDS: 6,9) i u 61 zdrowych (ZD) (śr. wiek: 15,4 lat; śr. m. ciała: 52,3 kg; śr. BMI-SDS: -018). Oznaczono stężenia RES w surowicy krwi metodą EIA oraz stężenia TSH, FT4, ACTH, kortyzolu, LH, FSH, testosteronu i estradiolu. Wyniki. Średnie stężenie RES w surowicy krwi było istotnie statystycznie wyższe w grupie OT (4,8 ± 0,5 ng/ml) w porównaniu do grupy ZD (4,1 ± 0,4 ng/ml) (p < 0,0001), ale po przeliczeniu wartości tych stężeń na BMI było istotnie niższe (p < 0,001) w grupie OT (0,155 ± 0,03 ng/ml/kg/m 2 ) w porównaniu do grupy ZD (0,211 ± 0,03 ng/ml/kg/m 2 ). U dziewcząt otyłych nie wykazano korelacji pomiędzy stężeniem RES we krwi a BMI oraz stężeniem we krwi oznaczanych hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad. Wnioski. 1. U dziewcząt z otyłością prostą stwierdza się istotnie wyższe stężenia RES w surowicy krwi w porównaniu do dziewcząt zdrowych z prawidłową masą ciała. 2. Przeliczenie wartości stężeń RES we krwi na BMI wskazuje na brak prostej zależności pomiędzy całkowitą zawartością tego hormonu we krwi a masą tkanki tłuszczowej. To sugeruje udział mechanizmów adaptacyjnych w kreowaniu stężeń tego hormonu we krwi u otyłych dziewcząt. 3. U dziewcząt z otyłością prostą nie stwierdza się zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a stężeniem hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad. Endokrynol. Ped. 10/2011;3(36):15-22. 15
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):15-22 Introduction. There are few data about correlation between resistin (RES) and body mass disturbance and its meaning in obesity is widely discussed. It is suggested that RES concentration is increased only in obesity with insulin resistance. There are questions arising concerning the relation between RES levels in blood and concentrations of other hormones that take part in body mass regulation in obese people. Aim of the study. 1. Assessment of RES concentrations in serum of girls with simple obesity. 2. Analysis of relationship between RES concentrations in serum, BMI and selected hormones concentrations (thyroid, suprarenal glands and gonadal) in obese girls. Material and methods. The study was performed on 91 girls, including 30 with simple obesity (OT), (mean age: 14.6 yrs; mean body mass: 85.9 kg, mean BMI-SDS: 6.9) and 61 healthy (ZD) (mean age: 15.4 yrs; mean body mass: 52.3 kg, mean BMI-SDS: -0.18). We measured serum concentrations of RES (with EIA method) and concentrations of TSH, FT4, ACTH, cortisol, LH, FSH, testosterone and estradiol. Results. Mean concentration of RES in serum was statistically significantly higher in OT group (4.8 ± 0.5 ng/ml) than in ZD (4.1 ± 0.4 ng/ml), but adjusted per BMI concentration of RES was significantly lower (p < 0.001) in OT group (0.155 ± 0.03 ng/ml/kg/m 2 ) than in ZD (0.211 ± 0.03 ng/ml/kg/m 2 ). No correlation was found between serum RES concentration and BMI and concentration of thyroid, suprarenal glands and gonadal hormones in blood of obese subjects. Conclusions. 1. Concentration of RES in serum is significantly higher in girls with simple obesity as compare to healthy girls with normal weight. 2. There was no simple relationship between RES concentrations calculated per BMI and mass of adipose tissue in obese girls, which suggests possible impact of some additional adaptive mechanisms on blood concentration of this hormone in subjects with disturbed body mass. 3. In girls with simple obesity there was no correlation between RES and thyroid, suprarenal and gonadal hormones blood concentrations. Pediatr. Endocrinol. 10/2011;3(36):15-22. Wstęp Rezystyna (RES) to polipeptyd o masie 12,5 kda, kodowany przez gen retn zlokalizowany na chromosomie 19. RES była początkowo identyfikowana jako mrna indukowane w czasie różnicowania adipocytów, regulowane in vitro przez tiazolidinediony w mechanizmie down-regulation. Następnie poznano ją jako nowy czynnik wydzielany przez tkankę tłuszczową i białko homologiczne do wydzielanych w trakcie procesów zapalnych [1 3]. Z uwagi na podobieństwo jej budowy do białek uczestniczących w regulacji stanów zapalnych, jej nazwa alternatywna to FIZZ3 (found in inflammatory zone family) [4]. Nazwa rezystyna (resistin; [resist+ in[sulin]) została po raz pierwszy podana przez Steppana i Lazara, którzy zaobserwowali zależność pomiędzy tym hormonem a insulinoopornością w badaniach doświadczalnych u gryzoni [3, 5 7]. Związek między rezystyną a zaburzeniami masy ciała pozostaje niejasny. Wyniki badań są niejednoznaczne, a domniemane znaczenie RES w otyłości jest powszechnie dyskutowane. W badaniach eksperymentalnych prowadzonych na modelach gryzoni z uwarunkowaną genetycznie otyłością (ob/ob i db/db) oraz u myszy z otyłością indukowaną dietą stwierdzano wysokie stężenia RES we krwi [3]. Inni autorzy obserwowali z kolei niskie stężenia tego hormonu we krwi w innych modelach otyłych gryzoni [8]. Niektórzy autorzy natomiast są zdania, że stężenie RES jest podwyższone tylko w otyłości, której towarzyszy insulinooporność [9]. Niewiele wiadomo na temat wzajemnych oddziaływań pomiędzy RES a hormonami tarczycy, nadnerczy i gonad u ludzi zdrowych i chorych. Te tradycyjne hormony poprzez wpływ na receptory zlokalizowane w tkance tłuszczowej pełnią ważną rolę w utrzymaniu homeostazy energetycznej i metabolicznej ustroju. Największe zainteresowanie badaczy wzbudziło do tej pory poszukiwanie zależności między RES a insuliną oraz ich wpływ na wrażliwość insulinową tkanek obwodowych [3, 9 11]. Nasuwają się natomiast pytania na temat zależności pomiędzy stężeniami tej adipocytokiny a stężeniami pozostałych hormonów, biorących udział w regulacji masy ciała u osób otyłych. Cel pracy 1. Ocena stężenia rezystyny w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą. 2. Analiza zależności pomiędzy stężeniem rezystyny we krwi a BMI oraz stężeniem we krwi wybranych hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad u dziewcząt z otyłością prostą. Materiał i metody Badania wykonano u 91 dziewcząt, w tym u 30 dziewcząt z otyłością prostą (OT) (śr. wiek: 14,6 lat) oraz u 61 zdrowych ochotniczek (ZD), które stanowiły grupę kontrolną (śr. wiek: 15,4 lat). Badania przeprowadzono w tych samych grupach dziewcząt, u których badaliśmy stężenia wisfatyny 16
Ziora K. i inni: Ocena stężeń rezystyny w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą w surowicy krwi (praca wysłana do druku do Endokrynologii Pediatrycznej w marcu 2011 r.). Średnia masa ciała dziewcząt otyłych wynosiła 85,9 kg (57,7 134 kg), średni wskaźnik masy ciała (BMI): 31,9 kg/m 2 (25,5 52 kg/m 2 ), a śr. BMI- SDS: 6,9 (3,2 17,8) (tab. I). Masa ciała zdrowych dziewcząt wynosiła średnio 52,3 kg (31,5 71,7 kg), średni wskaźnik masy ciała (BMI) 19,8 kg/m 2 (15,3 23,9 kg/m 2 ), a średnie BMI-SDS: -0,18 (od -2,11 do 1,89) (tab. I). Rozwój płciowy u wszystkich badanych oceniono jako zgodny z wiekiem metrykalnym. Charakterystykę badanych grup dziewcząt zamieszczono w tabeli I. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach (nr L.dz.KNW-6501-62/08). W dniu badania żadna z dziewcząt nie zgłaszała dolegliwości, a w badaniu fizykalnym nie stwierdzano odchyleń od stanu prawidłowego. Dziewczętom miesiączkującym pobierano krew w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego. Próbki krwi do oznaczeń RES pobierano rano (7.00 8.00) na czczo. U wszystkich badanych oznaczono stężenia rezystyny oraz TSH w surowicy krwi. Stężenie FT4, kortyzolu, FSH i testosteronu oznaczono u 29 otyłych i wszystkich zdrowych, a stężenie ACTH, LH i estradiolu u 28 otyłych i wszystkich zdrowych. Stężenia rezystyny oznaczano za pomocą komercyjnych zestawów do oznaczeń metodą ELISA firmy Bio-Vendor, LLC (USA). Procedurę przeprowadzono zgodnie z zaleceniami producenta, dokonując odczytu uzyskanych ekstynkcji w czytniku firmy BIOTEK i sporządzając krzywe wzorcowe dla każdej serii oznaczeń. Najniższe oznaczane stężenie dla rezystyny było równe 0,1 ng/ml, błąd wewnątrzseryjny wynosił 3,4%, a błąd zewnątrzseryjny 6,9% [12]. Stężenia ft4, TSH, ACTH, LH, FSH, estradiolu i testosteronu w surowicy krwi oznaczano metodą ECLIA firmy ROCHE. Wyniki zostały opracowane przy pomocy licencjonowanej wersji programu Statistica ver. 3 (wersja angielska). Dla wszystkich zmiennych sprawdzono zgodność rozkładów z rozkładem normalnym za pomocą testu Shapiro Wilka. Istotność różnic wartości średnich sprawdzono przeprowadzając analizę wariancji ANOVA. Jednorodność wariancji zbadano testem Levena. Test Shapiro Wilka wykazał, że rozkłady badanych zmiennych różnią się istotnie od rozkładu normalnego, a test Levena wykazał brak homogeniczności wariancji, dlatego posłużono się testem nieparametrycznym Kruskala Wallisa i testem mediany. Do zweryfikowania różnic pomiędzy wartościami średnimi zastosowano test porównań wielokrotnych RIR Tukeya dla różnych liczebności. Stężenia rezystyny przeliczono na BMI. Istotność różnic dotyczącą stężeń tego hormonu w przeliczeniu na BMI sprawdzono testem Kruskala Wallisa i testem RIR Tukeya. Korelacje badano stosując test Spearmana. Wyniki Średni wiek dziewcząt w grupie otyłych był podobny do średniego wieku dziewcząt zdrowych (tab. I). W grupie OT średnia masa ciała była znamiennie statystycznie wyższa aniżeli w grupie ZD (tab. I). Stwierdzono także istotnie wyższy wskaźnik masy ciała (BMI) (p < 0,001) oraz BMI-SDS (p < 0,001) u dziewcząt otyłych w porównaniu do zdrowych (tab. I). Średnie stężenie rezystyny w surowicy krwi było istotnie statystycznie wyższe u dziewcząt otyłych (4,8 ± 0,5 ng/ml) w stosunku do zdrowych (4,1 ± 0,4 ng/ml) (p < 0,0001) (tab. II; ryc. 1). Tabela I. Charakterystyka badanych grup dziewcząt Table I. Clinical characteristics of the examined groups of girls Grupy badane Wiek (lata) Masa ciała (kg) Wzrost (cm) BMI (kg/m 2 ) BMI- SDS OT (n = 30) średnia ± 1,96 SE (zakres) 14,62 ± 0,84 (11 18,3) 85,87 * ± 7,58 (57,7 134) 163,57 ± 3,51 (145 186,5) 31,86 * ± 2,19 (25,5 52) 6,91 * ± 1,23 (3,23 17,83) ZD (n = 61) średnia ± 1,96 SE (zakres) 15,36 ± 0,8 (11,7 17,9) 52,26 * ± 3,66 (31,5 71,7) 162,6 ± 3,49 (138 183,0) 19,75 * ± 1,12 (15,29 23,93) -0,18 * ± 0,54 (-2,11 1,89) OT grupa z otyłością prostą ZD grupa zdrowych SE błąd standardowy BMI SDS: wielkość odchylenia standardowego BMI badanej od średniego BMI dla wieku i płci * p < 0,001 OT i ZD 17
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):15-22 Tabela II. Średnie stężenia hormonów w surowicy krwi w badanych grupach dziewcząt Table II. Mean hormones serum concentrations in examinated groups of girls Badane hormony w surowicy krwi (jednostki) Grupa OT (n = 30) Grupa ZD (n = 61) średnie stężenie i SD (zakres) średnie stężenie i SD (zakres) RES (ng/ml) 4,78 * ± 0,45 (3,97 5,78) 4,11 * ± 0,36 (3,37 5,02) TSH (µiu/ml) 2,27 ± 1,09 (0,41 4,29) 2,05 ± 0,87 (0,77 4,20) FT4 (ng/dl) 1,33 ± 0,27 (0,89 2,04) 1,31 ± 0,15 (1,04 1,70) Kortyzol (µg/dl) 14,02 ± 4,93 (4,82 24,85) 13,31 ± 4,78 (6,22 25,32) ACTH (pg/ml) 27,88 ± 15,67 (11,37 63,0) 30,82 ± 14,51 (10,5 61,42) LH (IU/ml) 7,34 ± 4,46 (0,1 16,63) 4,79 ± 2,48 (0,51 9,0) FSH (IU/ml) 4,49 ± 1,95 (0,62 8,19) 5,02 ± 1,88 (0,94 10,9) Estradiol (pg/ml) 72,71 ± 57,73 (11,0 239,7) 71,11 ± 72,19 (15,61 358,1) Testosteron (ng/dl) 38,16 ± 24,44 (4,01 105,3) 32,10 ± 16,26 (11,23 75,34) * p = 0,000008 OT vs ZD Ryc. 1. Średnie stężenie rezystyny w surowicy krwi (ng/ml) w badanych grupach dziewcząt (p < 0,0001 OT vs ZD) Fig. 1. Mean serum resistin concentration (ng/ml) in examinated groups of girls (p < 0.0001 OT vs ZD) Ryc. 2. Średnie stężenie rezystyny w surowicy krwi po przeliczeniu na BMI (ng/ml/kg/m 2 ) w badanych grupach dziewcząt (p = 0,0001 OT vs ZD) Fig. 2. Mean serum resistin concentration adjusted per BMI (ng/ml/kg/m 2 ) in examined groups of girls (p = 0.00011 OT vs ZD) 18
Ziora K. i inni: Ocena stężeń rezystyny w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą Natomiast średnie wartości stężeń rezystyny w surowicy krwi po przeliczeniu na BMI były istotnie niższe (p < 0,001) w grupie OT (0,155 ± 0,03 ng/ml/kg/m 2 ) w porównaniu do grupy ZD (0,211 ± 0,03 ng/ml/kg/m 2 ) (ryc. 2). Nie stwierdzono korelacji pomiędzy stężeniem rezystyny w surowicy krwi a BMI w grupie otyłych dziewcząt. Wartości stężeń hormonów tarczycy, kory nadnerczy i gonad u dziewcząt w obu badanych grupach mieściły się w granicach normy. Średnie wartości stężeń w surowicy krwi hormonów tarczycy (TSH, FT4), kory nadnerczy (kortyzol, ACTH) oraz hormonów płciowych (estradiol, testosteron, LH, FSH) u wszystkich badanych dziewcząt przedstawiono w tabeli II. W grupie otyłych nie wykazano istotnych statystycznie korelacji pomiędzy stężeniem we krwi rezystyny a stężeniem oznaczanych hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad. Dyskusja Zakres stężeń rezystyny w surowicy krwi nie został do tej pory scharakteryzowany. Interpretacja kliniczna wyników uzyskanych przez różnych autorów jest trudna, co może wynikać z odmiennej metodyki oznaczeń RES we krwi [146]. Na przykład niektórzy autorzy [10, 11, 13, 14] oznaczali stężenie RES za pomocą metody ELISA, podobnie jak my, natomiast inni wykorzystali metodę RIA [15]. W dotychczasowych badaniach stężenia RES w surowicy krwi odznaczały się bardzo dużym rozrzutem, od wartości 120 ng/ml [16] do bardzo niskich, tj. 7 pg/ml [17], co być może wynika z oznaczenia różnych molekularnych isoform RES we krwi u ludzi [18]. Do tej pory ukazały się nieliczne doniesienia [13, 14, 19, 20] oceniające ekspresję RES w tkance tłuszczowej i stężenia RES we krwi u osób z zaburzeniami masy ciała. Nasze badania wykazały, że średnie stężenie RES w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą jest znamiennie statystycznie wyższe aniżeli u dziewcząt z prawidłową masą ciała. Natomiast przeliczenie stężeń rezystyny we krwi na BMI wskazało, że wartości stężeń RES/BMI, odwrotnie niż wartości bezwzględne, były istotnie statystycznie niższe u dziewcząt otyłych w porównaniu ze zdrowymi. Wyeliminowanie wpływu czynnika masy ciała na wartości oznaczanych stężeń RES we krwi przez przeliczenie zawartości tego hormonu we krwi na BMI wskazuje, że ilość tego hormonu we krwi u dziewcząt otyłych jest w istocie niższa niż u zdrowych. Nie stwierdziliśmy korelacji pomiędzy stężeniem RES a BMI u dziewcząt z otyłością prostą. Może to wynikać z małego rozrzutu wartości masy ciała w obrębie tej grupy. Wcześniejsze obserwacje [21] wykazały bowiem, że stężenie tego hormonu koreluje pozytywnie z BMI w grupie dziewcząt, u których rozrzut wartości masy ciała i BMI jest znaczący, tj. u dziewcząt z niską masą ciała w przebiegu anorexia nervosa, dziewcząt zdrowych z prawidłową masą ciała oraz otyłych. Inni autorzy wykazali dodatnią zależność pomiędzy stężeniem rezystyny we krwi a ilością tkanki tłuszczowej i BMI także u zdrowych osób [22]. Związek pomiędzy rezystyną a masą ciała u zwierząt [3, 8] i u ludzi jest nadal kontrowersyjny [9, 23], bowiem w opiniach cytowanych autorów badane zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a masą ciała u otyłych zwierząt i ludzi są rozbieżne. Być może polimorfizm genu RES i nosicielstwo allela G w pozycji -180 genu RES wpływa dodatnio na zwiększenie BMI [14]. Ekspresja RES w adipocytach jest mniejsza u ludzi niż u myszy. U gryzoni stwierdza się 15-krotnie większą ekspresję RES w tkance tłuszczowej trzewnej aniżeli w podskórnej [4]. Rezystynę u ludzi znajduje się głównie w preadipocytach, a nie w dojrzałych komórkach tłuszczowych [4]. Niewielką ekspresję RES wykazuje się też w brunatnej tkance tłuszczowej [24]. Głównym źródłem RES u ludzi wydają się raczej makrofagi, nie zaś komórki tkanki tłuszczowej [23]. Inne badania dotyczące tkanki tłuszczowej dowodzą, że RES hamuje adipogenezę, regulując nie tylko liczbę komórek tłuszczowych, ale i zawartość lipidów w komórce. Wpływa też na metabolizm adipocytów, przyspieszając cykl przemian kwasów tłuszczowych i triglicerydów, co wykazano u myszy i u ludzi [25]. Receptory RES nie są jeszcze znane. Wiadomo już, że czynnikiem koniecznym do indukcji genu RES w tkance tłuszczowej jest PPARα (peroxisome proliferator-activated receptor-α), jądrowy receptor hormonalny, regulujący ekspresję enzymów włączonych w β-oksydację kwasów tłuszczowych [26]. U gryzoni natomiast hormon ten wykazuje wysoką ekspresję zarówno w komórkach hematopoetycznych, jak i podskórnej tkance tłuszczowej [27]. Przypuszcza się, że RES może stanowić czynnościowy łącznik pomiędzy systemem immunologicznym a tkanką tłuszczową. Wysoką ekspresję i sekrecję RES obserwowano w szpiku kostnym oraz obwodowych komórkach 19
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):15-22 mononuklearnych, natomiast niską ekspresję w płucach, łożysku i komórkach β trzustki [28 30], a także w nadnerczach [31]. U myszy stwierdzana jest niewielka ekspresja RES w przysadce oraz jądrze łukowatym podwzgórza w okolicy neuronów zawierających POMC. Interesujące, że u myszy otyłych z deficytem leptyny, dystroficznych oraz u zwierząt z uszkodzeniem podwzgórza ekspresja RES jest obniżona. To może wskazywać na interakcję z leptyną na poziomie OUN [32]. Sugeruje się też, że RES może odgrywać pewną rolę w centralnych mechanizmach związanych z pobieraniem pokarmu za pośrednictwem hamowania wydzielania katecholamin w podwzgórzu, ale nie ma na to jeszcze pewnych dowodów [33]. Badania na temat zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a innymi hormonami są nieliczne i dotyczą przede wszystkim insuliny [3, 9 11]. U badanych przez nas dziewcząt stężenia hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad we krwi były prawidłowe, bowiem do badań zakwalifikowaliśmy wyłącznie dziewczęta z otyłością prostą i zdrowe. Nasze badania nie wykazały korelacji pomiędzy stężeniem RES we krwi a stężeniem oznaczanych przez nas hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad u otyłych dziewcząt. Wcześniejsze obserwacje [21] wskazywały natomiast na statystycznie znamienną dodatnią korelację pomiędzy stężeniem RES we krwi a stężeniem we krwi FT4, LH i estradiolu oraz ujemną ze stężeniem we krwi kortyzolu u dziewcząt, u których występował duży rozrzut wartości masy ciała. Badania oceniające zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a hormonami tarczycy były wykonywane na ogół u osób z zaburzeniami czynności tarczycy. Były to badania eksperymentalne prowadzone u zwierząt i u ludzi. Udowodniono, że u szczurów stężenie RES we krwi jest regulowane przez hormony tarczycy [34, 35]. Stwierdzano wysoką ekspresję mrna RES w tkance tłuszczowej u szczurów z hipotyreozą i niską u szczurów z hipertyreozą [36]. U ludzi z nadczynnością tarczycy obserwowano także niższe niż u zdrowych stężenia RES we krwi [37], ale inne badania nie potwierdzały tego zjawiska [38, 39]. Yaturu i wsp. zanotowali bowiem pozytywną korelację między stężeniem rezystyny we krwi a FT3 i FT4 oraz negatywną z TSH [39]. Inni autorzy [38], podobnie jak Iglesias i wsp. [37], wykazali redukcję podwyższonego stężenia RES we krwi u chorych z nadczynnością tarczycy dopiero po uzyskaniu eutyreozy. Nie potwierdzili też zależności pomiędzy stężeniem RES we krwi a masą ciała, BMI i ilością tkanki tłuszczowej ani w nadczynności tarczycy, ani w eutyreozie [38]. Zdaniem niektórych autorów [40] nie daje to podstaw do stwierdzenia, że rezystyna odgrywa rolę w zachowaniu równowagi energetycznej u chorych z nadczynnością tarczycy. Wyniki badań na temat stężeń RES we krwi u pacjentów z hypotyreozą także są rozbieżne [40, 41]. Niektórzy autorzy wykazali obniżone [37, 42], inni podwyższone [43] lub niezmienione [44] stężenia RES we krwi u chorych z niedoczynnością tarczycy. Owecki i wsp. [42] nie stwierdzili korelacji między stężeniem RES we krwi a stężeniami hormonów tarczycy (ft3, ft4 i TSH) u kobiet z niedoczynnością tarczycy po strumektomii i leczeniu radiojodem z powodu raka tarczycy. Krassas i wsp. nie widzieli różnic w stężeniach RES we krwi u chorych z niedoczynnością tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto w porównaniu z osobami z eutyreozą [44]. Natomiast Iglesias i wsp. [37] u chorych z hipotyreozą odnotowali niższe niż u zdrowych stężenia rezystyny we krwi, wnioskując, że zaburzenia funkcji tarczycy mogą mieć wpływ na stężenia RES we krwi. Wnioski 1. U dziewcząt z otyłością prostą stwierdza się istotnie wyższe stężenia rezystyny w surowicy krwi w stosunku do dziewcząt zdrowych z prawidłową masą ciała. 2. Przeliczenie wartości stężeń tego hormonu we krwi na BMI wskazuje na brak prostej zależności pomiędzy całkowitą zawartością tego hormonu we krwi a masą tkanki tłuszczowej, co sugeruje udział mechanizmów adaptacyjnych w kreowaniu stężeń tego hormonu we krwi u otyłych dziewcząt. 3. U dziewcząt z otyłością prostą nie stwierdza się zależności pomiędzy stężeniem rezystyny we krwi a stężeniem hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad. 20
Ziora K. i inni: Ocena stężeń rezystyny w surowicy krwi u dziewcząt z otyłością prostą PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Holcomb I.N., Kabakoff R.C., Chan B. et al.: FIZZ1, a novel cysteine-rich secreted protein associated with pulmonary inflammation, defines a new gene family. EMBO. J., 2000:19, 4046-4055. [2] Kim K.H., Lee K., Moon Y.S. et al.: A cysteine-rich adipose tissue-specific secretory factor inhibits adipocyte differentiation. J. Biol. Chem., 2001:276, 11252-11256. [3] Steppan C.M., Bailey S.T., Bhat S. et al.: The hormone resistin links obesity to diabetes. Nature, 2001:409, 307-312. [4] Banerjee R.R., Lazar M.A.: Resistin: molecular history and prognosis. J. Mol. Med., 2003:81, 218-226. [5] Steppan C.M., Lazar M.A.: Resistin and obesity associated insulin resistance. Trends Endocrinol. Metab., 2002:13, 18-23. [6] Fonseca-Alaniz M.H., Takada J., Cardos Alonso-Vale M.I. et al.: Adipose tissue as an endocrine organ: from theory to practice. J. Pediatr. (Rio J), 2007:83 (Suppl 5), S192-203. [7] Guzik T.J., Mangalat D., Korbut R.: Adipocytokines novel link between inflamation and vascular function? J. Physiol. Pharmacol., 2006:57(4), 505-528. [8] Way J.M., Gorgun C.Z., Tong Q. et al.: Adipose tissue resistin expression is severely suppressed in obesity and stimulated by peroxisome proliferator-activated receptor gamma agonists. J. Biol. Chem., 2001:276, 25651-25653. [9] Koerner A., Kratzsch J., Kiess W.: Adipocytokines: leptin the classical, resistin the controversial, adiponectin the promising, and more to come. Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:19(4), 525-546. [10] Anderlová K., Křemen J., Doležalova R. et al.: The influence of very-low-calorie diet on serum leptin, soluble receptor, adiponectin and resistin levels in obese women. Physiol. Res., 2006:55, 277-283. [11] Li L., Yang G., Li Q. et al.: Changes and relations od circulating visfatin, apelin, and resistin levels in normal, impaired glucose tolerance, and type 2 diabetic subjects. Exp. Clin. Endocrinol. Diabetes, 2006:114, 544-548. [12] Meier U., Gressner A.N.: Endocrine regulation of energy metabolism: review of pathobiochemical and clinical chemical aspects if leptin, ghrelin, adiponectin and resistin. Clinical. Chemistry, 2004:50, 1511-1525. [13] Housová J., Anderlová K., Křížová J. et al.: Serum adiponectin and resistin concentrations in patients with restrictive and binge/purge form of anorexia nervosa and bulimia nervosa. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 1366-1370. [14] Křížova J., Dolinková M., Lacinová Z. et al.: Adiponectin and resistin gene polymorphisms in patients with anorexia nervosa and obesity and its influence on metabolic phenotype. Physiol. Res., 2008:57(4), 539-546. [15] Dostalová I., Kunešová M., Dušková J. et al.: Adipose tissue resistin levels in patients with anorexia nervosa. Nutrition, 2006:22, 977-983. [16] Kulik-Rechberger B., Rechberger T.: Stężenie leptyny i rezystyny w surowicy krwi dziewcząt w okresie pokwitania. Gin. Pol., 2003: 74, 973-978. [17] Lewandowski K.C., Szosland K., O Callaghan C. et al.: Adiponectin and resistin serum levels in women with polycystic ovary syndrome during oral glucose tolerance test: a significant reciprocal correlation between adiponectin and resistin independent of insulin resistance indices. Mol. Genet. Metab., 2005:85, 61-69. [18] Gerber M., Böttner A., Seidel B. et al.: Serum resistin levels of obese and lean children and adolescents: biochemical analysis and clinical relevance. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 4503-4509. [19] Dolezalova R., Lacinova Z., Dolinkova M. et al.: Changes of endocrine function of adipose tissue in anorexia nervosa: comparison of circulating levels versus subcutaneous mrna expression. Clin. Endocrinol. (Oxf), 2007:67, 674-678. [20] Dostalová I., Smitka K., Papežova H. et al.: Increased insulin sensitivity in patients with anorexia nervosa: the role of adipocytokines. Physiol. Res. 2007: 56, 587-594. [21] Ziora K.: Analiza stężeń wybranych hormonów tkanki tłuszczowej (wisfatyny, apeliny, adiponektyny, rezystyny, leptyny) w surowicy krwi dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym. Rozprawa habilitacyjna. Nr 19/2008. Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2008. [22] Yannakoulia M., Yiannakouris N., Blüher S. et al.: Body fat mass and macronutrient intake in relation to circulating soluble leptin receptor, free leptin index, adiponectin, and resistin concentrations in healthy humans. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2003:88, 1730-1736. [23] Rea R., Donnelly R.: Resistin: an adipocyte-derived hormone. Has it a role in diabetes and obesity? Diabetes. Obes. Metab., 2004: 6, 163-170. [24] Trayhurn P., Beattie J.H.: Physiological role of adipose tissue: white adipose tissue as an endocrine and secretory organ. Proc. Nutr. Soc., 2001:60, 329-339. [25] Ort T., Arjona A.A., MacDougall J.R. et al.: Recombinant human FIZZ3/resistin stimulates lipolysis incultured human adipocytes, mouse adipose explants, and normal mice. Endocrinology, 2005:146, 2200-2209. [26] Kochan Z., Karbowska J.: Dehydroepiandrosterone up-regulates resistin gene expression in white adipose tissue. Mol. Cel. Endocrinol., 2004:218, 57-64. [27] Gerstmayer B., Küsters D., Gebel S. et al.: Identification of RELM gamma, a novel resistin-like molecule with a distinct expression pattern. Genomics, 2003:81, 588-595. [28] Minn A.H., Patterson N.B., Pack S. et al.: Resistin is expressed in pancreatic islets. Biochem. Biophys. Res. Commun., 2003:310, 641-645. 21
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):15-22 [29] Patel L., Buckels A.C., Kinghorn I.J. et al.: Resistin is expressed in human macrophages and directly regulated by PPAR gamma activators. Biochem. Biophys. Res. Commun., 2003:300, 472-476. [30] Yura S., Sagawa N., Itoh H., Kakui K., Nuamah M.A., Korita D., Takemura M., Fujii S.: Resistin is expressed in the human placenta. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2003:88, 1394-1397. [31] Adeghate E.: An update on the biology and physiology of resistin. Cell. Mol. Life Sci., 2004:61, 2485-2496. [32] Wilkinson M., Wilkinson D., Wiesner G. et al.: Hypothalamic resistin immunoreativity is reduced by obesity in the mouse: co-localisation with alpha-melanostimulating hormone. Neuroendocrinology, 2005:81, 19-30. [33] Brunetti L., Orlando G., Recinella L. et al.: Resistin, but not adiponectin, inhibits dopamine and norepinephrine release in the hypothalamus. Eur. J. Pharmacol., 2004:493, 41-44. [34] Nogueiras R., Gualillo O., Caminos J.E. et al.: Regulation of resistin by gonadal, thyroid hormone, and nutritional status. Obes. Res., 2003:11, 408-414. [35] Weinstein S.P., O Boyle E., Haber R.S.: Thyroid hormone increases basal and insulin-stimulated glucose transport in sceletal muscle. The role of GLUT4 glucose transporter expression. Diabetes, 1990:70, 1167-1172. [36] Syed M.A., Thompson M., Pachucki J. et al.: The effect of thyroid hormone on size of fat depots accounts for most of the changes in leptin mrna and serum levels in the rat. Thyroid, 1999:9, 503-512. [37] Iglesias P., Alvarez F.P., Codoceo R. et al.: Serum concentrations of adiponectines in patients with hyperthyroidism and hypothyroidism before and after control of thyroid function. Clin. Endocrinol (Oxf), 2003:59, 621-629. [38] Krassas G.E., Ponikides N., Loustis K. et al.: Resistin levels in hyperthyroid patients before and after restoration of thyroid function: relationship with body weight and body composition. Eur. J. Endocrinol., 2005:153, 217-221. [39] Yaturu S., Prado S., Grimes S.R.: Changes in adipocyte hormones leptin, resistin, and adiponectin in thyroid dysfunction. J. Cell. Biochem., 2004:93, 491-496. [40] Iglesias P., Díez J.J.: Influence of thyroid dysfunction on serum concentrations of adipocytokines. Cytokine, 2007:40, 61-70. [41] Pontikides N., Krassa G.: Basic endocrine products of adipose tissue in states of thyroid dysfunction. Thyroid, 2007:17, 421-431. [42] Owecki M., El Ali Z., Waśko R. et al.: Circulating resistin levels are lower in hypothyroid women but independent from thyroid hormones concentrations. Neuro. Endocrinol. Lett., 2008:29, 131-136. [43] Botella-Carretero J.I., Alvarez-Blasco F., Sancho J. et al.: Effects of thyroid hormones on serum levels of adipokines as studied in patients with differentiated thyroid carcinoma during thyroxine withdrawal. Thyroid, 2006:16, 397-402. [44] Krassas G.E., Ponikides N., Loustis K. et al.: Resistin levels are normal in hypothyroidism and unchanged after attainment of euthyroidism: relationship with insulin levels and anthropometric parameters. J. Endocrinol. Invest., 2006:29, 606-612. 22