Katarzyna Jachna-Sawicka, Wioleta Wójcik, Eugenia Gospodarek

MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2013, 65: 93-101 Ocena wybranych właściwości morfologicznych wariantów pałeczek Acinetobacter baumannii complex Evaluation of selected properties of morphological variants of Acinetobacter baumannii complex Katarzyna Jachna-Sawicka, Wioleta Wójcik, Eugenia Gospodarek Katedra i Zakład Mikrobiologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu U pałeczek A. baumannii stwierdzono zdolność wzrostu w postaci kolonii o odmiennej morfologii, jednak znaczenie tego zjawiska w ich biologii nie jest znane. W pracy porównano wybrane właściwości morfotypów jasnych i ciemnych. Stwierdzono różnice w identyfikacji metodą MALDI TOF, we właściwościach adhezyjnych i zdolności wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego. Słowa kluczowe: Acinetobacter baumannii, adhezja, śluz zewnątrzkomórkowy, warianty morfologiczne ABSTRACT Introduction: The ability of growth of Acinetobacter baumannii as morphology colony variants have been observed. However, the importance of this phenomenon for its biology is not known. The aim of this study was to evaluate some properties of light and dark morphology colony variants. Methods: Fifty two isolates were identified by MALDI TOF MS method (MALDI Biotyper, BRUKER). It was evaluated the adhesion to polystyrene and extracellular mucus production of morphology colony variants and its susceptibility to imipenem and meropenem by agar dilution method. Results: Forty eight (92.3%) out of the 52 morphotypes Acinetobacter sp. were identified as A. baumannii, two (5.8%) as A. genomospecies 3, one as the A. calcoaceticus. Sixteen (61.0%) pairs of isolates showed differences in the similarity of the spectra to the spectra of reference strains in the MALDI-TOF MS method. Adhesion to polystyrene was observed in all dark and 92.3% light morphotypes. Extracellular slime was produced by 15 (57.7%) dark morphotypes, and 7 (26.9%) of clear. The differences in susceptibility to imipenem

94 K. Jachna-Sawicka, W. Wójcik, E. Gospodarek occurred in two (7.7%), and meropenem in three (11.5%) pairs of morphotypes. Conclusions: The results show diversity of biological properties of morphology colony variants of A.baumannii complex. Differences in the level of adhesion to polystyrene and slime production may indicate the importance of morphological differentiation in virulence of A. baumannii complex. Key words: Acinetobacter baumannii, bacterial adhesion, morphological variants, slime production. WSTĘP Zdolność drobnoustrojów do wzrostu w postaci kolonii odmiennych morfologicznie zauważono już w pierwszej połowie XX wieku. Została ona opisana u Brucella abortus (1933 rok, B.S. Henry), Klebsiella pneumoniae (1933 rok, F.G. Blake i J.D. Trask) i Escherichia coli (1936 rok, J.C. Torres i E. Montu) (1). Zróżnicowanie kolonii wśród szczepów występuje u różnych gatunków drobnoustrojów, jednak mimo to nadal jest zjawiskiem słabo poznanym. Jedną z przyczyn powstawania morfotypów są prawdopodobnie niekorzystne warunki panujące w środowisku lub w żywym organizmie. Stymulują one bakterie do ekspresji właściwości, które umożliwią im przystosowanie się i przeżycie w niesprzyjających warunkach. Przypuszcza się, że morfologiczne zróżnicowanie może mieć znaczenie w potencjale chorobotwórczym bakterii. Badania dowodzą, że właściwości biologiczne, a także lekowrażliwość drobnoustrojów mogą zależeć od występowania w postaci określonego morfotypu (1, 5, 6, 15). Pałeczki Acinetobacter baumannii są ważnym patogenem zakażeń szpitalnych. U bakterii tego gatunku stwierdza się występowanie różnych form morfologicznych kolonii, ale w dostępnym piśmiennictwie tylko nieliczne prace opisują właściwości poszczególnych wariantów morfologicznych. Celem pracy była identyfikacja morfotypów A. baumannii, porównanie występowania wybranych czynników zjadliwości (adhezji do polistyrenu i wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego) oraz ocena wrażliwości na karbapenemy metodą ilościową. MATERIAŁ I METODY Materiał do badań stanowiło 26 szczepów A. baumannii izolowanych w Katedrze i Zakładzie Mikrobiologii Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 im. dra A. Jurasza Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (SU CM UMK). Szczepy wyosobniono z materiału klinicznego pobranego od chorych leczonych w oddziałach i poradniach SU CM UMK. Każdy szczep pochodził od innego chorego. Szczepy przechowywano w podłożu cystynozo-tryptozowym (ang. cystine tryptase medium, biomérieux) w temperaturze pokojowej, a następnie posiewano je na podłoże MacConkeya (biomérieux). Kryterium decydującym o wykorzystaniu danego szczepu do dalszych badań była jego zdolność do wzrostu w postaci dwóch rodzajów kolonii - jasnych i ciemnych. Przynależność do gatunku izolatów macierzystych określono z użyciem testów GN do identyfikacji drobnoustrojów Gram-ujemnych systemu VITEK 2 Compact (biomérieux).

Właściwości wariantów A. baumannii 95 Warianty morfologiczne identyfikowano metodą MALDI TOF MS (ang. matrix assisted laser desorption ionisation time-of-flight mass spectrometry, spektrometria masowa z użyciem desorpcji/jonizacji laserowej wspomaganej matrycą z analizatorem czasu przelotu) z użyciem systemu MALDI Biotyper (BRUKER), postępując zgodnie z instrukcją producenta. Zdolność adhezji badanych szczepów oceniano w jałowych, polistyrenowych płytkach wielodołkowych (Medlab) według metody Christensena i wsp. (7). Badane szczepy hodowano na podłożu MacConkey Agar (biomérieux) przez 24 godziny w temperaturze 37 C. Wyrosłe kolonie zawieszano w bulionie tryptozowo-sojowym (Tripticase Soy Broth, TSB) i hodowano przez 20 godzin w temperaturze 37 C. Następnie badane szczepy wprowadzano do 5 ml TSB, aby uzyskać zawiesinę bakterii o gęstości 0,5 według skali MacFarlanda. Po 100µl uzyskanej zawiesiny wprowadzano (w trzech powtórzeniach) do studzienek płytek wielodołkowych i prowadzono inkubację w warunkach tlenowych przez 24 godziny w temperaturze 37 C. Hodowle usuwano, a płytki przemywano roztworem PBS o ph 7,2. Bakterie przylegające do powierzchni płytki utrwalano przez minutę 96% alkoholem etylowym i barwiono przez 5 minut 15% wodnym roztworem fioletu krystalicznego. Nadmiar barwnika usuwano, a płytki przemywano wodą wodociągową. Po wysuszeniu płytek, związany z powierzchnią płytki fiolet krystaliczny rozpuszczano w 75% alkoholu etylowym i odczytywano gęstość optyczną (Optilcal Density, OD) za pomocą czytnika mikropłytek Synergy HT (Biotek) przy długości fali λ=540 nm. Kontrolę stanowiło jałowe podłoże TSB poddawane tej samej procedurze, co badane szczepy. Uzyskane wyniki pomiarów uśredniano. Interpretacja uzyskanych wyników polegała na powiększeniu o wartość trzech odchyleń standardowych średniej odczytów OD dla próby kontrolnej. Na tej podstawie szczepy bakteryjne podzielono na cztery grupy: nieadherujące (OD 0,161), słabo adherujące (OD > 0,161 i 0,243), średnio adherujące (OD > 0,243 i OD 0,326), silnie adherujące (OD > 0,326) do polistyrenu. W celu oceny wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego przez poszczególne morfotypy zastosowano metodę Ishiguro i wsp. (10) w modyfikacji własnej. Dwudziestogodzinne hodowle badanych szczepów w podłożu TSB prowadzone w temperaturze 37 C odwirowywano (10 minut/2,5-3 RPM). Supernatant usuwano, a z osadu wykonywano zawiesiny w PBS (ph 7,2) o gęstości 2,0 według skali MacFarlanda. Następnie w jałowych probówkach typu Eppendorf umieszczano 250 µl zawiesiny bakteryjnej i taką samą objętość roztworu czerwieni Congo (Sigma) o stężeniu 15 µl/ml. Mieszaninę wytrząsano przez 5 minut/1400 RPM, a następnie wirowano przez 10 minut przy 13,5 RPM. Uzyskany supernatant przenoszono do studzienek okrągłodennych sterylnych płytek polistyrenowych, w objętości po 100 µl (w trzech powtórzeniach dla każdej próby) i mierzono OD supernatantu w wielodetekcyjnym czytniku mikropłytek Synergy HT, przy długości fali λ=480 nm. Kontrolę stanowiło 50 µl jałowego podłoża TSB z taką samą objętością stosowanego roztworu czerwieni Congo. Uzyskane wyniki pomiarów uśredniano. Równolegle prowadzono pomiar OD zawiesin bakteryjnych. Otrzymane wyniki wiązania czerwieni Congo przeliczano na jednostkę OD zawiesin bakteryjnych i przedstawiono jako wartość procentową według wzoru: zdolność wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego OD 480 zawiesin bakteryjnych x100%

96 K. Jachna-Sawicka, W. Wójcik, E. Gospodarek Na podstawie uzyskanych wyników szczepy podzielono na trzy grupy: szczepy obficie wytwarzające śluz ( 10%), szczepy słabo wytwarzające śluz ( 5% i < 10%), szczepy niewytwarzające śluzu (< 5%). Wrażliwość na imipenem i meropenem oceniano metodą rozcieńczeń w podłożu stałym (Mueller Hinton Agar, Becton Dickinson). Przygotowano szereg płytek z podłożem zawierającym antybiotyki w stężeniach: 0,008 mg/l, 0,016 mg/l, 0,032 mg/l, 0,064 mg/l, 0,125 mg/l, 0,25 mg/l, 0,5 mg/l, 1 mg/l, 2 mg/l, 4 mg/l, 8 mg/l, 16 mg/l, 32 mg/l, 64 mg/l, 128 mg/l. W celu kontroli oznaczeń użyto szczepu wzorcowego z Amerykańskej Kolekcji Kultur Typowych E. coli ATCC 25922. Z badanych szczepów sporządzono zawiesiny o gęstości 0,5 w skali MacFarlanda w 0,9% roztworze NaCl. Zawiesiny bakteryjne posiewano punktowo na powierzchni podłoża. Po 18 godzinach inkubacji wyniki odczytywano i interpretowano w oparciu o kryteria EUCAST (European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing). WYNIKI Spośród 52 morfotypów Acinetobacter spp, 48 (92,3%) zidentyfikowano jako A. baumannii, dwa (5,8%) jako A. genomospecies 3, jeden jako A. calcoaceticus. U 16 par (61,0%) w metodzie MALDI-TOF MS obserwowano różnice w podobieństwie widm, do widm szczepów referencyjnych, pomiędzy morfotypami ciemnymi i jasnymi. W przypadku pozostałych 10 par (39,0%) nie stwierdzono takich różnic. Podobieństwo widm badanych izolatów do szczepu wzorcowego A. baumannii 13101_1 CHB stwierdzono u 42,3% wariantów o morfotypów ciemnych i 49,7% jasnych. Pozostałe wyniki przedstawiono w tabeli I. Do polistyrenu adherowały wszystkie morfotypy ciemne. Spośród nich silnie adherowało 22 (84,6%), a pozostałe - średnio (11,5%), bądź słabo (3,9%). Wśród wariantów o morfologii kolonii jasnych adhezję wykazywały 24 (92,3%) morfotypy (Ryc. 1). U 14 (53,9%) spośród badanych izolatów wykazano różnice pomiędzy morfotypami ciemnymi i jasnymi w zdolności wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego. Śluz zewnątrzkomórkowy wytwarzało 15 (57,7%) morfotypów ciemnych oraz 7 (26,9%) jasnych (Ryc. 2). U 15 (57,7%) morfotypów ciemnych obserwowano wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego i adhezję do polistyrenu. Natomiast 18 (69,1%) morfotypów jasnych adherowało do polistyrenu, ale nie wytwarzało śluzu zewnątrzkomórkowego (Tab. II). Tabela I. Podobieństwo widm morfotypów ciemnych (n=26) i jasnych (n=26) do szczepów referencyjnych uwzględnionych w bazie danych systemu MALDI TOF Biotyper Szczep referencyjny Morfotypy ciemne (%) Morfotypy jasne (%) A. baumannii 13101_1 CHB 11 (42,3) 13 (49,7) A. baumannii B389 UFL 9 (34,4) 4 (15,5) A. baumannii DSM 30007T HAM 4 (15,5) 3 (11,5) A. baumannii LMG 994 HAM 0 (0,0) 4 (15,5) A. genomospecies 3 Serovar 22 DSM 9318 DSM 1 (3,9) 1 (3,9) A. genomospecies 3 Serovar 18 DSM 9341 DSM 0 (0,0) 1 (3,9) A. calcoaceticus B388 UFL 1 (3,9) 0 (0,0)

Właściwości wariantów A. baumannii 97 Morfotypy jasne (n=26) Morfotypy ciemne (n=26) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brak adhezji Słaba adhezja Średnia adhezja Silna adhezja Rycina 1. Siła adhezji do polistyrenu morfotypów A. baumannii-calcoaceticus complex (n=52) Morfotypy jasne (n=26) Morfotypy ciemne (n=26) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brak wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego Słabe wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego Obfite wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego Rycina 2. Wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego przez morfotypy pałeczek A. baumannii- -calcoaceticus complex (n=52) Różnice we wrażliwości na imipenem wystąpiły u dwóch (7,7%), a na meropenem u trzech (11,5%) par morfotypów. Szczegółowe dane dotyczące wrażliwości na karbapenemy przedstawia rycina 3. Wartości MIC imipenemu dla morfotypów ciemnych mieściły się w przedziale 0,064-8 mg/l, a dla jasnych od 0,125 do 16 mg/l. Wartości MIC meropenemu wynosiły od 0,125 mg/l do 16 mg/l dla morfotypów ciemnych, a dla jasnych od 0,064 do 16 mg/l. Uzyskane wartości MIC 50 i MIC 90 karbapenemów w odniesieniu do badanych izolatów przedstawiono w tabeli III.

98 K. Jachna-Sawicka, W. Wójcik, E. Gospodarek Tabela II. Porównanie zdolności adhezji do polistyrenu i wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego morfotypów A. baumannii-calcoaceticus complex (n=52) Cechy szczepów Wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego i adhezja do polistyrenu Wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego i brak adhezji do polistyrenu Brak zdolności wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego i adhezja do polistyrenu Brak zdolności wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego i adhezji do polistyrenu Morfotypy ciemne (%) Morfotypy jasne (%) 15 (57,7) 6 (23,1) 0 (0,0) 1 (3,9) 11 (42,3) 18 (69,1) 0 (0,0) 1 (3,9) 90,0% 77,0% 80,8% 75,0% 69,0% 69,0% 60,0% 45,0% 30,0% 15,0% 15,5% 11,5% 15,5% 11,5% 11,5% 11,5% 7,7% 19,5% 0,0% Wrażliwy Średiowrażliwy Oporny Wrażliwy Średiowrażliwy Oporny Imipenem Morfotypy ciemne (n=26) Meropenem Morfotypy jasne (n=26) Rycina 3. Wrażliwość na karbapenemy morfotypów A. baumannii-calcoaceticus complex Tabela III. Wartości MIC imipenemu i meropenemu dla morfotypów ciemnych i jasnych A. baumannii Imipenem Warianty ciemne (n=26) Warianty jasne(n=26) Zakres MIC (mg/l) 0,064-8 0,125-16 MIC 50 (mg/l) 0,5 1 MIC 90 (mg/l) 8 8 Meropenem Zakres MIC (mg/l) 0,125-16 0,064-16 MIC 50 (mg/l) 0,5 1 MIC 90 (mg/l) 16 16

Właściwości wariantów A. baumannii 99 DYSKUSJA Pałeczki A. baumannii należą do drobnoustrojów oportunistycznych, które są jednym z najczęstszych patogenów wywołujących zakażenia szpitalne. Wśród czynników wirulencji wymienia się, między innymi, zdolność adhezji do komórek gospodarza i biomateriałów, tworzenie biofilmu czy wytwarzanie śluzu zewnątrzkomórkowego. Istotne znaczenie w patogenezie zakażeń odgrywa także nabywanie nowych mechanizmów oporności na antybiotyki, w tym na większość dostępnych leków przeciwdrobnoustrojowych (3, 4, 11). U A. baumannii stwierdzono również zdolność przeżycia przez długi okres na suchych powierzchniach, co w warunkach szpitalnych wpływa na szerzenie się zakażeń. Udowodniono, że szczepy izolowane z materiału klinicznego są w mniejszym stopniu wrażliwe na wysuszanie niż szczepy wzorcowe. Nie badano jednak, czy i w jaki sposób zmieniają się właściwości tych bakterii pod wpływem niekorzystnych dla nich warunków. W wywoływaniu zakażeń przez bakterie potencjalne znaczenie może mieć zróżnicowanie ich właściwości biologicznych związane z występowaniem wariantów morfologicznych kolonii. Związek pomiędzy chorobotwórczością, a wzrostem w postaci kolonii o określonej morfologii stwierdzono u E. coli, Proteus sp., Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Enterococcus feacalis. Nieliczni autorzy w dostępnym piśmiennictwie opisują to zjawisko u pałeczek rodzaju Acinetobacter. Gospodarek (9) badając morfotypy pałeczek Acinetobacter spp., stwierdziła różnice we wrażliwości na antybiotyki, częstości wytwarzania beta-laktamaz o rozszerzonym spektrum (ESBL) i ekspresji czynników wirulencji. Morfotypy ciemne były bardziej wrażliwe na cefoksytynę, cefuroksym, cefamandol, ceftriakson, piperacylinę, tikarcylinę, tikarcylinę z kwasem klawulanowym, tetracyklinę, amikacynę i norfloksacynę, niż warianty o morfologii kolonii jasnych. Natomiast morfotypy jasne były w wyższym odsetku wrażliwe na netilmycynę. Morfotypy ciemne wykazywały częściej ekspresję ESβL w teście kwasu klawulanowego z cefotaksymem i aztreonamem w porównaniu do wariantów jasnych. Badając czynniki zjadliwości stwierdzono, iż hemaglutynację krwinek króliczych w wyższym odsetku powodowały morfotypy ciemne, a aglutynacja z surowicami odpornościowymi częściej zachodziła wśród morfotypów jasnych. W niepublikowanych badaniach własnych dotyczących właściwości bakteriocynogennych pałeczek Acinetobacter sp. obserwowano różnice pomiędzy morfotypami ciemnymi i jasnymi, stwierdzając wyższy odsetek wrażliwości na bakteriocyny u wariantów ciemnych. W badaniach własnych ujęto 26 klinicznych szczepów A. baumannii, u których stwierdzono zdolność wzrostu w dwóch typach morfologicznych kolonii - ciemnych i jasnych. Szczepy macierzyste identyfikowano na postawie wyników reakcji biochemicznych, jednak przy ich użyciu nie ma możliwości różnicowania gatunków należących do kompleksu A. baumannii-calcoaceticus, dlatego przynależność gatunkową morfotypów oceniono z użyciem metody MALDI TOF MS. Identyfikacja szczepów metodą spektrometrii masowej opiera się na analizie profilu białkowego dla każdego gatunku drobnoustroju. O wysokim poziomie podobieństwa widma szczepu badanego i szczepu referencyjnego decyduje wartość wskaźnika w zakresie 2,3-3,0 (2). U 10 par morfotypów nie wykazano różnic w podobieństwie widm badanych izolatów do widm szczepów referencyjnych. U większości szczepów takie różnice wystąpiły. Może to świadczyć o zróżnicowanym składzie białek rybosomalnych komórek odmiennych morfologicznie.

100 K. Jachna-Sawicka, W. Wójcik, E. Gospodarek Poprzez zastosowanie metody wg Christensena i wsp. w modyfikacji własnej stwierdzono adhezję do polistyrenu wszystkich morfotypów ciemnych i ponad 90% jasnych. Odmienne wyniki od przedstawionych w pracy uzyskała Zalas-Więcek i wsp. (15), którzy oceniali zdolność adhezji wariantów morfologicznych E. coli do różnych biomateriałów - lateksu, lateksu silikonowanego i polichlorku winylu. Morfotypy kolonii jasnych adherowały do wszystkich wymienionych biomateriałów w wyższym odsetku niż warianty kolonii ciemnych. Do oceny wytwarzania śluzu zastosowano metodę wiązania czerwieni Congo (10). W piśmiennictwie nie znaleziono informacji na temat zdolności wytwarzania śluzu przez warianty morfologiczne A. baumannii. W badaniach własnych właściwość tę częściej stwierdzano u morfotypów ciemnych. Adhezja bakterii zależy, między innymi, od zdolności wytwarzania śluzu zewnątrzkomórkowego. W przedstawionych badaniach wykazano, że morfotypy jasne adherujące do polistyrenu w większości nie wytwarzały śluzu, z czego można wywnioskować brak zależności pomiędzy tymi dwoma właściwościami. Podobne wyniki uzyskała Zalas-Więcek i wsp. (16) w badaniach nad E. coli. Stwierdziła brak korelacji pomiędzy adhezją a wytwarzaniem śluzu. Szczepy E. coli nieadherujące do polistyrenu wykazywały wyższą absorpcję czerwieni Congo. W przypadku wariantów o morfologii kolonii ciemnych, z których 100% wykazywało adhezję do polistyrenu jedynie 57,7% wytwarzało śluz. Występowanie w formie różnych typów morfologicznych może, w przypadku niektórych drobnoustrojów mieć związek z ich lekowrażliwością. Zależność taką wykazano między innymi dla Mycobacterium paratuberculosis (14) (kolonie szorstkie szczepu wzorcowego ATCC 19698 były bardziej oporne na antybiotyki niż kolonie gładkie), Mycobacterium avium (kolonie niepigmentujące wykazywały wyższą tolerancję na beta-laktamy od wytwarzających barwnik) (13), S. aureus (u tzw. SCV small collony variant stwierdzono spadek wrażliwości na antybiotyki o bakteriobójczym efekcie działania) (8). Natomiast Salit (12) badając przezroczyste i nieprzezroczyste morfotypy gonokoków, nie wykazał różnic w ich lekowrażliwości na tyle istotnych, aby uwzględniać to zjawisko w diagnostyce i leczeniu rzeżączki. W badaniach własnych dokonano oceny wrażliwości morfotypów pałeczek A. baumannii-calcoaceticus complex na karbapenemy, w tym imipenem i meropenem metodą ilościową - umożliwiająca określenie wartości MIC. Stwierdzono różnice w zakresach wartości MIC pomiędzy grupą dysocjatów jasnych i ciemnych. Analizując wartości MIC karbapenemów dla wszystkich badanych izolatów obu morfotypów, wyznaczono wartość MIC 50 i MIC 90. Pomiędzy wariantami uzyskano różnice wartości MIC 50, a nie uzyskano różnic w wartościach MIC 90. Wnioskować więc można, że wzrost w postaci kolonii odmiennych morfologicznie od szczepu macierzystego nie wpływa znacząco na wrażliwość na karbapenemy - antybiotyki ważne w leczeniu zakażeń z udziałem pałeczek Acinetobacter spp. Uzyskane wyniki pokazują odrębność wybranych właściwości biologicznych u opisanych wariantów morfologicznych. Zróżnicowanie tych cech w obrębie szczepu może mieć znaczenie w wywoływaniu zakażeń. Aby lepiej poznać znaczenie zjawiska dysocjacji u A. baumannii, należałoby wykonać badania na większej liczbie szczepów uwzględniając inne czynniki wirulencji oraz ocenę wrażliwości na antybiotyki z różnych grup terapeutycznych, a także na stosowane w warunkach szpitalnych preparaty dezynfekcyjne.

Właściwości wariantów A. baumannii 101 Praca została sfinansowana w ramach działalności statutowej - utrzymanie potencjału badawczego Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. PIŚMIENNICTWO 1. Aersten A, Michiels CW. Diversify or die: generation of diversity in response to stress. Crit Rev Microbiol 2005; 31: 69-78. 2. Azarko J, Wendt U. Spektrometria masowa - nowa metoda identyfikowania drobnoustrojów. Nowa Klinika 2011; 18: 4089-93. 3. Bergogne-Bérézin E, Towner KJ. Acinetobacter spp. as nosocomial pathogens: microbiological, clinical, and epidemiological features. Clin Microbiol Rev 1996; 9: 148-65. 4. Bogiel T, Kwiecińska-Piróg J, Jachna-Sawicka K, Gospodarek E. Szczepy Acinetobacter baumannii oporne na karbapenemy. Med. Dośw Mikrobiol 2010; 62: 119-26. 5. Boles BR, Thoendel M, Singh PK. Self-generated diversity produces insurance effects in biofilm communities. Proc Natl Acad Sci USA 2004; 101: 16630-5. 6. Braun W. Bacterial dissociation; a critical review of a phenomenon of bacterial variation. Bacteriol Rev 1947; 11: 75-114. 7. Christensem GD, Simpson WA, Younger JJ. Adherence of coagulase-negative staphylococci to medical devices. J Clin Microbiol 1985; 22: 996-1006. 8. Chuard C, Vaudaux PE, Proctor RA, Lew DP. Decreased susceptibility to antibiotic killing of a stable small colony variant of Staphylococcus aureus in fluid phase and on fibronectin-coated surfaces. J Antimicrob Chemother 1997; 39: 603-8. 9. Gospodarek E. Ocena wybranych właściwości biologicznych pałeczek Acinetobacter spp. Akademia Medyczna im. L. Rydygiera w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1999; praca habilitacyjna. 10. Ishiguro E, Ainsworth T, Trust TJ, Kay WW. Congo red agar, a differentia medium for Aeromonas salmonicida, detects the presence of cell surface protein array involved in virulence. J Bacteriol 1985; 164: 1233-7. 11. Kraśnicki K, Gospodarek E. Adhezja pałeczek Acinetobacter spp. do para ksylenu. Med Dośw 2004; 56: 179-85. 12. Salit IE, Bond M. Gonococcal opacity variants: susceptibility to antimicrobial agents. Antimicrob Agents Chemother 1982; 22: 515-7. 13. Stormer RS, Falkinham JO. Differences in antimicrobial susceptibility of pigmented and unpigmented colonial variants of Mycobacterium avium. J Clin Microbiol 1989; 27: 2459-65. 14. Van Boxtel RM, Lambrecht RS, Collins MT. Effects of colonial morphology and Tween 80 on antimicrobial susceptibility of Mycobacterium paratuberculosis. Antimicrob Agents Chemother 1990; 34: 2300-3. 15. Zalas-Więcek P, Gospodarek E, Kamińska D. Właściwości morfologicznych wariantów pałeczek Escherichia coli. Med Dośw Mikrobiol 2010; 62: 51-8. 16. Zalas-Więcek P, Gospodarek E, Piecyk K. Wytwarzanie śluzu pozakomórkowego, a adhezja pałeczek Escherichia coli do polistyrenu. Med Dośw Mikrobiol 2009; 61: 33-40. Otrzymano: 6 VI 2013 r. Adres Autora: 85-094 Bydgoszcz, ul. Skłodowskiej-Curie 9, Katedra i Zakład Mikrobiologii, Collegium Medium im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu