Tematy 1. Czym jest historia? 2. Czas w dziejach ludzkości. 3. Od powstania człowieka do rewolucji neolitycznej. 4. Narodziny państwa cywilizacja Mezopotamii. 5. Osiągnięcia cywilizacyjne starożytnych Egipcjan. 6. Izraelici i ich religia judaizm. 7. Dziedzictwo starożytnych Indii i Chin. Dział I: Początki człowieka i cywilizacji WYMAGANIA K P R D zna pojęcia i potrafi je wskazać: źródła zna podział źródeł, potrafi określić czy źródło jest źródłem pisanym czy niepisanym, potrafi wymienić przykłady źródeł pisanych i niepisanych charakterystycznych dla danej epoki. zna i rozumie treść źródła pisanego zna i rozumie treść fragmentu Kodeksu Hammurabiego, Księgi Umarłych i Dekalogu wie jaki to rodzaj źródła mapa umie wskazać na mapie najważniejsze miasta, państwa, zna i rozumie pojęcia umie wyjaśnić pojęcia swobodnie operuje słownictwem historycznym źródło historyczne, era, historia, cywilizacja, prehistoria, paleolit, neolit, rewolucja neolityczna system irygacyjny, kodeks, faraon, politeizm, mumifikacja, sarkofag, monoteizm, ustrój (system polityczny), monarchia despotyczna, judaizm, Tora, Biblia, kasta, reinkarnacja, nirwana, braminizm, hinduizm, buddyzm, konfucjanizm, taoizm. zna rodzaje i typy źródeł, rozumie różnice między nimi określa typ źródła, potrafi wskazać informacje w tekście potrafi wskazać szukane informacje w wymienionych źródłach umie określić rodzaj i typ tych źródeł odczytuje informacje z mapy potrafi opisać obszar państwa, warunki potrafi znaleźć szukane informacje w tekście potrafi zinterpretować informacje ze źródeł potrafi znaleźć informacje w wymienionych tekstach i je zinterpretować potrafi porównać treść Księgi Umarłych i Dekalogu; dostrzega podobieństwa i różnice odczytuje informacje z mapy i je interpretuje umie zakreślić na mapie konturowej obszar umie porównać dwa źródła historyczne, dostrzega podobieństwa i różnice potrafi ocenić czy źródło jest wiarygodne i swoją odpowiedź uzasadnić potrafi ocenić surowość kar w Kodeks Hammurabiego i uzasadnić swoją odpowiedź odczytuje informacje z mapy, interpretuje je i ocenia na podstawie mapy
miejsca bitew, najważniejsze rzeki itp. wskaże na mapie miejsce odnalezienia najstarszych szczątków ludzkich wskaże na mapie Żyzny półksiężyc wskaże na mapie tereny cywilizacji staroż.: Egiptu, Mezopotamii, Indii, Chin, Palestyny, wskazuje na mapie wielkie rzeki, nad którymi rozwinęły się te cywilizacje, zna ich nazwy czas najważniejsze wydarzenia na osi czasu umie ułożyć wydarzenia w porządku chronologicznym umie połączyć datę z jej opisem zna ery i wie jakim wydarzeniem zostały zapoczątkowane zna podział dziejów na epoki i umie je ułożyć w naturalne danego kraju na podstawie mapy umie wskazać na mapie tereny zdobyte, utracone, przyłączone na podstawie traktatów itp. potrafi opisać warunki naturalne ziem Żyznego Półksiężyca potrafi wskazać na mapie obszary pierwszych upraw na podstawie mapy fizycznej potrafi opisać warunki naturalne pierwszych cywilizacji starożytnego Wschodu wskazuje na mapie Palestynę, Asyrię i Fenicję, Sumer, Babilonię, wydarzenia na osi czasu zna ważne daty związane z danym okresem zna daty początku i końca danej epoki zna ery historyczne i współczesną periodyzację dziejów państwa umie porównać dwie mapy; dostrzega podobieństwa i różnice określa kierunki rozwoju terytorialnego, kierunki ekspansji umie wskazać kierunki rozwoju homo sapiens kierunki wędrówek przodków człowieka i kolejność zasiedlania kontynentów potrafi wskazać na mapie i opisać wędrówki ludów Izraela wszystkie wydarzenia na osi czasu rozumie przyczyny podziału historii na epoki zna podział dziejów na epoki umie je scharakteryzować przedstawia proces porównuje dwie mapy, przedstawia podobieństwa i różnice; potrafi wyjaśnić różnice potrafi uzasadnić dlaczego doszło do rewolucji neolitycznej na terenie Żyznego Półksiężyca na podstawie mapy potrafi opisać proces powstania, rozwoju i rozpadu państwa żydowskiego wszystkie wydarzenia na osi czasu umie przeliczać daty podane w różnych erach, umie uzasadnić podział dziejów na epoki
odpowiedniej kolejności zna podział dziejów Polski wie kiedy doszło do rewolucji neolitycznej, kiedy powstały pierwsze cywilizacje wie jak określić wiek danego wydarzenia postacie historyczne postacie historyczne i potrafi je połączyć z opisem wydarzenia, fakty wydarzenia związane z określoną epoką zna wydarzenia, które doprowadziły do powstania, rewolucji, wojny itp. Umie je przedstawić w odpowiedniej kolejności; przyczyny i skutki danego wydarzenia i potrafi je wskazać; poglądy i reformy zna daty rozpoczynające i kończące daną epokę historyczną określa wiek danego wydarzenia zna postacie historyczne, umie o nich opowiedzieć Hammurabi, Gilgamesz Menes, Abraham, Mojżesz, Saul, Dawid, Salomon, Siddhartha Gautama Szy Huang ti, Konfucjusz opisuje wydarzenia i dostrzega zachodzące miedzy nimi podobieństwa i różnice porządkuje fakty chronologicznie wymienia przyczyny i skutki wymienia poglądy, reformy, postanowienia, najważniejsze osiągnięcia wymienia i opisuje etapy rewolucji, wojen itp. dostrzega okoliczności omawianych wydarzeń i umie scharakteryzować postać historyczną umie ukazać wpływ jednostek na dzieje polityczne, gospodarcze i kulturalne wyjaśnia wydarzenia charakteryzuje, wskazuje cechy charakterystyczne rozróżnia bezpośrednie i pośrednie przyczyny i następstwa wydarzeń określa znaczenie wydarzeń, faktów przedstawia uwarunkowania polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturalne wydarzeń i zjawisk omawia i wyjaśnia wydarzenia ocenia działalność postaci historycznych porównuje, wyjaśnia przyczyny i różnice potrafi dokonać hierarchizacji faktów potrafi uzasadnić tezę dobierając odpowiednie argumenty ocenia zjawiska określając pozytywne i negatywne skutki grupuje fakty i wydarzenia uogólnia je porównuje wydarzenia, zjawiska, wyciąga i przedstawia wnioski wynikające z
zna podział historii wg przedmiotu badań zna nauki pomocnicze historii wymienia najważniejsze, przełomowe wydarzenia prahistorii człowieka, wymienia wynalazki człowieka w okresie paleolitu i neolitu rozumie różnicę między koczowniczym a osiadłym trybem życia zna zajęcia ludzi w paleolicie i neolicie i potrafi je wskazać potrafi wyjaśnić znaczenie rzeki Nil dla gospodarki egipskiej zna grupy społeczeństwa egipskiego i potrafi je wymienić faktów umie opisać życie człowieka w okresie paleolitu i neolitu wymienia narzędzia jakimi posługiwali się ludzie w okresie paleolitu i neolitu umie wymienić cechy charakterystyczne społeczeństw koczowniczych myśliwych i osiadłych rolników potrafi wyjaśnić znaczenie systemów irygacyjnych dla rozwoju rolnictwa potrafi wskazać różnice pomiędzy grupami społeczeństwa egipskiego porównuje wydarzenia potrafi uzasadnić własną opinię umie wyjaśnić czym różniło się życie człowieka w okresie paleolitu i neolitu własnymi słowami potrafi opisać początki rolnictwa umie opisać życie społeczności prehistorycznych potrafi wyjaśnić jak doszło do wynalezienia pisma potrafi omówić początki królestwa izraelskiego omawia rolę jaką pełniły poszczególne grupy społeczne w Egipcie porównania potrafi wyjaśnić dlaczego ludzie porzucili koczowniczy tryb życia i zaczęli się osiedlać, rozumie znaczenie przejścia do osiadłego trybu życia, umie ocenić zmiany spowodowane wynalezieniem metalowych narzędzi rozumie ciągłość i zmienność rozwoju prehistorycznego człowieka własnymi słowami potrafi przedstawić proces rozwoju człowieka prehistorycznego, potrafi wykazać wpływ warunków naturalnych dla powstania i rozwoju pierwszych cywilizacji rozumie znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji potrafi scharakteryzować strukturę społeczeństwa egipskiego i wyjaśnić zależności pomiędzy poszczególnymi grupami
zna najważniejszych bogów egipskich i potrafi ich wskazać rozumie różnicę między monoteizmem a politeizmem, potrafi opisać wierzenia Egipcjan potrafi opisać wierzenia Żydów potrafi wymienić cechy charakterystyczne religii egipskiej, zna cechy charakterystyczne religii judajskiej, dostrzega różnice między religią żydowską i egipską, rozumie znaczenie wiary w życie pozagrobowe dla religii egipskiej zna zakres władzy faraona i potrafi wymienić jego kompetencje wydarzenia z historii cywilizacji Indusu i cywilizacji chińskiej zna podział społeczeństwa Ariów na kasty i potrafi połączyć kastę z jej opisem zna wierzenia cywilizacji Indyjskiej; rozróżnia bramimizm, hinduizm i buddyzm zna osiągnięcia cywilizacji Indii wydarzenia i osiągnięcia cywilizacji Chin wyjaśnia jaką pozycję w państwie zajmował faraon potrafi opisać grupy społeczeństwa indyjskiego opisuje system wierzeń braminizmu, hinduizmu i buddyzmu opisuje wkład ludów Indii i Chin w rozwój cywilizacji europejskiej i światowej opisuje powstanie cesarstwa chińskiego opisuje najważniejsze osiągnięcia cywilizacji chińskiej omawia poglądy Konfucjusza potrafi wykonać schemat przedstawiający organizację państwa egipskiego potrafi scharakteryzować system kastowy na przykładzie Indii charakteryzuje system wierzeń Indii porównuje etykę chrześcijańską z naukami Buddy porównuje etykę chrześcijańską z naukami Konfucjusza porównuje religię egipską i cywilizacji Indii wyjaśnia na czym polega reinkarnacja wg braminizmu charakteryzuje poglądy Konfucjusza umie scharakteryzować system rządów w państwach starożytnego Wschodu na przykładzie Egiptu dokonuje oceny systemu kastowego Indii ocenia wkład cywilizacji indyjskiej w rozwój cywilizacji europejskiej i światowej ocenia wkład cywilizacji chińskiej w rozwój cywilizacji europejskiej i światowej potrafi wybrać najważniejsze osiągnięcie jednej z cywilizacji starożytnego Wschodu i uzasadnić swój wybór
osiągnięcia cywilizacji starożytnego Wschodu i potrafi je wskazać wymienia osiągnięcia starożytnego Wschodu w zakresie: pisma, matematyki, astronomii, architektury potrafi scharakteryzować osiągnięcia cywilizacji starożytnego Wschodu uwzględniając dany kraj wykaże wkład cywilizacji starożytnego Wschodu w rozwój cywilizacji europejskiej określić dziedzictwo kulturowe