Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie NATURA 2000 w Karpatach Warsztaty Zabudowa mieszkaniowa w gminie Cisna w świetle funkcjonowania programu Natura 2000 4-5.02.2010 r. Gminne Centrum Kultury w Cisnej Sprawozdanie ze spotkania W dniach 4-5 luty 2010 r. odbyły się warsztaty poświęcone problematyce zabudowy mieszkaniowej w gminie Cisna. Spotkanie zorganizował Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie we współpracy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Urzędem Gminy Cisna. Głównym celem spotkania było zaprezentowanie wyników prac IOP PAN nad waloryzacją obszaru gminy Cisna ze względu na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Bieszczady. Prace te, jak również cykl spotkań w gminie Cisna realizowane są ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) w ramach w ramach projektu Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach prowadzonego od 2007 r. przez IOP PAN. Program spotkania: Czwartek, 4.02.10, godz. 12.00 16.30 (z przerwą na poczęstunek) Powitanie uczestników: Agnieszka Marcela - dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Wojciech Mróz koordynator projektu PL0108 Wystąpienie Sławomira Wodzyńskiego z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska Prezentacja Ptaki w gminie Cisna - Anna Zięcik, Grzegorz Cierlik, IOP PAN Prezentacja Korytarze ekologiczne w gminie Cisna Grzegorz Baś, Kamil Najberek, IOP PAN Dyskusja 1
Piątek, 5.02.10, godz. 9.00 14.30 (z przerwą na poczęstunek) Dyskusja oraz udzielanie odpowiedzi na pytania przygotowane przez mieszkańców gminy Cisna. Dyskutowano nad sposobem dalszego wykorzystania materiałów oraz odpowiadano na liczne pytania zadawane przez mieszkańców gminy oraz inwestorów prywatnych (nabywców gruntów leżących w granicach gminy). W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie, a także Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Urzędu Gminy Cisna, Urzędu Gminy Komańcza, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej oddz. w Przemyślu, Starostwa Powiatowego w Sanoku, Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic, Stowarzyszenia "Turystyka i Ekologia" a także liczni mieszkańcy terenów gminy i inwestorzy prywatni planujący osiedlić się w tym rejonie. Łącznie w warsztatach udział wzięło 103 osoby (w tym siedmioro pracowników IOP PAN). Pytania, odpowiedzi, ustalenia: Znaczenie wykonanej waloryzacji dla procesów decyzyjnych ocen oddziaływania na środowisko. Opracowanie jest materiałem, z którego korzystać mogą wszystkie zainteresowane strony. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska nadając dalszy tok postępowaniom środowiskowym szukać powinna wszelkich dostępnych materiałów niosących za sobą rzetelną informację przyrodniczą. Do tej pory korzystała z publikacji oraz dostępnych danych wynikających z badań jednostek naukowo badawczych realizujących swą działalność na terenie obszaru Bieszczady, Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie, a także z wyników wizji terenowych prowadzonych na konkretnych działkach w obecności inwestorów. Starostwo Powiatowe oraz Urząd Gminy również mogą opierać się na opracowanej waloryzacji w prowadzonych przez siebie postępowaniach. Waloryzacja nie jest dokumentem o znaczeniu decyzyjnym. Dla mieszkańców (czy też właścicieli gruntów) opracowanie to może być wskazówką pozwalającą wstępnie określić szanse realizacji planowanego przedsięwzięcia w obecnych uwarunkowaniach prawa 2
ochrony przyrody. Ponadto opracowanie może być przydatne dla osób wykonujących dla inwestorów raporty oddziaływania na środowisko. Przedstawione w opracowaniu informacji mają wskazać, na możliwie wczesnym etapie, potencjalne miejsca konfliktu między gospodarką człowieka a interesem ochrony przyrody. Identyfikacja tego typu miejsc powinna zaowocować w przyszłości wskazaniami do zmian w istniejących dokumentach planistycznych. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: Podczas spotkania zaproponowano, by bez względu na wyniki waloryzacji, pod zabudowę przeznaczyć te tereny, które w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego mają kategorię gruntów budowlanych. W takiej sytuacji należałoby wyliczyć (opierając się na posiadanej informacji przyrodniczej), jaki procent cennych siedlisk i siedlisk gatunków byłby zagrożony przez planowaną zabudowę i czy nie jest to w skali całego obszaru zbyt duża strata. Tereny objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego stanowią (wg przedstawicieli UG Cisna) zaledwie 0,2% powierzchni gminy. Wiadomo jednak, iż obowiązujące plany zostały opracowane w oparciu o informację niewystarczającą dla spełnienia wymogów programu Natura 2000. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie może być w konflikcie z założeniami planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000. Brak zgodności pomiędzy tymi dokumentami może powodować konflikt pomiędzy planami rozwoju gminy, a interesem ochrony przyrody. Sytuacja ta, prócz oczywistego zagrożenia dla zasobów obszaru Natura 2000, niesie za sobą ryzyko dalszych utrudnień dla inwestorów planujących swe przedsięwzięcia na konfliktowym terenie. W świetle obowiązującego prawa zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego może nastąpić jedynie na mocy uchwalenia nowego planu. Prowadzenie działalności na terenie obszaru Natura 2000 Mieszkańcom i inwestorom brakuje informacji, co na terenie o takim statusie ochronnym jest dozwolone - jakie przedsięwzięcia pozostają w zgodzie z założeniami programu Natura 2000, jakie natomiast bezwzględnie stoją z nimi w sprzeczności. Więcej informacji na temat zagrożeń walorów Natura 2000 oraz ich wymogów ochronnych mogących wpływać na działalność człowieka określi w przyszłości plan zadań ochronnych obszaru PLC180001. 3
Pierwsze rekomendacje zawarte będą jednak już w opracowaniu będącym wynikiem prac IOP PAN nad strategią zarządzania dla obszaru Bieszczady, które zakończą się w styczniu 2011 r. Metodyka opracowania Po dyskusji przedstawionego w trakcie spotkania opracowania oraz dalszych prac nad nim postanowiono zmodyfikować metodykę klasyfikowania terenów jako znaczące dla zachowania dużych zwierząt. Prezentowana koncepcja będzie jeszcze wymagała gruntownej weryfikacji, uzupełnionej m.in. o wizje terenowe w zbliżającym się sezonie wegetacyjnym. Po badaniach terenowych oraz dalszych konsultacjach z najlepszymi specjalistami z zakresu ekologii zwierząt IOP planuje upublicznienie takiej informacji jesienią br. Inne problemy związane z rozwojem gminy Gmina Cisna ma zbyt mało mieszkańców, by zbudować kanalizację. Jest to duży problem, szczególnie w sezonie turystycznym. Odpowiedzi na pytania: 1. Dlaczego granice obszarów chronionych przebiegają wzdłuż granic działek. Czy to jedno z założeń opracowania? Odpowiedź: Mapy są zobrazowaniem wyników badań naukowych. Granice działek zostały naniesione na mapę w celu ułatwienia odszukania danych działek w opracowaniu. Zasięgi występowania siedlisk w terenie zostały przycięte granicami działek w celu jednoznacznej prezentacji wyników. Na wniosek właściciela działki IOP PAN może udzielić informacji na temat % udziału danego siedliska / siedliska gatunku na terenie jego własności. Cd pytania: Jeżeli tak to metodologiczne uproszczenie wyklucza możliwość wykorzystania inwestycyjnego przez właściciela części działki, na której nie występują gatunki cenne. Odpowiedź: Planowanie przestrzenne definiuje m.in. zasady zabudowy działek. Przy odpowiednim planie inwestycji (m.in. określającym warianty jej lokalizacji) istnieje duża szansa, że zostanie ona uzgodniona. 4
2. Prosimy precyzyjnie określić cel opracowania w szczególności sposób wykorzystania wyników. Czy będą one stanowiły podstawę merytoryczną i prawną dla RDOŚ do wydawania decyzji. Odpowiedź: Patrz: Pierwsza część sprawozdania, akapit: Znaczenie wykonanej waloryzacji dla procesów decyzyjnych ocen oddziaływania na środowisko. Na obecnym etapie zasadne jest korzystanie z opracowania dotyczącego ptaków oraz siedlisk przyrodniczych (np. w sprawach związanych z planowaniem zagospodarowania terenu gminy Cisna). Natomiast, ze względu na wczesny etap prac nad koncepcją ochrony szlaków migracyjnych zwierzyny, opracowanie poświęcone temu zagadnieniu nie jest materiałem, na którym można opierać się w podobnych sprawach. 3. Czy na obecnym etapie zaawansowania prac nad projektem oraz fakt, że mapy nie stanowią formalnego dokumentu planistycznego mogą być podstawą dla RDOŚ do wydawania decyzji środowiskowych. Odpowiedź: Opracowanie IOP PAN nie jest aktem prawnym. Jest opracowaniem zawierającym bierną informację naukową. Może być materiałem do wykorzystania w postępowaniach prowadzonych przez RDOŚ. Jedynym, co różni nasze opracowanie od innych prac naukowych wykonywanych na przedmiotowym terenie jest fakt, iż opracowanie to zostało upublicznione na użytek szerszego grona odbiorców. 4. Jak długo planujecie Państwo prowadzić prace nad kolejnymi wersjami roboczymi. Kiedy pojawi się wersja ostateczna. Odpowiedź: Wszelkie weryfikacje informacji oraz uzupełnienia w opracowaniu zostaną zakończone jesienią 2010 r. 5. Prosimy o podanie precyzyjnej definicji korytarza ekologicznego zastosowanej w Państwa opracowaniu. Odpowiedź: Korytarze są to zwykle tereny leśne, zakrzaczone lub podmokłe z naturalną roślinnością o przebiegu liniowym (pasowym), położone pomiędzy stałymi obszarami występowania gatunków. Korytarze zapewniają zwierzętom odpowiednie warunki do przemieszczania się dają możliwość schronienia i dostęp do pokarmu. 5
6. Prosimy o precyzyjne zdefiniowanie każdego ze stopni czterostopniowej waloryzacji przyjętej w opracowaniu. To sprawa absolutnie kluczowa. Określenia typu brak istotnych walorów lub walory pośrednie nic nie mówią. Odpowiedź: Zastosowane stopnie w waloryzacji mówią tylko i wyłącznie o wartości przyrodniczej badanego terenu (ze szczególnym uwzględnieniem aspektów związanych z ochroną obszaru Natura 2000). W przypadku każdej z warstw informacyjnych zastosowano inne specyficzne dla danego przedmiotu ochrony kryteria. Przykładowo w przypadku siedlisk przyrodniczych podstawowymi kryteriami są: reprezentatywność (czyli w uproszczeniu zgodność roślinności z opisem przedstawionym w Poradnikach ochrony siedlisk (Herbich 2004), dostępne w wersji elektronicznej na stronie http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000/, a także stan ochrony/zachowania tego siedliska przyrodniczego. Szczegółowo sposób oceny stanu ochrony siedlisk przyrodniczych opisano na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska: www.gios.gov.pl/siedliska. Kryteria waloryzacji terenu dla gatunków ptaków zawarto w odrębnej prezentacji. 7. Czy właściciele działek będą mogli zlecać indywidualną inwentaryzację przyrodniczą poszczególnych działek w przypadku poddania w wątpliwość wyników zawartych w Państwa opracowaniu. Odpowiedź: IOP PAN zarówno swym opracowaniem jak i innymi pracami związanymi z obszarem Natura 2000 Bieszczady w żaden sposób nie ogranicza prawa właścicieli do zlecania inwentaryzacji i dodatkowych badań na terenie swoich działek. Prawo ochrony przyrody przewiduje wręcz konieczność wykonania raportu oddziaływania na obszar Natura 2000, zawierającego m.in. badania przyrodnicze na przedmiotowej działce. 8. Chcielibyśmy uzyskać od Państwa odpowiedzi na ww. pytania w formie pisemnej. Udostępnia się sprawozdanie. 9. Jaka byłą metodyka badań? Np. Czy ktoś pojawił się na każdej działce i dokonał jej analizy środowiskowej (sporządził raport)? Gdzie można taki raport przejrzeć? Odpowiedź: Opracowanie zostało wykonane w skali całej gminy, nie stanowi się zbioru analiz środowiskowych dla każdej z działek. Rozmieszczenie siedlisk przyrodniczych było 6
kartowane w terenie przez specjalistów-botaników, korzystających ze standardowych metod fitosocjologicznych. Można w uproszczeniu przyjąć, że nasi pracownicy terenowi byli na każdym istotniejszym kompleksie siedlisk nieleśnych (zwykle składającym się z kilkukilkunastu działek) w gminie i rysowali granice siedlisk przyrodniczych w oparciu o robocze mapki przygotowane w skali 1:2000. Dodatkowo za pomocą GPS zaznaczono punkty referencyjne w których wykonywano dokładniejszy opis siedliska przyrodniczego, aby ułatwić ewentualną weryfikację danych. Na podstawie tych materiałów technicy GIS wyrysowali przybliżone granice siedlisk przyrodniczych na podkładzie cyfrowym ortofotomapie (czarnobiałej, o rozdzielczości 0,75 m, wykonanej w latach 2003-2005), w razie potrzeby ekstrapolując granice na podstawie analizy sytuacji terenowej. Na etapie prac terenowych botanicy nie mieli informacji o podziale katastralnym terenu. Dopiero w roku 2009 uzyskaliśmy granice działek w wersji elektronicznej, co umożliwiło przecięcie wcześniejszych wyników badań terenowych z granicami działek. Uzyskane dane zostały wprowadzone do systemu informatycznego. Na prośbę zainteresowanych (nadsyłane e-mailem) udostępniamy część informacji. W przypadku zaobserwowanych w wskazanych nam błędów i innych niezgodności mapa siedlsk przyrodniczych jest na bieżąco poprawiana i weryfikowana. Należy jednak podkreślić, że głównym celem wykonania tych prac jest ogólna waloryzacja przestrzeni przyrodniczej całej gminy na potrzeby strategii zarządzania obszarem Natura 2000 i do tego celu została dostosowana metodyka badań. Wykorzystywanie przedstawionych danych do waloryzacji poszczególnych działek jest uprawione w stosunkowo ograniczonym zakresie informacje o zakresie posiadanych informacji są przekazywane w odpowiedzi na szczegółowe zapytania. Natomiast na etapie postępowania administracyjnego wykonanie szczegółowego raportu oddziaływania inwestycji na środowisko jest zawsze zadaniem inwestora. 10. Jakie są konsekwencje prawne objęcia działek poszczególnymi poziomami walorów przyrodniczych? jak się mają ewentualne ograniczenia wykorzystania działek do praw nabytych inwestorów, którzy kupowali działki w celach inwestycyjnych zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego? przecież plan zagospodarowania był zatwierdzany przez Wojewodę również w zakresie ochrony przyrody PRZED przygotowaniem map. 7
Odpowiedź: Konsekwencji prawnych opracowanej waloryzacji nie ma. RDOŚ może, ale nie musi posługiwać się tymi danymi. Jest to materiał wyjściowy mogący zmniejszyć liczbę nakładanych obowiązków raportowania. Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem każda inwestycja jest rozpatrywana odrębnie przed odpowiedni organ, w oparciu o najlepsze dostępne informacje przyrodnicze. 11. Co z wydawaniem nowych pozwoleń na budowę w w/w obszarach zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego w jakich przypadkach będą wydawane, a w jakich nie? Odpowiedź: Niektóre inwestycje wymagają nałożenia obowiązku raportu, inne - nie. To również określone jest przez odpowiednie akty prawne (Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem każda inwestycja jest rozpatrywana odrębnie przed odpowiedni organ, w oparciu o najlepsze dostępne informacje przyrodnicze. 12. Jaki sposób i jak często będziecie Państwo aktualizować dane przyrodnicze zawarte w opracowywanej inwentaryzacji. Odpowiedź: Ewentualne poprawki i uzupełnienia informacji przyrodniczej, koniecznej do aktualizacji opracowania będą wprowadzane w ostatnim roku realizacji projektu PL0108 (rok 2010), w trakcie sezonu wegetacyjnego. Ponadto na bieżąco wprowadzamy poprawki wynikające z nadsyłanych dodatkowych informacji (odnosi się to tylko i wyłącznie do informacji o stanie przedmiotów ochrony w obszarze Natura 2000). Po zakończeniu naszego projektu dane będą nadal udostępniane na naszym serwerze internetowym. Natomiast dalszy monitoring zmian przyrodniczych w obszarze Natura 2000 jest zadaniem sprawującego nadzór nad obszarem. Zakres monitoringu i prowadzonych prac powinien zostać określony w planie zadań ochronnych obszaru Natura 2000. Postanowienia końcowe: Następne spotkanie w sprawie zabudowy mieszkaniowej na chronionym programem Natura 2000 obszarze Bieszczady odbędzie się po zakończeniu prac nad waloryzacją terenów gminy Cisna (jesienią 2010 r.). 8
Przewiduje się możliwość wcześniejszego spotkania, co zależeć będzie od postanowień w sprawie planu zadań ochronnych dla obszaru PLC 180001 Bieszczady. 9