Tabela rozbieżności do projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw Lp. Resort zgłaszający Treść uwagi Stanowisko MKIDN 1. Minister Finansów Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej Ad. 3.1.12 W przedmiotowym projekcie założeń proponuje się zapis, zgodnie z którym, instytucje kultury w szczególnie uzasadnionych przypadkach mogłyby być przekazywane przez jednostki samorządu terytorialnego ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Z projektu nie wynika jednoznacznie czy przedmiotowe przekazanie instytucji kultury odbywać się będzie na stałe (jako upaństwowienie tej instytucji), czy okresowo w formie umowy (porozumienia) o przejęcie realizacji zadań. Ponadto, sformułowanie z uzasadnionych przyczyn jest nieprecyzyjne i wymaga szerszego wyjaśnienia. Niezależnie od powyższego, pragnę zauważyć, że jednostki samorządu terytorialnego przejęły do prowadzenia instytucje kultury, jako zadania własne, co oznacza, że finansowanie działalności tych instytucji następuje z dochodów własnych samorządów. Toteż wraz z przejmowaniem samorządowych instytucji na szczebel rządowy nie ma możliwości przesunięcia części dochodów samorządów na dochody budżetu państwa, zapewniając tym samym środki na finansowanie działalności przejmowanych instytucji. W tej sytuacji budżet państwa zostałby dodatkowo obciążony. Wobec powyższego propozycja stworzenia możliwości przekazywania instytucji kultury przez jednostki samorządu terytorialnego ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego nie może uzyskać mojej akceptacji. Obowiązująca mapa podziału instytucji kultury, dla których organizatorem jest minister (najczęściej Minister Kultury, ale także inni ministrowie) albo jednostki samorządu terytorialnego została ukształtowana w głównej mierze przez reformę administracyjną z roku 1998, a w szczególności przez ustawę z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668, z późn. zm.) i akty wykonawcze do tej ustawy. Zmieniające się warunki społeczne i ekonomiczne, a w szczególności wyzwania, które stanęły przed kulturą narodową przez kilkanaście lat, jakie minęły od tamtej reformy, nakazują umożliwienie ustawowe dokonywania zmian na wspomnianej mapie. Tymczasem art. 21a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej umożliwia jedynie przekazywanie instytucji kultury przez właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego jednostkom samorządu terytorialnego lub pomiędzy tymi jednostkami. Przepis ten nie przewiduje przekazywania instytucji kultury przez jednostki samorządu terytorialnego ministrom lub kierownikom urzędów centralnych. Tymczasem doświadczenie wskazuje, że w wyjątkowych sytuacjach taka potrzeba może wystąpić. Propozycja ta zyskała akceptację Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu.
Uwzględniając częściowo zastrzeżenia zgłoszone w toku uzgodnień doprecyzowano założenia poprzez wyjaśnienie charakteru okoliczności uzasadniających dokonanie przejęcia instytucji oraz zmianę procedury związanej z przejęciem. Proponuje się dokonać zmian w obowiązującym art. 21a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w taki sposób, aby w szczególnie uzasadnionych przypadkach (wynikających w szczególności z ogólnopolskiego charakteru danej instytucji oraz jej wyjątkowego znaczenia dla kultury lub ochrony dziedzictwa narodowego) umożliwić przekazywanie instytucji kultury przez jednostki samorządu właściwemu ministrowi. Przekazanie, o którym mowa może się odbywać tylko z inicjatywy właściwego ministra za zgodą jednostki samorządu terytorialnego będącej organizatorem tej instytucji. Przekazanie takie będzie dokonywane wyłącznie w drodze umowy pomiędzy jednostką samorządu (dotychczasowym organizatorem), a właściwym ministrem, za zgodą Ministra Finansów i nie będzie dotyczyć tych instytucji kultury, które jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana tworzyć i prowadzić na podstawie odrębnych ustaw. Po przejęciu właściwy minister prowadzić będzie instytucję w ramach swego budżetu. Należy jednocześnie podkreślić, że proponowana zmiana zyskała w czasie uzgodnień międzyresortowych zdecydowane poparcie Ministra Obrony Narodowej, który przewiduje przejęcie jako państwowej instytucji kultury Muzeum AK w Krakowie 2. MEN Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach. Proponuję zmianę art. 22 ustawy o bibliotekach polegającą na poszerzeniu możliwości organizacyjnych bibliotek poprzez wprowadzenie możliwości realizowania zadań biblioteki publicznej przez bibliotekę szkolną i wprowadzenie w tym artykule ust. 4 w następującym Zdaniem MKiDN - mimo akceptacji kierunku zmian przedstawionego w uzasadnieniu propozycji - uwzględnienie propozycji Ministra Edukacji w obecnej
3. Minister Finansów brzmieniu: 4. Biblioteki szkolne oraz biblioteki innych jednostek systemu oświaty i biblioteki pedagogiczne mogą realizować zadania bibliotek publicznych. Proponowane rozwiązanie poszerza możliwości organizacyjne z zakresu funkcjonowania bibliotek. Celem wprowadzenia tej zmiany jest uelastycznienie przepisów, które pozwolą na wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w zależności od potrzeb danej gminy. W szczególności jest to propozycja korzystna dla terenów (jednostek samorządu terytorialnego), gdzie zagrożone jest istnienie bibliotek. Realizowanie zadań biblioteki publicznej przez bibliotekę szkolną zwłaszcza na terenach wiejskich, stwarza możliwości poszerzenia oferty edukacyjnej i kulturalnej, w tym czytelniczej dla szerszego kręgu odbiorców nie tylko dla uczniów szkoły, ale dla całej społeczności lokalnej. Poszerzenie i zwiększenie zadań biblioteki zwiększa jej funkcję z sezonowej działającej tylko w roku szkolnym na działającą przez cały rok kalendarzowy, zwiększając tym samym jej dostępność dla szerszego kręgu odbiorców. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych Odnosząc się do propozycji objęcia zwolnieniem z podatku od nieruchomości wszystkich instytucji kultury, podobnie jak w przypadku nowelizacji nie jest możliwe, bowiem: - biblioteki publiczne oraz biblioteki szkolne funkcjonują na podstawie odrębnych przepisów i finansowane są z różnych działów budżetowych; - odrębne są regulacje prawne na podstawie których zatrudniani są bibliotekarze w bibliotekach szkolnych i bibliotekach publicznych; - proponowany zapis nie rozstrzyga czy biblioteki o których mowa pozostają wyłącznie bibliotekami szkolnymi tj. funkcjonują na zasadach określonych dla systemu oświaty realizując dodatkowo zadania bibliotek publicznych. Nie jest jasne na jakich zasadach miałaby być finansowana dodatkowa działalność bibliotek szkolnych; - z proponowanego zapisu nie wynika czy tworzy się odrębną kategorię bibliotek publiczno-szkolnych finansowaną z dwóch działów budżetowych z wydzielonym czasem pracy w którym mogą z tej placówki korzystać wyłącznie uczniowie; - niejasności dotyczą również m.in. mianowania dyrektora, zakresu jego odpowiedzialności, sprawowanie nadzoru nad pracą biblioteki. Proponowana zmiana ma zasadnicze znaczenie zarówno dla funkcjonowania bibliotek jak i placówek oświatowych. Z tego względu wymaga m.in. oceny skutków finansowych, analizy konsekwencji dla innych ustaw, a także szerokich konsultacji środowiskowych. Propozycja zostanie rozważona przy kolejnej zmianie ustawy o bibliotekach Uwzględniając w znacznej części uwagę Ministra Finansów, a także stanowisko Komisji Wspólnej Rządu i
zwolnienia stypendiów z podatku dochodowego, pragnę zauważyć, iż nie znajduję wystarczających przesłanek dla objęcia wszystkich instytucji kultury zwolnieniem w podatku od nieruchomości. O ile zwolnienie samorządowych instytucji kultury z podatku od nieruchomości (z uwagi na tożsamość podatnika i beneficjenta podatku) można pogodzić z zasadą równości opodatkowania, o tyle zwolnienie podmiotów prywatnych prowadzących instytucje kultury nie znajduje uzasadnienia, gdyż działają one na takich samych zasadach rynkowych jak inne podmioty gospodarcze i powinny ponosić te same ciężary podatkowe. W ostateczności, zwolnienie to powinno mieć charakter fakultatywny i o jego zastosowaniu, po rozważeniu korzyści płynących z takiego zwolnienia w kontekście utraty dochodów, powinny decydować rady gmin w drodze uchwały. Jednostki samorządu terytorialnego, w ramach posiadanej samodzielności finansowej i autonomii podatkowej, mogą samodzielnie kształtować politykę podatkową, zgodnie ze swoją właściwością terytorialną. Na mocy art. 7 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rady gmin upoważnione są do uchwalania innych niż wymienione w ustawie zwolnień przedmiotowych od podatku od nieruchomości, w tym dla nieruchomości zajętych na cele związane z kulturą. Ustawodawca, szanując autonomię finansową jednostek samorządu terytorialnego, powinien powstrzymywać się od nadmiernej ingerencji w zasady kształtowania ich polityki finansowej. Samorządu Terytorialnego, MKiDN proponuje objęcie zwolnieniem z podatku od nieruchomości jedynie państwowych instytucji kultury (tj. instytucji których organizatorem są ministrowie lub kierownicy urzędów centralnych). Rezygnuje natomiast z zawartej w pierwotnym projekcie założeń propozycji zwolnienia z podatku od nieruchomości wszystkich instytucji kultury. Obecnie z podatku od nieruchomości już zwolnione są muzea rejestrowane (które jednak stanowią większość z ogólnej liczby państwowych instytucji kultury). Zwolnione są również takie instytucje jak stowarzyszenia prowadzące działalność wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, a także uczelnie, szkoły i placówki szkolno-wychowawcze oraz jednostki badawczorozwojowe. W ramach wspierania instytucji kultury, których działalność na szczególne znaczenie dla rozwoju kultury narodowej w pełni uzasadnione jest objęcie zwolnieniem z podatku od nieruchomości (obok muzeów rejestrowanych) także wszystkich innych państwowych instytucji kultury. Część tych instytucji o charakterze placówek artystycznych (jak np. Teatr Wielki Opera Narodowa, Teatr Narodowy, Narodowy Teatr Stary w Krakowie czy Filharmonia Narodowa) prowadzi działalność przede wszystkim na rzecz mieszkańców gminy, na terenie której są zlokalizowane, przy czym gmina nie ponosi żadnych kosztów z tytułu tej działalności. Pozostałe prowadzą w części działalność adresowaną do mieszkańców gminy będącej ich siedzibą, zaś w części działalność o charakterze badawczym i edukacyjnym, podobnie jak instytucje badawczo-rozwojowe i szkoły wyższe, które są już zwolnione z podatku od nieruchomości na podstawie obecnie obowiązujących przepisów. Proponowane zwolnienie (dotyczące łącznie ok. 50 instytucji) eliminuje istniejącą obecnie faktyczną dyskryminację instytucji kultury w stosunku do innych, podobnych instytucji.