Załącznik do Uchwały Nr / /14 Rady Gminy Zgierz z dnia 2014 r. Strategia Rozwoju Gminy Zgierz na lata 2014-2020 Zgierz, styczeń 2014 r.
Rozdział: 1. Wstęp 1
Rozdział: 1. Wstęp Spis treści 1. Wstęp... 3 1.1. Proces powstawania strategii... 3 1.2. O gminie... 3 1.3. Hierarchia dokumentów strategicznych... 10 Wymiar europejski... 10 Wymiar krajowy... 11 Wymiar regionalny... 11 2. Wnioski z diagnozy... 12 2.1. Analiza SWOT... 12 2.2. Kluczowe problemy Gminy Zgierz... 14 3. Program działań... 15 3.1. Wizja Gminy Zgierz... 15 3.2. Misja Gminy Zgierz... 16 3.3. Obszary kluczowe, kierunki działań strategicznych i główne zadania... 17 Obszar I Infrastruktura społeczna.... 17 Obszar II Infrastruktura techniczna, gospodarka przestrzenna i ochrona środowiska.... 19 Obszar III Gospodarka, rolnictwo i turystyka... 21 4. Monitorowanie strategii... 24 2
Rozdział: 1. Wstęp 1. Wstęp 1.1. Proces powstawania strategii Rok 2013 był ostatnim rokiem obowiązywania Strategii Rozwoju Gminy Zgierz na lata 2006-2013. W związku z tym Wójt Gminy Zgierz zarządzeniem nr VI/62/13 z dnia 5 czerwca 2013 r. powołał zespół do jej aktualizacji na lata 2014-2020. W skład zespołu weszli: Zastępca Wójta, Sekretarz i Skarbnik Gminy, kierownicy referatów i pracownicy zespołów urzędu gminy oraz kierownicy jednostek organizacyjnych gminy. Pracami zespołu oraz koordynacją działań związanych z opracowaniem strategii kierowała Sekretarz Gminy Zgierz. Do końca czerwca 2013 r. zostały zebrane informacje w celu przygotowania raportu o aktualnym stanie gminy. Następnie Referat Rozwoju, Promocji i Kultury przygotował raport i na jego podstawie wykonał analizę SWOT, zdefiniował wizję i misję rozwoju gminy oraz zidentyfikował problemy kluczowe z punktu widzenia jej rozwoju. Ustalił także obszary kluczowe, kierunki działań strategicznych, główne zadania i wskaźniki monitorowania. Każdy z wypracowanych elementów strategii został poddany konsultacjom społecznym. Przygotowane materiały zostały udostępnione na stronie internetowej gminy, można je było również otrzymać w urzędzie. Część zgłoszonych uwag została uwzględniona w kolejnych etapach prac nad strategią. W ramach konsultacji społecznych odbyły się trzy spotkania otwarte dla ogółu mieszkańców i przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na terenie gminy. Podczas spotkań, przeprowadzonych 22 października i 3 grudnia 2013 r. oraz 9 stycznia 2014 r., wszyscy zainteresowani mogli zgłaszać uwagi do kolejnych części prezentowanych materiałów. Po przeprowadzonych konsultacjach i naniesieniu zgłaszanych uwag, gotowy dokument został skierowany do Rady Gminy Zgierz celem uchwalenia. Nowa strategia została przyjęta uchwałą Rady Gminy Zgierz nr.. z dnia.. 1.2. O gminie Gmina Zgierz jest gmina wiejską, położoną w centralnej Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie zgierskim. Jej północna granica w okolicach Gieczna przebiega w odległości 5 km od geograficznego środka Polski. Odległość z terenu Gminy Zgierz 3
Rozdział: 1. Wstęp do Warszawy to ok. 140 km, do Poznania ok. 180 km, do Katowic ok. 210 km, do Krakowa ok. 290 km, zaś do Gdańska ok. 330 km. Gmina Zgierz zajmuje obszar 199 km 2 i jest podzielona na 40 jednostek pomocniczych (sołectw), obejmujących 69 miejscowości. Zameldowanych w niej jest 12 592 mieszkańców, w tym 6 411 kobiet i 6 181 mężczyzn (stan na 31.12.2013 r.). Liczba ludności od wielu lat wykazuje tendencję rosnącą, głównie za sprawą osiedlania się na jej terenie mieszkańców miast aglomeracji łódzkiej, przede wszystkim Łodzi i Zgierza. Wzrost liczby mieszkańców wpływa korzystnie na demografię gminy, zwłaszcza w strukturze wiekowej, wykształcenia oraz aktywności zawodowej. Pomimo rosnącej liczby ludności w Gminie Zgierz występuje ujemny przyrost naturalny. Gmina Zgierz graniczy z gminami: od północy z Gminą Piątek w powiecie łęczyckim; od północnego zachodu z Gminą Ozorków, Gminą Miastem Ozorków i Gminą Parzęczew; od południowego zachodu z Gminą Aleksandrów Łódzki; od południa z Gminą Miastem Zgierz i Gminą Miastem Łódź; od wschodu z Gminą Stryków i Gminą Głowno. Mapa 1. Gmina Zgierz na tle Polski. 4
Rozdział: 1. Wstęp Mapa 2. Gmina Zgierz na tle województwa łódzkiego. Mapa 3. Gmina Zgierz na tle powiatu zgierskiego. 5
Rozdział: 1. Wstęp Teren gminy jest zróżnicowany, zarówno pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, jak i demograficznym i funkcjonalnym. Gminę Zgierz można podzielić na dwa główne obszary, przedzielone autostradą A2. Część południowa (mniejsza) jest bardziej zurbanizowana i zaludniona (mieszka tu ponad połowa mieszkańców gminy), a blisko połowę jej terenu zajmują lasy. Występuje tutaj większy rozwój osadnictwa, co pociąga za sobą duże zmiany w strukturze demograficznej. Dominują funkcje mieszkaniowa i rekreacyjno-wypoczynkowa. Teren ten stanowi sypialnię Łodzi i północnej części aglomeracji oraz miejsce odpoczynku (głównie turystyka weekendowa i domy letniskowe). Część północna (większa) jest w większości rolnicza, mniej zurbanizowana i zaludniona. Rozwój osadnictwa jest tutaj mniejszy i najszybciej następuje w sołectwach znajdujących się bliżej autostrady (Kania Góra, Ciosny, Dzierżązna, Biała, Szczawin). Teren ten jest bezpośrednim zapleczem żywnościowym północnej części aglomeracji łódzkiej. Dominuje tutaj rolnictwo i funkcja mieszkaniowa, ale i tu coraz większe znaczenie ma funkcja rekreacyjno-wypoczynkowa. Położenie Gminy Zgierz w centrum kraju i w obrębie aglomeracji łódzkiej wpływa korzystnie na jej dostępność komunikacyjną, która jest jedną z najlepszych w województwie. Przez gminę przebiega autostrada A2, będąca najważniejszym szlakiem komunikacyjnym kraju na linii wschód zachód. Połączenie autostrady z drogami niższych kategorii zapewniają węzły Emilia (z drogą krajową nr 91) i Zgierz (z drogą wojewódzką nr 702). W odległości odpowiednio 21 km i 14 km na wschód od wspomnianych węzłów, w okolicach Strykowa, znajduje się skrzyżowanie autostrady A2 z autostradą A1. Komunikację gminy z aglomeracją łódzką i resztą kraju zapewniają drogi krajowe nr 91 i 71 oraz drogi wojewódzkie nr 702 i 708. Połączenia lokalne obsługują natomiast sieci dróg: powiatowych oraz gminnych i wewnętrznych. Drogi lokalne wymagają jednak znacznych nakładów finansowych na poprawę ich stanu technicznego. Ponadto przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe: Łódź Kutno z przystankiem Grotniki i Łódź Łowicz z przystankami Smardzew, Glinnik Wieś i Glinnik. Przystanki zostały wyremontowane (Grotniki, Smardzew, Glinnik) i wybudowane (Glinnik Wieś) w ramach I etapu budowy Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Uruchomienie przez Łódzką Kolej Aglomeracyjną przewozów na linii do Łowicza zaplanowano na listopad 2014 r., zaś do Kutna na czerwiec 2015 r. 6
Rozdział: 1. Wstęp Mapa 4. Gmina Zgierz na tle sieci najważniejszych dróg w województwie łódzkim. Dobre skomunikowanie Gminy Zgierz, w tym bliskość międzynarodowego Portu Lotniczego im. Władysława Reymonta w Łodzi, wpływa korzystnie na jej atrakcyjność inwestycyjną. By wyjść naprzeciw oczekiwaniom potencjalnych inwestorów zostały przygotowane i uchwalone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla obszarów w bezpośrednim sąsiedztwie węzłów autostradowych lub niewielkiej odległości od nich. W przyjętych planach pod usługi, działalność produkcyjną i mieszkalnictwo przeznaczono tereny w Dąbrówce Wielkiej, Emilii, Lućmierzu i Słowiku. Dzięki uregulowaniu kwestii zagospodarowania przestrzennego możliwe było utworzenie w Lućmierzu podstrefy 7
Rozdział: 1. Wstęp Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Ponieważ Gmina Zgierz ma duży potencjał inwestycyjny, wynikający z jej walorów, w celu zwiększenia możliwości rozwojowych podjęto prace nad opracowaniem i przyjęciem kolejnych planów miejscowych dla Astachowic i Bądkowa (planowany obszar ochrony uzdrowiskowej), Jedlicza A i Jedlicza B, Kwilna oraz Łagiewnik Nowych. Dzięki zróżnicowaniu terenu gminy i jej zasobom można ulokować tutaj działalność związaną z transportem i logistyką oraz ich obsługą, turystyką (w tym eko- i agroturystyką), usługami hotelarskimi i gastronomicznymi, rekreacją i wypoczynkiem, budownictwem (szczególnie typu rekreacyjnego, rezydencjonalnego, uzdrowiskowego), przetwórstwem spożywczym, handlem itd., a także usługami lecznictwa uzdrowiskowego i z nim związanymi, energetyką opartą na odnawialnych źródłach energii oraz rozwojem innowacyjności. Gmina Zgierz przystąpiła wraz z 21 partnerami reprezentującymi samorząd województwa, gminy i powiaty do realizacji projektu Strategia Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013. Jego liderem jest Gmina Miasto Łódź. Projekt ma na celu rozwijanie współpracy partnerskiej pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego oraz podjęcie działań zmierzających do efektywnego wykorzystania środków europejskich w perspektywie 2014-2020 na terenie Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego. Opracowana strategia umożliwi identyfikację wspólnych celów oraz wzmocni konkurencyjność ŁOM poprzez pełne wykorzystanie wzajemnych oddziaływań, w tym między obszarami miejskimi i wiejskimi. Gmina Zgierz może poszczycić się znacznymi zasobami naturalnymi. Lesistość gminy wynosi prawie 29% i jest niewiele mniejsza od średniej dla kraju, znacznie przekraczając średnią wojewódzką i powiatową. Duże kompleksy leśne korzystnie wpływają na klimat gminy, są ważnymi miejscami rekreacji i turystyki, mają też duże znaczenie gospodarcze. O jakości i znaczeniu lasów Gminy Zgierz świadczy utworzenie w nich czterech rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 201 ha, w tym jedynego w Polsce rezerwatu jałowców. Atutem gminy są również liczne pomniki przyrody i aleje pomnikowe, a także użytki ekologiczne i parki podworskie. Poza lasami do ważnych zasobów naturalnych Gminy Zgierz należy klimat, mający właściwości lecznicze dla chorób: układu oddechowego, układu krążenia i ortopedycznourazowych, mogący również wspomagać (poprzez zróżnicowane bodźce klimatyczne) leczenie zaburzeń układu termoregulacyjnego. Najlepszy dla klimatoterapii jest rejon Rogóźna i Kotowic. W okolicach Rogóźna występują również największe bogactwa Gminy Zgierz złoża soli kamiennej (oszacowane na ok. 8,6 mln ton) i węgla brunatnego (ok. 550 mln ton). Ich eksploatacja byłaby technologicznie skomplikowana i bardzo kosztowna, jednak ich znaczenie (zwłaszcza soli) jest bardzo duże. Wysad solny okalają mineralne wody 8
Rozdział: 1. Wstęp termalne o dużych walorach balneologicznych, a występowanie soli i związane z tym szczególne warunki geotermalne wpływają na mikroklimat tego obszaru. Bogactwa naturalne i lecznicze właściwości klimatu spowodowały, że władze Gminy Zgierz od 2006 r. prowadzą działania w celu utworzenia strefy uzdrowiskowej w okolicach Rogóźna. Możliwości prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na obszarze uznanym za obszar ochrony uzdrowiskowej Rogóźno dla chorób ortopedyczno-urazowych, reumatologicznych oraz dolnych i górnych dróg oddechowych zostały potwierdzone przez Ministra Zdrowia decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. Obszar ochrony o łącznej powierzchni 5.111 ha (strefa: A 311 ha, B 1.280 ha i C 3.520 ha) obejmuje 13 sołectw w Gminie Zgierz i 1 sołectwo w Gminie Ozorków. Mapa 5. Obszar ochrony uzdrowiskowej Rogóźno z podziałem na strefy. 9
Rozdział: 1. Wstęp Poza wymienionymi powyżej zasobami, na terenie Gminy Zgierz powszechnie występują złoża kruszyw naturalnych (piaski i żwiry) oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Obecnie są one eksploatowane w miejscowościach: Dąbrówka Wielka, Dąbrówka Strumiany, Jasionka, Józefów, Kotowice, Leonardów i Rosanów. Zasoby wodne Gminy Zgierz nie należą do dużych. Znajduje się tutaj pięć krótkich rzeczek i niewielka liczba będących ich dopływami cieków wodnych. Są one jednak czyste (najniżej II klasa) i mają spore znaczenie dla przyrody i gospodarki gminy. Retencjonowanie wody odbywa się w różnej wielkości zbiornikach, odgrywających znaczną rolę w zwiększaniu zasobów wodnych obszaru gminy. Są one źródłem zasilania wód podziemnych, regulują stosunki wodne w zlewni i zabezpieczają teren na wypadek wystąpienia klęsk żywiołowych (powódź, susza). Równocześnie pełnią one funkcje rekreacyjną, czy też stanowią źródło wody dla rolnictwa, podnosząc atrakcyjność turystyczną i inwestycyjną wielu miejscowości. 1.3. Hierarchia dokumentów strategicznych Obszary kluczowe, kierunki działań strategicznych i główne zadania sformułowane w Strategii Rozwoju Gminy Zgierz na lata 2014-2020 są zgodne z zapisami w dokumentach strategicznych na poziomie powiatowym, wojewódzkim, krajowym i europejskim: Strategii Europa 2020. Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Strategii Rozwoju Kraju 2020, Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, Strategii Rozwoju Powiatu Zgierskiego na lata 2013-2020. Wymiar europejski Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu to unijna strategia wzrostu na lata 2010-2020. Obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 10
Rozdział: 1. Wstęp rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wymiar krajowy Strategia Rozwoju Kraju 2020 to najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej. Określa strategiczne zadania państwa w trzech obszarach: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjna gospodarka oraz spójność społeczna i terytorialna. Wymiar regionalny Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 jest najważniejszym dokumentem o charakterze planistycznym dla samorządu województwa. W związku z tym stanowi podstawę tworzenia polityki rozwoju dla jednostek samorządu terytorialnego leżących w granicach województwa. Strategia zakłada realizację regionalnej polityki rozwoju w dwóch płaszczyznach: horyzontalnej, odnoszącej się do obszaru całego województwa, terytorialno-funkcjonalnej, odnoszącej się do obszarów miejskich, obszarów wiejskich oraz obszarów funkcjonalnych. Polityka horyzontalna obejmująca cały obszar województwa i adresowana do wszystkich podmiotów funkcjonujących w regionie, składa się z trzech filarów rozwoju regionu: spójności gospodarczej, spójności społecznej i spójności przestrzennej, dzięki którym możliwe będzie osiągnięcie spójności w rozwoju na poziomie regionalnym (spójność terytorialna). W celu lepszego wykorzystania specyfiki poszczególnych obszarów województwa, polityka horyzontalna została uzupełniona o politykę terytorialno-funkcjonalną realizowaną na terenie obszarów miejskich, obszarów wiejskich oraz wyspecjalizowanych obszarów funkcjonalnych. Jest ona skierowana do podmiotów funkcjonujących na tych obszarach. 11
Rozdział: 2. Wnioski z diagnozy 2. Wnioski z diagnozy 2.1. Analiza SWOT Na podstawie raportu o aktualnym stanie Gminy Zgierz dokonana została diagnoza jej stanu faktycznego, która jest nieodzowną fazą planowania rozwoju lokalnego. Daje ona możliwość poznania problemów i słabych stron gminy oraz zidentyfikować obszary, w których można dokonać zmian. Najpopularniejszą i najbardziej obiektywną metodą diagnozowania jest analiza SWOT. Jest to analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń. Nazwa tej metody jest akronimem złożonym pierwszych liter angielskich słów, będących zarazem polami przyporządkowania czynników, mających wpływ na powodzenie planu strategicznego silne strony (strenghts), słabe strony (weaknesses), szanse (opportunities) i zagrożenia (threats). Silne i słabe strony to czynniki wewnętrzne, na które społeczność lokalna ma wpływ, natomiast szanse i zagrożenia to czynniki zewnętrzne umiejscowione w bliższym i dalszym otoczeniu jednostki, na które wspólnota gminna nie ma wpływu lub jest on znikomy. Analiza SWOT Gminy Zgierz przedstawia się następująco: Mocne strony duży i różnorodny potencjał ludzki aktywność działających na terenie gminy organizacji społecznych zwiększająca się inicjatywność i kreatywność mieszkańców rosnąca świadomość mieszkańców sprzyjająca tworzeniu się społeczeństwa obywatelskiego stały wzrost liczby mieszkańców dogodne położenie gminy w centrum Polski bliskość Aglomeracji Łódzkiej bliskość ośrodków akademickich przebieg autostrady A2 i usytuowanie zjazdów funkcjonalne ciągi komunikacyjne łączące gminę z Aglomeracją Łódzką dbałość o oświatę wysoki poziom i bogata oferta usług oświatowych sprawna administracja i dostępne Słabe strony duża liczba mieszkańców gminy pozostająca bez pracy i korzystająca z opieki społecznej brak perspektyw dla młodzieży odpływ młodych, wykształconych mieszkańców niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców niewystarczająca dbałość o porządek w miejscach publicznych niedoinwestowana infrastruktura techniczna, w szczególności zły stan techniczny nawierzchni dróg brak realizacji systemowych rozwiązań w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych słabe skomunikowanie wschodnich i zachodnich części gminy brak planów zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy 12
Rozdział: 2. Wnioski z diagnozy usługi publiczne bogaty potencjał zasobów naturalnych i kulturowych walory uzdrowiskowe gminy, przede wszystkim okolic Rogóźna różnorodny charakter obszaru gminy dostępność terenów pod inwestycje ciekawe i atrakcyjne szlaki turystyczne, agroturystyczne i historyczne duży potencjał Gminnego Ośrodka Kultury oraz infrastruktury społecznokulturalnej (świetlic gminnych) nieograniczony zasób terenów mieszkaniowych i inwestycyjnych rozwinięta sieć infrastruktury technicznej posiadanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wysokie zadłużenie gminy brak konsekwencji w realizacji zaplanowanych zadań ujemny przyrost naturalny starzenie się społeczeństwa ujemny przyrost naturalny Szanse Zagrożenia bliskość skrzyżowania autostrad A1 i A2 zwiększona dostępność komunikacyjna gminy dzięki powstaniu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej dostępność funduszy zewnętrznych na rozwój gminy przynależność do Związku Międzygminnego Bzura i Lokalnej Grupy Działania Fundacji Rozwoju Gmin PRYM współpraca z innymi samorządami i z organizacjami pozarządowymi możliwość powstania obszaru ochrony uzdrowiskowej kreowanie pozytywnego wizerunku gminy podczas imprez promocyjnych położenie w obszarze funkcjonalnym Łodzi udział gminy w Łódzkim Obszarze Metropolitarnym zainteresowanie inwestorów zewnętrznych terenami gminy pozytywne postrzeganie gminy jako obszaru atrakcyjnego rekreacyjnie korzystanie przez mieszkańców z różnorodnych możliwości dokształcania i podnoszenia kwalifikacji duża konkurencja i utrudnienia proceduralne przy pozyskiwaniu środków zewnętrznych niekorzystne dla gmin zmiany w prawie powierzanie gminom nowych zadań bez źródła finansowania niepewność uzyskania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej duże koszty oraz długotrwałe procedury związane z planowaniem przestrzennym skomplikowane procedury związane z realizacją inwestycji zbyt mała liczba nowych inwestorów zbyt niska dynamika wzrostu dochodów własnych gmin w wyniku kryzysu gospodarczego rywalizacja między samorządami inwestycje zagrażające środowisku naturalnemu 13
Rozdział: 2. Wnioski z diagnozy 2.2. Kluczowe problemy Gminy Zgierz Problemów w codziennej działalności gminy jest wiele i w związku z ciągle zmieniającą się rzeczywistością będzie ich raczej przybywać niż ubywać. Dlatego też zidentyfikowanie tych największych, kluczowych dla dalszego rozwoju gminy problemów jest bardzo istotne w procesie planowania strategicznego. Po przeanalizowaniu poszczególnych sfer funkcjonowania Gminy Zgierz określono pięć problemów, które mogą rzutować na jej dalszy rozwój. Są to: 1. Niewystarczająca ilość środków finansowych na realizację inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej. 2. Występowanie trwałego bezrobocia, duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, narastanie zjawiska wykluczenia społecznego. 3. Niewystarczająca dbałość o środowisko naturalne oraz niska ekologiczna świadomość społeczeństwa. 4. Brak możliwości kompleksowego planowania przestrzennego w związku ze skomplikowaną strukturą społeczno-przestrzenną gminy i niemożnością zapewnienia środków na odszkodowania. 5. Niewystarczające wykorzystanie zasobów gminnych (m.in. świetlic wiejskich) w celu rozwoju działalności społecznej i kulturalnej przez mieszkańców gminy, instytucje i organizacje. 14
Rozdział: 3. Program działań 3. Program działań 3.1. Wizja Gminy Zgierz Wizja to spojrzenie w przyszłość, wyobrażenie, idea. Stanowi odpowiedź na pytanie jaka ma być gmina? Wizja rozwoju gminy określa stan docelowy, do którego zmierza lokalna wspólnota, korzystając w tym celu z możliwości, które niesie posiadany potencjał własny oraz z szans pojawiających się w otoczeniu. Wizja wskazuje generalny kierunek rozwoju gminy cel, do którego zmierza. Jest to obraz przyszłego stanu gminy, będący wyobrażeniem pożądanej przyszłości. Wizja Gminy Zgierz: Gmina Zgierz stwarzając warunki do rozwoju społecznego i gospodarczego oraz dbając o zrównoważony rozwój będzie atrakcyjnym miejscem do osiedlania się, prowadzenia działalności gospodarczej i wypoczynku. 15
Rozdział: 3. Program działań 3.2. Misja Gminy Zgierz Misja to przesłanie, rola. Odpowiedź na pytanie czym gmina kieruje się w swoich działaniach? Misja określa system wartości, stosowanych przez władzę i społeczność w celu osiągnięcia przyjętego w wizji obrazu gminy. Misja Gminy Zgierz: Tworzenie warunków do poprawy jakości życia mieszkańców, rozwoju gospodarczego i turystycznego przy poszanowaniu środowiska naturalnego i kulturowego gminy. 16
Rozdział: 3. Program działań 3.3. Obszary kluczowe, kierunki działań strategicznych i główne zadania Po przeprowadzeniu diagnozy obecnego stanu Gminy Zgierz, wykonaniu analizy SWOT, zidentyfikowaniu najważniejszych problemów oraz określeniu wizji i misji, zostały wytyczone trzy kluczowe obszary działania. W ramach każdego z nich wskazano kierunki działań strategicznych i główne zadania, mające na celu ich realizację. Opracowano również wskaźniki monitorowania, które umożliwią kontrolę i ewaluację podejmowanych działań. Obszar I Infrastruktura społeczna. Kierunki i zadania w tym obszarze mają na celu przede wszystkim jak największą aktywizację mieszkańców Gminy Zgierz. Tylko aktywna i zintegrowana społeczność, działająca na rzecz swojego miejsca zamieszkania, może stworzyć społeczeństwo obywatelskie. Wspieranie integracji mieszkańców jest jednym z najważniejszych czynników mówiących o sile kapitału ludzkiego i społecznego obszaru oraz podstawą rozwoju lokalnego. Jest też bardzo ważne dla Gminy Zgierz, do której od wielu lat napływają nowi mieszkańcy. W celu rozwijania aktywności społeczeństwa, brania przez mieszkańców odpowiedzialności za miejsce swojego zamieszkania i zachęcania ich do podejmowania inicjatyw niezbędne są działania edukacyjne i animacyjne oraz wykorzystywanie nowych form komunikacji. Miejscem takich działań powinny być świetlice wiejskie, szkoły, biblioteki lub remizy strażackie, w których lokalne organizacje czy też grupy aktywnych mieszkańców mogłyby spotykać się i prowadzić różnorodne działania. Gmina powinna też stworzyć ofertę i warunki do rozwoju aktywności społecznej i tworzenia społeczeństwa obywatelskiego, wspierać współpracę mieszkańców gminy oraz ich działania na rzecz innych. Pobudzanie i wspieranie integracji mieszkańców Gminy Zgierz jest tym ważniejsze, że jej obszar zamieszkuje coraz więcej osób przyjezdnych. Włączenie ich w miejscowe życie społeczno-kulturalne spowoduje, że zidentyfikują się z nowym miejscem zamieszkania. 17
Rozdział: 3. Program działań Kierunki działań strategicznych: 1. Wspieranie aktywności oraz integracji społeczności lokalnej. 2. Wspieranie i aktywizacja mieszkańców w trudnej sytuacji życiowej. 3. Wspieranie rozwoju społeczeństwa informacyjnego. 4. Rozwój oferty szkoleń i warsztatów dla dzieci i dorosłych mieszkańców. 5. Rozwój działalności świetlic wiejskich. 6. Rozwój oferty edukacyjnej placówek oświatowych. 7. Kultywowanie tradycji i dziedzictwa narodowego. Główne zadania: 1) Szersze wykorzystywanie gminnej bazy oświatowej, sportowej i kulturalnej dla działań aktywizujących społeczeństwo. 2) Zwiększenie dostępności społeczeństwa do źródeł informacji poprzez wykorzystanie wyposażenia (sprzęt i oprogramowanie) jednostek organizacyjnych gminy. 3) Współpraca z instytucjami, organizacjami pozarządowymi, nieformalnymi grupami mieszkańców, jednostkami samorządu terytorialnego w celu rozwoju infrastruktury społecznej w gminie. 4) Współdziałanie z instytucjami rynku pracy, opieki społecznej oraz szkoleniowymi w celu aktywizacji osób bezrobotnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym. 5) Wspieranie działalności Klubu Integracji Społecznej służącego reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem, a także integracji osób niepełnosprawnych. 6) Zwiększanie aktywności sportowej wśród dzieci i dorosłych poprzez organizowanie imprez rekreacyjnych i sportowych oraz spotkań warsztatowych na temat aktywnego i zdrowego stylu życia. 7) Organizowanie różnego rodzaju szkoleń oraz warsztatów podwyższających kompetencje i rozwijających zainteresowania mieszkańców. 8) Realizowanie programów edukacyjnych przygotowujących dzieci i młodzież do funkcjonowania w społeczeństwie obywatelskim. 9) Współdziałanie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi w podejmowaniu przedsięwzięć służących poprawie jakości życia. 18
Rozdział: 3. Program działań 10) Organizowanie seminariów, szkoleń i warsztatów służących budowaniu aktywnego społeczeństwa obywatelskiego (wspieranie tworzenia i rozwoju organizacji pozarządowych). 11) Promowanie czytelnictwa dzieci i dorosłych oraz wzbogacanie zasobów gminnej biblioteki. 12) Stosowanie innowacyjnych technik nauczania i uczenia się, opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych. 13) Dbanie o miejsca pamięci. 14) Udział w akcjach promujących badania profilaktyczne. 15) Aplikowanie o dostępne dla jednostek samorządu terytorialnego zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój społeczeństwa. Obszar II Infrastruktura techniczna, gospodarka przestrzenna i ochrona środowiska. Kierunki i zadania w tym obszarze mają na celu zapewnienie wysokiego standardu infrastruktury drogowej, edukacyjnej i komunalnej, racjonalne gospodarowanie przestrzenią gminy oraz dbałość o dziedzictwo przyrodnicze i środowisko naturalne. Umożliwi to wielopłaszczyznowe i zorganizowane zarządzanie terenem gminy oraz funkcjami poszczególnych jej obszarów, zapewnienie wyższej jakości ochrony przyrody (np. poprzez szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii), a także racjonalne rozmieszczenie zabudowy, szlaków komunikacyjnych, inwestycji i podniesienie estetyki przestrzeni. Dzięki temu mieszkańcom i inwestorom zapewniona zostanie wysoka jakości życia i prowadzenia działalności w gminie. Kierunki działań strategicznych: 1. Rozwój infrastruktury drogowej. 2. Rozwój infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej. 3. Wspieranie rozwoju sieci teleinformatycznej - przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu. 4. Perspektywiczne planowanie przestrzenne sprzyjające aktywizacji gospodarczej. 5. Rozwijanie miejsc służących integracji i rekreacji społeczności lokalnej. 6. Rozwój infrastruktury szkół. 19
Rozdział: 3. Program działań 7. Ochrona walorów i zasobów środowiska przyrodniczego. 8. Edukacja ekologiczna i promocja proekologicznego stylu życia wśród społeczności lokalnej. 9. Zrównoważony rozwój na terenie gminy. Główne zadania: 1) Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej oraz współdziałanie przy uzupełnianiu pozostałej infrastruktury technicznej (sieć gazowa, energetyczna, telekomunikacyjna) sprzyjającej aktywizacji gospodarczej terenów. 2) Budowa i modernizacja sieci wodociągowych, hydroforni i stacji uzdatniania. 3) Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej. 4) Uchwalenie planów zagospodarowania przestrzennego. 5) Rozbudowa i modernizacja placówek oświatowych. 6) Rozbudowa i modernizacja infrastruktury kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej. 7) Dbałość o istniejące chronione elementy przyrody (pomniki, rezerwaty, aleje itp.) oraz ustanawianie nowych, w celu szczególnej ochrony wyjątkowych zasobów naturalnych. 8) Objęcie systemem gospodarowania odpadami komunalnymi wszystkich podmiotów w gminie. 9) Zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców, w szczególności wykształcenie nawyków dbałości o stan środowiska i oszczędnego korzystania z jego zasobów. 10) Wspieranie rozwoju wykorzystania alternatywnych źródeł energii, geotermii oraz gospodarki niskoemisyjnej. 11) Aplikowanie o dostępne dla jednostek samorządu terytorialnego zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój infrastruktury technicznej, gospodarkę przestrzenną i ochronę środowiska. 20
Rozdział: 3. Program działań Obszar III Gospodarka, rolnictwo i turystyka. Kierunki i zadania w tym obszarze mają na celu rozwój lokalnej gospodarki, który jest podstawą procesów rozwojowych dla wszystkich elementów życia społeczności lokalnej i wpływa na wzrost samodzielności gminy. Rozwój gospodarczy bezpośrednio przekłada się na tworzenie nowych miejsc pracy oraz zapewnienie dostępności dóbr i usług, co w istotny sposób wpływa na podniesienie jakości życia mieszkańców. Gmina Zgierz będzie prowadzić politykę sprzyjającą rozwojowi gospodarki poprzez wspieranie lokalnej przedsiębiorczości, otwarcie na zewnętrznych inwestorów oraz tworzenie warunków sprzyjających inwestowaniu w gminie. Działania w tym zakresie powinny obejmować budowanie przyjaznej dla przedsiębiorców administracji, zapewnienie infrastruktury, umożliwiającej realizację inwestycji oraz odpowiedniej promocji oferty inwestycyjnej gminy. W celu rozwoju gospodarczego Gminy Zgierz należy rozsądnie wykorzystać jej bogactwa naturalne, przede wszystkim leczniczy klimat i wody. Konieczne jest kontynuowanie działań zmierzających do nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej okolicom Rogóźna, ponieważ umożliwi to pozyskanie inwestorów zainteresowanych tworzeniem obiektów uzdrowiskowych. Zasoby naturalne gminy dają też możliwość prowadzenia badań nad nowymi metodami ich eksploatacji. Rolnictwo zostało wyszczególnione w tym obszarze, ponieważ jest ono jednym z głównych obszarów gospodarki Gminy Zgierz. Charakteryzuje się ono sporym rozdrobnieniem. Rozwój tej gałęzi gospodarki powinien skupić się na rozwoju nowoczesnej produkcji rolnej, a także rozwoju rolnictwa towarowego z jednej strony oraz rolnictwa ekologicznego i wielofunkcyjnego z drugiej. Gmina Zgierz ma też duży, ale nie w pełni wykorzystany potencjał rekreacyjny i turystyczny. Gmina mogłaby stać się celem turystyki weekendowej dla mieszkańców aglomeracji łódzkiej, głównie Łodzi, Zgierza, Aleksandrowa Łódzkiego i Ozorkowa. Miejscowe dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe umożliwia rozwój różnych form turystyki, zarówno jednodniowej i rekreacyjnej, jak i dla osób chcących zatrzymać się w gminie na dłużej. Dodatkową szansą rozwoju gospodarczego jest agroturystyka i ekoturystyka, pozwalająca na uzupełnienie działalności niewielkich gospodarstw rolnych o usługi noclegowe i gastronomiczne. Elementem sprzyjającym rozwojowi rekreacji i turystyki jest przyrodniczy potencjał gminy. 21
Rozdział: 3. Program działań Kierunki działań strategicznych: 1. Wspieranie rozwoju obszaru ochrony uzdrowiskowej. 2. Wykorzystanie zasobów bogactw naturalnych gminy dla jej rozwoju gospodarczego. 3. Wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego oraz rozwój turystyki i rekreacji. 4. Wspieranie nowoczesnego rolnictwa i pozarolniczego rozwoju wsi. 5. Wielopłaszczyznowa promocja gminy. 6. Sprzyjanie rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości i innowacyjności. 7. Pozyskanie inwestorów. Główne zadania: 1) Przygotowanie terenów pod inwestycje. 2) Prowadzenie działań w celu pozyskiwania inwestorów, w tym uczestniczenie w targach, wystawach i konferencjach z konkretnymi ofertami inwestycyjnymi gminy. 3) Nawiązywanie bezpośrednich kontaktów z potencjalnymi inwestorami. 4) Wspieranie działań w kierunku rozwoju podmiotów gospodarczych, inkubatorów przedsiębiorczości i funduszy pożyczkowych. 5) Wspieranie gospodarki niskoemisyjnej. 6) Współdziałanie przy organizowaniu miejsc rekreacji, sprzyjających rozwojowi turystyki pieszej, rowerowej i konnej. 7) Dbanie o istniejące i wyznaczanie nowych szlaków agroturystycznych, turystycznych i edukacyjnych z uwzględnieniem miejsc atrakcyjnych przyrodniczo i historycznie. 8) Zwiększanie atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej gminy oraz dostępności terenów atrakcyjnych turystycznie. 9) Współdziałanie z różnymi instytucjami w celu tworzenia wspólnych programów i systemów informacyjno-promocyjnych. 10) Współdziałanie z instytucjami, organizacjami pozarządowymi, nieformalnymi grupami mieszkańców, jednostkami samorządu terytorialnego w tworzeniu produktów turystycznych. 22
Rozdział: 3. Program działań 11) Uczestniczenie w różnego rodzaju targach, wystawach, konferencjach w celu wprowadzania na rynek produktów turystycznych gminy. 12) Uczynienie z Gminnego Ośrodka Kultury w Dzierżąznej ponadlokalnego centrum wypoczynku, sportu i rekreacji. 13) Aplikowanie o dostępne dla jednostek samorządu terytorialnego zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój gospodarki, rolnictwa i turystyki. 23
Rozdział: 4. Monitorowanie strategii 4. Monitorowanie strategii W celu skutecznej i efektywnej realizacji ustaleń Strategii Rozwoju Gminy Zgierz na lata 2014-2020 niezbędne jest stałe monitorowanie, kontrola i ocena efektów realizacji jej celów i kierunków działania, a także wydatków na ich realizację. Jednocześnie konieczne jest ciągłe śledzenie zdarzeń, tendencji i procesów zachodzących w otoczeniu gminy i wewnątrz niej, mogących wpływać pozytywnie lub negatywnie na osiąganie przyjętych celów. Monitorowanie realizacji strategii będzie polegało na zbieraniu informacji i analizowaniu poziomu zbieżności działań z określonymi w strategii kierunkami oraz stopnia realizacji głównych zadań danego obszaru. Zebrane w ten sposób dane pozwolą na śledzenie zaawansowania poszczególnych zadań oraz podjęcie działań naprawczych w przypadku wystąpienia trudności w realizacji ustaleń strategii. W celu ułatwienia monitorowania, kontroli i oceny efektów realizacji strategii przyjęto zestaw następujących wskaźników rezultatów: wzrost wielkości uwolnionych (skomunikowanych) terenów inwestycyjnych; wzrost poziomu wykształcenia mieszkańców; wzrost aktywności społeczno-zawodowej mieszkańców; wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy; wzrost efektywności energetycznej gminy; wzrost atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej gminy; wzrost budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy. Dodatkowo dla każdego obszaru kluczowego ustalono zestaw wskaźników produktów, pomocniczych w badaniu wskaźników rezultatów: dla Obszaru I Infrastruktura społeczna: Liczba działań wspierających aktywność społeczną / liczba mieszkańców biorących udział w działaniach. Liczba działań wspierających mieszkańców w trudnej sytuacji życiowej / liczba mieszkańców, którzy otrzymali wsparcie. 24
Rozdział: 4. Monitorowanie strategii Liczba działań wspierających rozwój społeczeństwa informacyjnego / liczba mieszkańców w działaniach uczestniczących. Liczba szkoleń i warsztatów dla dzieci i dorosłych mieszkańców / liczba dzieci i dorosłych w nich uczestniczących. Liczba zajęć dodatkowych (wyrównawczych) / liczba uczniów biorących udział w zajęciach dodatkowych, organizowanych w gminnych placówkach oświatowych. Liczba zajęć rozwijających zdolności i zainteresowania uczniów / liczba uczniów biorących udział w zajęciach rozwijających zdolności i zainteresowania, organizowanych w gminnych placówkach oświatowych. Liczba zorganizowanych imprez służących kultywowaniu tradycji i dziedzictwa narodowego. Liczba / wartość projektów, na które pozyskano zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój społeczeństwa. dla Obszaru II Infrastruktura techniczna, gospodarka przestrzenna i ochrona środowiska: Długość (w km) wybudowanych / wyremontowanych dróg. Długość (w km) wybudowanej / wyremontowanej sieci wodociągowej. Liczba wybudowanych / zmodernizowanych hydroforni i stacji uzdatniania wody. Liczba wybudowanych przydomowych oczyszczalni ścieków. Procent terenów gminy objętych uchwalonymi planami zagospodarowania przestrzennego. Liczba rozbudowanych / zmodernizowanych placówek oświatowych. Liczba rozbudowanych / zmodernizowanych obiektów infrastruktury kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej. Liczba chronionych obiektów przyrody. Liczba podmiotów objętych systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Liczba gospodarstw domowych stosujących selektywne zbieranie odpadów komunalnych. Liczba działań promujących wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Liczba / wartość projektów, na które pozyskano zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój infrastruktury technicznej, gospodarkę przestrzenną i ochronę środowiska. dla Obszaru III Gospodarka, rolnictwo i turystyka: Liczba / powierzchnia terenów przygotowanych pod inwestycje. Liczba działań podejmowanych w celu pozyskania inwestorów. Liczba wyznaczonych i wyznakowanych szlaków agroturystycznych, turystycznych i edukacyjnych z uwzględnieniem miejsc atrakcyjnych przyrodniczo i historycznie. Liczba zorganizowanych / zmodernizowanych miejsc rekreacji, sprzyjających rozwojowi turystyki pieszej, rowerowej i konnej. 25
Rozdział: 4. Monitorowanie strategii Liczba stworzonych produktów turystycznych. Liczba podmiotów współdziałających przy tworzeniu produktów turystycznych. Liczba targów / wystaw / konferencji, na których gmina promowała swoje produkty turystyczne. Liczba wydarzeń o zasięgu lokalnym / ponadlokalnym zorganizowanych przez Gminny Ośrodek Kultury w Dzierżąznej. Liczba / wartość projektów, na które pozyskano zewnętrzne finansowe środki pomocowe, wspomagające rozwój gospodarki, rolnictwa i turystyki. Podmiotem kontrolującym i oceniającym przebieg realizacji zapisów Strategii Rozwoju Gminy Zgierz na lata 2014-2020 będzie Rada Gminy Zgierz i jej poszczególne Komisje. 26