SPRAWOZDANIE RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH ZA 2008 ROK

SPRAWOZDANIE RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH ZA 2008 ROK Warszawa, luty 2009 r.

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów...4 I. Zmiany w przepisach stanowiących podstawę prawną działania Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych..6 II. Organizacja i finanse...6 1. Stan osobowy...6 2. Lokal i wyposażenie...7 3. Finanse...7 III. Działania o charakterze ogólnym...12 1. Działania z zakresu ubezpieczeń gospodarczych...12 1.1. Raporty i analizy Rzecznika Ubezpieczonych...12 1.2. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Ministerstwem Infrastruktury...14 1.3. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów...17 1.4. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Komisją Nadzoru Finansowego...20 1.5. Inne czynności o charakterze ogólnym...24 2. Wnioski Rzecznika Ubezpieczonych do Sądu Najwyższego na podstawie art. 60 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 z późn. zm.) o podjęcie uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie rozbieżności występujących w orzecznictwie sądów...27 3. Działania w zakresie problematyki zabezpieczenia emerytalnego...30 IV. Opiniowanie aktów prawnych i udział w pracach legislacyjnych...31 1. Ubezpieczenia gospodarcze...32 2. Zabezpieczenie emerytalne...48 V. Analiza wzorców umownych - ogólnych warunków ubezpieczenia...54 VI. Rozpatrywanie skarg z zakresu ubezpieczeń gospodarczych...57 1. Tematyka skarg...58 2. Zarzuty zawarte w skargach z zakresu ubezpieczeń gospodarczych...65 3. Tryb rozpatrywania skarg z zakresu ubezpieczeń gospodarczych i wyniki interwencji...66 4. Liczba skarg kierowanych na poszczególne zakłady ubezpieczeń...70 VII. Rozpatrywanie skarg dotyczących problematyki zabezpieczenia emerytalnego oraz pracowniczych programów emerytalnych...92 1. Podział skarg ze względu na podmiot, wobec którego została wniesiona skarga...93 2. Podział skarg ze względu na tematykę...97 3. Sposób załatwiania spraw wpływających do Rzecznika Ubezpieczonych i wyniki interwencji...100 VIII. Kontakty z konsumentami (poradnictwo)...104 1. Dyżury telefoniczne...104 ~ 2 ~

2. Listy napływające drogą elektroniczną (e maile)...124 IX. Działalność edukacyjno informacyjna...128 1. Rozprawy Ubezpieczeniowe...128 2. Monitor Ubezpieczeniowy...129 3. Strona internetowa Rzecznika Ubezpieczonych...130 4. Konkurs na najlepszą pracę doktorską, podyplomową, magisterską oraz licencjacką z zakresu problematyki ubezpieczeniowej i zabezpieczenia społecznego...135 5. Udział w konferencjach, sympozjach, seminariach itp...136 6. Współpraca z organizacjami konsumenckimi oraz powiatowymi i miejskimi rzecznikami konsumentów141 7. Współpraca ze środowiskiem akademickim...143 8. Współpraca z mediami i publikacje...144 9. Współpraca międzynarodowa...146 X. Sąd Polubowny...149 1. Geneza i podstawy prawne działania Sądu Polubownego przy Rzeczniku Ubezpieczonych...149 2. Ogólnoeuropejska sieć podmiotów prowadzących pozasądowe postępowania rozjemcze dla konsumentów usług finansowych FIN-NET...150 3. Organizacja i zasady funkcjonowania Sądu...150 4. Koszty działalności Sądu Polubownego przy Rzeczniku Ubezpieczonych...151 5. Arbitrzy...152 6. Wnioski kierowane do Sądu Polubownego...153 7. Popularyzacja pozasądowego rozstrzygania sporów...155 XI. Rada Ubezpieczonych...157 XII. Fundacja Edukacji Ubezpieczeniowej...158 XIII. Wnioski...161 ZAŁĄCZNIKI...165 Załącznik nr 1. Monitory Ubezpieczeniowe wydane w 2008 r...165 Załącznik nr 2. Zeszyty Naukowe Rozprawy Ubezpieczeniowe wydane w 2008 r....165 ~ 3 ~

Wykaz skrótów AC, autocasco ubezpieczenie pojazdów mechanicznych od zniszczenia i uszkodzeń oraz kradzieży BRU Biuro Rzecznika Ubezpieczonych Dz. U. Dziennik Ustaw FEU Fundacja Edukacji Ubezpieczeniowej IGTE Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych IGUiOR Izba Gospodarcza Ubezpieczeń i Obsługi Ryzyka k.c. kodeks cywilny k.k. kodeks karny KLZ koszty leczenia za granicą KNF Komisja Nadzoru Finansowego KNUiFE Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych k.p.c. kodeks postępowania cywilnego KRUS Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego k.w. kodeks wykroczeń MEN Ministerstwo Edukacji Narodowej MI Ministerstwo Infrastruktury MF Ministerstwo Finansów MPiPS Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej MS Ministerstwo Sprawiedliwości MSWiA Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji MU Monitor Ubezpieczeniowy, wydawnictwo Rzecznika Ubezpieczonych MZ Ministerstwo Zdrowia NFZ Narodowy Fundusz Zdrowia NNW Następstwa Nieszczęśliwych Wypadków OC Odpowiedzialność Cywilna OFE Otwarty Fundusz Emerytalny o.w.u. ogólne warunki ubezpieczenia PBUK Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych PIBUiR Polska Izba Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych PIPUiF Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych PIU Polska Izba Ubezpieczeń por. porównaj ~ 4 ~

poz. pozycja PPE Pracownicze Programy Emerytalne PSBUiR Polskie Stowarzyszenie Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych PTE Powszechne Towarzystwo Emerytalne roz. rozdział RP Rzeczpospolita Polska RPO Rzecznik Praw Obywatelskich RU Rzecznik Ubezpieczonych S.A. Spółka Akcyjna SN Sąd Najwyższy sygn. sygnatura akt tab. - tabela TK Trybunał Konstytucyjny TU Towarzystwo Ubezpieczeń TUiR Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji TUW Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych UFG Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny UE Unia Europejska UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów WPiA Wydział Prawa i Administracji VAT, podatek VAT podatek od towarów i usług ZBP Związek Banków Polskich ZU Zakład Ubezpieczeń ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych ~ 5 ~

I. Zmiany w przepisach stanowiących podstawę prawną działania Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych W okresie sprawozdawczym dokonano następującej nowelizacji ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz RU (Dz. U. Nr 124, poz. 1153 z późn. zm.), stanowiącej podstawę prawną działania RU. Ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) zapewniono RU legitymację materialnoprawną do reprezentacji osób, które w myśl ww. ustawy będą otrzymywać emeryturę kapitałową (również okresową) oraz osób przez nich uposażonych. Datę wejścia w życie tych zmian określono na dzień 8 stycznia 2009 r. II. Organizacja i finanse 1. Stan osobowy 1.1. W okresie sprawozdawczym funkcję RU pełni Halina Olendzka (kadencja: od 10 listopada 2007 r. do 9 listopada 2011 r.). 1.2. W roku 2008 w BRU zatrudnionych było 27 osób w wymiarze pełnego etatu, 2 osoby w wymiarze 3/5 etatu, 1 osoba w wymiarze ½ etatu oraz 1 osoba w wymiarze 4/5 etatu. 21 osób z tej grupy wykonywało zadania merytoryczne, 6 osób biurowo-techniczne. RU w ramach umów o dzieło lub zlecenia współpracował z 59 ekspertami, którzy rozpatrywali sprawy indywidualne (skargi) oraz analizowali teksty wzorców umownych o.w.u., a także wykonywali czynności w zakresie działań edukacyjno-informacyjnych. W okresach natężenia pracy zawierano w zależności od bieżących potrzeb krótkoterminowe umowy zlecenia z 6 innymi osobami, wykonującymi różne zadania pomocnicze. Zarówno etatowi pracownicy merytoryczni, jak i eksperci, to osoby legitymujące się znajomością prawa, zwłaszcza prawa ubezpieczeniowego i zabezpieczenia społecznego. Znaczna część tych osób posiada również doświadczenie praktyczne w zakresie działalności ubezpieczeniowej, funkcjonowania organów i instytucji publicznych bądź pracy naukowej i naukowo-dydaktycznej. Wśród osób z wykształceniem prawniczym (46) 20 osób posiada uprawnienia radcowskie, adwokackie bądź sędziowskie. Taka struktura i sposób zatrudniania podyktowane były specyfiką zadań Urzędu RU, różnym ich nasileniem, a także względami racjonalnej gospodarki finansowej (redukcji kosztów działalności Biura bez obniżenia jakości świadczonych usług). ~ 6 ~

2. Lokal i wyposażenie Siedziba BRU mieści się podobnie jak w latach ubiegłych przy Al. Jerozolimskich 44, zajmując powierzchnię 302 m². Powierzchnia biurowa obejmuje 270 m² / 13 pomieszczeń/ oraz 40m² z przeznaczeniem na archiwum. W 2008 r. zakupiono, w koniecznym zakresie, sprzęt komputerowy oraz audiowizualny, wykorzystywany przy organizowanych konferencjach, szkoleniach, spotkaniach, posiedzeniach Rady Ubezpieczonych itd. Uzupełniono także wyposażenie pomieszczeń biurowych, doposażono archiwum Biura w niezbędny sprzęt magazynowy. Ponadto z uwagi na stopień zużycia (wiek, znaczny przebieg oraz wzrastające koszty utrzymania) w okresie sprawozdawczym wymieniono jedyny samochód służbowy, służący do zaspokojenia potrzeb transportowych Biura. Ponadto wykonano niezbędne prace konserwatorsko - malarskie. 3. Finanse Źródła finansowania działalności Rzecznika Ubezpieczonych określa art. 22 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. Nr 124, poz. 1153) oraz wydane na podstawie delegacji zawartej w tej ustawie Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2003 r. w sprawie wpłat na pokrycie kosztów działalności Rzecznika Ubezpieczonych i jego Biura (Dz. U. Nr 222, poz. 2205 z późn. zm.). Zgodnie z dyspozycją wskazywanego przepisu działalność ta finansowana jest z wpłat ZU oraz PTE. W roku 2008 analogicznie jak w poprzednich latach urząd RU utrzymywał się z owych wpłat oraz - w zakresie części dotyczącej działalności Sądu Polubownego przy RU - z opłat stron uczestniczących w postępowaniach przed tym Sądem (por. roz. X pkt. 4). Dane dotyczące przychodów i kosztów zawarte są w tabelach nr 1, 2 i 3. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu środków finansowych w 2008 r. do bieżącego pokrywania zobowiązań urzędu, w sytuacji zróżnicowania miesięcznych wpłat zaliczek na poczet kosztów, w dniu 29 listopada 2006 r. RU zawarł umowę kredytową nr 11/I/2007 z Bankiem Gospodarstwa Krajowego I Oddział w Warszawie, który przyznał Rzecznikowi kredyt otwarty w rachunku bieżącym w kwocie 200 000,00 zł, na okres od dnia 1 sierpnia 2007 r. do dnia 1 lutego 2008 r. Po wygaśnięciu tej umowy i wcześniejszej spłacie wszystkich zobowiązań wynikających z tego tytułu RU zawarł nową umowę kredytową nr 5/I/2008 również z Bankiem Gospodarstwa Krajowego I Oddział w Warszawie, który ~ 7 ~

przyznał Rzecznikowi kredyt otwarty w rachunku bieżącym w kwocie 200 000,00 zł, na okres od dnia 4 marca 2008 r. do dnia 4 marca 2009 r. Kredyt przeznaczony był na bieżącą działalność Biura RU, w sytuacjach, gdy wpłaty podmiotów zobowiązanych okazały się w danych miesiącach niewystarczające. Koszty RU mają natomiast w większości charakter stały (głównie wynagrodzenia, czynsz i in.). Na dzień 31 grudnia 2008 r. RU nie posiadał zadłużenia wobec Banku Gospodarstwa Krajowego I Oddział w Warszawie z tytułu kredytu otwartego w rachunku bieżącym, z uwagi na wystarczające wpłaty zaliczek od ZU i PTE. Kredyt natomiast poprawił zdolność terminowego wywiązywania się RU ze zobowiązań, szczególnie publicznych (zaliczki na podatek, obciążenie na rzecz ZUS). W tabeli nr 1 przedstawione zostały przychody i koszty Urzędu w stosunku rocznym, z rozbiciem na poszczególne miesiące. ~ 8 ~

styczeń Tabela nr 1 Wysokość przychodów i kosztów Rzecznika Ubezpieczonych w 2008 r. miesiąc przychody 1 koszty 2 271 013,00 298 947,00 luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 462 927,00 341 036,00 461 770,00 637 548,00 449 465,00 422 881,00 451 315,00 496 387,00 473 006,00 444 429,00 557 042,00 355 965,00 413 521,00 401 097,00 424 977,00 394 200,00 342 577,00 343 446,00 386 648,00 546 133,00 502 381,00 773 046,00 Ogółem 5 468 820,00 3 5 182 938,00 3 1 Przychody zostały zaszeregowane według deklarowanych i zrealizowanych wpłat. Kwota przychodów za miesiąc sierpień jest wynikiem potrącenia w księgach rachunkowych nadpłaty ze strony ZU i PTE za 2007 r. w wysokości 95 843,84 zł. Faktyczna wysokość wpłat należnych za ten miesiąc wyniosła 547 158,48 zł. Szczegółowe zestawienie przychodów znajduje się w tabeli nr 2. 2 Koszty uwzględniają wszystkie obciążenia RU w roku 2008. Koszty Sądu Polubownego zawarte są w wykazanych kosztach RU i ogółem wyniosły 2 796,16 zł. Szczegółowe zestawienie kosztów sądu znajduje się w tabeli nr 3. 3 Wysokość przychodów i kosztów została podana w zaokrągleniu do pełnych złotych. ~ 9 ~

Tabela nr 2 Wysokość przychodów 4 Rzecznika Ubezpieczonych w 2008 r. przychody przychody od przychody z przychody pozostałe miesiąc przychody od zakładów powszechnych działalności Sądu finansowe przychody ubezpieczeń towarzystw Polubownego (odsetki) operacyjne 6 emerytalnych przy Rzeczniku Ubezpieczonych 5 styczeń 271 013,00 270 987,00 0,00 15,00 11,00 0,00 luty 462 927,00 320 594,00 142 307,00 0,00 27,00 0,00 marzec 341 036,00 281 409,00 59 576,00 30,00 22,00 0,00 kwiecień 461 770,00 311 619,00 149 271,00 30,00 0,00 850,00 maj 637 548,00 485 388,00 146 304,00 1 015,00 21,00 4 821,00 czerwiec 449 465,00 318 329,00 130 957,00 0,00 179,00 0,00 lipiec 422 881,00 349 361,00 70 039,00-443,00 254,00 3 671,00 sierpień 7 451 315,00 392 504,00 58 430,00 15,00 366,00 0,00 wrzesień 496 387,00 345 660,00 145 277,00 15,00 842,00 4 594,00 październik 473 006,00 368 440,00 103 583,00 15,00 968,00 0,00 listopad 444 429,00 325 691,00 117 556,00 30,00 1 202,00 0,00 grudzień 557 042,00 303 761,00 232 944,00 15,00 559,00 19 713,00 Ogółem 5 468 820,00 4 073 742,00 1 356 243,00 737,00 4 450,00 33 648,00 4 Przychody od ZU i od PTE zostały zaszeregowane według deklarowanych i zrealizowanych wpłat. 5 Ujemny wynik w tej rubryce za miesiąc lipiec jest wynikiem potrącenia w księgach rachunkowych zwrotu opłat za czynności sądu polubownego. 6 Pozostałe przychody operacyjne są wynikiem wpłat od Komisji Europejskiej na podstawie umowy PRS/2007/TA/H3/43, tytułem zwrotu kosztów uczestnictwa w forum FIN-USE, oraz wynikiem rozliczonych w 2008 r. i zwróconych przez ZUS nadpłat składek na ubezpieczenia pracowników. 7 Kwota przychodów za miesiąc sierpień jest wynikiem potrącenia w księgach rachunkowych nadpłaty ze strony ZU i PTE za 2007 r. w wysokości 95 843,84 zł. Faktyczna wysokość wpłat należnych za ten miesiąc wyniosła 547 158,48 zł. ~ 10 ~

Tabela nr 3 Wysokość kosztów Rzecznika Ubezpieczonych w 2008 r. 8 Lp. Treść Koszty (w złotych) A. Koszty działalności operacyjnej 5 113 985,00 1. Amortyzacja 74 349,00 2. Zużycie materiałów i energii (wydatki dotyczące wyposażenia Biura zakup mebli i małocennego sprzętu biurowego, materiały biurowe, środki czystości, eksploatacja samochodu służbowego, prasa, literatura 202 070,00 fachowa itp.). 3. Usługi obce: - czynsz, - łączność, - koszty działalności edukacyjnej (druk Monitora Ubezpieczeniowego i Rozpraw Ubezpieczeniowych, koszty wynajmu sal itp.), - naprawy, remonty, serwis sprzętu komputerowego i sieci komputerowej, aktualizacja strony internetowej Rzecznika Ubezpieczonych, modernizacja serwerów i modernizacja sieci telefoniczno komputerowej, przegląd techniczny samochodu służbowego, wykonanie instalacji elektrycznej (i kablowej) w BRU, - inne (są to przede wszystkim koszty związane z analizą i rozpatrywaniem skarg oraz obsługą dyżurów telefonicznych, a także koszty tłumaczenia, udziału w konferencjach naukowych). 617 764,00 279 457,00 131 066,00 51 182,00 87 851,00 68 208,00 4. Podatki i opłaty (znaczki skarbowe) 1 451,00 5. Wynagrodzenie: - podstawowa i dodatkowa lista płac, - umowy zlecenia i o dzieło, - koszty konkursu (nagrody i wynagrodzenia członków jury dot. V edycji Konkursu na najlepsze prace doktorskie, magisterskie ). 3 594 409,00 2 613 963,00 960 060,00 20 389,00 6. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników: - koszty pracodawcy ZUS, - szkolenia (w tym szkolenie BHP), - inne świadczenia (świadczenia zdrowotne medycyny pracy, artykuły spożywcze na potrzeby pracowników Biura, inne świadczenia wynikające z przepisów o BHP), - odpisy na ZFŚS dot. pracowników. 7. Pozostałe koszty rodzajowe: - ubezpieczenia majątkowe, - usługi bankowe, inne, - podróże służbowe, delegacje pracowników BRU, członków Rady, itp., - reprezentacja i reklama. 540 880,00 404 824,00 55 000,00 53 722,00 27 334,00 83 062,00 7 082,00 3 538,00 46 243,00 26 200,00 B. Pozostałe koszty operacyjne 9. 60 000,00 C. Koszty finansowe (prowizje i odsetki od zaciągniętych kredytów bankowych i inne odsetki stanowiące koszty finansowe). 8 953,00 8. Ogółem 5 182 938,00 10 8 Koszty uwzględniają wszystkie obciążenia RU, w tym koszty Sądu Polubownego które wyniosły 2 796,16 zł. 9 Pozostałe koszty operacyjne są wynikiem darowizny w kwocie 60 000 zł na rzecz działalności edukacyjnej w obszarze ubezpieczeń określonej w statucie Fundacji Edukacji Ubezpieczeniowej. 10 Wysokość kosztów została podana w zaokrągleniu do pełnych złotych. ~ 11 ~

III. Działania o charakterze ogólnym W 2008 r. RU podjął szereg działań o charakterze ogólnym mających na celu ochronę interesów ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków OFE i uczestników PPE. 1. Działania z zakresu ubezpieczeń gospodarczych 1.1. Raporty i analizy Rzecznika Ubezpieczonych RU w okresie sprawozdawczym opracował następujące raporty: 1.1.1. Raport o nieprawidłowościach występujących we wzorcach umownych (o.w.u.) stosowanych przez ZU w zakresie ubezpieczeń majątkowych - dział II wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Analiza wzorców umownych dowodzi, że jakość ich uległa zmianie na korzyść w stosunku do wzorców tworzonych w czasie obowiązywania przepisów k.c. sprzed nowelizacji. Jednakże mimo tych pozytywnych zmian ubezpieczyciele w dalszym ciągu wprowadzają postanowienia niedookreślone, nieprecyzyjne, rzadziej niezgodne z przepisami prawa. RU analizując wzorce dostrzegł również próby wprowadzania na mocy postanowień umownych zasad, które celowo zostały przez ustawodawcę usunięte z k.c., jak również w określonych przypadkach niedostosowanie obowiązującej terminologii i stosowanie pojęć używanych w poprzednio obowiązującym stanie prawnym. 1.1.2. Raport, dotyczący nieprawidłowości w o.w.u. na życie dział I wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Ze sporządzonego przez RU raportu wynika, że nieprawidłowości w konstruowaniu wzorców umownych w ubezpieczeniach na życie jest zdecydowanie więcej niż w przypadku o.w.u. majątkowych. Szczególnie niepokojące jest także to, że pośród tych naruszeń RU odnotował takie, które mogą rażąco naruszać interesy ubezpieczających i ubezpieczonych. Analiza o.w.u. wykazała przypadki kilku nieprawidłowych postanowień w jednym wzorcu. Raporty dotyczące nieprawidłowości w o.w.u. są wykorzystywane przy nowelizacjach wzorców umownych poprawiając ich jakość poprzez dostosowanie do powszechnie obowiązujących przepisów prawa. ~ 12 ~

1.1.3. Raport pt. Podstawowe problemy bancassurance w Polsce, który powstał w odpowiedzi na problemy związane ze sprzedażą ubezpieczeń wraz z produktami bankowymi. Po opublikowaniu raportu, ZBP rozpoczął prace nad Rekomendacją dotyczącą dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance w zakresie ubezpieczeń grupowych powiązanych z produktami bankowymi. RU brał aktywny udział w powyższych pracach zarówno przedstawiając pisemne uwagi do zaprezentowanego przez ZBP projektu, jak również uczestnicząc w spotkaniach dotyczących Rekomendacji. Planowany termin zakończenia prac nad Rekomendacją to koniec I kwartału 2009 r. 1.1.4. Raport pt. Analiza skarg dotyczących oddalenia roszczenia z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie skarg kierowanych do RU w okresie III kwartałów 2008 roku. Raport zawiera najczęstsze przyczyny oddalenia roszczeń wskazywane przez ZU w przypadku szkód na mieniu i na osobie oraz wskazywane przez skarżących nieprawidłowości występujące w procesie likwidacji szkód. Raport zawiera również informację na temat trybu rozpatrywania skarg, wyniku interwencji w zakończonych sprawach, podziału skarg dotyczących szkód na mieniu i na osobie oraz liczbę skarg na poszczególne ZU działu II. 1.1.5. Raport pt. Analiza skarg dotyczących sporu co do wysokości przyznanego odszkodowania lub świadczenia z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie skarg kierowanych do RU w okresie III kwartałów 2008 roku. Raport zawiera omówienie najczęstszych przyczyn pojawiających się w skargach dotyczących sporu co do wysokości przyznanego przez ZU odszkodowania z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w odniesieniu do szkód na mieniu tj. szkoda całkowita, części oryginalne a części alternatywne (zamienniki), utrata wartości handlowej pojazdu, podatek VAT, pojazd zastępczy, utracone korzyści oraz w odniesieniu do szkód osobowych zadośćuczynienie, stosowne odszkodowanie, koszty związane z leczeniem, rehabilitacją i zgonem poszkodowanego, renty, a także czynniki wpływające na ustalenie przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody. Raport zawiera również informację na temat trybu rozpatrywania skarg, wyniku interwencji w sprawach zakończonych, podziału skarg dotyczących szkód na mieniu i na osobie oraz liczbę skarg na poszczególne ZU działu II. ~ 13 ~

1.1.6. Raport pt. Analiza terminów realizacji wypłat odszkodowań lub świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych - na podstawie skarg kierowanych do RU w I półroczu 2008 roku. Raport powstał w wyniku obserwowanego przez RU niepokojącego zjawiska nieuzasadnionego przedłużania procesów likwidacyjnych przez niektórych ubezpieczycieli. 1.1.7. RU przygotowuje kwartalne sprawozdania dotyczące skarg napływających do RU. Sprawozdania te zawierają szczegółowe informacje na temat liczby i tematyki skarg. W sprawozdaniach uwzględnione są zarówno skargi z zakresu ubezpieczeń gospodarczych jak i skargi dotyczące zabezpieczenia społecznego z podziałem na rodzaj ubezpieczenia i podmiot, którego skarga dotyczy, przyczynę skargi, źródło przekazania skargi oraz sposób zakończenia interwencji. W sprawozdaniach kwartalnych uwzględnia się szczegółowe informacje na temat zarzutów stawianych ubezpieczycielom i towarzystwom emerytalnym przez skarżących. Wszystkie omówione powyżej raporty znajdują się na stronie internetowej RU www.rzu.gov.pl. Treść raportów została przedstawiona m.in. MF, Przewodniczącemu KNF, Prezesowi UOKiK. Raporty zostały również udostępnione mediom. 1.1.8. W dniu 13 marca 2008 r. ogłoszony został Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego zawierający idee profesjonalizmu i określający wartości etyczne, jakimi powinny się kierować podmioty finansowe oferujące klientom produkty lub usługi finansowe. RU brał aktywny udział w pracach nad Kanonem Dobrych Praktyk Rynku Finansowego jednocześnie propagując jego treści. W lipcu 2008 r. RU oficjalnie rekomendował podmiotom rynkowym przyjęcie i stosowanie w praktyce Kanonu Dobrych Praktyk Rynku Finansowego. 1.2. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Ministerstwem Infrastruktury 1.2.1. W dniu 7 lutego 2008 r. przedstawiciele RU uczestniczyli w IV posiedzeniu Rady Rozwoju Rynku Finansowego podsumowującym doświadczenia zebrane w toku ~ 14 ~

dotychczasowych prac Rady oraz określającym priorytetowe działania MF w obszarze rynku finansowego. RU przedstawił istotne w jego ocenie działania w nadchodzących okresach tj. edukacja uczniów i młodzieży szkolnej w zakresie funkcjonowania rynku usług finansowych, rozwój III filaru zabezpieczenia społecznego poprzez wprowadzenie odpowiednich ulg podatkowych oraz wykorzystanie dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych, jako elementu systemu powszechnej opieki zdrowotnej. W ocenie RU dotychczasowe projekty podejmowane na płaszczyźnie Rady oraz grup i zespołów roboczych przekonują o potrzebie podejmowania działań mających na celu wymianę opinii w sprawach mających istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, w tym szczególnie dla konsumentów usług ubezpieczeniowych. 1.2.2. Pismem z dnia 25 czerwca 2008 r. RU zwrócił się do MI z prośbą o rozważenie możliwości zmiany wydanego na podstawie art. 115 ustawy Prawo o ruchu drogowym, rozporządzenia MI z dnia 27 października 2005 r. w sprawie szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez kierujących pojazdami, instruktorów i egzaminatorów, poprzez rozszerzenie programu szkolenia kandydatów na kierowców lub motorniczych o treści i praktyczne zagadnienia związane z obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, a także z zakresu ubezpieczeń dobrowolnych, w szczególności ubezpieczenia AC. W odpowiedzi, MI zapowiedział uwzględnienie uwag przedstawionych przez RU w ramach zbliżających się prac legislacyjnych nad rozporządzeniem. 1.2.3. W dniu 24 lipca 2008 r. w piśmie skierowanym do MEN oraz do Szefa Zespołu Doradców Strategicznych Premiera, RU przychylając się do opinii ekspertów, poparł projekt umieszczenie przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości na liście dodatkowych przedmiotów maturalnych. 1.2.4. Pismem z dnia 8 sierpnia 2008 r. RU udzielił szerokiej odpowiedzi na zapytanie MF w związku z interpelacją Posła Tadeusza Motowidło w sprawie rzeczywistych terminów realizacji przez ZU wypłat odszkodowań z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i ewentualnych opóźnień w wypłatach. Dodatkowo RU przekazał do Ministerstwa szczegółowy raport pt. Analiza terminów realizacji wypłat odszkodowań lub świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. ~ 15 ~

1.2.5. W dniu 11 sierpnia 2008 r. RU otrzymując sygnały o kilku odnotowanych przypadkach wyczerpywania się sum gwarancyjnych z obowiązkowych ubezpieczeń OC, zwrócił się do MF o rozważenie możliwości obciążenia obowiązkiem zaspokajania dalszych roszczeń osób ciężko poszkodowanych w wypadkach drogowych (po wyczerpaniu sumy gwarancyjnej) UFG. RU podjął powyższe działania mając na celu zapewnienie poszkodowanym pełnej kompensaty poniesionej przez nich szkody, co ze względu na stan majątkowy sprawcy szkody często nie jest możliwe. Obserwowany przez RU problem ujawnia się przede wszystkim w odniesieniu do tragicznych w swoich skutkach szkód komunikacyjnych, w których notuje się największą liczbę poszkodowanych, a także najwyższy poziom wypłacanych świadczeń i odszkodowań. 1.2.6. W dniu 4 września 2008 r. RU przekazał do MF raport o nieprawidłowościach występujących we wzorcach umownych stosowanych przez ZU (o.w.u.) w zakresie ubezpieczeń majątkowych - dział II wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. 1.2.7. Ogrom zniszczeń jakie w ostatnich kilku latach powodują powodzie, wichury, trąby powietrzne, huragany i inne żywioły oraz problemy, jakim poszkodowani przez te żywioły muszą stawiać czoło, skłoniły RU do wystąpienia 9 września 2008 r. do MF z propozycją podjęcia szerszej dyskusji na temat racjonalnych sposobów finansowania skutków szkód wyrządzonych przez żywioły. W swoim wystąpieniu RU poruszył kwestię organizacji pomocy poszkodowanym w obecnych realiach, wskazując na szereg możliwości podjęcia działań, które pozwoliłyby na stworzenie spójnego systemu finansowania skutków ryzyk klęsk żywiołowych. Omówione wystąpienie zostało również przesłane MSWiA oraz PIU. 1.2.8. W dniu 6 listopada 2008 r., w ślad za raportem RU w sprawie nieprawidłowości we wzorcach umownych stosowanych przez ZU w zakresie ubezpieczeń majątkowych, RU przekazał do MF kolejny raport, tym razem dotyczący nieprawidłowości w o.w.u. na życie dział I wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. 1.2.9. W dniu 14 listopada 2008 r. RU, za pośrednictwem MF, udzielił Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu dotyczącym roli pośrednictwa ubezpieczeniowego w edukacji finansowej społeczeństwa wskazując rekomendowane kierunki działań. ~ 16 ~

1.2.10. Wobec ciągłej tendencji wzrostowej, jeżeli chodzi o napływ skarg pisemnych, potrzebą rozszerzenia działalności w zakresie porad prawnych oraz rosnącą liczbą działań ogólnych podejmowanych przez RU, pismem z dnia 4 stycznia 2008 r. RU zwrócił się do MF z wnioskiem o podwyższenie wskaźnika wpłat na pokrycie kosztów RU i jego Biura, w granicach dopuszczonych ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz RU z obecnej wysokości 0,0071% do 0,009%. Niestety, postulaty te nie spotkały się do tej pory z akceptacją ze strony regulatora, co w dobie zbliżającego się kryzysu może odbić się niekorzystnie na sytuacji reprezentowanych przez RU osób. 1.2.11. W dniu 2 lipca 2008 r. RU przedstawił MF propozycję, aby w art. 96 ust. 1 w pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych po wyrazach: Rzecznik Praw Obywatelskich zastąpiono średnik przecinkiem i dodano wyrazy: Rzecznik Ubezpieczonych;. Propozycja powyższej zmiany związana jest z przyznaniem RU art. 19 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, nowej kompetencji pozwalającej RU na wytoczenie powództwa na rzecz konsumentów w sprawach dotyczących nieuczciwej praktyki rynkowej dotyczącej działalności ubezpieczeniowej, jak również za zgodą powoda branie udziału w toczącym się już postępowaniu. Proponowana zmiana uwzględniłaby RU, obok innych instytucji posiadających podobne kompetencje, w katalogu podmiotów zwolnionych z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. W odpowiedzi, pismem z dnia 20 sierpnia 2008 r. MF poinformowało, iż przedstawiony przez RU postulat w zakresie zmiany ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zostanie wzięty pod uwagę przy najbliższej nowelizacji tego aktu normatywnego. 1.3. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1.3.1. Pismem z dnia 11 czerwca 2008 r. RU wystąpił do UOKiK przekazując zawiadomienie o podejrzeniu stosowania przez Signal Iduna Polska TU S.A. we wzorcach umów niedozwolonych postanowień umownych. W ocenie RU, ubezpieczyciel ten posługuje się bowiem wzorcem umownym, który kształtuje prawa i obowiązki stron umowy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumentów. Kwestionowany zapis znajduje się w o.w.u. AC zatwierdzonych uchwałą Zarządu Signal Iduna Polska TU S.A. nr 44/Z/2007 z dnia 8 sierpnia 2007 r. i stanowi w 5 ust. 1 pkt 3 lit. b i c, iż odpowiedzialność nie obejmuje szkód powstałych podczas kierowania pojazdem przez ~ 17 ~

właściciela lub upoważnionego kierowcę bez ważnego dokumentu uprawniającego do kierowania pojazdem; bez wymaganego świadectwa kwalifikacji jeżeli jest ono wymagane. 1.3.2. Podobne, jak powyższy zapis, RU odnalazł w o.w.u. AC stosowanych przez Generali TU S.A., jak również HDI Asekuracja TU S.A. o czym poinformował UOKiK. W odpowiedzi, Prezes UOKiK podzielił stanowisko wyrażone przez RU. Prezes UOKiK wskazał, iż przekazane przez RU informacje zostaną wykorzystane do podjęcia przez Prezesa UOKiK działań zmierzających do wyeliminowania wskazanych w zawiadomieniu nieprawidłowych postanowień. 1.3.3. Pismem z dnia 23 czerwca 2008 r. RU przesłał do UOKiK materiały związane z praktyką stosowaną przez PZU S.A., a dotyczącą nie uznawania za skuteczne wypowiedzeń umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w części przypadków zbycia pojazdu. PZU S.A. stoi bowiem na stanowisku, iż nie we wszystkich przypadkach zbycia pojazdu, nabywcy przysługuje 30-to dniowy termin na wypowiedzenie umowy ubezpieczenia, którą nabył wraz z pojazdem. 1.3.4. Pismem z dnia 7 lipca 2008 r. RU udzielił UOKiK odpowiedzi dotyczącej konstrukcji ubezpieczenia spłaty kredytu do czasu wpisu hipoteki do księgi wieczystej, w związku z przeprowadzaną przez Prezesa Urzędu kontrolą umów kredytu hipotecznego. RU m.in. zbadał kwestię tzw. ubezpieczeń pomostowych przygotowując raport Podstawowe problemy bancassurance w Polsce. W piśmie, RU wskazał również na inne problemy z zakresu bancassurance, które są istotne z punktu widzenia konsumentów usług ubezpieczeniowych świadczonych w tym kanale dystrybucji. 1.3.5. Pismem z dnia 4 września 2008 r. RU przekazał Prezesowi UOKiK raport o nieprawidłowościach występujących we wzorcach umownych stosowanych przez ZU w zakresie ubezpieczeń majątkowych - dział II wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. 1.3.6. W ślad za raportem w sprawie nieprawidłowości we wzorcach umownych stosowanych w zakresie ubezpieczeń majątkowych, dnia 6 listopada 2008 r. RU przekazał Prezesowi UOKiK opracowany raport w sprawie nieprawidłowości w o.w.u. na życie - dział I wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. ~ 18 ~

Wskazywane raporty będą narzędziem wykorzystywanym przez Prezesa UOKiK podczas kontroli wzorców umownych. 1.3.7. W dniu 5 grudnia 2008 r. RU zwrócił się do UOKiK z zawiadomieniem o podejrzeniu stosowania przez STU Ergo Hestia S.A., praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu w 3 ust. 12 pkt 1 w o.w.u. pojazdów mechanicznych od utraty, zniszczenia lub uszkodzenia (autocasco) oraz kosztów udzielenia natychmiastowej pomocy Hestia Car Assistance o symbolu KM/OW020/609, postanowienia umownego, które zostało wpisane w dniu 12 września 2007 r. pod numerem 1264 do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone. Kwestionowany zapis brzmi: Pojazd nielegalnie wprowadzony na polski obszar celny jest to pojazd wprowadzony z zachowaniem obowiązku określonego w punkcie 1, lecz bez zachowania obowiązku podania w zgłoszeniu celnym lub innym dokumencie, danych zgodnych z rzeczywistością bądź, gdy naruszono ograniczenia w obrocie. Taki sam zapis stosowany jest przez ubezpieczyciela również w o.w.u. pojazdów mechanicznych od utraty, zniszczenia lub uszkodzenia (autocasco) oraz kosztów udzielenia natychmiastowej pomocy Hestia Car Assistance) o symbolu KM/OW024/0708. 1.3.8. Pismem z dnia 10 grudnia 2008 r. RU poinformował UOKiK, iż powołany wyżej zapis jest dodatkowo stosowany w o.w.u. pojazdów mechanicznych od utraty, zniszczenia lub uszkodzenia (autocasco) oraz kosztów udzielenia natychmiastowej pomocy Hestia Car Assistance o symbolu PAH1/OW072/0507. Pismem z dnia 6 stycznia 2009 r. Prezes UOKiK poinformował RU, iż przekazane zawiadomienie zostanie wykorzystane do podjęcia przez Prezesa Urzędu działań w ramach jego kompetencji ustawowych. 1.3.9. Pismem z dnia 31 grudnia 2008 r. RU zawiadomił UOKiK o podejrzeniu stosowania przez TU Allianz Polska S.A. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na umieszczeniu w 1 ust. 16 we wzorcu umowy pn. Ogólne warunki ubezpieczenia autocasco zatwierdzonym uchwałą Zarządu nr 68/2007 TU Allianz Polska S.A. z dnia 4 lipca 2007 r. i mającym zastosowanie do umów ubezpieczenia zawartych od dnia 10 sierpnia 2007 r., postanowienia umownego, które zostało wpisane w dniu 12 września 2007 r. pod numerem 1264 do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o treści: Pojazd nielegalnie wprowadzony na polski obszar celny jest to pojazd wprowadzony: z zachowaniem obowiązku określonego w punkcie 1, lecz ~ 19 ~

bez zachowania obowiązku podania w zgłoszeniu celnym lub innym dokumencie, danych zgodnych z rzeczywistością bądź, gdy naruszono ograniczenia w obrocie. 1.3.10. Pismem z dnia 31 grudnia 2008 r. RU zawiadomił UOKiK o podejrzeniu stosowania przez Concordia Polska TUW, praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na umieszczeniu w Załączniku Nr 1 we wzorcu umowy pn. Ogólne warunki ubezpieczenia pojazdów mechanicznych od utraty, zniszczenia lub uszkodzenia auto-casco mającym zastosowanie do umów ubezpieczenia zawartych po dniu 1 stycznia 2004 r., postanowienia umownego, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o treści: Pojazd nielegalnie wprowadzony na polski obszar celny jest to pojazd wprowadzony: z zachowaniem obowiązku określonego w punkcie 1, lecz bez zachowania obowiązku podania w zgłoszeniu celnym lub innym dokumencie, danych zgodnych z rzeczywistością bądź, gdy naruszono ograniczenia w obrocie. 1.3.11. Pismem z dnia 31 grudnia 2008 r. RU poinformował UOKiK, iż powołany wyżej zapis jest dodatkowo stosowany przez MTU Moje Towarzystwo Ubezpieczeń S.A., w o.w.u. Mój Samochód o symbolu MTU/D/U/OW002/0802 zatwierdzonych Uchwałą nr 02/01/2008 Zarządu MTU Mojego Towarzystwa Ubezpieczeń S.A. z dnia 8 stycznia 2008 r. 1.3.12. RU złożył ponadto do UOKiK zawiadomienie o stosowaniu analogicznego zapisu przez Polski Związek Motorowy TU S.A. Vienna Insurance Group, we wzorcu umowy pn. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Pojazdów Lądowych (Auto Casco) z Klauzulą Ochrony Prawnej zatwierdzonym Uchwałą Zarządu Polskiego Związku Motorowego TU S.A. Vienna Insurance Group nr 3/2008 z dnia 10 stycznia 2008 r. 1.4. Współpraca Rzecznika Ubezpieczonych z Komisją Nadzoru Finansowego Działając na podstawie art. 20 pkt 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz RU (Dz.U. z 2003 r., nr 124, poz. 1153 z późn. zm.) oraz Porozumienia o współpracy z dnia 21 czerwca 2007 r. RU podejmował szereg działań ~ 20 ~

o charakterze ogólnym informując KNF o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniach ZU. Zasadnicze działania w tym obszarze to: 1.4.1. W styczniu 2008 r. RU wystąpił do KNF w związku ze wzrostem liczby skarg, w których podnoszono bezpodstawne ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczycieli w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z jego ruchem. Dostrzeżony w postępowaniach skargowych problem dotyczy pomniejszania odszkodowania wypłacanego przez ubezpieczycieli o kwotę zasiłku pogrzebowego wypłacanego przez ZUS. RU wniósł o podjęcie, w granicach kompetencji ustawowych, działań mających na celu ich wyeliminowanie. W odpowiedzi KNF poinformowała RU o podjętych działaniach. 1.4.2. Pismem z dnia 27 marca 2008 r. RU zwrócił uwagę na stały spadek cen ubezpieczeń obowiązkowych, co może ostatecznie doprowadzić do braku wypełnienia przez ubezpieczycieli wymogów określonych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. RU przedstawił KNF swoje obawy odnośnie potencjalnie niepożądanej jego zdaniem sytuacji na rynku ubezpieczeniowym. W odpowiedzi KNF przekazała aktualne informacje na temat taryfikacji składek ubezpieczeniowych przez ubezpieczycieli, jak również omówiła podjęte w tym zakresie działania. KNF poinformowała ponadto o planach przygotowania szczegółowego raportu w opisanych kwestiach. 1.4.3. Dnia 17 kwietnia 2008 r. wobec licznych skarg otrzymywanych przez RU, a dotyczących kwestii podatku VAT przy rozliczeniach kosztorysowych dokonywanych przez TUiR WARTA S.A. w ramach likwidacji szkód z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, RU zwrócił się do KNF z prośbą o wsparcie w działaniach mających na celu wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanych działań wskazywanego ubezpieczyciela. RU dostrzegł, że TUiR WARTA S.A. stosuje praktykę polegającą na uzależnianiu wypłaty podatku VAT od wypełnienia przez poszkodowanego wniosku Zgłoszenie roszczeń o dopłatę podatku VAT z tytułu szkody z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych rozliczonej metodą kosztorysową. RU stoi na stanowisku, że ZU bezpodstawnie uzależnia wypłatę podatku VAT od wypełnienia i akceptacji skonstruowanego przez siebie wniosku. Dodatkowo zawarte w druku pytania wywołują u skarżących wątpliwości, czy bez naprawy pojazdu podatek VAT się należy, co wiąże się z niepotrzebnym przedłużaniem sprawy, a w niektórych przypadkach z rezygnacją z należnej dopłaty do odszkodowania. ~ 21 ~

1.4.4. Pismem z dnia 14 maja 2008 r. RU poinformował KNF o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu PZU S.A. w zakresie nieuwzględniania podatku VAT w wysokości odszkodowania w przypadku, gdy jest należne z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Problem, który zaobserwował RU, analizując skargi wpływające od osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych polega na bezpodstawnym uznawaniu przez PZU S.A., iż zobowiązanie w zakresie dopłaty podatku VAT bezpowrotnie wygasło, w sytuacji, gdy poszkodowany przyjął już odszkodowanie w kwocie netto (bez VAT). Praktyka ta jest stosowana w odniesieniu do odszkodowań wypłacanych tzw. metodą kosztorysową. 1.4.5. W dniu 2 czerwca 2008 r., RU poinformował KNF o nieprawidłowościach w działaniu TUiR WARTA S.A. oraz TU na Życie WARTA S.A. Jak wynika z bieżącej działalności skargowej, RU ma znaczne trudności w uzyskaniu od tych ubezpieczycieli dokumentacji dotyczącej rozpatrywanych roszczeń. W ocenie RU, wskazani ubezpieczyciele w nieuzasadniony sposób wprowadzili procedury zakazujące przekazywania RU takiej dokumentacji, co utrudnia, a w wielu przypadkach uniemożliwia RU wykonywanie jego ustawowych obowiązków. 1.4.6. Pismem z dnia 12 czerwca 2008 r. RU wystąpił do KNF w związku ze stosowaniem przez Generali TU S.A. w postępowaniu likwidacyjnym z umowy ubezpieczenia autocasco wzorca umownego, który prowadzi do naruszenia interesów ubezpieczonych. O.w.u. pojazdów mechanicznych autocasco przyjęte uchwałą Zarządu Generali nr NL/2/3/2006 z dnia 23 lutego 2006 r. w 27 ust. 5 zawierają postanowienie zgodnie z którym Generali uzależnia wypłatę odszkodowania za szkody polegające na utracie pojazdu od przeniesienia własności pojazdu na Generali ( ). Postanowienie to jest realizowane przez ubezpieczyciela poprzez zawarcie z ubezpieczonym umowy przeniesienia własności skradzionego pojazdu na rzecz ubezpieczyciela w formie standardowego druku. W ocenie RU, niektóre zapisy tego wzorca umownego mogą naruszać interesy osób ubezpieczonych. KNF dnia 23 września 2008 r. zgodziła się ze stanowiskiem RU. Urząd wezwał ubezpieczyciela do zajęcia stanowiska w przedmiotowej sprawie oraz do odpowiedzi na przedstawione pytania. Po interwencji KNF, ubezpieczyciel poinformował, iż wprowadził zmiany w zapisach umowy cesji poprzez usunięcie wszelkich klauzul wskazujących na ugodowe sfinalizowanie procesu likwidacji szkód. ~ 22 ~

1.4.7. Pismem z dnia 30 lipca 2008 r. RU poinformował KNF o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu ZU wobec odmowy zwrotu kosztów zakupu nowych, oryginalnych części zamiennych w sytuacji, gdy poszkodowany posiadał w pojeździe części oryginalne, a wypłata odszkodowania następuje z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. W ocenie RU, nie we wszystkich przypadkach ubezpieczyciele mają prawo odmowy zwrotu kosztów zakupu części oryginalnych. 1.4.8. Pismem z dnia 4 września 2008 r. RU przekazał KNF raport o nieprawidłowościach występujących we wzorcach umownych stosowanych przez ZU w zakresie ubezpieczeń majątkowych - dział II wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. 1.4.9. W ślad za raportem w sprawie nieprawidłowości we wzorcach umownych stosowanych w zakresie ubezpieczeń majątkowych, dnia 6 listopada 2008 r. RU przekazał KNF opracowany przez RU raport w sprawie nieprawidłowości w o.w.u. na życie - dział I wg załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. 1.4.10. Z uwagi na coraz większą liczbę telefonicznych zapytań wyrażających zaniepokojenie o stan finansowy polskich spółek należących do grupy kapitałowej AIG w kontekście głębokiego kryzysu finansowego, którego skutki odczuły dominujące podmioty amerykańskie, RU zwrócił się do KNF z prośbą o przekazywanie RU bieżących informacji mogących mieć wpływ na ocenę funkcjonowania spółek zależnych od ubezpieczyciela AIG, co ułatwiłoby RU wykonywanie jego ustawowych obowiązków w zakresie informowania społeczeństwa o bieżącej sytuacji rynkowej. 1.4.11. Pismem z dnia 8 października 2008 r. RU poinformował KNF o nieprawidłowościach dotyczących działalności TU na Życie Compensa S.A. Vienna Insurance Group. Zawiadomienie dotyczyło umów indywidualnej kontynuacji Grupowego Pracowniczego Ubezpieczenia na Życie (GRU/P). Poważne wątpliwości RU wzbudziły zapisy dotyczące zarówno okresu ubezpieczenia jak i jego automatycznego przedłużania, zawarte w o.w.u. 1.4.12. Nawiązując do poruszanej w mediach problematyki ubezpieczeń kredytów, RU wystąpił dnia 23 października 2008 r. do KNF wskazując na rosnącą liczbę skarg, a także pojawiające się problemy związane z rynkiem bancassurance. W ocenie RU należałoby zastanowić się nie tylko nad zmianami legislacyjnymi, ale postulowane jest kompleksowe ~ 23 ~

skontrolowanie rynku bancassurance pod kątem jego zgodności z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, ustawą o pośrednictwie ubezpieczeniowym, a także ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych. 1.4.13. Pismem z dnia 24 października 2008 r. RU wystąpił do KNF w związku z dostrzeżonymi nieprawidłowościami w działalności TU na Życie WARTA S.A. RU zawiadomił KNF, iż w kilku sprawach prowadzonych przez RU, które dotyczą tzw. ubezpieczeń kredytu, stosowanych jako zabezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy, TUiR WARTA S.A. odmówiło RU udostępnienia kopii Szczególnych Warunków Ubezpieczenia obowiązujących do umowy będącej przyczyną sporu, bezpodstawnie zarzucając RU w swoich pismach, iż nie posiada on uprawnień do występowania w imieniu skarżących osób bliskich ubezpieczonego. 1.5. Inne czynności o charakterze ogólnym 1.5.1. Dnia 23 czerwca 2008 r. RU zwrócił się do Prezesa Stowarzyszenia Rzeczoznawców Samochodowych Ekspertmot w związku z problemem dotyczącym nieprawidłowości w zakresie odmowy wypłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości handlowej (wartości sprzedażnej), oraz z wnioskiem o podjęcie działań w celu wyeliminowania sygnalizowanych przez konsumentów nieprawidłowości. Znaczna część skarg pisemnych wpływających do RU dotyczy odmowy wypłaty odszkodowania z tytułu tzw. utraty wartości handlowej pojazdu. Ubezpieczyciele, uzasadniając odmowę wypłaty odszkodowania z tego tytułu, powołują się na Instrukcję Określenia Rynkowego Ubytku Wartości Pojazdu nr 1/2002 z dnia 17 stycznia 2002 r. zatwierdzoną uchwałą Prezydium Rady Naczelnej Stowarzyszenia Rzeczoznawców Techniki Samochodowej Ekspertmot. Jak wskazują ubezpieczyciele, instrukcja ta stanowi m.in., iż utrata wartości handlowej pojazdu następuje tyko w stosunku do pojazdów nie starszych niż trzyletnie, (w odniesieniu do pojazdów ciężarowych jest to okres dwóch lat). Podnoszone są również inne argumenty, które w ocenie RU mogą bezzasadnie w wielu przypadkach prowadzić do odmowy wypłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości handlowej. W listopadzie 2008 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli BRU oraz Stowarzyszenia Ekspertmot w tej sprawie. Stowarzyszenie zauważa potrzebę modyfikacji pewnych zapisów i w wielu kwestiach zgadza się ze stanowiskiem RU. Obecnie trwają zaawansowane prace nad modyfikacją zapisów problemowej Instrukcji. ~ 24 ~

1.5.2. RU zwrócił się we wrześniu 2008 r. do PIU w związku z problemami z uzyskaniem ochrony ubezpieczeniowej przez osoby, u których została zdiagnozowana choroba nowotworowa. Z obserwacji RU wynika, że wyłączenie tego kręgu osób, czy pewne ograniczenia w udzielanej ochronie ubezpieczeniowej nie wpływa na pozytywne postrzeganie przez społeczeństwo polskie tego sektora rynku finansowego. Główny problem z jakim spotykają się takie osoby dotyczy umów zawieranych dla zabezpieczenia kredytów udzielanych przez banki. RU wyraził nadzieję, że PIU skupiająca podmioty rynkowe rozważy sygnalizowane problemy i podejmie wewnętrzną dyskusję mającą na celu ich wyeliminowanie z praktyki obrotu. 1.5.3. Pismem z dnia 26 września 2008 r. RU wystąpił do Prezesa Zarządu AXA Życie TU S.A. uznając za konieczne zasygnalizowanie, iż w ocenie RU niektóre postanowienia Regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną przez AXA Życie TU S.A. zawierają zapisy implikujące niekorzystne dla usługobiorców rozwiązania. 1.5.4. W odpowiedzi na pismo Stowarzyszenia dla Rozwoju Ubezpieczeń Komunikacyjnych i Rynku Motoryzacyjnego - Pro Motor, RU we wrześniu 2008 r. przedstawił materiał dotyczący podmiotów specjalizujących się w dochodzeniu roszczeń od ZU tzw. kancelarii odszkodowawczych. Stowarzyszenie przygotowuje bowiem raport na temat ww. działalności na polskim rynku ubezpieczeniowym. Materiał przygotowany przez RU stanowił część opisanego raportu. 1.5.5. Pismem z dnia 28 listopada 2008 r. RU przekazał do ZBP uwagi dotyczące projektu Rekomendacji dotyczącej dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance w zakresie ubezpieczeniowych umów ochronnych powiązanych z produktami bankowymi (czyli tzw. ubezpieczeń grupowych). RU zwrócił się również do PIU z prośbą o szerszą współpracę przy wdrażaniu Rekomendacji dotyczącej dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance przygotowanej przez ZBP. 1.5.6. RU na bieżąco udzielał odpowiedzi na pisemne zapytania i przedstawiane problemy dotyczące ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zgłaszane m.in. przez: - Izbę Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w zakresie części alternatywnych, stawek za roboczogodziny, dokumentacji szkodowej, która powinna być nieodpłatnie udostępniana poszkodowanym; ~ 25 ~

- Firmę Odszkodowawczą Adesko Sp. z o.o. w sprawie ujawnienia rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych oraz zaobserwowanej praktyce ZU w rozumieniu wszelkich kosztów w odniesieniu do potrzeb poszkodowanego zwiększonych w następstwie uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia, o których mowa w art. 444 1 k.c.; - Firmę Auto Elements - w sprawie stosowania przy naprawie pojazdów tzw. części alternatywnych. 1.5.7. W dniu 28 listopada 2007 r. RU poinformował PIU o działaniach podjętych w związku z działalnością podmiotów zajmujących się pośrednictwem w dochodzeniu roszczeń z umów ubezpieczenia tj. wystąpienie do MF z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania tych podmiotów oraz wniosek o przeprowadzenie kontroli wzorców umownych stosowanych przez tego typu podmioty skierowany do Prezesa UOKiK. RU wyraził chęć współpracy w zakresie uregulowania statusu oraz zasad działania podmiotów prowadzących działalność polegającą na pośredniczeniu w dochodzeniu roszczeń od ZU na rzecz ubezpieczonych, uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz poszkodowanych. 1.5.8. W dniu 23 kwietnia 2008 r. RU poparł inicjatywę PIU, dotyczącą stworzenia Portalu edukacji konsumenckiej z zakresu ubezpieczeń. RU wyraził również chęć współpracy z PIU przy realizacji takiego projektu, jednocześnie deklarując możliwość czerpania treści do niego ze swojej witryny internetowej. 1.5.9. RU występował również do ZU informując o zauważonych problemach konsumentów, opisanych w skargach do RU. a) Pismem z dnia 4 stycznia 2008 r. RU wystąpił do Commercial Union Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Ogólnych S.A. w związku z rozpoczęciem kampanii reklamowej Commercial Union Direct wskazując, iż w opinii RU jedna z prezentowanych reklam może wprowadzać w błąd i tym samym może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. W reklamie nie jest jasno określone, iż dotyczy ona ubezpieczenia. Zdaniem RU, reklama może wprowadzać w błąd właśnie w związku z niedoprecyzowaniem jakiego produktu ubezpieczeniowego dotyczy. W odpowiedzi udzielonej pismem z dnia 12 lutego 2008 r. ZU stwierdził, iż reklama ta nie wprowadza w błąd lecz podkreśla indywidualne podejście do klienta poprzez modułowo skonstruowaną ochronę ubezpieczeniową. ~ 26 ~