(F) I. Zagadnienia 1. Podstawowe prawa przepływu prądu elektrycznego. 2. Potencjały elektryczne komórek nerwowych i mięśni poprzecznie prążkowanych. 3. Rodzaje prądów stosowanych w elektrolecznictwie, sprzężenie elektromechaniczne. II. Zadania 1. Określenie punktów motorycznych wybranych nerwów. 2. Wyznaczenie krzywych I/t z zastosowaniem impulsów prostokątnych i trójkątnych. 3. Wyznaczenie reobazy, chronaksji, czasu użytecznego, wartości progowej i współczynnika akomodacji Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 1
III. Wykonanie ćwiczenia 1. Przygotowanie ćwiczenia Zapoznać się z obsługą dwukanałowego aparatu do terapii prądami impulsowymi STIM D 65 (skrócona instrukcja obsługi aparatu STIM D 65, rozdziały: 1, 2.3, 2.4, 2.6, 2.7, 3.2, str. 6 10) oraz z procedurą wyznaczania krzywej I/t przy pomocy techniki jednobiegunowej. Krzywa I/t przedstawia zależność natężenia prądu elektrycznego, który powoduje minimalny skurcz mięśnia od logarytmu z czasu jego przepływu (skrócona instrukcja obsługi rozdział 6, str. 17 19). Tabela 1. Minimalne natężenia prądów wywołujące dostrzegalne skurcze mięśni w zależności od czasu przepływu. czas przepływu prądu [ms] n. medianus n. flexor pollicis brevis A(X) B(Y) C(Y) D(Y) E(Y) 1000 500 100 50 10 5 1 0.5 0.1 0.05 Podłączyć do wyjścia 1 aparatu STIM D 65 elektrody służące do wyznaczenia krzywej I/t: elektrodę punktową EP AE (czerwoną) i płaską aluminiową EA 25. Do tego celu należy wykorzystać przewody elektryczne koloru czerwonego. Włożyć do obficie zwilżonej osłonki wiskozowej elektrodę aluminiową EA 25 (elektrodę obojętną - anodę) i z pomocą opaski elastycznej umocować ją na przedramieniu badanej osoby. Poprosić asystenta o wskazanie mięśnia, dla którego wykonywany ma być pomiar, i w jego obecności włączyć aparat do sieci. Wybrać tryb pracy Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 2
Elektrodiagnostyka - ENTER, impuls prostokątny - ENTER (skrócona instrukcja obsługi rozdział 6.2 str.17). Nastawić czas działania impulsu na Ti = 100 ms poprzez dwukrotne naciśnięcie przycisku ENTER (skrócona instrukcja obsługi rozdział 6.3. str.18). 2. Wyznaczanie punktów motorycznych kończyny górnej Zwilżoną elektrodę punktową EP AE (elektrodę czynną katodę) dociskać dość mocno do skóry kończyny górnej w okolicach jej punktów motorycznych po stronie dłoniowej (rysunki przedstawiające topografie punktów motorycznych nerwów i mięśni w obrębie kończyny górnej i głowy są dołączone do instrukcji obsługi aparatu) i równocześnie wyzwalać kolejne impulsy elektryczne poprzez naciskanie przycisku START. Obserwując uważnie reakcję mięśni, zmieniając położenie elektrody czynnej i natężenie płynącego prądu przyciskami oraz znaleźć najwrażliwsze punkty motoryczne nerwu pośrodkowego (medianus) lub zginacza kciuka (flexor pollicis brevis). Zaznaczyć je na dłoni. Nacisnąć przycisk ESC. Wybrać ponownie tryb pracy Elektrodiagnostyka - ENTER, impuls prostokątny - ENTER. UWAGA! Powyższe pomiary wykonać dla dwóch członków grupy i na końcu porównać wyniki! 3. Wyznaczanie krzywej I/t nerwów ruchowych kończyny górnej W jednym ze znalezionych uprzednio punktów motorycznych przyłożyć i docisnąć mocno do skóry zwilżoną elektrodę EP AE. Przyciskami i zmieniać natężenie prądu wyzwalanego przyciskiem START impulsu i za każdym razem uważnie obserwować reakcję mięśnia. Natężenie powodujące ledwo dostrzegalny jego skurcz potwierdzić naciskając przycisk ENTER Aparat zaznaczy wartość natężenia prądu i automatycznie nastawi dłuższy czas jego przepływu (skrócona instrukcja obsługi rozdział 6.3 str. 18). Postępując analogicznie znaleźć natężenia dla wszystkich zakodowanych w aparacie czasów trwania impulsu Ti. Znalezione wartości natężenia prądu wpisać w Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 3
odpowiednich komórkach utworzonego wcześniej w programie Statistica arkusza danych. Procedurę wyznaczania krzywej I/t powtórzyć pobudzając ten sam nerw impulsami trójkątnymi. (Nacisnąć przycisk ESC, wybrać tryb pracy Elektrodiagnostyka - ENTER, impuls trójkątny ENTER). Wyniki pomiarów wpisać podobnie jak w przypadku impulsów prostokątnych w arkuszu danych programu Statistica. Skopiować utworzone w Statistica tabele z danymi do tabeli 1 w sprawozdaniu. Korzystając z programu Statistica przedstawić w formie wykresów zależność natężenia prądu od logarytmu z czasu jego przepływu - krzywe I/t odpowiadające poszczególnym nerwom. Na jednym wykresie powinny znajdować się krzywe dla obu rodzajów impulsów (prostokątnych i trójkątnych). Wykres wkleić do sprawozdania. Wyznaczyć reobazę, chronaksję i czas użyteczny każdego z badanych nerwów. W przypadku prądu trójkątnego wyznaczyć wartość progową akomodacji. Z danych dotyczących obu rodzajów prądów wyznaczyć współczynnik akomodacji (rozdział 13, str. 43 45 instrukcji aparatu). Wyniki zamieścić w sprawozdaniu. UWAGA1! Zamiast trzymanej w ręce elektrody punktowej EP AE można też wykorzystać wymiennie elektrodę punktową EP BE mocując ją w odpowiednim punkcie motorycznym opaską elastyczną. UWAGA2! Pomiary związane z wyznaczaniem krzywych I/t można przeprowadzać też inną metodą nie korzystając z procedury automatycznej. W tym celu: Założyć jak poprzednio na przedramię elektrodę obojętną Wybrać tryb pracy terapia, zestaw leczniczy i prąd impulsowy prostokątny o czasie trwania Ti =100 ms. Czas przerwy między impulsami Tp nastawić na 2 sekundy, czas zabiegu na 5 minut (skrócona instrukcja obsługi rozdział 4.1. str. 11). Zwiększając natężenie prądu znaleźć z pomocą elektrody punktowej EP AE najwrażliwsze punkty motoryczne odpowiednich nerwów. Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 4
Nastawiając kolejno czas trwania impulsu Ti na 1000, 500, 100, 50, 10, 5, 1, 0.5, 0.1 oraz 0.05 ms określić dla każdego z nich minimalne wartości natężenia prądu powodujące dostrzegalny skurcz odpowiedniego mięśnia. Wyniki wpisać w określone miejsca arkusza kalkulacyjnego. Podobnie można wykonać pomiary również dla prądu trójkątnego. Jak poprzednio zamiast elektrody EP AE można użyć elektrody punktowej EP BE, mocując ją przy pomocy opaski elastycznej w jednym z wyznaczonych uprzednio najwrażliwszych punktów motorycznych. Pomiary powtórzyć dla drugiej osoby w zespole. 4. Pomiar oporu elektrycznego skóry W tej części ćwiczenia wyznaczany jest opór elektryczny skóry dla prądu zmiennego o częstotliwości 50 Hz, w oparciu o prawo Ohma. Należy również wyznaczyć minimalne natężenie prądu, przy którym następuje odczucie jego przepływu. Pomiar i obliczenia dotyczące oporu elektrycznego suchej skóry Korzystając ze schematu przedstawionego poniżej należy zmierzyć natężenie prądu płynącego przez układ dla wybranych napięć. Następnie, korzystając z prawa Ohma, należy wyliczyć opór. Podczas wykonywania pomiarów odnotować minimalne natężenia prądu, przy którym następuje odczucie jego przepływu. Napięcie należy zmieniać w zakresie 5 60 V (kolejne wartości napięcia muszą się różnić o 4 6 V), utrzymując stały kontakt palców z elektrodami i z umiarkowanym, stałym naciskiem. Nie należy odrywać palców od elektrod przy napięciu przekraczającym 25 V! Obliczanie średniego oporu skóry i jego niepewnością pomiaru w badanym zakresie napięć: Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 5
W celu wykonania powyższych obliczeń należy otrzymane wartości napięcia i natężenia wkleić do tabeli w programie Statistica. Aby obliczyć opór należy kolumnę zawierającą napięcie podzielić przez kolumnę zawierającą wartość prądu. Następnie obliczyć wartość średnią oporu i średni błąd wartości średniej. Otrzymane wyniki wkleić do szablonu. Wykonać w programie Statistica wykres zależności spadku napięcia od prądu na podstawie wyników uzyskanych w punkcie (2). W celu weryfikacji prawa Ohma dopasować do punktów eksperymentalnych prostą. Wykres należy podpisać i wraz z otrzymanymi parametrami prostej wkleić do sprawozdania. Współczynnik kierunkowy prostej jest równy oporowi. Proszę powtórzyć pomiar, tym razem używając zwilżonych wodą palców. Proszę wyznaczyć średni opór elektryczny skóry zwilżonej oraz odnotować natężenie prądu, przy którym wyraźnie czuć mrowienie skóry i porównać tę wartość z analogicznym natężeniem dla skóry suchej. IV. Sprawozdanie (szablon elektro.dot) 1. Wypełnić wynikami pomiarów Tabelę 1. 2. Wkleić krzywe I/t dla nerwów ruchowych kończyny górnej 3. Przedstawić w formie tabeli wyznaczone wartości reobazy, chronaksji, czasu użytecznego i progowej akomodacji dla nerwów ruchowych kończyny górnej. 4. Zamieścić i skomentować wyznaczone współczynniki akomodacji nerwów ruchowych kończyn górnych dwóch osób wykonujących ćwiczenie. 5. Wkleić wykres zależności U(I) dla palców suchych oraz wyniki średniego oporu skóry wraz z niepewnością dla skóry suchej i mokrej. 6. Wartości natężenia prądu, przy któ ych czuć mrowienie dla skóry suchej i mokrej. V. Instrukcje obsługi 1. Skrócona instrukcja obsługi aparatu do terapii prądami impulsowymi STIM D 65 wraz z rysunkami przedstawiającymi topografie punktów motorycznych w obrębie kończyny górnej. 2. Instrukcja programu Statistica. Instrukcja do ćwiczenia Elektroterapia 6