Grupa wsparcia - nowa forma pomocy psychologicznej? Katarzyna Konczelska k.konczelska@fripp.org.pl
1) W sytuacjach kryzysowych nie wszyscy potrzebują pomocy psychologicznej czy psychoterapii; 2) Ludzie doświadczający trudności w pierwszej kolejności korzystają ze wsparcia społecznego; 3) Udział w grupach wsparcia może stać się motywatorem do poszukiwania innych form pomocy (np. psychoterapii indywidualnej, terapii małżeńskiej itp.)
Najbardziej popularną hipotezą dotyczącą wsparcia społecznego jest hipoteza buforowa, według której wsparcie społeczne (istniejące, spostrzegane i otrzymywane) działa jak bufor wobec zagrożenia patologią, umożliwia przezwyciężenie trudności, osłabia stres. [Sęk, Cieślak 2011] Stwierdzono też, że najlepszym źródłem wsparcia społecznego w sytuacjach kryzysowych, w których ważną sprawą jest wypracowanie sobie realistycznej oceny sytuacji i samego siebie, własnych uczuć i myśli, są osoby w podobnej sytuacji, z podobnym problemem.
Według danych podawanych przez Yaloma w Stanach Zjednoczonych już pod koniec lat 90-tych ilość różnych rodzajów grup samopomocowych przekroczyła 500. Ponad 50% grup samopomocy spotyka się pod okiem profesjonalistów. Rocznie ilość osób uczestniczących w takich spotkaniach znacznie przekracza liczbę osób korzystających z profesjonalnej opieki w zakresie zdrowia psychicznego. [ Psychoterapia grupowa. Teoria i praktyka, Yalom, 2006]
Grupy wsparcia funkcjonują zarówno jako samopomocowe jak i profesjonalne. Samopomocowe tworzone są przez nieprofesjonalistów (nie psychologów) i mają związek z jakimś konkretnym problemem, sytuacją, wydarzeniem. Ludzie samodzielnie, bez udziału profesjonalistów, dostarczają sobie nawzajem pomocy. Nie mają tzw. zewnętrznej osoby prowadzącej, która czuwałaby nad procesami w niej zachodzącymi.
Grupy wsparcia profesjonalne prowadzą psycholodzy bądź psychoterapeuci, często z moderatorem (osobą, która poradziła już sobie z danym problemem). Oparte są najczęściej na określonym programie. Redukują lęk, niepokój, poczucie izolacji wywołane konkretną sytuacją, wydarzeniem - uzyskanie przeświadczenia nie jestem sam. Prowadzący są równorzędnymi partnerami, służącymi własnym doświadczeniem. Proces dokonywania zamian w zachowaniu opiera się na wymianie wzajemnych informacji oraz na relacjach między uczestnikami.
GRUPY SAMOPOMOCOWE GRUPY WSPARCIA PLUSY MINUSY PLUSY MINUSY 1) Działanie oddolne 1) Brak osoby z zewnątrz 1) Kontrakt 1) Osoba prowadząca 2) Duża motywacja 2) Brak kontraktu 2) Bezpieczeństwo 2) Koszty udziału w spotkaniach 3) Silne poczucie wspólnoty 3) Ryzyko powtórnego zranienia 4) Zaufanie 4) Ryzyko utrwalenia patologicznych zachowań 5) Brak osoby z zewnątrz 5) Ryzyko przekraczania granic 3) Osoba z zewnątrz 4) Program spotkań proces 5) Określone ramy czasowe 6) Elastyczność 6) Brak psychoedukacji 6) Elementy psychoedukacji 7) Ryzyko braku zdrowych wzorców 7) Nadzieja 8) Brak ram czasowych 8) Wzajemna nauka 9) Informacja zwrotna
Ogólnie mówiąc, grupy wsparcia różnią się od grup terapeutycznych tym, że pojawia się w nich znacznie: mniej interpretacji dotyczących osobowości; mniej konfrontacji; i dużo więcej pozytywnych, wspierających wypowiedzi. [ Psychoterapia grupowa. Teoria i praktyka. Yalom, 2006]
1) Uczestnicy są dla siebie wzajemnie wsparciem. 2) Mogą również udzielać sobie pomocy i wsparcia poza grupą (wsparcia emocjonalnego, materialnego, informacyjnego, duchowego itp). 3) Duża elastyczność podążanie za potrzebami grupy. 4) Po zakończeniu grupy uczestnicy często nadal spotykają się ze sobą i zaprzyjaźniają. 5) Uczestnicy sami decydują o tym, jaki rodzaj zakończenia spotkań grupy wsparcia będzie dla nich najodpowiedniejszy. 6) Cechą charakterystyczną jest również to, że grupę wsparcia prowadzi psycholog i moderator, czego nie spotyka się w innych formach wsparcia grupowego.
Podstawowymi czynnikami leczącymi grupy wsparcia są: 1. Uniwersalność; 2. Uczenie się przez obserwację. Sprzyjają rozwijaniu nowych mechanizmów radzenia sobie z trudnościami i wzmagają pojawienie się nowych strategii działania. Pobudzają do kreatywnych poszukiwań nowych rozwiązań, przy pomocy proponowanych technik terapeutycznych.
W pracy z grupami wsparcia używamy pomocniczo technik terapeutycznych takich jak: biblioterapia (w tym bajki terapeutyczne), arteterapia, metafora. Należy jednak ze szczególną starannością dobierać propozycje powyższych, aby były odpowiednio dopasowane do zakresu trudności, w jakim pracuje grupa. To bardzo istotne!
1) Ekonomiczne; 2) Psychologiczne (uzyskanie wsparcia); 3) Przeciwdziałanie stygmatyzacji; 4) Poszerzenie sieci wsparcia społecznego; 5) Poszerzenie wachlarza strategii radzenia sobie; 6) Rozwój osobisty; 7) Pozytywne doświadczenie poradzenia sobie z kryzysem/trudnością; 8) Wiedza (o sobie, o problemie, o możliwościach uzyskania pomocy).
1) Silna motywacja uczestników; 2) Praca z zasobami ludzkimi; 3) Inna relacja specjalistami są uczestnicy (czuwanie nad procesem); 4) Wpływ na zmienianie stereotypów dotyczących pomocy psychologicznej czy psychoterapii; 5) Oddolna reklama; 6) Możliwość godzenia prowadzenia grup wsparcia z pozostałymi zajęciami zawodowymi czy rodzinnymi.
Grupa wsparcia nowa forma pomocy psychologicznej.