NAWOŻENIE DOLISTNE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

NAWOŻENIE DOLISTNE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH NAWOŻENIE DOLISTNE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH Podział REGIONALNY SPRZEDAŻY Gdańsk Nikt do tej pory nie stworzył i nie stworzy w najbliższym czasie jednego, zawsze słusznego, sprawdzającego się wszędzie i w każdych warunkach programu nawożenia. W związku z różnicami w potrzebach poszczególnych gatunków, odmian i siedlisk konieczne jest zróżnicowane, indywidualne podejście do spraw nawożenia dolistnego. Elementy naszego programu prosimy więc traktować jak klocki, czy puzzle, z których możecie Państwo budować plon. Doradcy EKOPLON SA Szczecin Bydgoszcz Olsztyn Białystok Co oznacza racjonalne i efektywne nawożenie? 0 693 090 73 Gorzów Wielkopolski Poznań Zielona Góra Wrocław Warszawa Łódź Kielce Lublin Racjonalne i efektywne nawożenie powinno być wynikiem analizy: potrzeb pokarmowych danego gatunku i odmiany, zawartości dostępnych składników pokarmowych w glebie, zawartości składników w materiale roślinnym, stanu fizjologicznego rośliny, zakładanego poziomu, jakości oraz przeznaczenia uzyskanego plonu. 0 603 546 904 0 605 47 036 0 605 239 862 Opole Katowice Bielsko-Biała Kraków Rzeszów Co kryje się pod pojęciem deficytu składników pokarmowych? Deficyt głęboki niedobór składników. Niedobór utajony - głód utajony. Odżywienie optymalne. Odżywienie luksusowe nadmiar nietoksyczny. Nadmiar toksyczny. Głęboki niedobór składnika pokarmowego stan odżywienia zakłócający w sposób drastyczny procesy biochemiczne. Taki stan wywołuje widoczne i mierzalne reakcje fizjologiczne rośliny. Niedobór utajony określa stan odżywienia rośliny, w którym jej tkanki i organy są niedostatecznie zaopatrzone w jeden lub wiele składników pokarmowych. Niedobór ma silny wpływ na wzrost i plonowanie roślin, ale nie daje widocznych symptomów zewnętrznych. Odżywienie optymalne oznacza stan rośliny, w którym procesy biochemiczne zachodzą na optymalnym poziomie. Odżywienie luksusowe, to stan rośliny, w którym mamy przekroczenie zawartości krytycznych składników pokarmowych. Efektem tego stanu może być zahamowanie wzrostu lub pogorszenie jakości plonu. Nadmiar toksyczny, to taki stan odżywienia, który powoduje depresję wzrostu i plonowania. (za Grzebiszem 2008) 3

NAWOŻENIE DOLISTNE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH Kiedy warto nawozić dolistnie? Ograniczona aktywność systemu korzeniowego: słabo rozwinięty system korzeniowy, opóźnione siewy, złe warunki wzrostu, niedobór wody w glebie susza, nadmiar wody w glebie zalanie, brak tlenu, zbita, nieprzepuszczalna gleba, występowanie w glebie warstwy zbitej, nieprzepuszczalnej, przemarznięcie lub nadmarznięcie systemu korzeniowego, uszkodzenia systemu korzeniowego przez szkodniki glebowe i/lub choroby, niska lub wysoka temperatura powietrza lub gleby, warunki niesprzyjające transpiracji czyli chłodno i wilgotno. Występowanie składników w glebie w formie trudno przyswajalnej lub brak składnika pokarmowego w glebie: fizyczny brak składnika mineralnego w glebie, ograniczenia w przyswajalności składników pokarmowych: -- na glebach o odczynie obojętnym/zasadowym Fe, Mn, B, Zn, Cu przechodzi w formy trudno przyswajalne, -- przy wysokim odczynie gleby magnez jest także trudno dostępny dla roślin, -- na glebach silnie zakwaszonych i zasadowych przyswajalność fosforu jest niewielka tzw. uwstecznianie, -- na glebach ciężkich zatrzymywanie jonów potasu przez minerały ilaste gleby (sorpcja niewymienna). Antagonizm pomiędzy jonami: zjawisko polega na ograniczaniu pobierania jednego składnika pokarmowego przez inny, z praktycznego punktu widzenia znaczenie ma antagonizm pomiędzy jonami potasu a wapnia oraz magnezu, przy bardzo wysokiej zawartości potasu pobieranie magnezu i wapnia jest silnie ograniczone, podobnie wysoka zawartość magnezu powoduje pogorszenie pobierania wapnia. Ograniczone możliwości przemieszczania składnika w roślinie: z tym zjawiskiem mamy do czynienia w przypadku uszkodzenia tkanek przewodzących np. w okresie zimy, w wyniku chorób i/lub szkodników, niskie temperatury i deszcze występujące wiosną, ograniczają możliwości transportu, głównie boru, z systemu korzeniowego do rozwijających się kwiatów. Możemy je prowadzić także, jako nawożenie interwencyjne: po stwierdzeniu niedoborów na podstawie analizy chemicznej roślin, w momencie zaistnienia objawów niedoborów. Pamiętajmy, że niedobór składników pokarmowych prowadzi zawsze do dysfunkcji metabolizmu rośliny i strat w plonie. W pierwszej kolejności następuje pogorszenie jakości plonu i obniżenie odporności na stresy. Przy pogłębieniu niedoborów następuje spadek ilosciowy plonów. Jakie są podstawy biologiczne nawożenia dolistnego? Zastosowany na powierzchnię liści składnik pokarmowy przed włączeniem go w metabolizm rośliny musi najpierw przeniknąć poprzez: warstwę woskową, kutikulę, ścianę komórkową oraz błonę komórkową, Wszystkie te elementy mniej lub bardziej ograniczają przenikanie składników pokarmowych do komórek liści, Z praktycznego punktu widzenia dla przenikania składników do komórki największe znaczenie ma warstwa woskowa i kutikula pokrywająca blaszkę liściową, Warstwa woskowa ma właściwości silnie lipofilne i silne hydrofobowe, co ogranicza przenikanie cząsteczek wody i składników pokarmowych do liści, Pod warstwą woskową znajduje się kutikula mająca umiarkowane powinowactwo do wody i rozpuszczonych w niej jonów. Przenikanie przez kutikulę składników pokarmowych zwiększa się wraz z jej głębokością, związane jest to z obecnością większej ilości ujemnych ładunków elektrycznych w głębi kutikuli (patrz rys. ), Składniki pokarmowe nie przemieszczają się do liścia przez całą jego powierzchnie, a tylko przez pory sięgające błony komórkowej (patrz rys. ), Liczba porów zależna jest od gatunku rośliny oraz warunków pogodowych, Najwięcej porów znajduje się przy nerwach liści i przy aparatach szparkowych, Liczba porów na dolnej stronie blaszki liściowej jest większa niż na górnej stronie, Przy wysokiej temperaturze, silnej operacji słonecznej, deficycie wody w glebie, liczba aktywnych porów zmniejsza się, W takich warunkach efektywność nawożenia dolistnego zmniejsza się, liczba porów po ustąpieniu czynnika stresowego może powrócić do stanu wyjściowego, Liczba aktywnych porów spada również z wiekiem liścia. Nawożenie dolistne profilaktycznie czy interwencyjnie? Możemy je prowadzić, jako nawożenie profilaktyczne: w fazach krytycznych, gdy wiemy, że w danej fazie rozwojowej rośliny wykazują zwiększone zapotrzebowanie na dany składnik pokarmowy np.: fosfor i potas w pszenicy ozimej jesienią, w okresach krytycznych, gdy obserwacje przebiegu warunków atmosferycznych sugerują zaistnienie konieczności nawożenia dolistnego (np. ograniczona transpiracja). Tak pojęte nawożenie dolistne warunkuje optymalny poziom zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe. PRZENIKANIE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH WRAZ Z GŁĘBOKOŚCIĄ WZRASTA Rys. Przekrój poprzeczny liścia. POR ŁADUNKI UJEMNE WOSKI KUTIKULA ŚCIANA KOMÓRKOWA BŁONA KOMÓRKOWA 4 5

NAWOŻENIE DOLISTNE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH Jaką ilość cieczy zastosować w nawożeniu dolistnym? Maksymalna ilość użytej cieczy roboczej nie może przekroczyć zdolności retencyjnych roślin (możliwości zatrzymania cieczy przez rośliny), ilość użytej cieczy roboczej tym samym nie może być większa od ilości, przy której następuje jej ociekanie. Najmniejsza ilość cieczy roboczej determinowana jest równomiernością pokrycia roślin cieczą roboczą, jest to szczególnie ważne przy nawożeniu dolistnym składnikami słabo przemieszczającymi się w roślinie Ca, Zn, Fe, B, S. Optymalne ilości cieczy wahają się w zakresie od 200 do 300l/ha dla upraw rolniczych. Podany zakres należy traktować, jako orientacyjny i faktyczną dawkę dostosować do fazy rozwojowej rośliny, rozstawy między rzędami i typu opryskiwacza. Gdy zamierzamy stosować zabiegi niskimi objętościami cieczy roboczej poniżej 200l/ha, to dawki zalecane nawozów powinniśmy zmniejszyć o 20-30 %, takie podejście zmniejsza ryzyko poparzenia. Jaki jest wpływ warunków atmosferycznych na efektywność nawożenia dolistnego? O efektywności nawożenia dolistnego w dużym stopniu decydują warunki pogodowe. Istotny wpływ na efektywność nawożenia ma temperatura, wilgotność powietrza oraz siła wiatru. Przy temperaturze przekraczającej 25 o C, i wilgotności powietrza mniejszej niż 60% skuteczność nawożenia dolistnego zmniejsza się. W takich warunkach odparowanie cieczy roboczej jest bardzo szybkie, osady powstałe na powierzchni liści mogą być pobrane przez rośliny w trakcie kolejnego zwilżenia rosa, mgła. Opryskiwanie nawozami dolistnymi najlepiej wykonywać wieczorem. Ograniczenia w pobieraniu składników pokarmowych wynikają z kilku czynników m.in.: uwsteczniania (blokowania) zastosowanych doglebowo mikroelementów, bardzo małej mobilności (przemieszczania się) mikroelementów w roślinie brak odpowiedniego składnika w organach, które aktualnie go potrzebują, formy chemicznej danego składnika ograniczającej pobranie go przez system korzeniowy, braku możliwości szybkiego uzupełnienia przy użyciu nawozów doglebowych brakujących ilości poszczególnych mikroelementów w trakcie sezonu. Efektywne nawożenie dolistne w celu stymulowania rośliny do wytworzenia maxymalnego plonu, należy prowadzić w fazach krytycznych lub okresach krytycznych Doradcy EKOPLON SA Nawożenie dolistne makroelementami nie zastąpi nawożenia doglebowego Doradcy EKOPLON SA Przy podejmowaniu decyzji o przeprowadzeniu zabiegu nawożenia dolistnego należy mieć na uwadze, że jest to najbardziej efektywny i skuteczny sposób dostarczania składników odżywczych. Należy jednak pamiętać, że głównym celem nawożenia dolistnego makroelementami, nie jest zastąpienie nawożenia podstawowego - doglebowego, ale jedynie dostarczenie roślinie łatwo i szybko przyswajalnych składników odżywczych celem jej silnej stymulacji i pobudzenia do intensywnego rozwoju oraz dostarczenia wybranych makroelementów w okresach ich największego zapotrzebowania, kiedy asymilacja składników odżywczych poprzez system korzeniowy jest ograniczona i nie pokrywa aktualnego zapotrzebowania roślin. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku mikroelementów. Ze względu na ich niewielkie (średnio kilkaset gram na ha) zapotrzebowanie oraz bardzo małą możliwość przemieszczania się w roślinie nawożenie dolistne może być głównym źródłem tych składników dla rośliny. Zabieg ten pozwala dostarczyć roślinie tego, czego potrzebuje, w okresie kiedy potrzebuje i ilości jaką potrzebuje. Należy pamiętać, że rośliny w okresie wegetacji wykazują fazy krytyczne, w których roślina posiada zwiększone zapotrzebowanie na poszczególne mikroskładniki i jest szczególnie narażona na ich niedobór. Dostarczając je na starcie wraz z nawożeniem doglebowym (niektóre nawozy mineralne NPK zawierają domieszki mikroelementów) zazwyczaj nie pokrywamy w pełni potrzeb pokarmowych poszczególnych gatunków roślin, a tym samym nie wykorzystujemy potencjału plonowania poszczególnych upraw. 6 7

Zboża Jesień Jesień to okres, kiedy kształtuje się potencjalny plon upraw ozimych. Jakiekolwiek braki, zaniechania i błędy popełnione w tym okresie skutkują znaczną obniżką plonu. Dlatego prawidłowa agrotechnika, odpowiednia odmiana, optymalny termin siewu oraz optymalne nawożenie to czynniki, na które należy zwrócić szczególną uwagę w tym czasie. 00 90 80 2% Ważnym zabiegiem wpływającym na dobre przezimowanie upraw jest prawidłowe odżywienie roślin jesienią fosforem, potasem i mikroelementami. Składniki te stymulują rozwój systemu korzeniowego, tworzenie węzła krzewienia, zapobiegają uszkodzeniom komórek roślin w czasie mrozów, poprzez zagęszczenia soków komórkowych oraz zwiększają odporność na uszkodzenia mechaniczne i choroby. Niestety w uprawach polowych pobieranie składników pokarmowych podlega zawsze czynnikom środowiska takim jak: typ i rodzaj gleby, ph, temperatura oraz wilgotność gleby i powietrza, które mogą znacznie ograniczać ich dostępność dla roślin. Ponadto nawozy fosforowe i potasowe wymagają bardzo dobrego wymieszania z glebą i rozpuszczenia się, aby mogły zostać pobrane przez system korzeniowy. W warunkach kwaśnego odczynu gleby, wysokiej wilgotności lub niskiej temperatury następują silne zaburzenia w pobieraniu składników odżywczych. Pojawiające się często w okresie jesieni niedobory fosforu i potasu oraz magnezu możemy zauważyć w postaci słabego rozwoju i wzrostu roślin, chlorozy oraz fioletowych lub granatowych przebarwień brzegów liści. Zahamowany rozwój systemu korzeniowego oraz części nadziemnych uniemożliwia prawidłowy przebieg hartowania przygotowującego rośliny do zimy i jest przyczyną ich wymarzania nawet w niezbyt trudnych warunkach zimowych. W takich przypadkach jedynym skutecznym sposobem na dostarczenie roślinom brakujących składników odżywczych staje się nawożenie dolistne. W uprawach ozimych najlepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie jesiennego zabiegu nawozem dolistnym z podwyższoną zawartością fosforu i potasu w formach łatwo przyswajalnych przez liście, takim jak MAXIMUS extra PK lub EKOLIST PK-. MAXIMUS extra PK zawiera 20% fosforu oraz 35% potasu, z kolei EKOLIST PK- zawiera 9% fosforu i 9% potasu. Stosowanie nawozów zgodnie z zaleceniami wpływa znacząco na poprawę kondycji i odżywienia roślin podnosząc ich odporność na chłód i mróz. Przy stosowaniu nawozu EKOLIST PK- zalecane jest, aby przy przygotowywaniu cieczy użytkowej uwzględnić dodatek mocznika w wysokości -3% (-3kg na 00 litrów cieczy), w celu lepszego wykorzystania przez roślinę składników nawozu. Wyższe dawki mocznika należy stosować tylko w przypadkach silnego deficytu azotu, ponieważ mogą prowadzić do nadmiernego przyrostu zielonej masy i osłabienia zimotrwałości. Przy stosowaniu jesiennego nawożenia dolistnego zalecane jest również wzbogacenie cieczy użytkowej w dodatkowe, łatwo przyswajalne mikroelementy, które znacząco stymulują hartowanie roślin, czyli bor (MAXIBOR 2 lub Bor), mangan ( Mangan) i molibden ( Molibden). Bor wpływa na prawidłowy transport asymilatów i rozbudowę systemu korzeniowego. Mangan wspomaga proces fotosyntezy, zwiększa zagęszczenie soku komórkowego oraz wzmacnia odporność na choroby grzybowe. Molibden poprawia wykorzystanie azotu, wpływa na obniżenie ilości wolnego azotu w soku komórkowym zmniejszając podatność na choroby, a także uczestniczy w syntezie hormonów odpowiedzialnych za przejście w spoczynek zimowy. Tak odżywione rośliny mogą łagodnie wejść w okres zimowego spoczynku i bezpieczniej przetrwać zimę. Przy stosowaniu nawozu MAXIMUS extra PK dodatek mocznika i boru jest zbędny, ponieważ nawóz zawiera dodatek azotu oraz podwyższoną zawartość boru. Nawóz zawiera także pozostałe mikroelementy. Wpływają one na poprawę ogólnej kondycji roślin oraz wykorzystanie wody i składników pokarmowych z gleby. Stosowanie nawozu MAXIMUS extra PK wpływa na sprawne przetwarzanie i obniżenie ilości wolnego azotu w soku komórkowym, co obniża podatność na choroby grzybowe. 70 60 50 40 NPK Ochrona Rys. 2 Procent przezimowania-pszenica Wiosna Wiosna to okres, który bardzo mocno decyduje o końcowym efekcie, czyli o ilości i jakości zbieranego plonu. Dotyczy to zarówno zbóż ozimych, które po okresie zimowego spoczynku zaczynają wychodzić spod okrywy śnieżnej, jak i zbóż jarych, które dopiero wiosną wchodzą na pole. Analizując przebieg pogody w ostatnich latach, oraz uproszczenia w jesiennej agrotechnice można stwierdzić z dużym prawdopodobieństwem, że wiosna jest okresem wymagającym od producentów rolnych szczególnie dużej uwagi i zaangażowania. Zboża ozime w zależności od ich wiosennej kondycji potrzebują rozwiązań dostosowanych do ich aktualnych potrzeb. W przypadku utraty znacznej ilości liści i/lub obumarcia części korzeni, niezbędna jest pomoc w szybkiej odbudowie i regeneracji utraconych w okresie zimy organów. Odbudowa i regeneracja jest niezbędna dla dalszego rozwoju rośliny. Im szybciej ten proces zachodzi tym roślina szybciej zacznie swój dalszy rozwój. Jakiekolwiek opóźnienia w rozwoju przyczyniają się do znacznej obniżki plonu. Dlatego chcąc pomóc roślinie w początkowych fazach rozwoju zaleca się zastosowanie nawożenia dolistnego. W przypadku utraty znacznej ilości liści (fot. ) zalecane jest zastosowanie nawozów dolistnych zawierających fosfor, potas, magnez oraz mikroelementy z ewentualnym dodatkiem azotu. Taką możliwość dają nasze produkty, zwłaszcza nowe - MAXIMUS PKMg (Fosfor -podstawowe źródło energii dla przemian komórkowych, Potas intensywny transport asymilatów w roślinie, Magnez intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy) oraz MAXIMUS AminoMicro (mikroelementy - regulacja zachodzących procesów). 8 9

Zboża Jednym z podstawowych czynników decydujących o sukcesie jest ciągły dostęp do wybranych składników pokarmowych. Zapotrzebowanie rośliny na odpowiednią ilość danego składnika uzależniona jest przede wszystkim od jej fazy rozwojowej. Firma EKOPLON na pierwszy zabieg nawożenia dolistnego poleca MAXIMUS extra Mg i MAXIMUS extra PK lub MAXIMUS PKMg zawierające komplet składników odżywczych. Dzięki podwyższonej zawartości azotu i magnezu stymulowany jest proces fotosyntezy, a dzięki podwyższonej zawartości fosforu i potasu prawidłowo przebiega transport metabolitów, a tym samym stymulowany jest intensywny rozwój młodych roślin. Wybór odpowiedniego nawozu na drugi (jare) /trzeci (ozime) zabieg nawożenia dolistnego należy uzależnić od kondycji roślin na danym polu oraz warunków pogodowych, jakie panują w danym okresie. W przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych wpływających na ograniczenie pobierania (np. susza, niska temperatura) większości składników pokarmowych, słabą kondycją roślin, trudne do zidentyfikowania niedobory zaleca się zastosowanie nawozu zawierającego komplet składników odżywczych np. MAXIMUS 202020 lub EKOLIST makro 2-4-7. Zastosowanie tego typu nawozu pozwala dostarczyć roślinie azot, fosfor, potas oraz komplet mikroskładników, a tym samym ograniczyć stres związany z niedoborem któregokolwiek ze składników. Pozwala również roślinom na produkcję energii dzięki zastosowaniu szybko i w pełni przyswajalnych składników odżywczych oraz pozwala roślinom prowadzić nieprzerwany równomierny rozwój i wzrost w trakcie wegetacji, w przypadku wystąpienia krótkotrwałych stresów ograniczających pobieranie składników z gleby. Fot. Zboża po przezimowaniu - wczesna wiosna. W przypadku obumarcia części korzeni i/lub występowania niskich temperatur konieczne mogą się okazać zabiegi stymulujące rozwój systemu korzeniowego, który decyduje o efektywności pobierania i wykorzystania składników pokarmowych znajdujących się w glebie. Składnikiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego jest fosfor, którego dostępność uzależniona jest m.in. od temperatury gleby temperatura poniżej 2 O C przyczynia się do zablokowania pobierania fosforu z gleby przez system korzeniowy roślin. Wówczas jedyną szybką i skuteczną drogą dostarczenia tego składnika roślinie jest nawożenie dolistne. Ilość składnika, jaką dostarczymy tym sposobem jest nieznaczna w stosunku do całościowego zapotrzebowania, ale stymuluje roślinę i pozwala jej funkcjonować w początkowym okresie wegetacji. W dalszym rozwoju, kiedy system korzeniowy będzie już bardziej rozwinięty, temperatura będzie wyższa i fosfor stanie się dostępny, roślina będzie korzystać z fosforu znajdującego się w glebie. Dla prawidłowego wzrostu i rozwoju rośliny, zarówno jej części podziemnych jak i nadziemnych niezbędny jest również potas, magnez oraz siarka wraz z borem. Składniki te odpowiadają m.in. za prawidłowe funkcjonowanie merystemów wierzchołkowych, czyli za prawidłowe podziały komórek zachodzące w procesie tworzenia m.in. systemu korzeniowego. Idealnym rozwiązaniem dostarczającym roślinie niezbędnego zestawu składników pokarmowych jest również zastosowanie wspomnianego nawozu z serii MAXIMUS - MAXIMUS PKMg. Nawóz ten podnosi odporność roślin na niskie temperatury oraz okresowe susze, stymuluje rozwój systemu korzeniowego oraz pobudza rośliny do intensywnego plonowania. W uprawie zbóż jarych decydujące znaczenie w kształtowaniu plonu ma odmiana, terminowość wykonania zespołu uprawek przedsiewnych, termin siewu, jakość wschodów (ilość i dynamika) oraz intensywność i prawidłowy rozwój w początkowym okresie wegetacji, gdy dochodzi do kształtowania plonu. W późniejszym okresie nie mamy dużych możliwości naprawienia błędów popełnionych na początku. Jedyne, co możemy zrobić, to utrzymać potencjał plonowania, jaki roślina wypracowała w początkowym okresie rozwoju. Dlatego bardzo istotne jest, aby zapewnić roślinie jak najlepsze warunki w początkowych fazach rozwoju. W przypadku upraw intensywnych, a zwłaszcza wystąpienia niedoborów jednego, konkretnego składnika, np. miedzi czy manganu zaleca się zastosowanie nawozu zawierającego podwyższoną zawartość danego składnika Miedź, Mangan. Wynika to z dużego zapotrzebowania zbóż na wspomniane mikropierwiastki miedź i mangan. Stosowanie miedzi w okresie krzewienia początku strzelania w źdźbło korzystnie wpływa na syntezę lignin co zwiększa sztywnośc źdźbła i zmniejsza podatność na wyleganie. Z kolei zastosowanie manganu stymuluje proces fotosyntezy a więc przyrost biomasy, a w sposób pośredni ogranicza występowanie chorób grzybowych. Warto podkreślić, że w okresie intensywnych przyrostów biomasy, a tym samym zapotrzebowania na azot, w warunkach naszych gleb (zazwyczaj lekkie, najczęściej zakwaszone, o małej zawartości materii organicznej) należy stosować nawóz zawierający zwiększoną zawartość molibdenu Molibden. Stosowanie molibdenu w czasie gdy aplikuje się duże ilości azotu do gleby lub też dolistnie znacznie poprawia wykorzystanie azotu, zmniejsza jego straty, co w bezpośredni sposób wpływa na wielkośc plonów i wynik finansowy produkcji roślinnej. Wraz z nawozem monoskładnikowym warto jednocześnie zastosować nawóz zawierający komplet pozostałych pierwiastków pokarmowych. Wpływa to na znaczny wzrost efektywność nawożenia. Dalsze zabiegi nawożenia dolistnego uzależnione są również od sytuacji na polu, ale przede wszystkim od gatunku oraz kierunku uprawy. Przy nawożeniu jęczmienia browarnego należy pamiętać, aby po fazie liścia flagowego w zabiegach nawożenia dolistnego stosować produkty o obniżonej zawartości lub zupełnym braku azotu, ponieważ może to negatywnie wpłynąć na jakość ziarna. Jednocześnie należy pamiętać, że zastosowanie w tej fazie nawozu siarkowego np. MAXIMUS extra S przy zachowaniu optymalnego poziomu nawożenia azotem, wpływa pozytywnie na zmniejszenie zawartości azotu (białka) w ziarnie. W przypadku jęczmienia paszowego stosowanie nawozu MAXIMUS extra S znacznie poprawia skład aminokwasowy białka. Z kolei w uprawie pszenicy konsumpcyjnej jednym z ostatnich zabiegów powinien być zabieg nawozem azotowym np. MAXIMUS extra N z nawozem miedziowym Miedź i/lub siarkowym MAXIMUS extra S. Miedź wpływa na prawidłowe wypełnienie ziarna, natomiast siarka jest niezbędna w procesie tworzenia aminokwasów istotnych m.in. z punktu żywieniowego. 0

Zboża Ostatnie zabiegi nawożenia dolistnego prowadzone w fazie kłoszenia prowadzą również do wydłużenia procesu nalewania ziarna poprzez opóźnienie procesu żółknięcia/zamierania liścia flagowego (który decyduje o jakości ziarna) oraz opóźnienie remobilizcji składników odżywczych z dolnych partii rośliny do kłosa. Należy pamiętać, że nawet kilkudniowe wydłużenie czasu asymilacji przez liść flagowy wpływa znacząco na parametry jakościowe plonu. Fot. 2 Polskie Zboża Modrze 20 Fot. 3 Technologia MAXI Fot. 4 Technologia TOP Fot. 5 Kontrola Rola poszczególnych składników pokarmowych w metabolizmie i plonowaniu zbóż Azot (N) najbardziej plonotwórczy składnik pokarmowy w uprawie zbóż, w nawożeniu dolistnym najbardziej efektywną formą azotu jest forma amidowa (mocznikowa), najwięcej azotu z formy amidowej pobierają liście przy odczynie cieczy roboczej w zakresie ph 5-7, jesienne nawożenie dolistne N ma na celu stymulowanie rośliny do wytworzenia silnej, rozbudowanej, zielonej części nadziemnej. Powinniśmy je stosować w sytuacji opóźnionego siewu i niekorzystnych warunków wzrostu roślin występujących po wschodach, wczesnowiosenne nawożenie dolistne N ma na celu dostarczenie roślinie łatwo przyswajalnego składnika pokarmowego (materiału budulcowego) w procesie regeneracji i odbudowy uszkodzonych po zimie liści i pobudzenie roślin do krzewienia, późnowiosenne nawożenie dolistne N (w fazie nalewania ziarna) ma na celu pobudzenie rośliny do intensywnej remobilizacji (przemieszczania) azotu z dolnych liści do ziarna, a tym samym powoduje znaczący wzrost MTZ. Ostatnie nawożenie azotowe zalecana się połączyć z nawożeniem siarką i/lub miedzią w celu dostarczenia roślinie składników w procesie przekształcania azotu w aminokwasy i białka, ograniczenie pobierania azotu z gleby: niskie ph gleby, niska wilgotność, niska zawartość potasu, magnezu i wapnia, zagęszczenie gleby, które prowadzi do wzrostu zawartości azotu amonowego, który może ograniczyć rozwój systemu korzeniowego oraz pobieranie innych składników odżywczych. Pamiętaj! Stosując nawozy MAXIMUS wnosisz komplet składników pokarmowych, a dzięki zawartości innowacyjnego complex-u MPC stymulujesz rośliny do intensywnego wzrostu i rozwoju, podnosisz odporność roślin na niskie temperatury, zwiększasz odporność roślin na suszę, poprawiasz przyswajalność składników odżywczych pobieranych przez rośliny, pobudzasz rośliny do naturalnej regeneracji, intensyfikujesz wykorzystanie składników pokarmowych z gleby przez rośliny. 0% 20 0 00 90 Fot. 6 Objawy niedoboru azotu Fot. 7 Objawy niedoboru azotu (jesień) 80 70 06dt 6dt w 60 Kontrola Rys. 3 Plon pszenica ozima. UP-WROCŁAW Nawożenie dolistne przyczynia się do wrostu plonu nawet przy bardzo wysokim poziomie agrotechniki i plonowania 2 Fosfor (P) porównaniu z innymi składnikami pokarmowymi pobieranie fosforu przez liście jest stosunkowo słabsze, czynnikiem istotnie wpływający na pobieranie fosforu jest odczyn cieczy roboczej, fosfor najlepiej jest pobierany przy ph cieczy roboczej 3-5. Efektywność pobierania wzrasta przy obecności jonów potasu. Nawozy dolistne o podwyższonej zawartości fosforu są zwykle bardzo silnie zbuforowane, 3

Zboża zboża ozime wykazują trzy fazy krytyczne związane z podwyższonym zapotrzebowaniem na fosfor: jesień początkowy rozwój roślin stosowanie dolistnych nawozów fosforowych ma na celu stymulowanie rośliny do budowy i rozbudowy systemu korzeniowego oraz wzrost odporności na niskie temperatury co pozytywnie wpływa na stopień przezimowania oraz intensywny rozwój w okresie wiosny, wiosna ruszenie wegetacji stosowanie nawożenia dolistnego fosforem ma na celu uzupełnienie w roślinach niedoborów fosforu, który jest niedostępny dla systemu korzeniowego roślin w związku z niskimi temperaturami gleby. Fosfor w tej fazie jest niezbędny, jako źródło energii dla intensywnych procesów związanych z odbudową i regeneracją roślin po zimie, wiosna - zawiązywanie i wzrost ziarniaków - dokarmianie dolistne fosforem w tym czasie zapewnia prawidłowe zaopatrzenie roślin w energię. Prawidłowe zaopatrzenie wpływa na remobilizację składników pokarmowych z części wegetatywnej do ziarniaków co wpływa pozytywnie na wypełnienie oraz poprawę parametrów jakościowych ziarna zbóż, ograniczenie pobierania fosforu z gleby: nadmiar lub niedobór wody, niska temperatura poniżej 2 o C, nieprawidłowe ph (optymalne 5,4 7,3), niska zasobność gleby w potas i magnez, nadmiar cynku, zagęszczenie gleby. ograniczenie pobierania potasu z gleby: niska wilgotność gleby, wysoka temperatura (ponad 30 o C), ph poniżej 4,5, niedobór fosforu, mała zawartość cząstek ilastych słaby kompleks sorpcyjny gleby. Fot. 0 Objawy niedoboru potasu Magnez (Mg) Fot. 8 Objawy niedoboru fosforu Potas (K) Fot. 9 Objawy niedoboru fosforu szybkość i efektywność pobierania potasu z nawozów dolistnych zależy od jego formy; najlepiej pobierany jest potas w formie azotanu potasu lub cytrynianu potasu, jesień początkowy rozwój - ma na celu stymulowanie rośliny do budowy i rozbudowy systemu korzeniowego. Prawidłowe zaopatrzenie roślin w potas zapewnia również wzrost mrozoodporności poprzez: szybkość i efektywność pobierania magnezu zależy od jego formy; magnez z formy chlorkowej i azotanowej jest szybciej pobierany niż z formy siarczanowej, należy jednak pamiętać, że stosowanie chlorku czy azotanu magnezu niesie ze sobą wysokie ryzyko poparzenia liści, z tego powodu najbardziej popularną formą magnezu jest forma siarczanowa, magnez jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju zbóż, uczestniczy w ponad 200 procesach fizjologicznych, wiosenne nawożenie dolistne magnezem ma na celu pobudzenie procesu fotosyntezy (magnez wchodzi w skład chlorofilu). Dostarczenie roślinie łatwo przyswajalnego magnezu stymuluje produkcję chlorofilu, co wpływa na intensyfikację procesu przemiany materii i produkcji metabolitów niezbędnych w szybkiej odbudowie i regeneracji po zimie oraz intensywnym rozwoju w okresie wegetacji, w okresach intensywnego rozwoju stymuluje transport metabolitów do ziarna, a tym samym wpływa na wielkość i jakość uzyskanego plonu, ograniczenie pobieranie z gleby: niskie temperatury, ph poniżej 5,5 (ograniczenie dostępności przez Fe, Al), niedobór wody, nadmiar fosforu, zagęszczenie gleby, gleby Polski uznaje się za bardzo ubogie w magnez. wzrost stężenia soków komórkowych w roślinie, wpływa to na obniżenia temperatury zamarzania soków, a tym samym zmniejszenia uszkodzeń chłodowych związanych z uszkodzeniami komórek i pękaniem ścian komórkowych, prawidłowe funkcjonowanie aparatów szparkowych, oraz w połączeniu z magnezem i borem, prawidłowe rozdysponowanie metabolitów wewnątrz rośliny, co jest szczególnie istotne w okresie przedzimowym, 4 5

Zboża miedź bierze udział w produkcji lignin, które są odpowiedzialne za sztywność i odporność mechaniczną liści, łodygi i korzeni, stosowana wiosną zmniejsza porażenie chorobami - łamliwość podstawy źdźbła, nawożenie miedzią należy zakończyć przed kwitnieniem, stosowanie w późniejszym okresie jest zbędne i nie przynosi oczekiwanych efektów, ograniczenie pobierania miedzi z gleby: gleby piaszczyste są naturalnie ubogie w miedź, wysokie ph - powyżej 6,5, gleby zbite, słabo natlenione, nadmiar azotu, zimna i mokra wiosna ogranicza pobieranie tego mikroelementu. Fot. Objawy niedoboru magnezu Siarka (S) pobierana jest głównie jako anion siarczanowy, przy braku siarki rośliny znacznie słabiej wykorzystują podawany z nawożeniem azot, stosowana w zbożach wczesną wiosną stymuluje pobieranie azotu oraz zapewnia jego lepsze wykorzystanie, siarka stosowana w jęczmieniu browarnym zmniejsza zawartość azotu w ziarnie, stosowana dolistnie w fazie kłoszenia wpływa na zawartość białka w ziarnie, tym samym poprawia właściwości wypiekowe mąki oraz zwiększa MTZ, niedobór siarki jest często mylony z niedoborem azotu, jednak niedobór siarki w przeciwieństwie do azotu zaczyna występować od najmłodszych liści, jeżeli po dolistnych aplikacjach azotowych nawozów dolistnych nie widać efektów ich stosowania, możemy spodziewać się, że w tym przypadku brakuje roślinom siarki wspomniany udział siarki w wykorzystywaniu przez rośliny azotu. ograniczenie pobierania z gleby: niska zawartość wapnia i fosforu, niskie ph (nadmiar żelaza i glinu), zbita gleba, niedobór wody, fizyczny brak składnika w glebie spowodowany brakiem uzupełniania go wraz z nawożeniem doglebowym. Miedź (Cu) w przypadku niskiej zasobności gleby w przyswajalne formy miedzi zalecane jest zastosowanie miedzi w fazie pierwszego/drugiego kolanka. Zabieg nawożenia dolistnego w tym terminie ma na celu m.in. stymulowanie rośliny do wytworzenia prawidłowej ilości zawiązków ziarniaków w kłosie co w sposób bezpośredni przekłada się pozytywnie na uzyskany plon, wiosenne nawożenie miedzią ma na celu także zabezpieczenie rośliny przed chorobą nowin która na zbożach objawia się chlorozą i bieleniem liści oraz bieleniem kłosów, zabieg nawożenia dolistnego miedzią w tym okresie zapewnia również prawidłowe wykształcenie kłosa oraz wpływa na poprawę zdrowotności roślin, Fot. 2 Objawy niedoboru miedzi Mangan (Mn) pobieranie manganu przez liście związane jest ze stopniem utlenienia jonów Mn (rośliny pobierają mangan będący na drugim stopniu utleniania); najlepsze do stosowania w nawożeniu dolistnym są chelaty manganu i azotan manganu, zboża największe zapotrzebowanie na mangan wykazują w fazie wzrostu wydłużeniowego pędów, jesienne nawożenie dolistne manganem ma na celu pobudzenie pobierania fosforu, lepsze wykorzystanie azotu oraz intensywną produkcję chlorofilu w liściach, ograniczenie pobierania manganu z gleby: niedobór wody, wysoka zawartość wapnia, nieprawidłowe ph (optymalne 5,8 6,3), nadmiar żelaza, zagęszczenie gleby. Molibden (Mo) Fot. 3 Objawy niedoboru manganu 2- pobranie molibdenu odbywa się w postaci jonów molibdenianowych MoO 4, największe zapotrzebowanie na molibden wykazują zboża w okresie stosowania nawozów azotowych, zwłaszcza saletrzanych zawierających jon NO 3-, drugim ważnym momentem stosowania molibdenu jest jesień w przypadku ozimin zabieg ten wpływa na podniesienie zimotrwałości zbóż, największy wpływ na zaopatrzenie roślin w molibden ma odczyn gleby wraz ze spadkiem wartości ph gleby drastycznie obniża się dostępność molibdenu. 6 7

Zboża Przykładowy schemat nawożenia dolistnego zbóż Przykładowy schemat nawożenia dolistnego zbóż Technologia MAXI Technologia TOP Faza rozwojowa zboża Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg lub l/ha] JESIEŃ Początek krzewienia Ruszenie wegetacji Zwiększenie odporności roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego oraz prawidłowy rozwój części nadziemnej. Fosfor zawarty w MAXIMUS Extra PK stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych, potas podnosi zimotrwałość, a podwyższona zawartość boru zapewnia prawidłowy przebieg tych procesów. Mangan wzmacnia odporność roślin na choroby grzybowe, a molibden uczestniczy w syntezie hormonów odpowiedzialnych za przejście w zimowy spoczynek. WIOSNA Dostarczenie roślinom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych zapewniających szybką i pełną regenerację roślin po zimie. Fosfor - podstawowe źródło energii dla przemian komórkowych. Potas - intensywny transport asymilatów w roślinie. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów metabolicznych zapewniających prawidłowy rozwój oraz zwiększenie wykorzystania nawożenia doglebowego. Molibden - poprawia wykorzystanie azotu oraz zmniejsza podatność na choroby. MAXIMUS extra PK Mangan Molibden MAXIMUS PKMg MAXIMUS AminoMicro Molibden 5 0,2-0,4 Dostarczenie roślinom fosforu, potasu i azotu (czyli składników pokarmowych niezbędnych w okresie intensywnego wzrostu) w celu zapewnia prawidłowego rozwoju roślin w fazie strzelania w źdźbło. Mangan odpowiada za prawidłowe wykorzystanie Strzelanie w źdźbło azotu jak również stymuluje produkcję chlorofilu oraz proces oddychania, który jest źródłem energii w procesie wzrostu i rozwoju rośliny. MAXIMUS 202020 Mangan Miedź 3-5 Miedź podnosi odporność roślin na stres oraz przyczynia się do wzrostu zawartości białka w ziarnie. Zaopatrzenie roślin w pełen zestaw makro i mikro elementów niezbędnych w procesie zawiązywania oraz nalewania ziarna ze szczególnym uwzględnieniem siarki i miedzi. Siarka przyczynia Początek kłoszenia się do lepszego przetwarzania azotu oraz stymuluje produkcję aminokwasów. Miedź zapewnia prawidłową remobilizcję azotu w fazie dojrzewania MAXIMUS 202020 MAXIMUS extra S Miedź 3 3-2 oraz podnosi odporność na stres. Uwaga! We wszystkich zabiegach dokarmiania z użyciem mocznika lub nawozów zawierających azot w formie amidowej zaleca się stosować Nikiel w dawce 0,5 l w każdym zabiegu. 3-5 0,3 0,2 Faza rozwojowa zboża Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg lub l/ha] JESIEŃ Początek krzewienia Ruszenie wegetacji Strzelanie w źdźbło Początek kłoszenia Zwiększenie odporności roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego oraz prawidłowy rozwój części nadziemnej. Fosfor stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych a dodatek boru zapewnia prawidłowy przebieg tych procesów. Mangan zapewnia syntezę białek oraz intensywną produkcję chlorofilu. Molibden poprawia wykorzystanie azotu oraz wpływa na zmniejszenie podatności na choroby. WIOSNA Dostarczenie roślinom łatwo i szybko przyswajalnego azotu, magnezu i mikroelementów zapewniających szybką regeneracje roślin po zimie. Azot - podstawowy materiał budulcowy komórek. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów oddychania i fotosyntezy czyli dostarczanie roślinie energii. Molibden - poprawia wykorzystanie azotu oraz zmniejsza podatność na choroby. Dostarczenie roślinom azotu, fosforu, potasu i mikroelementów (szczególnie manganu) niezbędnych w okresie intensywnych podziałów komórkowych, jakie zachodzą w fazie strzelania w źdźbło. Mangan - odpowiada za prawidłowe wykorzystanie azotu jak również stymuluje produkcję chlorofilu oraz proces oddychania, który jest źródłem energii w procesie wzrostu i rozwoju rośliny. Miedź - podnosi odporność roślin na stres oraz przyczynia się do wzrostu zawartości białka w ziarnie. Zaopatrzenie roślin w azot, potas, magnez i pełen zestaw mikroskładników pokarmowych, czyli elementów niezbędnych w procesie zawiązywania oraz wypełniania ziarna, ze szczególnym uwzględnieniem miedzi. Miedź zapewnia prawidłowe wykorzystanie azotu, a tym samym przyczynia się m.in. do wzrostu zawartości białka w ziarnie. EKOLIST PK- MAXIBOR 2 Mangan Molibden EKOLIST makro 35Mg EKOLIST mikro Z Molibden EKOLIST makro 2-4-7 Mangan Miedź EKOLIST Standard Miedź 5 0,5 0,2-0,4 Uwaga! We wszystkich zabiegach dokarmiania z użyciem mocznika lub nawozów zawierających azot w formie amidowej zaleca się stosować Nikiel w dawce 0,5 l w każdym zabiegu. 6 2 0,2 6 4-2 8 9

Zboża Przykładowy schemat nawożenia dolistnego jęczmienia browarnego Przykładowy schemat nawożenia dolistnego pszenicy konsumpcyjnej Technologia MAXI Technologia MAXI Faza rozwojowa zboża Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg lub l/ha] JESIEŃ Początek krzewienia Zwiększenie odporności roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego oraz prawidłowy rozwój roślin. Fosfor zawarty w MAXIMUS Extra PK stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych, a podwyższona zawartości boru zapewnia prawidłowy przebieg tych procesów. Mangan wpływa na wzrost odporności roślin na choroby grzybowe, molibden poprawia wykorzystanie azotu. WIOSNA MAXIMUS extra PK Mangan Molibden 5 0,2 Faza rozwojowa zboża Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg lub l/ha] JESIEŃ Początek krzewienia Zwiększenie odporność roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego. Fosfor stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych. Molibden uczestniczy w syntezie hormonów odpowiedzialnych za przejście w spoczynek zimowy, a mangan odpowiada za wzrost odporności roślin na choroby grzybowe. WIOSNA Dostarczenie roślinom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych zapewniających szybką i pełną regeneracje roślin po zimie. MAXIMUS extra PK Mangan Molibden 5 0,2-0,4 Ruszenie wegetacji Strzelanie w źdźbło Kłoszenie Dostarczenie roślinom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych zapewniających szybką i pełną regenerację roślin po zimie. Fosfor - podstawowe źródło energii dla przemian komórkowych. Potas - intensywny transport asymilatów w roślinie. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów metabolicznych zapewniających prawidłowy rozwój oraz zwiększenie wykorzystania nawożenia doglebowego. Dostarczenie roślinom fosforu, potasu (czyli składników pokarmowych niezbędnych w okresie intensywnego wzrostu) w celu zapewnia prawidłowego rozwoju roślin w fazie strzelania w źdźbło. Mangan wpływa na produkcję chlorofilu, a tym samym na intensywność produkcji energii. Miedź podnosi odporność roślin na stres oraz przyczynia się do wzrostu zawartości białka w ziarnie. Zaopatrzenie roślin w siarkę, potas oraz pełen zestaw mikroelementów niezbędnych w procesie zawiązywania oraz nalewania ziarna ze szczególnym uwzględnieniem siarki. Dostarczenie roślinom w pełni przyswajalnej siarki i potasu przyczynia się do lepszego przetwarzania azotu, a tym samym zmniejszenia jego zawartości w ziarnie dzięki wzmożonej produkcji skrobi. Nikiel wpływa na siłę i energię kiełkowania ziarniaków. MAXIMUS PKMg MAXIMUS AminoMicro MAXIMUS extra PK Mangan Miedź MAXIMUS extra S Nikiel 3-5 0,3 5 5 0,5 Ruszenie wegetacji Strzelanie w źdźbło Kłoszenie Fosfor - podstawowe źródło energii dla przemian komórkowych. Potas - intensywny transport asymilatów w roślinie. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów metabolicznych zapewniających prawidłowy rozwój oraz zwiększenie wykorzystania nawożenia doglebowego. Dostarczenie roślinom fosforu, potasu (czyli składników pokarmowych niezbędnych w okresie intensywnego wzrostu) w celu zapewnia prawidłowego rozwoju roślin w fazie strzelania w źdźbło. Mangan, wpływa na produkcję chlorofilu, a tym samym na intensywność produkcji energii. Miedź podnosi odporność roślin na stres oraz przyczynia się do wzrostu zawartości białka w ziarnie. Zaopatrzenie roślin w azot oraz pełen zestaw makro i mikro elementów niezbędnych w procesie zawiązywania oraz nalewania ziarna ze szczególnym uwzględnieniem miedzi i siarki. Miedź wpływa na prawidłowe wypełnienie ziarna, natomiast siarka jest niezbędna w procesie tworzenia aminokwasów istotnych m.in. z punktu żywieniowego. MAXIMUS PKMg MAXIMUS AminoMicro MAXIMUS extra PK Mangan Miedź MAXIMUS extra N MAXIMUS extra S Miedź Uwaga! We wszystkich zabiegach dokarmiania z użyciem mocznika lub nawozów zawierających azot w formie amidowej zaleca się stosować Nikiel w dawce 0,5 l w każdym zabiegu. 3-5 0,3 5 3 3-2 20 2

RZEPAK Plon rzepaku tworzymy jesienią Jesień Jesień to okres, kiedy buduje się potencjalny plon rzepaku ozimego. To w tym okresie kształtuje się ilość pędów bocznych oraz grubość szyjki korzeniowej. Jakiekolwiek braki i błędy popełnione w tym okresie skutkują znaczną obniżką plonu oraz wpływają na spadek odporności roślin na niskie temperatury. Rzepak jesienią powinien wytworzyć silny system korzeniowy, mocną szyjkę korzeniową oraz pierwotną rozetę liściową składającą się z 8-0 liści. Szacuje się, że optymalna grubości korzenia powinna wynosić około 0 mm natomiast jego długość min. 200 mm. W okresie tym dochodzi również do inicjowania zawiązków pąków liściowych i kwiatowych. Dlatego w tak ważnym stadium rozwojowym nie wolno dopuścić do braku lub ograniczenia w dostępności składników pokarmowych. Dokarmianie dolistne nabiera szczególnego znaczenia w przypadku opóźnionych siewów i wystąpienia warunków utrudniających kiełkowanie i początkowy rozwój rzepaku. Ważnym zabiegiem wpływającym na dobre przezimowanie rzepaku ozimego jest prawidłowe odżywienie roślin jesienią fosforem, potasem i mikroelementami (głównie borem, manganem i molibdenem). Bor odpowiada za prawidłowy rozwój systemu korzeniowego oraz prawidłowy transport metabolitów w roślinie. Optymalne zaopatrzenie roślin w ten składnik przyczynia się do właściwego wzrostu i rozwoju roślin rzepaku przed zimą. Większość gleb w Polsce odznacza się niską lub bardzo niska (60-70% wszystkich gleb w Polsce) zawartością tego składnika. Jego niedobór wynika z ograniczenia stosowania nawozów organicznych, wymywania w głąb profilu glebowego oraz pobierania go w dużych ilościach z plonem. Zapotrzebowanie rzepaku na bor waha się w granicach 400-600g/ha w zależności od zakładanego plonu. Z kolei mangan odpowiada za sprawny przebieg procesu fotosyntezy, produkcję białek oraz efektywne wykorzystanie wielu składników pokarmowych, co jest szczególnie istotne jesienią, kiedy rzepak w krótkim czasie musi dojść do odpowiedniej fazy rozwojowej gwarantującej wysoki współczynnik przezimowania. Dostarczenie molibdenu jesienią pozwala na optymalne wykorzystanie azotu z gleby i jego przetworzenie w roślinie. Molibden też wpływa na podniesienie zimotrwałości oraz obniża podatność na choroby. W uprawie rzepaku ozimego najlepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie jesiennego zabiegu nawozem dolistnym z podwyższoną zawartością fosforu i potasu w formach łatwo przyswajalnych przez liście, które występują w nawozach MAXIMUS extra PK lub EKOLIST PK-. MAXIMUS extra PK zawiera 20% fosforu, 35% potasu oraz 2,0% boru z kolei EKOLIST PK- zawiera 9% fosforu i 9% potasu. Stosowanie nawozów zgodnie z zaleceniami wpływa znacząco na poprawę kondycji i odżywienia roślin, podnosząc ich odporność na chłód i mróz. Przy stosowaniu nawozu EKOLIST PK- zalecane jest, aby przy przygotowywaniu cieczy użytkowej uwzględnić dodatek mocznika w wysokości -3% (-3kg na 00 litrów cieczy), w celu lepszego wykorzystania przez roślinę składników nawozu. Wyższe dawki mocznika należy stosować tylko w przypadkach silnego deficytu azotu, ponieważ mogą prowadzić do zbytniego przyrostu zielonej masy i osłabienia zimotrwałości. Przy stosowaniu jesiennego nawożenia dolistnego zalecane jest również wzbogacenie cieczy użytkowej w dodatkowe, łatwo przyswajalne mikroelementy, które znacząco stymulują hartowanie roślin, czyli bor (MAXIBOR 2 lub Bor), mangan ( Mangan) i molibden ( Molibden). Tak odżywione rośliny mogą łagodnie wejść w okres zimowego spoczynku. Dodatek mikroelementów wpływa korzystnie na zdrowotność roślin poprzez działanie fungistatyczne. Przy stosowaniu nawozu MAXIMUS extra PK dodatek mocznika i boru jest zbędny ponieważ nawóz zawiera dodatek azotu oraz podwyższoną zawartość boru. Nawóz zawiera również komplet pozostałych niezbędnych mikroelementów. 00 90 80 70 24% 60 Należy pamiętać, że jesienne nawożenie rzepaku mikroelementami jest dużo bardziej efektywne niż wiosenne. 50 40 NPK NPK Ochrona NPK Ochrona Doradcy EKOPLON SA Rys. 4 Procent przezimowania - rzepak o. IOR SOŚNIOWICE W przygotowaniu rzepaku do zimowego spoczynku istotne jest również prawidłowe nawożenie fosforem i potasem. Niestety w uprawach polowych składniki pokarmowe pozostają zawsze we współdziałaniu z czynnikami środowiska takimi jak typ i rodzaj gleby, ph, temperatura oraz wilgotność, które mogą znacznie ograniczać ich dostępność dla roślin. Ponadto nawozy fosforowe i potasowe wymagają bardzo dobrego wymieszania z glebą i rozpuszczenia, aby mogły zostać pobrane przez system korzeniowy. W warunkach kwaśnego odczynu, wysokiej wilgotności lub niskiej temperatury następują silne zaburzenia w pobieraniu składników odżywczych. Pojawiające się często w okresie jesieni niedobory fosforu i potasu możemy zauważyć poprzez słaby rozwój i wzrost roślin oraz fioletowe lub granatowe przebarwienia brzegów liści. Zahamowany rozwój systemu korzeniowego oraz części nadziemnych uniemożliwia prawidłowy przebieg hartowania przygotowującego rośliny do zimy i jest przyczyną ich wymarzania nawet w niezbyt trudnych warunkach zimowych. W takich przypadkach jedynym skutecznym sposobem na dostarczenie roślinom brakujących składników odżywczych staje się nawożenie dolistne. Wiosna Wielkość i jakość plonów roślin rolniczych uzależniona jest od wielu czynników agrotechnicznych m.in. poziomu i rodzaju nawożenia, odmiany, płodozmianu, ochrony roślin i uprawy roli. Rolnicy prowadzący profesjonalne uprawy z nastawieniem na wysokie plony o najwyższych parametrach jakościowych szczególną uwagę zwracają na racjonalne nawożenie roślin. Zaznaczyć należy, że rynek nawozów w ostatnich latach bardzo się rozwinął. Obok podstawowego doglebowego nawożenia mineralnego, stałym elementem jest dolistne dokarmianie makro i mikroelementowe. Wyniki doświadczeń i badań naukowych prowadzonych od wielu lat w największych placówkach w kraju i poza granicami, wskazują na współdziałanie mikroelementów z substancjami wzrostowymi roślin oraz ich udział 22 23

RZEPAK w mechanizmach kształtujących odporność roślin na niesprzyjające warunki wegetacji, takie jak: susza, chłód, infekcje bakteryjne, infekcje grzybowe i szkodniki. Efektywne, wiosenne nawożenie rzepaku uzależnione jest m.in. od nawożenia jesiennego, przebiegu pogody w okresie zimy i wczesnej wiosny oraz stanu fizycznego i fizjologicznego roślin. Analizując od kilku lat w wielu gospodarstwach jesienne problemy z przeprowadzeniem siewu w optymalnym terminie, oraz biorąc po uwagę fakt, iż średnie straty liści w okresie zimy wynoszą ok. 50% możemy założyć, że wiosną sytuacja na polu nie będzie idealna i rośliny będą potrzebowały pomocy w szybkiej odbudowie nadziemnej części i rozbudowie systemu korzeniowego. W celu dalszej stymulacji rzepaku do szybkiej regeneracji oraz utrzymania jak największej liczby zawiązków liści i pędów bocznych zalecane jest dostarczenie roślinom kilku podstawowych składników odżywczych z dostępem, do których rośliny w okresie wiosny, mogą mieć również duży problem. Dotyczy to przede wszystkim azotu, który jest podstawowym materiałem budulcowym roślin, a tym samym jest niezbędny do odbudowy przemarzniętych, obumarłych liści, magnezu niezbędnego w tworzeniu chlorofilu (intensywność fotosyntezy), potasu odpowiedzialnego za proces transportu metabolitów wewnątrz rośliny oraz fosforu, który stymuluje rośliny do intensywnego rozwoju systemu korzeniowego, a co za tym idzie do większej penetracji gleby przez system korzeniowy. W nawożeniu rzepaku istotne jest dostarczenie roślinom zwiększonej ilości azotu przed rozpoczęciem kształtowania łodygi pędu. Zabieg ten ma na celu lepsze osadzenie łuszczyn, w późniejszym okresie, a tym samym wpływa na wielkość uzyskanego plonu. Przy nawożeniu azotem nie można zapomnieć o nawożeniu siarką, która decyduje o efektywnym wykorzystaniu azotu. Stosując nawóz dolistny MAXIMUS extra PK MAXIMUS extra Mg lub MAXIMUS PKMg MAXIMUS extra N, które zawierają makroelementy oraz pełen zestaw mikroelementów, dostarczamy roślinie tego czego potrzebuje w formie zapewniającej najlepszą przyswajalność i najwyższą efektywność. W nawożeniu rzepaku należy również zwrócić szczególną uwagę na ważny okres początek kwitnienia. Wówczas zaczyna się proces redukcji starszych liści, a jednocześnie roślina ma zwiększone zapotrzebowanie na produkty z fotosyntezy. Uwzględniając i wyprzedzając w/w fakty, w okresie przed kwitnieniem, musimy dostarczyć roślinie komplet składników odżywczych (MAXIMUS 202020) celem zapewniania prawidłowego i intensywnego przebiegu procesu kwitnienia. W fazie tej zaleca się również zastosowanie nawożenia siarką. Fot. 4 Rzepak - wczesna wiosna Fot. 5 Rzepak po przezimowaniu - wczesna wiosna. W pierwszym zabiegu, a zwłaszcza w przypadku utraty znacznej ilości liści (fot. 4 i 5) zalecane jest zastosowanie nawozów dolistnych zawierających fosfor, potas, magnez oraz mikroelementy (z ewentualnym dodatkiem azotu). Zabieg ten będzie miał na celu obudzenie rośliny ze spoczynku zimowego i intensyfikację procesów metabolicznych poprzez dostarczenie składników pokarmowych, których dostępność jest ograniczona przez niską temperaturę gleby oraz uszkodzenie systemu korzeniowego. Taką możliwość daje zabieg skomponowany z naszych nowych produktów - MAXIMUS PKMg, MAXIMUS AminoMicro oraz Molibden. Jeszcze niedawno konieczność nawożenia siarką na Polskich polach praktycznie nie występowała. Jednak ze względu na znaczne ograniczenie emisji siarki do atmosfery (w ciągu ostatnich lat o ponad 40kg/ha), wzrost plonowania oraz coraz częstsze stosowanie nawozów o niskiej zawartości siarki powstaje konieczność nawożenia tym składnikiem. Celem nawożenia siarką jest lepsze wykształcenie łuszczyn i nasion oraz poprawa ich jakości m.in. wzrost zawartości kwasów tłuszczowych. Doskonałym źródłem siarki w formie dostępnej dla rośliny zaraz po zastosowaniu jest MAXIMUS extra S, który zawiera 500g siarki w kg nawozu. WAŻNE!!! Przy nawożeniu dolistnym makroelementami należy pamiętać, że głównym celem tego zabiegu nie jest zastąpienie nawożenia podstawowego, ale jedynie dostarczenie roślinie łatwo i szybko przyswajalnych składników odżywczych, celem jej silnej stymulacji i pobudzenia do intensywnego wzrostu i rozwoju. Nawożenie dolistne makroelementami zalecane jest w okresach zwiększonego zapotrzebowania oraz gdy pobieranie składników odżywczych poprzez system korzeniowy jest ograniczone i nie pokrywa aktualnych potrzeb roślin. Ważne są również mikroelementy! Rzepak jest rośliną wyjątkowo wymagającą pod względem potrzeb nawozowych oraz prawidłowych zabiegów agrotechnicznych. Aby uzyskać wysokie plony niezbędne jest przestrzeganie odpowiednich poziomów nawożenia gleby, wapnowania oraz terminów siewu. Jednak analizując dodatkowo zapotrzebowanie tej rośliny na mikroelementy, łatwo się przekonać, że często elementem limitującym plonowanie jest właśnie niedobór mikroelementów. W niektórych przypadkach takie niedobory możemy zauważyć po objawach występujących na roślinach w trakcie wegetacji, ale nie zawsze. Najczęściej niedobory 24 25

RZEPAK mikroelementów są ukryte i trudne do zdiagnozowania zauważalne dopiero po zbiorach w postaci słabych plonów. Najłatwiej przekonać się na własnym polu zostawiając jego część nieopryskaną dolistnymi nawozami mikroelementowymi. Na tej części zauważymy niższe rośliny, z mniejszą ilością kwiatów i szybciej kończące kwitnienie, co w efekcie daje nam mniejszą ilość łuszczyn i nasion. Po takim doświadczeniu każdy będzie przekonany, że nawożenie dolistne z mikroelementami jest bardzo ważne. Mikroelementami niezbędnymi do prawidłowego rozwoju rzepaku wiosną (podobnie jak jesienią) są bor ( Bor, MAXIBOR 2) i mangan ( Mangan). Bor jest pierwiastkiem, który nie jest uzupełniany w glebie nawożeniem organicznym i wraz z upływem lat jego deficyt jest coraz bardziej zauważalny na polach, zwłaszcza tych intensywnie uprawianych. Każdy, kto oczekuje wysokich plonów rzepaku musi pamiętać o konieczności dokarmiania borem. Do dyspozycji mamy nawóz MAXIBOR 2 (2% boru) oraz Bor (5% boru) w postaci organicznej, szybko i całkowicie przyswajalnej dla roślin. Na powierzchni liści tworzy błonkę, która nie ulega krystalizacji, co skutecznie zwiększa przyswajalność boru z nawozu. Niedobory manganu są często spowodowane wysokim ph gleb, na których uprawiany jest rzepak, lub częstym wapnowaniem. Pierwiastek ten staje się niedostępny w glebach o ph powyżej 6,5 i tym samym staje się składnikiem odżywczym limitującym plon. Niedobory manganu u roślin występują również na glebach zakwaszonych, w których z założenia ilość dostępnego manganu jest wysoka. Niedobory te jednak nie są związane z poziomem dostępności manganu w glebie. Najczęstszą przyczyną jest występowanie okresowych niedoborów wody i przesuszenie gleby, co bardzo silnie hamuje pobranie tego składnika. Inną przyczyną deficytu manganu może być uszkodzenie systemu korzeniowego lub ograniczenie jego aktywności (np. nieodpowiednia temperatura gleby). Do uzupełniania potrzeb rzepaku na mangan, przeznaczony jest Mangan. Dzięki wysokiej koncentracji składników w tych nawozach, do pokrycia zapotrzebowania rzepaku na bor i mangan wystarczą 2 lub 3 zabiegi w dawkach -2l lub kg/h (patrz schematy nawożenia str. 32-33). Istotnym mikroelementem dla prawidłowego rozwoju rzepaku, a zwłaszcza dobrego wykorzystania azotu jest molibden. Dokarmianie tym mikroelementem jest szczególnie istotne na glebach zakwaszonych na których jego dostępność jest silnie ograniczona. Fot. 6 Polskie Zboża - Modrze 20 Fot. 7 Technologia MAXI Fot. 8 Technologia TOP Fot. 9 Kontrola 70 W celu zabezpieczenia roślin nawet przed ukrytymi niedoborami mikroelementów należy stosować nawóz zawierający wszystkie niezbędne mikroskładniki pokarmowe MAXIMUS AminoMicro działający dodatkowo silnie antystresowo i regenerująco dzięki zawartości glicyny oraz kompleksowi MPC lub nawóz płynny EKOLIST mikro RB. Zastosowanie tego typu nawozów jest szczególnie istotne po ruszeniu wegetacji wiosną lub w pierwszym zabiegu w przypadku rzepaku jarego. W przypadku nawożenia dolistnego należy starannie wybierać termin stosowania zabiegów, a także zwrócić szczególną uwagę na fazę rozwojową roślin oraz przebieg warunków wegetacji. Producenci nawozów zamieszczają na etykiecie szczegółowe zalecenia dotyczące terminów zabiegu nawożenia dolistnego w związku z powyższym Rolnikowi pozostaje tylko dostosowanie się do tych zaleceń. Najlepsze efekty przynosi zwykle zastosowanie dwóch/trzech zabiegów dokarmiania dolistnego w krytycznych fazach rozwoju roślin. W celu obniżenia kosztów zabiegu nawożenie dolistne można stosować łączenie ze środkami ochrony roślin (jeżeli taką możliwość przewiduje producent) zgodnie z zaleceniami producenta dopasowując zawartość mieszanki do specyficznych potrzeb uprawy. Jednak w takich przypadkach należy zawsze przestrzegać zasad dotyczących łącznego stosowania agrochemikaliów i wykonać próbę na części roślin. 65 60 55 50 45 53dt 40 Kontrola Rys. 5 Plon-rzepak ozimy. UP-WROCŁAW 0% 58dt 26 27

RZEPAK Rola poszczególnych składników pokarmowych w metabolizmie (plonowaniu) rzepaku Azot (N) podstawowy składnik plonotwórczy w uprawie rzepaku, w nawożeniu dolistnym najbardziej efektywną formą azotu jest forma amidowa (mocznikowa), najwięcej azotu z formy amidowej pobierają liście przy odczynie cieczy roboczej w zakresie ph 5-7, jesienne nawożenie dolistne N ma na celu stymulowanie rośliny do wytworzenia silnej rozety pierwotnej. Nawożenie to należy stosować w sytuacji opóźnionego siewu i w warunkach niekorzystnych dla wzrostu roślin panujących po wschodach, wczesnowiosenne nawożenie dolistne N ma na celu dostarczenie roślinie łatwo przyswajalnego azotu (materiału budulcowego) potrzebnego w procesie regeneracji i odbudowy uszkodzonych po zimie rozet, wiosenne nawożenie dolistne N (w fazie wzrostu wydłużeniowego) ma na celu pobudzenie rośliny do prawidłowego wykształcenia liści, które stymulują proces fotosyntezy dostarczający energii i metabolitów do intensywnego wzrostu i rozwoju rzepaku, ograniczenie pobierania z gleby: niskie ph gleby, niska wilgotność, niska zawartość potasu, magnezu i wapnia, zagęszczenie gleby które prowadzi do wzrostu zawartości azotu amonowego który może ograniczyć rozwój systemu korzeniowego oraz pobieranie innych składników odżywczych. na niskie temperatury, co pozytywnie wpływa na stopień przezimowania oraz intensywny rozwój w okresie wiosny, wiosna - ruszenie wegetacji stosowanie nawożenia dolistnego fosforem ma na celu uzupełnienie w roślinach niedoborów fosforu, który jest niedostępny dla systemu korzeniowego roślin w związku z niskimi temperaturami gleby. Fosfor w tej fazie jest niezbędny, jako niezbędny składnik w procesach energetycznych w roślinie związanych z odbudową i regeneracją roślin po zimie, wiosna faza zielonego pąka - dokarmianie dolistne fosforem w tym czasie zapewnia prawidłowe zaopatrzenie roślin w energię. Prawidłowe zaopatrzenie wpływa na późniejszą remobilizację składników pokarmowych z części wegetatywnej do łuszczyn i nasion co wpływa pozytywnie na wypełnienie oraz poprawę parametrów, ograniczenie pobierania z gleby: nadmiar lub niedobór wody, niska temperatura poniżej 2 o C, nieprawidłowe ph (optymalne 5,4 7,3), niska zasobność gleby w potas i magnez, nadmiar cynku oraz azotu w formie azotanowej, zagęszczenie gleby. Fot. 2 Objawy niedoboru fosforu Fot. 22 Objawy niedoboru fosforu Potas (K) Fosfor (P) Fot. 20 Objawy niedoboru azotu w porównaniu z innymi składnikami pokarmowymi pobieranie fosforu przez liście jest stosunkowo słabsze, czynnikiem istotnie wpływający na pobieranie fosforu jest odczyn cieczy roboczej, najlepiej jest pobierany przy ph 3-5. Efektywność pobierania wzrasta przy obecności jonów potasu, rzepak ozimy wykazuje trzy okresy krytyczne związane z podwyższonym zapotrzebowaniem na fosfor: jesień początkowy rozwój roślin stosowanie dolistnych nawozów fosforowych ma na celu stymulowanie rośliny do budowy i rozbudowy systemu korzeniowego oraz wzrost odporności szybkość i efektywność pobierania potasu zależy od jego formy; najlepiej pobierany jest potas z azotanu i cytrynianu potasu, jesień początkowy rozwój - ma na celu stymulowanie rośliny do budowy i rozbudowy systemu korzeniowego. Prawidłowe zaopatrzenie roślin w potas zapewnia również wzrost mrozoodporności poprzez: wzrost stężenia soków komórkowych w roślinie co wpływa na obniżenia temperatury zamarzania soków, a tym samym zmniejsza ilość uszkodzeń chłodowych związanych z pękaniem ścian komórkowych, prawidłowe funkcjonowanie aparatów szparkowych, prawidłowe rozdysponowanie metabolitów wewnątrz rośliny, co jest szczególnie istotne w okresie przedzimowym, ograniczenie pobierania z gleby: niska wilgotność gleby, wysoka temperatura, ph poniżej 4,5, niedobór fosforu, mała zawartość cząstek ilastych mały kompleks sorpcyjny. 28 29

RZEPAK Siarka (S) pobierana jest głównie jako anion siarczanowy, przy braku siarki rośliny słabiej wykorzystują podawany z nawożeniem azot, bierze udział w syntezie białek i aminokwasów (cysteina, metionina), stosowana w rzepaku wczesną wiosną stymuluje pobieranie azotu oraz zapewnia jego lepsze wykorzystanie wczesną wiosną, stosowana dolistnie w fazie zielonego pąka wpływa na lepsze zawiązywanie łuszczyn oraz na parametry jakościowe nasion m.in. zawartość tłuszczu, stosowana przed kwitnieniem zabezpiecza rośliny rzepaku przed bieleniem kwiatów co pozytywnie wpływa na ilość zawiązywanych łuszczyn, dzięki zwiększonej aktywności pszczół (intensywność żółtego wybarwienia wpływa na aktywność pszczół), ograniczenie pobierania z gleby: niska zawartość wapnia i fosforu, niskie ph (nadmiar żelaza i glinu), zbita gleba, niedobór wody. Magnez (Mg) Fot. 23 Objawy niedoboru potasu (na zdjęciu widoczne również objawy niedoboru siarki) brązowa obwódka wokół liścia wskazuje na potas szybkość i efektywność pobierania magnezu zależy od jego formy; magnez z formy chlorkowej i azotanowej jest szybciej pobierany niż z formy siarczanowej, należy jednak pamiętać że stosowanie chlorku czy azotanu magnezu niesie ze sobą wysokie ryzyko poparzenia liści, z tego powodu najbardziej popularną formą magnezu jest forma siarczanowa, jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju rzepaku, uczestniczy w wielu procesach fizjologicznych, wiosenne nawożenie dolistne ma na celu pobudzenie procesu fotosyntezy (magnez wchodzi w skład chlorofilu). Dostarczenie roślinie łatwo przyswajalnego magnezu stymuluje produkcję chlorofilu, co wpływa na intensyfikację procesu przemiany materii i produkcji metabolitów niezbędnych w szybkiej odbudowie i regeneracji po zimie oraz intensywnym rozwoju w okresie wegetacji, w okresach intensywnego rozwoju stymuluje transport metabolitów do nasion, a tym samym wpływa na uzyskany plon, ograniczenie pobieranie z gleby: niskie temperatury, ph poniżej 5,5 (ograniczenie dostępności przez Fe, Al), niedobór wody, nadmiar fosforu, zagęszczenie gleby. Fot. 24 Objawy niedoboru magnezu Fot. 25 Objawy niedoboru magnezu Fot. 26 Objawy niedoboru siarki Bor (B) Fot. 27 Objawy niedoboru siarki (faza żółtego pąka) reguluje funkcjonowanie merystemów wierzchołkowych warunkujących intensywny rozwój, jesienne nawożenie borem ma na celu zwiększenie mrozoodporności poprzez zagęszczenie soków komórkowych oraz zgromadzenie zapasów w częściach podziemnych, wpływa na prawidłowe rozwój systemu korzeniowego niedobór przyczynia się do powstania wolnych przestrzeni w korzeniu co przyczynia się ograniczenia pobierania z gleby składników pokarmowych oraz wody, jest niezbędny w procesie kwitnienia i zapylania decyduje o prawidłowym zawiązywaniu kwiatów, żywotności pyłku oraz wzroście łagiewki pyłkowej, odpowiada za prawidłowy transport cukrów w roślinie, jest składnikiem pokarmowym, który bardzo słabo przemieszcza się w roślinie do młodych szybko rosnących części roślin, pąków wierzchołkowych, kwiatów. Dlatego zalecane jest systematyczne nawożenie dolistne nawozami borowymi, ograniczenie pobierania z gleby: nieprawidłowe ph ( na glebach kwaśnych zachodzi zjawisko wymywania boru, natomiast w glebach o ph powyżej 6,5 pobieranie tego mikroelementu przez rośliny maleje), susza, niska wilgotność gleby, niska zawartość przyswajalnego fosforu w glebie, słabe zaopatrzenie roślin w wapń, gleby piaszczyste i gleby ubogie w próchnicę charakteryzują się niską zawartością boru, bor jest słabo pobierany z gleby w warunkach ograniczających transpirację. 30 3

RZEPAK Przykładowy schemat nawożenia dolistnego rzepaku Technologia MAXI Mangan (Mn) pobieranie manganu przez liście związane jest ze stopniem utlenienia jonów Mn; najlepsze do stosowania w nawożeni dolistnym są chelaty manganu i azotan manganu, rzepak największe zapotrzebowanie na mangan wykazuje w fazie wzrostu wydłużeniowego pędów, jesienne nawożenie dolistne ma na celu pobudzenie pobierania fosforu, lepsze wykorzystanie azotu oraz intensywną produkcję chlorofilu, stosowany w fazie 6-0 liści zwiększa odporność rzepaku ozimego na niskie temperatury wzrost produkcji białek i cukrów, jest niezbędny w procesie fotosyntezy dostarczającej roślinom asymilatów, odpowiada za trwałość chlorofilu - jego niedobór przyczynia się do rozpadu chlorofilu pod wpływem intensywnego światła, ograniczenie pobierania z gleby: niedobór wody, niskie ph, wysoka zawartość wapnia, nieprawidłowe ph (optymalne 5,8 6,3), nadmiar żelaza, zagęszczenie gleby. Molibden (Mo) Fot. 28 Objawy niedoboru boru Fot. 29 Objawy niedoboru manganu 2- pobranie molibdenu odbywa się w postaci jonów molibdenianowych MoO 4, największe zapotrzebowanie na molibden wykazuje rzepak w okresie stosowania nawozów azotowych, zwłaszcza saletrzanych zawierających jon NO 3-, drugim ważnym momentem stosowania molibdenu, w przypadku rzepaku ozimego, jest jesień- zabieg ten wpływa na podniesienie zimotrwałości zbóż, molibden wraz z borem wpływa na prawidłowe wykształcenie pyłku i jego jakość, największy wpływ na zaopatrzenie roślin w molibden ma odczyn gleby wraz ze spadkiem wartości ph gleby drastycznie obniża się dostępność molibdenu. Faza rozwojowa rzepaku Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg lub l/ha] JESIEŃ Faza 4-0 liści Ruszenie wegetacji Wydłużanie pędu Faza zielonego pąka Na zieloną łuszczynę Zwiększenie odporność roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego oraz prawidłowy rozwój rozety. Fosfor zawarty w MAXIMUS Extra PK stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych, a podwyższona zawartości boru zapewnia prawidłowy przebieg tych procesów. Mangan wpływa na efektywność procesu fotosyntezy, produkcję białek. Molibden podwyższa zimotrwałość oraz obniża podatność na choroby. WIOSNA Dostarczenie roślinom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych zapewniających szybką i pełną regeneracje roślin po zimie. Fosfor - podstawowe źródło energii dla przemian komórkowych. Potas - intensywny transport asymilatów w roślinie. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów metabolicznych. Molibden - poprawia wykorzystanie azotu oraz wpływa na proces reprodukcji. Dostarczenie roślinom fosforu, potasu i boru (czyli składników pokarmowych niezbędnych w okresie intensywnych podziałów komórkowych) w celu zapewnia dynamicznego rozwój roślin w fazie wzrostu pędu. Istotne jest również dostarczenie roślinom siarki, która odpowiada za prawidłowe wykorzystanie azotu (podstawowy materiał budulcowy). Mangan wpływa na efektywne wykorzystanie składników pokarmowych. Zaopatrzenie roślin w pełen zestaw makro i mikro elementów niezbędnych w procesie zawiązywania oraz wypełniania łuszczyn ze szczególnym uwzględnieniem siarki i boru Siarka przyczynia się do lepszego zapylenie kwiatów, stymuluje wykorzystanie azotu oraz zapewnia wysoką jakość nasion. Bor zapewnia intensywne i wyrównane kwitnienie, zabezpiecza rośliny przed słabym zawiązywaniem łuszczyn oraz zapewnia wysoki poziom oleju. Azot stymuluje proces fotosyntezy. Siarka wpływa na parametry jakościowe nasion, np. zawartość tłuszczu. MAXIMUS extra PK Mangan Molibden MAXIMUS PKMg MAXIMUS AminoMicro Molibden MAXIMUS extra PK MAXIMUS extra S Mangan MAXIMUS 202020 MAXIMUS extra S MAXIBOR 2 MAXIMUS extra N MAXIMUS extra S 3-5 0,4 3-5 0,5 0,2-0,4 Uwaga! We wszystkich zabiegach dokarmiania z użyciem mocznika lub nawozów zawierających azot w formie amidowej zaleca się stosować Nikiel w dawce 0,5 l w każdym zabiegu. 3 3-2 3-5 3-2 3 3 32 33

Technologia TOP RZEPAK Przykładowy schemat nawożenia dolistnego rzepaku MAXIMUS - RODZINA KRYSTALICZNYCH NAWOZÓW DOLISTNYCH Rodzina nowoczesnych nawozów krystalicznych Faza rozwojowa rzepaku Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [l/ha] JESIEŃ Faza 4-0 liści Zwiększenie odporności roślin na niskie temperatury, stymulacja rozwoju systemu korzeniowego oraz prawidłowy rozwój rozety. Fosfor stanowi źródło energii dla przemian i podziałów komórkowych, dodatek boru zapewnia prawidłowy przebieg tych procesów a mangan zapewnia syntezę białek oraz intensywną produkcję chlorofilu. Molibden przyczynia się do podniesienia zimotrwałości. WIOSNA EKOLIST PK- Bor Mangan Molibden 3-5 0,4 Całkowicie rozpuszczalne nawozy dolistne NPK ze schelatowanymi mikroelementami (EDTA i DTPA), wzbogacone w kompleks MPC (Micro Protection Complex). Nawozy MAXIMUS stymulują prawidłowy rozwój i lepsze wykorzystanie nawożenia doglebowego oraz zapobiegają niedoborom najważniejszych składników odżywczych. Ruszenie wegetacji Dostarczenie roślinom łatwo i szybko przyswajalnego azotu, magnezu i mikroelementów zapewniających szybką regeneracje roślin po zimie. Azot - podstawowy materiał budulcowy komórek. Magnez - intensywna produkcja chlorofilu niezbędnego w procesie fotosyntezy. Mikroelementy - regulacja procesów oddychania czyli dostarczanie roślinie energii. Molibden - poprawia wykorzystanie azotu oraz wpływa na proces reprodukcji. EKOLIST makro 35Mg EKOLIST mikro RB Molibden 6 2 0,2-0,4 Wydłużanie pędu Dostarczenie roślinom azotu, fosforu, potasu i mikroelementów (szczególnie manganu) niezbędnych w okresie intensywnych podziałów komórkowych jakie zachodzą w fazie wydłużania pędów. Mangan odpowiada za prawidłowe wykorzystanie azotu jak również stymuluje produkcję chlorofilu oraz proces oddychania który jest źródłem energii w procesie wzrostu i rozwoju rośliny. EKOLIST makro 2-4-7 Mangan 6 2 Faza zielonego pąka Na zieloną łuszczynę Zaopatrzenie roślin w azot, potas, magnez i pełen zestaw mikroskładników pokarmowych czyli elementy niezbędne w procesie zawiązywania oraz wypełniania łuszczyn ze szczególnym uwzględnieniem boru. Bor zapewnia intensywne i wyrównane kwitnienie, zabezpiecza rośliny przed słabym zawiązywaniem łuszczyn oraz zapewnia wysoki poziom oleju. Magnez wpływa korzystnie na transport metabolitów do nasion, a tym samym wpływa na plon. Azot stymuluje proces fotosyntezy. EKOLIST Standard Bor EKOLIST makro 35Mg Uwaga! We wszystkich zabiegach dokarmiania z użyciem mocznika lub nawozów zawierających azot w formie amidowej zaleca się stosować Nikiel w dawce 0,5 l w każdym zabiegu. 4 2 6-8 [% wag.] SKŁAD N NO 3 NH 4 NH 2 P 2 O 5 K 2 O MgO SO 3 B Cu Fe Mn Mo Zn 202020 20 4,2 2,3 3,5 20 20 0,4 0,75 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra N 30,7 28,3 8,7 3,25 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra P 2 7,9 4, 50 6 0,8,5 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra K 4 9,,5 3,4 8 32,4 2,75 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra Mg 5 0,6 3,4 5 5 2 23 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra PK 5 5 20 35 4 2,00 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra S 7 7 5 50 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 extra ZnBMg 3,3 6,5 0,06 0, 0,0 0,00 3,5 AminoMicro 7 2 4 0,34 2 6 3 0,04 2 PKMg 25 20 0 22 0,05 0,06 0, 0,0 0,00 0,04 34 35

MAXIMUS - RODZINA KRYSTALICZNYCH NAWOZÓW DOLISTNYCH COMPLEX MPC Kompleks MPC - specjalistyczna formuła naturalnych pochodnych aminokwasów, organicznych związków heterocyklicznych i substancji kompleksujących, która: stymuluje rośliny do intensywnego wzrostu i rozwoju, podnosi odporność roślin na niskie temperatury, zwiększa odporność roślin na suszę, poprawia przyswajalność składników odżywczych, pobudza rośliny do naturalnej regeneracji, intensyfikuje wykorzystanie składników pokarmowych z gleby, zwiększa możliwość łączenia z nawozami mikroelementowymi i innymi agrochemikaliami. Substancja 3 Bierze udział w procesie oddychania. Oddychanie komórkowe prowadzi do rozkładu związków i uwolnienia energii, która jest magazynowana w postaci ATP. Substancja 3 jest jedną z pośrednich substancji w procesie oddychania. Dostarczając ją roślinie intensyfikujemy produkcję energii, a co za tym idzie stymulujemy roślinę do wzrostu, rozwoju i regeneracji. Substancja 4 Jest niezbędna w przypadku wystąpienia stresu oksydacyjnego. Stres oksydacyjny prowadzi do zaburzeń w metabolizmie komórki (hamowanie fotosyntezy, uszkodzenia białek, zaburzenia w funkcjonowaniu błony cytoplazmatycznej). Substancja odpowiada za usuwanie reaktywnych form tlenu powodujących wspomniane zaburzenia. Substancja 5 Jest składnikiem wielu enzymów aktywuje ich około 200. Kompleks MPC tworzy wiele substancji m.in.: Substancja Odpowiada za prawidłowe pozyskiwanie i wykorzystanie energii. Jest niezbędna w procesie tworzenia białek, tłuszczów i węglowodanów. Dostarczona roślinie w okresie intensywnego rozwoju zapewnia prawidłowy przebieg procesów życiowych. Substancja ta produkowana jest przez rośliny po wystąpieniu czynnika stresowego (susza, wysoka temperatura, chłód) i przeciwdziała negatywnym skutkom wywołanym przez ten czynnik. Dostarczenie roślinie w/w substancji przed wystąpieniem stresu zapobiega zahamowaniu rozwoju rośliny związanego z wystąpieniem stresu i stymuluje ją do szybszej regeneracji w przypadku przedłużających się niekorzystnych warunków uprawy. Substancja 2 Odpowiada za stymulację roślin do produkcji aminokwasów w procesie przekształcania ketokwasów w aminokwasy. Pamiętaj! Stosując nawozy MAXIMUS wnosisz komplet składników pokarmowych, a dzięki zawartości innowacyjnego complex-u MPC stymulujesz rośliny do intensywnego wzrostu i rozwoju, podnosisz odporność roślin na niskie temperatury, zwiększasz odporność roślin na suszę, poprawiasz przyswajalność składników odżywczych pobieranych przez rośliny, pobudzasz rośliny do naturalnej regeneracji, intensyfikujesz wykorzystanie składników pokarmowych z gleby przez rośliny. Substancja 2 jest niezbędna do prawidłowego przebiegu tej reakcji. Dostarczona roślinie w postaci łatwo przyswajalnej stymuluje roślinę do intensywnego wzrostu i rozwoju. 36 37

MAXIMUS - RODZINA KRYSTALICZNYCH NAWOZÓW DOLISTNYCH Oferta nawozów MAXIMUS 202020 Zrównoważony nawóz z wysoką koncentracją składników odżywczych. Przeznaczony do ogólnego stosowania w celu silnej stymulacji rozwoju roślin oraz w sytuacjach stresowych, gdy roślina ma ograniczone możliwości pobierania składników odżywczych z gleby. extra N (308) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością azotu. Przeznaczony do nawożenia zbóż, rzepaku, buraków, ziemniaków, warzyw oraz drzew i krzewów owocowych. Skutecznie likwiduje niedobory azotu oraz stymuluje rośliny do intensywnego wzrostu. extra P (2506) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością fosforu. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego. Szczególnie zalecany w okresie niskich temperatur wpływajacych na ograniczenie pobierania fosforu z gleby. extra PK (52035) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością fosforu, potasu oraz boru. Szczególnie polecany w uprawie kukurydzy, buraków, ziemniaków, zbóż, warzyw oraz drzew i krzewów owocowych. Podnosi odporność roślin na niskie temperatury oraz okresowe susze. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego, pobudza rośliny do intensywnego plonowania. Dzięki podwyższonej zawartości boru zapewnia prawidłowe kwitnienie, zawiazywanie i wykształcanie owoców. extra S (705) 50 S Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością siarki. Doskonałe źródło łatwo i szybko przyswajalnej siarki w uprawie wielu roślin, w tym warzyw. Szybko i skutecznie likwiduje niedobory siarki oraz stanowi doskonałe uzupełnienie nawożenia doglebowego w okresach największego zapotrzebowania roślin na siarkę. extra ZnBMg Doskonale rozpuszczalny nawóz z wysoką zawartością boru i cynku oraz magnezu. Został stworzony z myślą o zastosowaniu w uprawach o wysokim zapotrzebowaniu na bor i cynk (uprawy sadownicze) oraz magnez. Zastosowany w optymalnych dawkach i terminach pozwala uzyskać wysokie plony w kolejnym sezonie oraz zabezpieczyć rośliny przed niedoborami boru, cynku oraz magnezu. Maximus AminoMicro (07) extra K (4832) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością potasu. Szczególnie polecany w uprawie truskawek i roślin sadowniczych. Podnosi odporność roślin na susze i chłód. Zwiększa zawartość cukrów, poprawia właściwości przechowalnicze owoców oraz wpływa na przyspieszenie i wyrównanie wybarwiania owoców. Wieloskładnikowy nawóz mikroelementowy szczególnie przydatny do szybkiego uzupełniania, nawet ukrytych niedoborów mikroelementów, dzięki kompleksowi MPC działa silnie antystresowo. Każdy z pierwiastków zawarty w nawozie odgrywa kluczową rolę we wzroście, rozwoju i plonowaniu roślin. Nawóz posiada w swoim składzie glicynę - zastosowanie aminokwasów w nawozach poprawia kondycję roślin, odporność na stresy abiotyczne, pobudza rośliny do wzrostu i rozwoju. extra Mg (555) 2Mg 23S Wieloskładnikowy nawóz NPK z wysoką zawartością Mg i S. Doskonałe źródło łatwo i szybko przyswajalnego magnezu i siarki w uprawie roślin sadowniczych. Stymuluje proces fotosyntezy, przemian azotu (redukcja zawartości azotanów) oraz skutecznie likwiduje niedobory magnezu i siarki. Stanowi doskonałe uzupełnienie nawożenia doglebowego w okresach największego zapotrzebowania roślin na magnez i siarkę. Maximus PKMg (02520) 0 Mg 22 SO 3 Wieloskładnikowy, bezazotowy nawóz makroelementowy o dużej zawartości fosforu, potasu, magnezu oraz siarki z dodatkiem mikroelementów. Skład nawozu został skomponowany w taki sposób, aby jak najlepiej zaopatrzyć rośliny w składniki pokarmowe w okresie początku wegetacji oraz w okresach występowania stresów termicznych, suszy czy zalania systemu korzeniowego wodą. 38 39