Warunki do kwalifikowania energii świadectwami pochodzenia dla biomasy, biopłynów i biogazu dr Zdzisław Muras Departament Przedsiębiorstw Energetycznych Bełchatów 27 28 października 2011
Zawartość prezentacji 1. Podstawy prawne 2. Definicja i rodzaje biomasy na cele energetyczne 3. Wytwarzanie energii z odpadów komunalnych 4. Rodzaje kolorów 2
Podstawowe dokumenty prawne Ustawa - Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 21 poz. 104); Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zamianie ustawy Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 205 poz. 1208) Ustawa o odpadach - z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.10.185.1243 j.t.) 3
Podstawowe dokumenty prawne Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłatyzastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz. U. z 2008 r. Nr 156, poz. 969) Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2011 r. 4
Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2011 r. (1) Wprowadzenie definicji: paliwa pomocniczego, drewna pełnowartościowego, kotła. Określenie zakresu obowiązku dla wszystkich podmiotów, Zmiana progów procentowych dla współspalaczy, hybryd i biomasowców. Wyjątki dla hybryd i biomasowców oddanie do użytku, przebudowa, w tym część jednostki będąca kotłem 31.12.2015 r. 5
Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2010 r. (2) Brak zaliczenia do OZE energii wytwarzanej z drewna pełnowartościowego, Zmian podejścia w odniesieniu do odpadów drewna spalanych w miejscu ich powstawania, Ustalanie procentowe udziału biomasy agro i leśnej, w sytuacji niedochowania udziału z rozporządzenia, Wspólne rozliczenie jednostek wytwórczych jednego podmiotu współspalajacych, hybryd i biomasowych, Zmiana regulacji dotyczących rozruchu technologicznego. 6
Podstawowe dokumenty prawne Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 lipca 2011 r. w sprawie sposobu obliczania danych podanych we wniosku o wydanie świadectw pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tych świadectw, uiszczenia opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji. (Dz. U. z 2011 Nr 176, poz. 1052). 7
Podstawowe dokumenty prawne Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych (Dz.U.10.117.788) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 24 sierpnia 2011 r. w sprawie potwierdzania danych dotyczących ilości wytworzonego biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej (Dz. U. z 2011 Nr 187, poz. 1117) 8
Uzyskanie koncesji/rejestracji, oraz paliwa 9
Obowiązek koncesyjny/rejestracyjny Koncesję muszą posiadać niezależnie od mocy zainstalowanej: źródła odnawialne, źródła kogenercyjne, z wyłączeniem biogazu rolniczego Wpis do rejestru: wytwórcy e.e paliw gazowych z biogazu rolniczego 10
Rodzaje źródeł Rodzaje źródeł wykorzystujących biomasę lub biogaz: Źródła czysto biomasowe/biogazowe Źródła wykorzystujące technologię spalania biomasy lub biogazu z innymi paliwami współspalanie Źródła wykorzystujące technologię spalania biomasy lub biogazu z innymi paliwami hybrydowe Źródła spalające odpady komunalne 11
Rodzaje biomasy na cele energetyczne Biomasa to najstarsze i najszerzej obecnie wykorzystywane odnawialne źródło energii odnawialnej. 12
Niewątpliwą zaletą wykorzystania biomasy w energetyce jest fakt, że na potrzeby emisji przyjmuje się, że paliwo to jest neutralne dla środowiska. Wskaźnik emisji biomasy wynosi zero (Mg CO 2 /TJ lub Mg, lub m 3 ). 13
Wymogi dotyczące ce biomasy (1) Definicje Biomasa oznacza ulegającą biodegradacji część produktów, odpadów lub pozostałości pochodzenia biologicznego z rolnictwa (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych działów przemysłu, w tym rybołówstwa i akwakultury, a także ulegającą biodegradacji część odpadów przemysłowych i miejskich (Dyrektywa 2009/28/WE). Biomasą sensu largo są zatem biodegradowalne frakcje produktów, pozostałości i odpadów z produkcji rolnej czy leśnej, a zatem rośliny dziko rosnące jak i uprawiane, ale także odpadów przemysłowych i komunalnych. Dyrektywa zawiera także definicję biopłynów oznaczającą ciekłe paliwa dla celów energetycznych, innych niż w transporcie, w tym do wytwarzania energii elektrycznej oraz energii ciepła i chłodu, produkowane z biomasy. 14
Wymogi dotyczące ce biomasy (2) Definicje Biopaliwa ciekłe w rozumieniu ustawy o biopal. i biokom., spełniające normy zawarte w odrębnych przepisach, nie mogą zostać zaliczone do biomasy, której spalenie w procesie wytwarzania energii elektrycznej stanowi przesłankę do uzyskania świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych. Uwzględniając regulacje prawne dotyczące pojęcia biomasy jak i biopaliw ciekłych należy przyjąć, że czysty, nieuszlachetniony (surowy) olej roślinny można zaliczyć do biomasy na cele energetyczne. W odniesieniu natomiast do estrów (metylowego i etylowego) wskazać należy, że spełniają one definicję biopaliwa ciekłego, stanowiącego samoistne paliwo, zatem nie mogą być kwalifikowane na cele energetyczne. 15
16 Wymogi dotyczące ce biomasy (3) Definicje Uwzględniając powyższe kryteria prawne można wskazać, że do biomasy wykorzystywanej na cele produkcji energii elektrycznej i ciepła można także zaliczyć paliwa w postaci: olejów roślinnych (surowych) i ich mieszanin, wytwarzanych z roślin oleistych przez tłoczenie, ekstrakcję lub za pomocą porównywalnych metod lub rafinowanie, niemodyfikowanych chemicznie wytwarzane z biomasy; gliceryny (surowej), będącej produktem ubocznym procesu transestryfikacji oleju rzepakowego wytwarzanej z biomasy; olejów posmażalniczych ( przepracowanych tj. zużytych olejów roślinnych); upłynnionych utylizacyjnych tłuszczów zwierzęcych (kategorii 1, 2 oraz 3), będących produktami utylizacji odpadów poubojowych niemodyfikowanych chemicznie.
Wymogi dotyczące ce paliw (4) Definicje Definicję odpadów ulegających biodegradacji zawiera ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 t.j. z późn. zm.) rozumie się przez to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Kryterium biodegradacji jest decydujące przy ustaleniu czy mamy do czynienia z biomasą i czy może ona być używana do celów energetycznych, np. za biomasę agro może być uznane także część pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji. Problem przy biomasie zanieczyszczonej impregnatami, nadrukiem, metalami ciężkimi, innymi substancjami niebiodegradowalnymi itp. 17
Wymogi dotyczące ce biomasy (5) Zboże Definicja biomasy: Do biomasy na cele energetyczne zaliczono także ziarna zbóż niespełniające wymagań jakościowych dla zbóż w zakupie interwencyjnym określonych w art. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 687/2008 z dnia 18 lipca 2008 r. ustanawiającego procedury przejęcia zbóż przez agencje płatnicze lub agencje interwencyjne oraz metody analizy do oznaczania jakości zbóż (Dz. Urz. UE L 192 z 19.07.2008, str. 20) i ziarna zbóż, które nie podlegają zakupowi interwencyjnemu Pszenica, jęczmień, kukurydza i sorgo solidna jakość Jednocześnie ziarna zbóż niespełniających wymagań jakościowych dla zbóż w zakupie interwencyjnym i ziarna zbóż nie podlegające zakupowi interwencyjnemu, zostały także zaliczone do biomasy agro. 18
Wymogi dotyczące ce biomasy (6) Biomasa agro Obecnie certyfikaty może otrzymywać przedsiębiorca wykorzystujący biomasę o ile udział wagowy biomasy pochodzącej: z upraw energetycznych lub odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jej produkty, oraz ziaren zbóż niespełniających wymagań jakościowych dla zbóż w zakupie interwencyjnym i ziaren zbóż, które nie podlegają zakupowi interwencyjnemu a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, z wyłączeniem odpadów i pozostałości z produkcji leśnej, a także przemysłu przetwarzającego jej produkty, osiągają wymagane rozporządzeniem wartości. 19
Wymogi dotyczące ce biomasy (7) Biomasa agro Dla współspalania biomasy, w źródłach o łącznej mocy powyżej 5 MW 100% Do energii wytworzonej w OZE zalicza się energię elektryczną 80% w ilości obliczonej według wzoru, 60% 95% o ile udział wagowy biomasy rodzaju 40% A w całkowitej masie spalanej biomasy jest nie mniejszy niż 20% wskazano na wykresie: 5% 0% 90% 10% 75% 25% 60% 45% 30% 40% 55% 70% 15% 85% 0 100 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015-2017 Biomasa rodzaju B Biomasa rodzaju A Rodzaj biomasy A pochodząca z upraw energetycznych lub odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jego produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji Rodzaj biomasy B pozostałe rodzaje biomasy 20
Wymogi dotyczące ce biomasy (8) Biomasa agro Dla spalania biomasy z wykorzystaniem układu hybrydowego oraz w jednostkach dedykowanych, w źródłach o łącznej mocy powyżej 20 MW* ) Do energii wytworzonej w OZE zalicza się energię elektryczną w ilości obliczonej według wzoru, o ile udział wagowy biomasy rodzaju A w całkowitej masie spalanej biomasy jest nie mniejszy niż wskazano na wykresie: 100% 80% 60% 40% 20% 0% 80% 80% 80% 75% 70% 25% 40% 50% 60% 95% 90% 50% 60% 20% 10% 5% 20% 20% 30% 40% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Biomasa rodzaju B Biomasa rodzaju A Rodzaj biomasy A pochodząca z upraw energetycznych lub odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jego produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji Rodzaj biomasy B pozostałe rodzaje biomasy * Dla jednostek dedykowanych od 2010 r. 21
Wymogi dotyczące ce paliw (9) Biomasa agro Należy także zwrócić uwagę na ograniczenia zawarte w 4 ust. 2, 3 oraz 4 roze. Zgodnie z tymi przepisami za biomasę nieleśną uznano jedynie biomasę pochodzącą z upraw energetycznych lub odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jej produkty, zatem już nie produkty produkcji rolnej (za wyjątkiem zbóż) i biomasę pochodzącą z produktów z produkcji rolnej, co ma na celu ograniczenie użycia na cele energetyczne produktów spożywczych: Wyłączenie to nie pozwala na zakwalifikowanie np. mąki do biomasy nieleśnej, choć kwalifikuje się do biomasy ex definitione. Śruta otręby. 22
Wymogi dotyczące ce biomasy (10) Biogaz rolniczy Biogaz rolniczy: paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów. 23
Wymogi dotyczące ce biomasy (11) Biomasa kogeneracyjna biogazowa Pojęcie Biomasa na potrzeby biogazu przy wsparciu kogeneracji: stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, a w szczególności surowce rolnicze. 24
Wymogi dotyczące ce paliw (12) Mieszane paliwo wtórne paliwo będące mieszanką biomasy lub biogazu oraz innych paliw, przygotowane poza jednostką wytwórczą zużywającą to paliwo. W przypadku stosowania w jednostce wytwórczej mieszanego paliwa wtórnego należy: wykonać pomiary masy tego paliwa dostarczonego do procesu spalania w tej jednostce wytwórczej; oznaczyć ciepło spalania i wykonać obliczenia wartości opałowej tego paliwa oraz próbek paliw wchodzących w skład mieszanego paliwa wtórnego; rejestrować udział energii chemicznej biomasy lub biogazu w energii chemicznej mieszanego paliwa wtórnego zgodnie z 10. 25 PURE nie certyfikuje wytwórców paliw.
Wymogi dotyczące ce paliw (13) Należy także zauważyć, że ani upe ani rozporządzenie wykonawcze nie wprowadzają ograniczenia lub rozróżnienia w kwestii kierunków pochodzenia biomasy w rozumieniu geograficznym, a zatem czy ma to być biomasa pochodzenia krajowego, krajów UE czy z importu. 26
27 Odpady komunalne
Wymogi dotyczące ce biomasy (1) Odpady Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r.: Rozporządzenie OZE 4 wskazuje, że do energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii zalicza się, niezależnie od mocy źródła m.in. część energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych. 28
Wymogi dotyczące ce biomasy (2) Odpady Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, wskazuje, że: Termiczne przekształcanie odpadów może być prowadzone w spalarniach odpadów lub we współspalarniach odpadów (art. 44 ust. 1). Delegacja do wydania rozporządzenia: rodzaje frakcji zawartych w odpadach komunalnych, które przekształcane termicznie w spalarni odpadów mogą być uznane jako biodegradowalne frakcje w sensie definicji biomasy, zapisanej w dyrektywie z dnia 27 września 2001 r. nr 2001/77/WE i w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.12)); techniczne i organizacyjne warunki wiarygodnego dokumentowania ilościowego i energetycznego udziału biodegradowalnych frakcji zawartych w odpadach komunalnych podlegających termicznemu przekształcaniu w spalarniach odpadów i zaliczonych jako źródło odnawialne w bilansie energetycznym odzysku energii w spalarni odpadów. 29
Wymogi dotyczące ce biomasy (4) Odpady Rozporządzenie Ministra Środowiska Rodzaje frakcji: Frakcję podsitową o granulacji 0 20mm, Odpady kuchenne pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, ogrodowe oraz terenów zieleni, Drewno, Papier lub tekturę, Tekstylia z włókien naturalnych, Odpady wielomateriałowe, w tym odpady z utrzymania higieny, Skórę. 30
Wymogi dotyczące ce paliw (5) Odpady Rozporządzenie Ministra Środowiska Techniczne warunki kwalifikowania do OZE: spalane są zmieszane odpady komunalne zawierające co najmniej jedną z frakcji biodegradowalnych, odpady pochodzą wyłącznie z obszarów, na których są selektywnie zbierane odpady przeznaczone do innych procesów odzysku, w tym do procesów recyklingu, wartość ryczałtowa udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnych w energii chemicznej całej masy zmieszanych odpadów komunalnych kierowanych do termicznego przekształcania osiąga poziom 42 % całości energii odzyskanej w wyniku termicznego przekształcenia tych odpadów, wartość42 %, jest wartością kwalifikującą część energii odzyskanej z termicznego przekształcenia zmieszanych odpadów komunalnych jako energii odzyskanej z odnawialnego źródła energii. 31
Wymogi dotyczące ce paliw (6) Rozporządzenie Ministra Środowiska Techniczne warunki kwalifikowania do OZE: prowadzone są badania udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnych w energii chemicznej całej masy zmieszanych odpadów komunalnych kierowanych do termicznego przekształcenia potwierdzające rzeczywisty udział energii chemicznej frakcji biodegradowanych, badania są wykonywane przez laboratoria akredytowane lub posiadające certyfikat wdrożonego systemu jakości badań lub uprawnienia do badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i preparatów nadane w trybie określonym w przepisach o substancjach i preparatach chemicznych. 32
Wymogi dotyczące ce biomasy (7) Rozporządzenie Ministra Środowiska Techniczne warunki kwalifikowania do OZE : termiczne przekształcenie zmieszanych odpadów komunalnych zawierających frakcje biodegradowalne odbywa się zgodnie z warunkami określonymi w przepisach dotyczących termicznego przekształcania odpadów, w szczególności w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza. prowadzona jest wiarygodna dokumentacja dotycząca: ilości i jakości odpadów dostarczonych do procesu termicznego przekształcania odpadów w postaci ewidencji odpadów, o której mowa w art. 36 ust 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, wyników badań 33
Wymogi dotyczące ce paliw (8) Rozporządzenie Ministra Środowiska Techniczne warunki kwalifikowania do OZE: Prowadzona dokumentacja powinna w szczególności zawierać końcowy raport z badań, zawierający rzeczywisty udział energii chemicznej frakcji biodegradowalnych w energii chemicznej całej masy kierowanych do termicznego przekształcenia zmieszanych odpadów komunalnych. Badania przeprowadza się raz na 3 lata, w tym w pierwszym roku, w którym miałoby nastąpić zakwalifikowanie części energii odzyskanej z termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych jako energii z odnawialnego źródła energii. 34
Wymogi dotyczące ce paliw (9) Rozporządzenie Ministra Środowiska Techniczne warunki kwalifikowania do OZE: Rozporządzenie zawiera także załącznik określający metodykę przeprowadzanych badań pozwalającą na ustalenie udziału w odpadach frakcji biodegradowalnych: próbki pobiera się w spalarni odpadów z odpadów dostarczanych do spalania, odpady, z których pobiera się próbkę, pozyskuje się z losowo wybranego środka transportu dostarczającego te odpady. całą masę wyładowanych odpadów pomniejsza się metodą ćwiartowania do uzyskania próbki jednostkowej, próbki pobiera się przez okres 12 miesięcy poprzedzających analizę wyników badań mających na celu ustalenie rzeczywistego udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnych w energii chemicznej całej masy zmieszanych odpadów komunalnych przeznaczonych do termicznego przekształcania, minimalna liczba próbek, pobieranych w tym okresie, wynosi 48, przy założeniu, że w jednym miesiącu pobiera się co najmniej 4 próbki. 35
36 Kolory dla biomasy i biogazu
Świadectwa i BIO świadectwa Zielone i Brązowe certyfikaty Potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w źródle odnawialnym jest świadectwo pochodzenia OZE zielone certyfikaty Potwierdzeniem wytworzenia biogazu rolniczego oraz wprowadzenia go do sieci OSDg jest świadectwo pochodzenia biogazu ŚPBIO brązowe certyfikaty. Wypełnienie obowiązku z art. 9a ust. 1 może nastąpić świadectwami OZE lub BIO (w dowolnym układzie ilościowym). 37
Świadectwa pochodzenia z kogeneragcji Trzy rodzaje świadectw kogeneracyjnych: 1. dla jednostek o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej źródła do 1 MW lub opalanych paliwami gazowymi - żółte certyfikaty, 2. dla jednostek o mocy powyżej 1 MW innych niż opalane paliwami gazowymi, metanem i gazem z przetwarzania biomasy - czerwone certyfikaty, 3. dla jednostek opalanych gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy lub metanem uwalnianym i ujmowanym przy odmetanowaniu kopalń (poziom opłaty 30-120%) fioletowe certyfikaty, 4. współspalanie gazu z biomasy i metanu również kwalifikuje do uzyskania odpowiedniej ilości świadectw. 38
Kumulacja wsparcia PURE wydaje ŚP oraz ŚPzK dla e.e. wytworzonej w odnawialnym źródle energii spełniającym jednocześnie warunki wysokosprawnej kogeneracji (zielony + żółty albo/i fioletowy albo/i czerwony). Można otrzymać tylko jeden rodzaj świadectwa z kogeneracji w przypadku kwalifikowania się jednocześnie do jednostki uprawnionej do uzyskania żółtych i fioletowych certyfikatów. 39
40 Informacje dodatkowe
41 Mapa instalacji OZE
Komentarz do ustawy Prawo energetyczne pod redakcją doktorów Mariusza Swory i Zdzisława Murasa wykracza swoim zakresem poza tradycyjne opracowania tego typu i w zasadzie można go wręcz uznać za pierwsze systemowe ujęcie tej dziedziny prawa. W jego lekturze mogą odnaleźć się zarówno praktycy, dla których jest on nieocenionym źródłem wiedzy na temat bieżącego stosowania ustawy, jak też teoretycy publicznego prawa gospodarczego, bo recenzowany komentarz to również ważny głos doktryny prawniczej. Jest z pewnością jedną z najciekawszych pozycji na rynku wydawnictw prawniczych 2010/2011 i pozostanie ważnym, wręcz encyklopedycznym, punktem odniesienia dla praktyków i teoretyków prawa gospodarczego w przyszłości. fragment recenzji wydawniczej Prof. zw. dr hab. Anna Walaszek Pyzioł Kierownik Katedry Publicznego Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Jagiellońskiego 2010/2011, okładka twarda, s. 1404 42
dziękuję za uwagę Bełchatów 27 28 października 2011