Załoenia do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyszym I. Podniesienie poziomu uczelni 1. Pełne dostosowanie organizacji studiów do zasad Procesu Boloskiego (trzy szczeble kształcenia: zawodowy, magisterski i doktorski). 2. Zwikszenie midzynarodowej mobilnoci studentów i nauczycieli akademickich. 3. Zmiany w systemie studiów doktoranckich (m. in. zasady tworzenia i programowania studiów doktoranckich, wyrane okrelenie, e studia doktoranckie uwaa si za ukoczone, jeeli nastpiła obrona doktoratu, zaliczalno okresu studiów doktoranckich do stau pracy) oraz stworzenie nowego typu studiów doktoranckich w postaci Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich, a take ustanowienie statusu doktoranta dla osób, które nie s uczestnikami studiów doktoranckich. Powołanie funduszu centralnego finansujcego stypendia doktoranckie. 4. Promocja uczelni posiadajcych najwikszy potencjał dydaktyczny i naukowy przez odpowiednie ich finansowanie (np. kształcenie zamawiane) oraz rozszerzenie zakresu ich samodzielnoci. 5. Tworzenie w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne uczelni publicznych z wydziałami niepublicznymi, w tym take z uczelniami zagranicznymi. Zmiany przepisów maj na celu pełniejsz realizacj zasad Procesu Boloskiego i stworzenie dogodniejszych warunków dla polskich uczelni, aby mogły w wikszym ni dotychczas stopniu sta si elementami europejskiej przestrzeni szkolnictwa wyszego. Zaproponowany kierunek zmian ma na celu przede wszystkim podniesienie poziomu jakoci kształcenia, promowanie uczelni o najwikszym potencjale dydaktycznym i naukowym i rozwój studiów doktoranckich, w tym studiów doktoranckich dla młodziey szczególnie uzdolnionej. Zakłada si, e skutki finansowe wprowadzenia zmian w systemie studiów doktoranckich bd sfinansowane w duej mierze ze rodków Unii Europejskiej, a take budetu Pastwa.
II. Konsolidacja uczelni 1. Rozszerzenie moliwoci prawnych łczenia si małych uczelni z istniejcymi uniwersytetami lub w celu tworzenia uniwersytetów nowych, zgodnie z potrzebami poszczególnych regionów (uniwersyteckie kolegia regionalne, złoone z kolegiów istniejcych w innych miastach, z zachowaniem przez te kolegia pewnej samodzielnoci); miałoby to dotyczy przede wszystkim uczelni publicznych, a nastpnie, poprzez stosowne zachty, take uczelni niepublicznych; za stworzeniem takich moliwoci przemawia konieczno wzmocnienia istniejcych ju uniwersytetów mniejszych oraz postpujcy spadek liczby kandydatów na studia z powodów demograficznych, utrudniajcy rekrutacj do uczelni w mniejszych miastach. Za proponowanym kierunkiem zmian w przepisach przemawia konieczno wzmocnienia potencjału dydaktycznego i naukowego uczelni, jaki jest niezbdny dla realizacji odnowionej Strategii Lizboskiej, która wskazuje na szczególn rol uczelni. Konieczno otwarcia si uczelni na problemy społeczne i gospodarcze lokalnych rodowisk, regionu i kraju, a take całego obszaru europejskiego bdzie słaniało uczelnie do mobilizacji potencjału dydaktycznego i badawczego. Uczelnie bd mogły realizowa wyznaczone im funkcje społeczne poprzez tworzenie zwizków uczelni, swoistych federacji, uniwersytetów sieciowych. Rynek usług edukacyjnych, rosnca konkurencja, szczególnie w obliczu niu demograficznego, konieczno sprostania wysokim wymaganiom w zakresie jakoci kształcenia i tym samym wysokim kosztom funkcjonowania uczelni wymagaj konsolidacji uczelni, a nowe rozwizania prawne maj to uczelniom ułatwi. III. Zmiany w systemie finansowania i prowadzenia gospodarki przez uczelnie 1. Dotowanie uczelni w oparciu o algorytm promujcy jej osignicia jakociowe. 2. Finansowanie uczelni w postaci jednej dotacji zwizanej z kształceniem. 3. Uregulowanie trybu zbywania i obciania aktywów trwałych uczelni. 2
4. Stworzenie zacht do finansowania działalnoci uczelni ze ródeł pozabudetowych, wraz z odrbnymi przepisami regulujcymi dysponowanie rodkami pozabudetowymi. Rola jak uczelnie maj do odegrania we wzrocie gospodarczym kraju implikuje zmiany w systemie finansowania i prowadzenia gospodarki finansowej przez uczelnie. System finansowy bdzie bardziej nastawiony na promowanie czynników prorozwojowych uczelni i umacnianie uczelni spełniajcych najwysze standardy jakociowe. Nowe rozwizania bd sprzyjały podejmowaniu przez uczelnie działa nakierowanych na pozyskiwanie koniecznych dla rozwoju uczelni rodków finansowych pozabudetowych. Dodatkowe ródła finansowania uczelni to w szczególnoci: fundusze UE, rodki z udziału w programach badawczych, rodków za prowadzenie studiów podyplomowych, kursów, szkole, studiów dla cudzoziemców z krajów spoza UE. IV. Eliminacja zjawisk patologicznych ze szkolnictwa wyszego 1. Zlikwidowanie moliwoci uczynienia z uczelni niepublicznej przedmiotu obrotu handlowego, co porednio dopuszczaj obecnie obowizujce przepisy. 2. Stworzenie moliwoci przyznawania tytułu zawodowego magistra na podstawie poszerzonego egzaminu magisterskiego, jako formy alternatywnej dla pisemnej pracy magisterskiej, która jest czsto niesamodzielna. 3. Zmiana zasad recenzowania prac doktorskich i habilitacyjnych, sprzyjajca eliminowaniu prac słabych i recenzji koleeskich (dotyczy ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki). 4. Zaostrzenie rygorów warunkujcych uzyskiwanie przez uczelnie uprawnie do prowadzenia studiów magisterskich i doktorskich (akredytacja przez Pastwow Komisj Akredytacyjn). 5. Wzmocnienie pozycji Pastwowej Komisji Akredytacyjnej, która w dotychczasowej działalnoci wykazała swoj skuteczno jako organ wspierajcy uprawnienia nadzorcze ministra właciwego do spraw szkolnictwa wyszego, a take stworzenie moliwoci prawnych dla działalnoci zagranicznych komisji akredytacyjnych. 3
Wprowadzenie bardziej precyzyjnych przepisów i postawienie wysokich wymaga w zakresie uzyskiwania uprawnie do prowadzenia studiów przez uczelnie, tworzenia i likwidacji uczelni niepublicznych, zasad ukoczenia studiów magisterskich a take zasad recenzowania prac doktorskich i habilitacyjnych, powinno w znacznej mierze wyeliminowa zjawiska patologiczne w szkolnictwie wyszym. V. Zapewnienie szerokiego dostpu do studiów wyszych 1. Stworzenie podstaw prawnych do fundowania stypendiów przez podmioty zainteresowane zatrudnianiem absolwentów uczelni. 2. Nowa koncepcja tworzenia jednostek dydaktycznych przez uczelni poza jej siedzib: uregulowanie zasad tworzenia jednostek zamiejscowych przez uczelnie w sposób uwzgldniajcy zmieniajce si potrzeby regionalne oraz gwarantujcy naleyty poziom kształcenia poza siedzib uczelni, okrelenie warunków zakładania uczelni (filii) polskich za granic i zagranicznych w Polsce, rozwijanie nauczania przez Internet jako instrumentu wspierajcego nauczanie przez uczelnie publiczne i niepubliczne lub przez specjalnie do tego celu powołan uczelni wirtualn typu open university, ustanowienie jasnych warunków przyjcia na studia (matura - wiadectwo ukoczenia szkoły redniej - jedynym warunkiem przyjcia na studia; egzaminy wstpne tylko w celu sprawdzenia koniecznych umiejtnoci i predyspozycji, a nie wiedzy; o przyjciu na studia w danej uczelni decyduje kolejno na licie kandydatów zalena od liczby punktów uzyskanych na maturze i wiadectwie ukoczenia szkoły redniej). 3. Tworzenie uczelni doktorskich, tzn. kształccych tylko na poziomie doktorskim lub magistersko-doktorskich tzn. kształccych na poziomie magisterskim i doktorskim, a take uczelni midzynarodowych. 4
Nowe rozwizania bd słuyły rozszerzeniu dostpnoci do studiów wyszych, w szczególnoci poprzez rozwijanie kształcenia bliej miejsca zamieszkania studenta, wprowadzenie precyzyjnych przepisów dotyczcych rekrutacji na studia i przepisów zachcajcych do udzielania stypendiów fundowanych. VI. Ułatwienie kariery zawodowej absolwentom uczelni 1. Rewizja liczby i nazw kierunków studiów, które w wielu przypadkach s zawone, co ogranicza dostp do zatrudnienia ich absolwentom, a z drugiej strony zapewnienie uczelniom o najwyszym potencjale naukowym i badawczym prowadzenie studiów w oparciu o indywidualne programy studiów. 2. Ukształtowanie programów i organizacji studiów wyszych zawodowych w taki sposób, aeby gwarantowały one nabycie rzeczywistych i potrzebnych na rynku pracy kwalifikacji zawodowych, przy uwzgldnieniu regionalnych strategii rozwoju. 3. Stworzenie podstaw prawnych dla rozwoju kształcenia zamawianego przez ministra właciwego do spraw szkolnictwa wyszego w najlepszych uczelniach, w celu zaspokojenia rzeczywistych potrzeb rynku pracy (w tym take inwestorów zagranicznych). Nowe przepisy bd sprzyjały kształceniu dostosowanemu do potrzeb rynku pracy, w szczególnoci poprzez rozwój studiów o profilu zawodowym, studiów na kierunkach istotnych dla rozwoju kraju a take studiów prowadzonych w oparciu o indywidualne programy nauczania przez uczelnie o najwyszych standardach kształcenia. VII. Zmiana systemu kształcenia nauczycieli, pracowników socjalnych w kolegiach i słuchaczy policealnych studiów medycznych, a take innych szkół policealnych 1. Stworzenie podstaw prawnych dla integracji lub współdziałania kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów jzykowych z systemem szkolnictwa wyszego; integracja polegałaby na dobrowolnym włczeniu kolegium do uczelni lub na zapewnieniu absolwentom kolegium patronatu uczelni akademickiej, umoliwiajcego kontynuowanie w niej nauki (jeden 5
lub dwa semestry), w celu uzyskania dyplomu ukoczenia wyszych studiów licencjackich. 2. Stworzenie podstaw prawnych dla włczenia szkół policealnych w system szkolnictwa wyszego, z moliwoci uzyskania licencjatu w odpowiedniej uczelni. Włczenie kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów jzykowych i szkół policealnych do systemu szkolnictwa wyszego zapewni cilejsz współprac z uczelniami i tym samym wysz jako kształcenia. Kształcenie w kolegiach i szkołach policealnych stanie si etapem na drodze do uzyskania tytułu zawodowego. VIII. Nowy model kariery akademickiej 1. Skrócenie drogi awansu naukowego, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu kształcenia pracowników naukowych; temu celowi słuyłaby moliwo uznania stopnia doktora habilitowanego za podstaw do automatycznego uzyskania tytułu profesorskiego. 2. Uporzdkowanie katalogu dziedzin i dyscyplin naukowych, w ramach których s uzyskiwane stopnie i tytuł naukowy, a take wprowadzenie takich przepisów, które uczyni Centraln Komisj ds. Stopni i Tytułów takim organem centralnej administracji rzdowej, który zajmuje si ewaluacj, akredytacj i okresow ocen instytucji nadajcej stopnie i tytuły naukowe. Wprowadzenie nowego modelu kariery akademickiej zapewniłoby skrócenie drogi awansu naukowego przy zachowaniu mechanizmów zapewniajcych wysok jako. Skutki budetowe kierunkowych zmian bd skalkulowane po przygotowaniu szczegółowych rozwiza w tym zakresie. IX. Poprawa statusu materialnego pracowników szkolnictwa wyszego 1. Wprowadzenie nowego systemu wynagrodze pracowników szkolnictwa wyszego, zwikszajcego zakres swobody rektora uczelni w ustalaniu stawki wynagrodzenia dla poszczególnych pracowników; temu celowi słuyłoby: 6
okrelenie przez ministra tylko stawek minimalnych wynagrodzenia podstawowego dla poszczególnych stanowisk pracowniczych oraz minimalnych stawek dodatków funkcyjnych; rzeczywiste stawki byłyby okrelane przez rektora według moliwoci finansowych uczelni (dochody własne), umoliwienie profesorom zwyczajnym przejcia w stan spoczynku z chwil osignicia wieku emerytalnego. Zmiany przepisów w zakresie systemu wynagrodze pracowników szkolnictwa wyszego wzmocni mechanizmy efektywnego zarzdzania uczelni. Podwyka indywidualnych stawek pracowników byłaby uzaleniona od dochodów własnych uczelni i w niewielkim stopniu obciyłaby budet Pastwa. X. Powizanie działalnoci uczelni z gospodark 1. Uregulowanie zasad współdziałania uczelni z partnerami gospodarczymi w kształtowaniu profilu i skali kształcenia studentów stosownie do potrzeb gospodarki. 2. Stworzenie naleytych warunków do wykorzystania potencjału partnerów gospodarczych w organizowaniu praktyk studenckich i stay zawodowych dla absolwentów. 3. Wprowadzenie przepisów ułatwiajcych powizanie bada naukowych prowadzonych w uczelniach z potrzebami gospodarki (wykorzystanie wyników bada naukowych w gospodarce, ułatwienie przepływu kadr pomidzy uczelniami a gospodark). Uwarunkowania społeczno-gospodarcze, konieczno tworzenia nowych miejsc pracy, zakładany wzrost gospodarczy, zwikszaj znaczenie wiedzy, innowacyjnoci i inwestowania w kapitał ludzki. Zmiany przepisów maj na celu stworzenie dogodniejszych warunków dla rozwijania współpracy uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym i dostosowania kształcenia do potrzeb gospodarki i tym samym pełniejsz realizacje załoe Strategii Lizboskiej. 7
XI. Usunicie niedostatków techniczno-legislacyjnych ustawy Minło półtora roku od czasu wejcia w ycie ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym. Z zebranych dowiadcze w zakresie funkcjonowania nowych rozwiza wynika konieczno doprecyzowania i uszczegółowienia wielu przepisów, a take wprowadzenia wielu zmian kierunkowych przedstawionych w załoeniach. 8