Creative Commons * Paweł Witkowski Technologie Informacyjne i 2009-10-16 * Materiał pochodzi z serwisu [CC.PL] (creativecommons.pl)
Spis treści I Licencje Creative Commons...1 I.1 Licencje standardowe...1 a Uznanie autorstwa (ang. Attribution)...2 b Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial)...2 c Bez utworów zależnych (ang. No derivative works)...2 d Na tych samych warunkach (ang. Share Alike)...2 I.2 Licencje dodatkowe...2 a Sampling...2 b Developing Nations...2 II Zanim opublikujesz...2 II.1 Upewnij się, że utwór można objąć licencją Creative Commons...3 II.2 Upewnij się, że posiadasz prawa do utworu...3 II.3 Upewnij się, że rozumiesz, na jakiej zasadzie działają licencje Creative Commons...3 II.4 Dokładnie określ, co udostępniasz na licencji Creative Commons...4 II.5 Czy jesteś członkiem organizacji zbiorowego zarządzania? Jeśli tak, to czy zezwala ona na wykorzystywanie licencji Creative Commons?...5 I Licencje Creative Commons Licencje Creative Commons wykorzystują prawo autorskie, aby umożliwić przekazanie innym części praw przysługujących autorowi. Nie oznaczają one zrzeczenia się praw autorskich. Dzieła objęte licencjami CC nie trafiają do domeny publicznej prawa autorskie pozostają zachowane, ale umożliwiają udostępnienie dzieła szerokiemu gronu użytkowników. Licencje CC zostały opracowane z myślą o wszelkiego rodzaju materiałach: stronach internetowych, muzyce, zdjęciach, filmach, literaturze czy materiałach edukacyjnych i artykułach naukowych przede wszystkim tych rozprowadzanych przez Internet. Decydując się na standardową licencję Creative Commons, autor podejmuje decyzje co do czterech różnych warunków udostępniania utworu. Ich kombinacje tworzą razem sześć podstawowych licencji utworzonych przez amerykański oddział Creative Commons. Wraz z powstawaniem narodowych wersji Creative Commons autorzy uzyskują również możliwość wybrania jednej z lokalnych licencji. Licencje Creative Commons obowiązują na całym świecie jako licencje nie wyłączne zawierane na czas nieoznaczony. Strona 2 z 9
I.1 Licencje standardowe Sześć podstawowych licencji Creative Commons różni się między sobą warunkami, na jakich udostępniany jest licencjonowany utwór. Każda z podstawowych licencji zawiera warunek Uznanie Autorstwa oraz jeden lub dwa warunki dodatkowe. Z poszczególnymi licencjami możesz zapoznać się na stronie Wybór licencji. a Uznanie autorstwa 1 Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru. b Użycie niekomercyjne 2 Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych. c Bez utworów zależnych 3 Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone. 1 ang. Attribution 2 ang. Noncommercial 3 ang. No derivative works Strona 3 z 9
d Na tych samych warunkach 4 Creative Commons 16.10.2009 Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. I.2 Licencje dodatkowe a Sampling Trzy licencje na sampling zezwalają na samplowanie, remiksowanie i przetwarzanie utworu, dla celów zarówno nie- jak i komercyjnych, jednocześnie zabraniając zwielokrotniania utworu w jego oryginalnej postaci oraz używania sampli dla celów reklamowych. Wersja plus licencji zezwala na zwielokrotnianie utworu w całości dla celów niekomercyjnych. Wersja noncommercial plus licencji pozwala na wykorzystywanie dzieła jedynie dla celów niekomercyjnych. b Developing Nations Najnowsza pośród licencji Creative Commons licencja ma na celu bezpośredni udział w reformie globalnej polityki przepływu informacji pozwala na udostępnienie dzieła przy zastrzeżeniu jedynie niektórych praw w krajach rozwijających się, jednocześnie zachowując pełen zakres ochrony prawa autorskiego w krajach rozwiniętych. 4 ang. Share Alike Strona 4 z 9
II Zanim opublikujesz Przed podjęciem decyzji o publikacji utworu na licencji Creative Commons należy pamiętać o szeregu spraw (poniższa lista nie jest wyczerpująca). Wszelkie pytania i wątpliwości możesz wyjaśnić pisząc na adres cc@creativecommons.pl, pisząc na listę dyskusyjną CC-PL lub samodzielnie uzyskując poradę prawną. II.1 Upewnij się, że utwór można objąć licencją Creative Commons. Licencje Creative Commons mogą być stosowane do utworów, które chroni prawo autorskie. W większości przypadków do takich należą: książki, scenariusze, strony internetowe, plany lekcji, blogi i dowolne inne formy pisarstwa; fotografie i obrazy; filmy, gry i inne materiały wizualne; utwory muzyczne, nagrania i inne utwory audio. Licencji Creative Commons nie można zastosować do licencjonowania idei, faktów oraz innych obiektów, których nie chroni prawo autorskie. Przedmiot ochrony prawa autorskiego jest określony w art. 1-4 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. II.2 Upewnij się, że posiadasz prawa do utworu. Przed użyciem licencji Creative Commons należy się upewnić, czy ma się do tego prawo. To oznacza, że należy się upewnić, czy osoba posiadająca prawa autorskie do danego utworu chce go udostępnić na licencji Creative Commons. Jeśli jesteś autorem utworu, to zapewne jesteś także właścicielem praw autorskich do niego, wobec czego możesz go udostępnić na dowolnej, wybranej przez Ciebie licencji. Jednak jeśli utwór powstał w ramach stosunku pracy, to właścicielem praw autorskich jest zapewne Twój pracodawca, który jest jedyną osobą mającą prawo zdecydować, że utwór będzie objęty licencją Creative Commons. Jeśli utwór powstał w ramach jakiegoś rodzaju umowy, należy sprawdzić jej warunki i upewnić się, czy prawa do utworu nie zostały komuś przekazane. W sytuacji, gdy zostają połączone utwory uprzednio stworzone przez innych ludzi lub też gdy utwór powstaje we współpracy z innymi, należy uzyskać od tych osób wyraźną zgodę na udostępnienie końcowego dzieła na licencji Creative Commons. Należy pamiętać, że zakupując płytę CD Davida Bowie czy też powieść Ryszarda Kapuścińskiego, nie otrzymujesz tego rodzaju pozwolenia, ponieważ są one publikowane na zasadzie wszelkie prawa zastrzeżone. Jedynie nawiązując bezpośredni kontakt z autorem/ą i omawiając z nim/nią kwestię publikowania na licencji Creative Commons, można otrzymać taką zgodę. Oczywiście jeśli łączysz własną twórczość z utworami na licencji Creative Commons, to posiadasz prawa do publikowania powstałej całości na licencji Creative Commons, jednak ta licencja musi być zgodna z licencją użytą przez twórcę wykorzystanego utworu. Strona 5 z 9
II.3 Upewnij się, że rozumiesz, na jakiej zasadzie działają licencje Creative Commons. Przed zastosowaniem licencji Creative Commons należy się upewnić co do zasad ich działania. W tym celu należy zapoznać się z naszym plikiem FAQ lub wyjaśnić niejasności na naszej liście dyskusyjnej. (http://lists.ibiblio.org/mailman/listinfo/cc-pl/) Podstawą licencji Creative Commons jest prawo autorskie, tak więc mogą być one stosowane do publikacji wszystkich rodzajów utworów objętych ochroną prawa autorskiego, czyli np. do książek, stron internetowych, blogów, zdjęć, filmów, nagrań wideo, piosenek i innych nagrań dźwiękowych i wizualnych. Prawo autorskie chroni także programy komputerowe, jednak nie zalecamy (co wyjaśniamy poniżej) stosowania licencji Creative Commons do publikacji programów lub ich dokumentacji. Licencje Creative Commons pozwalają określić warunki, na jakich inni mogą skorzystać z Twoich praw autorskich na przykład z prawa do kopiowania utworu, do tworzenia na jego podstawie kolejnych utworów (tzw. utworów zależnych), prawa do rozprowadzania utworu i/lub uzyskiwania z tego korzyści majątkowej. Licencje te nie ograniczają zawartego w prawie autorskim prawa do dozwolonego użycia utworu. Licencje nie pozwalają też na kontrolę tych elementów, których nie chroni prawo autorskie, na przykład pomysłów lub idei. Licencje Creative Commons zobowiązują każdego, kto będzie miał kontakt z utworem do wykorzystywania go zgodnie z licencją. Oznacza to, że jeśli Paweł posiada kopię utworu, który udostępniłeś na licencji Creative Commons, to może przekazać jego kopię Gawłowi, a Gaweł będzie miał prawo wykorzystać utwór zgodnie z licencją Creative Commons. W ten sposób zostają zawarte osobne umowy licencyjne z Pawłem i Gawłem. Licencje Creative Commons są wyrażone w trzech różnych formatach: jako Przystępne Podsumowanie (tekst zrozumiały dla przeciętnego użytkownika), Tekst Prawny (tekst przeznaczony dla prawników) oraz metadane, które potrafią odczytywać komputery i programy. Aby skorzystać z licencji Creative Commons nie musisz niczego podpisywać ani zawierać z nami umowy. Wystarczy, że klikniesz na naszej stronie w link Publikuj i wybierzesz odpowiednią licencję na stronie http://creativecommons.org/license/. Należy pamiętać, że licencje Creative Commons mają charakter niewyłączny. Oznacza to, że można udzielić innym zgody na korzystanie z utworu na licencji Creative Commons i jednocześnie na podstawie osobnej i innej licencji niewyłącznej udostępnić utwór komuś innemu na przykład za wynagrodzeniem. Licencje Creative Commons są nieodwoływalne. Oznacza to, że nie możesz zabronić osobie, która uzyskała Twój utwór na licencji Creative Commons, wykorzystywania go zgodnie z warunkami licencji. Wolno w dowolnej chwili wstrzymać dystrybucję utworu na licencji Creative Commons, jednak taki krok nie wiąże się z wycofaniem z obiegu wszelkich kopii tegoż utworu już udostępnionych na licencji Creative Commons, w tym wiernych kopii, kopii zawartych w utworach zbiorowych czy też adaptacji utworu (w zależności od typu licencji). Strona 6 z 9
Licencja jest ważna tak długo, jak długo nie dojdzie do jej wygaśnięcia co następuje z chwilą naruszenia jej postanowień lub po upłynięciu okresu obowiązywania praw autorskich do utworu. Należy więc dobrze przemyśleć wybór licencji Creative Commons. II.4 Dokładnie określ, co udostępniasz na licencji Creative Commons. Należy precyzyjnie określić, co zostaje udostępnione na licencji Creative Commons. Zalecamy określenie w ramach metadanych formatu utworu (tekstowy, audio, wideo, obraz lub utwór interaktywny). W ten sposób czytelny dla komputerów zapis jest bardziej dokładny. Należy jednak przemyśleć, które elementy utworu podlegają licencji. Przyładowo, licencjonując stronę WWW należy zdecydować, czy licencją objęty jedynie tekst i grafika? Czy również kod strony oraz styl CSS? Podobnie, tworząc muzykę na licencji CC i udostępniając ją na własnej stronie należy podjąć decyzję, czy licencja obejmuje zarówno kompozycję muzyczną, nagranie dźwiękowe jak i wszelkie grafiki obecne na stronie? Należy również pamiętać, zgodnie z puniktem nr. 2, aby upewnić się co do posiadanych praw do każdego elementu udostępnianego na licencji Creative Commons. Po ustaleniu, które elementy są objęte licencją Creative Commons, należy poświęcić chwilę na odpowiednie opisanie metadanych oraz notki prawnej. Przykładowo, należy napisać Wszystkie zdjęcia na tej stronie są objęte licencją Creative Commons [wybrany rodzaj licencji]. II.5 Czy jesteś członkiem organizacji zbiorowego zarządzania? Jeśli tak, to czy zezwala ona na wykorzystywanie licencji Creative Commons? W chwili obecnej stosowanie licencji Creative Commons może być utrudnione dla członków organizacji zbiorowego zarządzania. Jest tak ponieważ organizacje w systemach prawnych niektórych krajów zarządzają prawami do utworów na różnych zasadach: poprzez przeniesienie na OZZ praw autorskich, lub też poprzez powiernicze zarządzanie w efekcie wywołujące takie same skutki jak przeniesienie praw na OZZ, co często jest niezależne od członkostwa w danej OZZ. Tak więc będąc członkiem organizacji zbiorowego zarządzania można nie mieć prawa do samodzielnego licencjonowania utworów na licencji Creative Commons, ponieważ odpowiednie prawa są posiadane przez organizację. Więcej informacji o licencjach Creative Commons w [CC.Wikipedia]. Strona 7 z 9
Bibliografia CC.PL:, Creative Commons Polska,, http://creativecommons.pl/ CC.Wikipedia:, Wikipedia - Creative Commons,, http://pl.wikipedia.org/wiki/creative_commons Indeks alfabetyczny Creative Commons...1ss. Prawo autorskie...5 Sampling...2, 4 Uznanie Autorstwa...3 Strona 8 z 9
i Zajęcia prowadzone na wydziale MIMUW w 2009/2010