Raport z przeprowadzonych konsultacji ( 51 Regulaminu pracy Rady Ministrów) projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju. 1. Omówienie wyników przeprowadzonych konsultacji publicznych i opiniowania: W dniach 12 stycznia 12 lutego 2015 r. stosownie do postanowień 36 ust. 1 uchwały Nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów, a także mając na uwadze przepisy art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju był przedmiotem konsultacji publicznych i opiniowania. Przedmiotowy projekt uchwały został zamieszczony na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy Proces Legislacyjny oraz w Biuletynie Informacji Publicznej MRiRW. Projekt skierowano do następujących jednostek: 1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; 2. Business Centre Club; 3. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej; 4. Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych; 5. Federacja Konsumentów; 6. Federacja Związków Pracodawców, Dzierżawców i Właścicieli Rolnych; 7. Forum Związków Zawodowych; 8. Fundacja Greenpeace; 9. Fundacja WWF Polska; 10. Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa; 11. Główny Inspektorat Weterynarii; 12. Instytut Ochrony Roślin PIB; 13. Izba Gospodarcza Handlowców, Przetwórców Zbóż i Producentów Pasz; 14. Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie; 15. Krajowa Izba Biopaliw; 16. Krajowa Izba Gospodarcza; 17. Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz; 18. Krajowa Rada Drobiarstwa; 19. Krajowa Rada Izb Rolniczych; 20. Krajowa Rada Spółdzielcza; 21. Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych; 22. Krajowy Sekretariat Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego NSZZ Solidaność 80; 23. Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych Izba Gospodarcza; 24. Krajowy Związek Plantatorów Roślin Okopowych; 25. Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych; 26. Krajowy Związek Rewizyjny Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych; 27. Niezależny Samorządny Związek Rolników Indywidualnych "Solidarność"; 28. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych Rolników i Organizacji Rolniczych; 29. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych; 30. Polska Izba Nasienna; 1
31. Podlaskie Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej; 32. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Lewiatan; 33. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji; 34. Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju; 35. Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej Polsus ; 36. Polski Związek Producentów Roślin Zbożowych; 37. Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej; 38. Rada Gospodarki Żywnościowej; 39. Sekretariat Rolnictwa Komisji Krajowej NSZZ Solidarność ; 40. Społeczny Instytut Ekologiczny; 41. Stowarzyszenie "Polska Federacja Producentów Żywności"; 42. Związek Polskie Mięso; 43. Związek Rzemiosła Polskiego; 44. Związek Zawodowy Centrum Narodowe Młodych Rolników; 45. Związek Zawodowy Pracowników Rolnictwa w RP; 46. Związek Zawodowy Rolnictwa "Samoobrona"; 47. Związek Zawodowy Rolnictwa i Obszarów Wiejskich REGIONY ; 48. Związek Zawodowy Rolników "Ojczyzna"; 49. Związek Zawodowy Rolników Rzeczpospolitej Solidarni ; 50. Związek Zawodowy Wsi i Rolnictwa "Solidarność Wiejska". Omówienie wyników 1. Informacje o podmiotach i przesłanych uwagach. Informację zwrotną o niezgłaszaniu uwag otrzymano od: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Federacja Branżowych Związków i Producentów Rolnych, Inspekcja Weterynaryjna Główny Lekarz Weterynarii, Uwagi do projektu zgłosili: 1. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, 2. Polska Izba Nasienna, 3. Koalicja na Rzecz Biopaliw, 4. Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz. Generalnie, poza Krajową Izbą Producentów Drobiu i Pasz, podmioty w przesłanych opiniach wyraziły poparcie dla celowości realizacji przedmiotowego programu wieloletniego. Uwagi natury redakcyjnej, związane z nazewnictwem (uwagi COBORU) i nazwami zostały uwzględnione w projekcie. Kolejna grupa uwag dotyczyła poszerzenia zakresu merytorycznego obszarów programu, co nie było możliwe za względu na ograniczenie czasowe realizacji programu i możliwości finansowe. Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz zakwestionowała celowość realizacji programu stwierdzając, że przemysł paszowy nie jest zainteresowany krajowymi nasionami strączkowymi. 2. Podsumowanie wyników konsultacji - uwagi Polskiej Izby Nasiennej Obszar 2 programu Badania w obszarze 2 będą obejmowały groch, bobik i łubiny. Uszkodzenia zarodków nasion, szczególnie łubinów powstają w procesie zbioru jako efekt niekorzystnych warunków środowiska (wysoka temperatura) i błędów popełnianych podczas zbioru. Są to zagadnienia z zakresu technologii zbioru i przechowywania nasion, niezwiązane z genetyką roślin. 2
Sugestia, że cytowane w rozdziale 2 zdanie o soi ma wymowę negatywną nie jest uzasadniona. Autorzy projektu traktują każdy gatunek jako potencjalne źródło białka - obiektywnie z jego zaletami i wadami. W propagowaniu soi trzeba brać pod uwagę jej istotne wady, tj. bardzo późny zbiór (wrzesień/październik) i wysoką zawartość substancji antyżywieniowych (śruta nasion nie jest śrutą poekstrakcyjną). Obszar 3 programu W planowanym programie na lata 2016-2020 przewiduje się prowadzenie doświadczeń nad agrotechniką roślin strączkowych takich jak: groch siewny, łubin wąskolistny, łubin żółty. Perspektywicznymi gatunkami w nowym programie są bobik, łubin biały i soja. W dotychczas realizowanym programie oceniana była wartość siewna nasion trzech gatunków łubinu w zależności od badanych czynników jak systemy uprawy roli (uprawa tradycyjna, uproszczona i siew bezpośredni), technologie uprawy (nisko, średnio i wysokonakładowa) oraz sposoby siewu (siew tradycyjny rzędowy i siew punktowy). W przygotowywanym programie przewiduje się badania nad zależnością wartości siewnej nasion strączkowych od czynników środowiskowych, agrotechnicznych, stosowanych desykantów oraz warunków i długości okresu przechowywania nasion. Cele te realizowane będą w zadaniu 3.1. Problematyka badawcza dotycząca chemicznego zwalczania chwastów w roślinach strączkowych podobnie jak w obecnie realizowanym programie prowadzona będzie w zadaniu 3.1. Dotyczyć ona będzie oceny skuteczności i fitotoksyczności powschodowego stosowania herbicydów w roślinach strączkowych. Wobec braku szerszej gamy herbicydów, a także fungicydów dostępnych dla roślin strączkowych zainteresowane firmy hodowlane i nasienne powinny korzystać z szybkiej ścieżki rejestracji herbicydów dopuszczonych do stosowania w uprawie innych gatunków. - uwagi Koalicji na Rzecz Biopaliw Obszar 4 programu Produkty uboczne powstające przy produkcji biopaliw, czyli poekstrakcyjna śruta rzepakowa oraz suszone wywary zbożowe często niesłusznie z amerykańskiego zwane DDGS stanowią bardzo cenne krajowe komponenty wysokobiałkowe pochodzenia roślinnego mogące stanowić doskonałe częściowe zamienniki importowanego białka sojowego. Współautorzy projektu traktują te produkty jako najważniejsze pod względem ilościowych i istotne jakościowo krajowe pasze wysokobiałkowe. Nie stawiają alternatywy z nasionami roślin strączkowych, bowiem pasze te, jak wykazują wstępne badania, doskonale wzajemnie się uzupełniają. Szczególnie cenne jest wzajemne łączenie ze sobą poekstrakcyjnej śruty rzepakowej z nasionami roślin strączkowych grubonasiennych. Białko rzepaku jest bardzo dobrym źródłem niezbędnego aminokwasu siarkowego metioniny, w które ubogie są białka roślin strączkowych i odwrotnie, białko nasion strączkowych posiada bardzo dużo lizyny deficytowej w białku rzepaku. Stąd wzajemne łączenie tych pasz prowadzi do podniesienia tzw. wartości odżywczej białka paszy. Zagadnienie to wymaga prowadzenia szczegółowych prac żywieniowych, które powinny doprowadzić do optymalizacji i doboru właściwych proporcji tych pasz dla poszczególnych grup zwierząt gospodarskich. Także suszone wywary są doskonałym źródłem białka paszowego, jednakże wymagają prac nad standaryzacją ich składu (wzajemne proporcje drożdży do pozostałości białka zbożowego) oraz szczególnej uwagi dotyczącej obecności toksycznych mikotoksyn (zwłaszcza w wywarze 3
kukurydzianym). Z punktu bezpieczeństwa białkowego kraju, nawet zdecydowane podwojenie czy potrojenie produkcji biopaliw nie spotka się z jakimkolwiek problemem z zagospodarowaniem paszowym poekstrakcyjnej śrutu rzepakowej czy suszonych wywarów zbożowych. - uwagi Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz Obszar 4 programu 1. Polska, podobnie jak większość krajów Unii Europejskiej, w znacznym stopniu (w ponad 75%) uzależniona jest od importu białka paszowego, przede wszystkim poekstrakcyjnej śruty sojowej, a rodzima produkcja (niecałe 25% potrzeb) jest całkowicie niewystarczająca. Ogromne uzależnienie wyżywienia polskiego społeczeństwa od importu białka paszowego, bowiem to z niego produkowana jest większość mięsa, jaj oraz mleka, powoduje zagrożenie tzw. białkowego bezpieczeństwa kraju. W opinii wielu ekspertów jest ono na równie groźne jak uzależnienie energetyczne kraju. Ponadto w ostatnich kilku latach obserwowany jest znaczny wzrost importu białka sojowego przez Chiny oraz Indie, skutkiem są coraz wyższe światowe ceny poekstrakcyjnej śruty sojowej, a możliwości znacznego zwiększenia areału uprawy soi są niewielkie. Nie wnikając w zasadność lęków znacznej części polskiego społeczeństwa do spożywania produktów zwierzęcych uzyskanych na bazie pasz pochodzących z roślin GMO, trzeba je dostrzegać a tym konsumentom stwarzać alternatywę możliwości nabywania żywności nie mającej kontaktów z GMO. Jak dotychczas praktycznie nie mają oni takiego wyboru. Kontynuowanie prac badawczych prowadzących do zwiększenie podaży krajowego roślinnego białka paszowego wraz z lepszym jego wykorzystaniem wpłynie na poprawę bezpieczeństwa białkowego kraju, a tym samym ograniczy zagrożenia związane z ogromnym uzależnieniem Polski od importu. 2. Współautorzy projektu pragną podkreślić znaczenie prac naukowo-badawczych, których istotność podważa w swej opinii Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz, dotyczących oceny jakościowej oraz atrakcyjności konsumpcyjnej produktów zwierzęcych uzyskanych na bazie rodzimych pasz wysokobiałkowych. Po pierwsze podkreśla się, że polskie rolnictwo to nie tylko: sektor drobiu i jaj prowadzących intensywną, efektywną produkcję jaką reprezentuje KIPDiP, ale w dużej mierze małe często rodzinne gospodarstwa rolne. Naukowe potwierdzenie lepszej jakości produktów zwierzęcych uzyskiwanych właśnie w tych małych gospodarstwach, a także małych lokalnych zakładach przetwórczych, od zwierząt żywionych wyłącznie paszami krajowymi wolnymi od GMO może stać się ogromną szansą dla ich rozwoju i poprawy ekonomicznej. Współczesne polskie społeczeństwo coraz częściej poszukuje niszowych, certyfikowanych produktów żywnościowych godząc się jednocześnie z wyższą ich ceną, rekompensowaną wysoką jakością i specyfiką. Jak wynika ze wstępnych wyników dotychczas prowadzonych badań, w opinii drobnych producentów żywiących świnie i drób paszami produkowanymi na bazie krajowych źródeł białka roślinnego i niektórych zakładów ubojowych, uzyskiwana jakość produktów zwierzęcych jest lepsza w porównaniu z dietami sojowymi. Obserwacje te wymagają naukowego potwierdzenia. 3. Trudne do przyjęcia jest proponowane przez KIPDiP : skreślenie planowanego dofinansowania dla komercyjnej działalności prowadzonej przez Wytwórnię Pasz Morawski w Kcyni Decyzja taka byłaby całkowicie sprzeczną do idei jakie ta współpraca ma spełniać. W nawiązaniu do punktu 2, współautorzy projektu widzą najszybsze możliwości zastosowania krajowych pasz wysokobiałkowych alternatywnych dla importowanej poekstrakcyjnej śrutu sojowej w małych i średnich gospodarstwach rolnych. Aby nie obracać się wyłącznie w założeniach teoretyczno-naukowych, 4
postanowiono utworzyć i wdrożyć do praktyki rolniczej model eliminacji importowanego białka paszowego jego krajowymi zamiennikami. Istotnym elementem tego modelu jest lokalna nieduża wytwórnia pasz, która skupuje od rolników wyprodukowane przez nich nasiona roślin strączkowych i na bazie receptur koncentratów wysokobiałkowych z udziałem tych nasion i uzupełniając te koncentraty własnym zbożem wytwarza pełnoporcjowe mieszanki paszowe dla właściwej grupy zwierząt gospodarskich. Bardzo istotne jest aby rolnik nie skarmiał wyprodukowanych wysokobiałkowych nasion bezpośrednio w gospodarstwie, bowiem dopiero wytworzenie na ich bazie w wytwórni pasz właściwego koncentratu wysokobiałkowego (zbilansowanie aminokwasów egzogennych, witamin oraz makro i mikroelementów) zapewnia pełne pokrycie zapotrzebowania zwierząt, czego konsekwencją jest niskie zużycie paszy na jednostkę przyrostu masy ciała gwarantujące opłacalność produkcji. Udział wytwórni pasz Morawski w projekcie jest niezbędnym i kluczowym elementem proponowanego modelu, który zdecydowanie wpłynie na rzetelne sprawdzenie opracowanych w jednostkach badawczych receptur koncentratów wysokobiałkowych powstałych na bazie krajowych pasz przez praktykę rolniczą. Weryfikacja i szybkie wdrożenie wyników uzyskanych w projekcie badań powinno w znacznym stopniu przyspieszyć tempo zastępowania importowanej śruty sojowej jej krajowymi zamiennikami. Większość planowanych w ramach tego zadania kosztów planowana jest na obsługę prac wdrożeniowych w gospodarstwach rolnych (zakup wag i innego niezbędnego sprzętu, rejestracja uzyskiwanych rezultatów produkcyjnych, popularyzacja, szkolenia, druk materiałów informacyjnych). Obszar 5 programu 1. Autorzy opinii KIPDiP nie do końca zrozumieli intencje i główne cele, jakie przyświecają przedmiotowemu programowi wieloletniemu, a które dotyczą bezpieczeństwa kraju w zakresie białka roślinnego. Bezpieczeństwo takie zagwarantować może wyłączne rozwój rodzimej produkcji nasion roślin białkowych. Prezentowana opinia jest bardzo jednostronna i jednocześnie w sposób nieuzasadniony krytykująca działania, które zmierzają do zapewnienia takiego bezpieczeństwa poprzez rozwój rodzimej produkcji białka roślinnego. Odnosi się wrażenie, że autorzy obawiają się, iż zwiększenie powierzchni uprawy roślin strączkowych mogłaby w pewnym zakresie ograniczyć import śruty sojowej, a to uderzyłoby w interesy niektórych firm funkcjonujących na rynku importowanej śruty sojowej. 2. W opinii KIPDiP pojawia się arbitralne stwierdzenie, że przemysł paszowy nie jest zainteresowany krajowymi roślinami strączkowymi. Wydaje się wątpliwe czy autorzy opinii maja prawo występować w tej kwestii w imieniu całego przemysłu paszowego i na jakiej podstawie to czynią. Tym bardziej, że jest to stwierdzenie nieprawdziwe ponieważ z badań przeprowadzonych w ramach programu 2011-2015 w 60 zakładach paszowych wynika, że barierą w rozwoju wykorzystywania rodzimych roślin białkowych nie jest brak zainteresowania tym surowcem lecz trudności z jego nabyciem, wynikające z rozdrobnienia produkcji i brakiem możliwości tworzenia odpowiedniej wielkości kontraktów oraz stałych dostaw. 3. Przedstawione w dalszej części uwagi dotyczące zarówno zmiany tytułu projektu w związku z użyciem stwierdzenia do produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych jak również postulat wykreślenia z projektu problematyki budowy rynku oraz komercjalizacji produktu rodzimych roślin białkowych sugerują obawę Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz, o to że sukces projektu może ograniczyć krajowy rynek importowanej soi i narazić na straty niektóre firmy. 5
4. Jak się wydaje skutkiem nie zrozumienia intencji projektu, dotyczącej bezpieczeństwa kraju w zakresie białka roślinnego jest kolejne stwierdzenie tego rodzaju program, finansowany ze środków publicznych nie powinien spełniać funkcji kreowania i promocji produktów. Niezrozumiałe jest dlaczego rząd nie ma wspierać rodzimej produkcji w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego kraju. Tego autorzy opinii nie wyjaśniają, sugerując jednocześnie by środki planowane na dofinansowanie zadań dotyczących rozwoju rynku i komercjalizację produktu rodzimych roślin białkowych przeznaczyć na edukację dotyczącą zdrowotności roślinnych surowców paszowych GMO czyli proponują promowanie w ten sposób importowanego białka sojowego i dalsze pogłębienie uzależnienia polskiego przemysłu paszowego od importowanej śruty sojowej. Zatem stanowisko prezentowane w opinii przez Krajową Izbę Producentów Drobiu i Pasz wskazujące na nie rozumienie tych problemów i bezkrytyczne trwanie na pozycji broniącej interesy lobby sojowego w Polsce jest krótkowzroczne i uderza w żywotny interes kraju. 2. Przedstawienie wyników zasięgnięcia opinii, dokonania konsultacji albo uzgodnienia projektu z właściwymi organami i instytucjami Unii Europejskiej, w tym Europejskim Bankiem Centralnym: Projekt uchwały Rady Ministrów ustanawiającej niniejszy program wieloletni nie dokonuje wdrożenia przepisów prawa Unii Europejskiej zatem nie wymagał konsultacji z właściwymi organami i instytucjami Unii Europejskiej w tym Europejskim Bankiem Centralnym. 3. Wskazanie podmiotów, które zgłosiły zainteresowanie pracami nad projektem w trybie przepisów o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, wraz ze wskazaniem kolejności dokonania zgłoszeń albo informację o ich braku: Projekt uchwały został umieszczony na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy Proces Legislacyjny w celu zgłaszania w trakcie trwania prac legislacyjnych zainteresowania w trybie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.). Żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem przedmiotowej uchwały w trybie przepisów o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. 6