Projekt pn. System zarządzania zmianą z wykorzystaniem barometru koniunktury jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Nr umowy UDA.POKL.08.01.02-02-003/11 Barometr koniunktury Dolnego Śląska II III kwartał 2012 RAPORT KWARTALNY NR 2 (WERSJA PODSTAWOWA, POPRAWIONA) Zawartość: 1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku 2. Uwagi metodyczne 3. Elementy analizy szczegółowej Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu WROCŁAW 2012 Człowiek najlepsza inwestycja
1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za II-III kwartał 2012 r. był dodatni i osiągnął poziom 10,0%. Dane te zostały skorygowane w górę w stosunku do pierwszych ocen ogłoszonych publicznie po przeliczeniu mniejszej liczby ankiet. Ogólna ocena oznacza pewne osłabienie się koniunktury, które ilustrują dwa odrębne zjawiska. Z jednej strony wskaźnik koniunktury zmalał w stosunku do poprzedniego badania kwartalnego (SWK dla I-II kwartału wyniósł 10,7%). Z drugiej strony zanotowano rzadką sytuację - typową dla okresów spowolnienia gospodarczego oceny wykonania II kwartału były wyższe niż prognozy dotyczące III kwartału. SWK wykonania II kwartału wynosił 10,5%, natomiast prognoza na III kwartał 9,4%. Nastroje ekonomiczne dolnośląskich przedsiębiorców są nadal dobre, lecz trend z I półrocza został odwrócony. Analiza poszczególnych kwartałów: - prognozy dotyczące II kwartału były lepsze niż obecne oceny wykonania tego kwartału (13,9% wobec 10,5%); jest to zjawisko naturalne (nastroje przed- są lepsze niż oceny po zakończonym kwartale); - przewidywania na nowy III kwartał są nadal dodatnie (9,4%), ale gorsze od ocen II kwartału; sygnalizować to może odwrócenie dotychczasowego korzystnego trendu, gdyż stanowi odwrócenie zasady dominującej w polskiej gospodarce od 2009 r. oceny przeszłości są zawsze realne, natomiast w przyszłości liczymy na poprawę; tym razem przedsiębiorcy nie liczą na poprawę większą niż miała miejsce poprzednio, co charakteryzuje zwykle sytuacje spotykane w okresie depresji; jednak wtedy nastroje są zawsze złe (wskaźnik SWK ujemny), co wpływa na powszechną opinię przedsiębiorców, że będzie jeszcze gorzej; w tym przypadku sytuacja jest odmienna (nie ma wskaźników ujemnych typowych dla depresji) i dolnośląscy przedsiębiorcy są nadal umiarkowanymi optymistami; - reasumując: nastroje są nadal dobre, ale widać ogólne wyhamowanie dotychczasowych korzystnych tendencji (rys. 1). 2
14 12 10 8 6 4 Ocena zakończonego kwartału Syntetyczny wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 2 0 I badanie koniunktury I-II kwartał II badanie koniunktury II-III kwartał Rys. 1. Porównanie ocen sytuacji finansowej firmy w dwóch kolejnych badaniach (w %) Efekt sezonowości: - względny optymizm przedsiębiorców był oparty nie tylko na obserwowaniu sygnałów płynących z otoczenia, ale także na doświadczeniach związanych z sezonowością zjawisk ekonomicznych w reprezentowanej branży; - pełna ocena sezonowości zmian koniunktury na Dolnym Śląsku będzie możliwa w przyszłym roku, gdy będzie można zestawiać dane dla analogicznych kwartałów; - tendencje ogólnokrajowe wskazują, że nastroje przedsiębiorców zwykle najlepsze są w I kwartale i na początku drugiego, a następnie słabną w okresie wakacyjnym nieznacznie, a silniej od września (odwrotnie było jedynie w roku 2009); nie musi to być jednak odzwierciedlane późniejszymi twardymi statystykami; - zmiany nastrojów ekonomicznych na Dolnym Śląsku są zbliżone do ogólnokrajowych zmian w latach poprzednich, - bieżące nastroje przedsiębiorców w Polsce są nieco gorsze od nastrojów przedsiębiorców dolnośląskich, na których jednak wpływa krajowe osłabienie tendencji wzrostowych. 3
2. Uwagi metodyczne Syntetyczny wskaźnik koniunktury gospodarczej dla Dolnego Śląska (SWK) jest obliczany zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisję Europejską dla Unii Europejskiej, strefy euro i poszczególnych państw członkowskich (ESI Economic Sentiment Indicator), zaadoptowaną także przez Główny Urząd Statystyczny. W stosunku do metody GUS zespół z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu dokonał daleko posuniętych modyfikacji zastępując wskaźniki proste wskaźnikami złożonymi, gdyż za niezbędne uznano poszerzenie trzystopniowej skali odpowiedzi (pogorszenie brak zmian poprawa) do skali siedmiostopniowej, w której występują po trzy poziomy zwiększenia oraz zmniejszenia danego zjawiska. Podstawą SWK są wskaźniki odnoszące się do wybranych 15 pytań zadawanych reprezentatywnej grupie dolnośląskich przedsiębiorców, z czego 12 branych jest pod uwagę w wyliczeniu SWK, a pozostałe mają charakter wyłącznie analityczny. Pytania zostały opracowane przez zespół BKDŚ z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i odnoszą się do zmian ilościowych (13) oraz generalnych ocen o charakterze jakościowym (2). Przedsiębiorcy oceniają zachodzące zmiany w skali od -3 do 3 pkt. SWK stanowi procentowy udział odpowiedzi w stosunku do teoretycznie możliwych ocen maksymalnych (gdyby wszyscy przedsiębiorcy na każde pytanie dotyczące zarówno zakończonego, jak i rozpoczętego kwartału wystawiali wyłącznie oceny 3 pkt.). W praktyce SWK na poziomie przekraczającym 10% należy uznać za stosunkowo wysoki i odzwierciedlający dobry klimat gospodarczy, a na poziomie 20% wskaźnik można traktować już jako bardzo wysoki. 3. Elementy analizy szczegółowej Dwa spośród 15 pytań zadawanych respondentom mają charakter całościowy i odnoszą się do jakościowych ocen generalnych, czyli do pogorszenia lub poprawy sytuacji ekonomicznej w firmie oraz w reprezentowanej branży. Zbiorcza ocena sytuacji finansowej firmy w poprzednim badaniu wykazywała zdecydowanie najwyższy poziom w stosunku do jakiejkolwiek innej kategorii analitycznej, lecz obecnie spadła na 3 miejsce, a wskaźnik sumaryczny dla tej kategorii wynosił 17,0% (czyli był niemal dwa razy większy od SWK). Oznacza to, że inne oceny cząstkowe są przeciętnie na niższym poziomie od ogólnej oceny sytuacji finansowej firmy. Z drugiej 4
jednak strony można to interpretować jako wynik innej miary przykładanej przez respondentów do oceny jakościowej (pogorszenie/poprawa) i innej do oceny mierzalnej ilościowej (spadek/wzrost) występującej w 13 pytaniach (wykres poniżej). 30 25 20 15 10 5 Ocena zakończonego kwartału Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 0 I badanie koniunktury I-II kwartał II badanie koniunktury II-III kwartał Rys. 2. Porównanie ocen sytuacji finansowej firmy w dwóch kolejnych badaniach (w %) Z kolei oceny koniunktury we własnej branży wypadają znacznie gorzej zarówno w poprzednim badaniu (-0,3%), jak i obecnym (4,9%). Chociaż rozziew między tą, a powyższą kategorią jest zauważalny, to jednak uległ znacznemu zmniejszeniu. Świadczy to o wysokiej (lecz malejącej) efektywności ekonomicznej ankietowanych przedsiębiorstw, które potrafią dobrze adoptować się do zmieniających się warunków otoczenia. Firmy lepiej sobie radzą niż wynikałoby to z ogólnej koniunktury branżowej (ilustracja cechy wysokiej adaptacyjności), chociaż w odróżnieniu od poprzedniego badania - powoli maleje optymizm przedsiębiorców co do przyszłości (wykres poniżej). 5
8 6 4 Ocena zakończonego kwartału 2 0-2 I badanie koniunktury I-II kwartał II badanie koniunktury II-III kwartał Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału -4-6 -8 Rys. 3. Porównanie ocen koniunktury we własnej branży w dwóch kolejnych badaniach Wyższy bezwzględny poziom ocen (optymizmu respondentów) odnosi się do wielkości sprzedaży ogółem (czyli razem sprzedaż krajowa i zagraniczna - wykres). 30 25 20 Ocena zakończonego kwartału 15 10 Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 5 0 I badanie koniunktury I-II kwartał II badanie koniunktury II-III kwartał Rys. 4. Porównanie ocen wielkości sprzedaży ogółem w dwóch kolejnych badaniach 6
Wśród pozostałych elementów badania największy optymizm dotyczy poziomu: - popytu na produkty/towary/usługi (najlepsze oceny wśród 15 pytań), - nakładów inwestycyjnych, - wielkości sprzedaży krajowej, - średniego wynagrodzenia w firmie, - zapasów wyrobów/towarów/materiałów, - wydatków na promocję i marketing, Coraz ostrożniej przedsiębiorcy podchodzą do zadłużania się poprzez kredyty oraz pozostałe zobowiązania. Potwierdza to osłabienie tendencji rozwojowych, a przy nadal dużych inwestycjach oznacza zmianę struktury pasywów - szersze wykorzystanie kapitałów własnych zamiast zobowiązań. Przy czterech pytaniach dolnośląscy przedsiębiorcy wykazywali się niewielkim optymizmem netto (lepsze prognozy niż wykonanie w odróżnieniu od pozostałych 11 pytań). Są to: - nakłady inwestycyjne, - sytuacja finansowa firmy, - eksport, - wydatki na promocję i marketing. Brak istotnych zmian w udziale zobowiązań przeterminowanych w stosunku do całości zobowiązań (tzw. zatory płatnicze). W żadnej szczegółowej kategorii respondenci nie wykazywali pesymizmu, czyli wszystkie wskaźniki indywidualne są nadal dodatnie, chociaż niemal zawsze na niższym poziomie niż w poprzednim badaniu. O względnej stabilizacji poziomu wskaźników dla II i III kwartału decydowały przede wszystkim nastroje obserwowane w szerokim sektorze usługowym, natomiast na ogólną skalę zmian wpłynęły w większym stopniu oceny płynące z pozostałych sektorów (z przemysłu i budownictwa, z handlu oraz firm wielobranżowych). To znaczy, że jedynie usługi charakteryzowały się optymizmem netto (prognozy lepsze niż wykonanie), a przedstawiciele pozostałych sektorów wykazują osłabienie nastrojów. Największe osłabienie wystąpiło wśród producentów (i w firmach wielobranżowych), którzy odczuwają w większym stopniu spadek 7
popytu niż firmy handlowe, gdyż w większym stopniu są związani z rynkiem krajowym i międzynarodowym. *** Raport kwartalny jest tworzony przez zespół ekspertów UE we Wrocławiu w trzech wersjach: pełnej - ze szczegółowymi rozważaniami i odniesieniami do innych badań i statystyk (wymaga ona więcej czasu); szerokiej wersji - dostarczanej respondentom (opracowywanej szybko i zawierającej zestaw najbardziej użytecznych informacji) oraz skrótowej wersji podstawowej - dla mediów i umieszczanej na stronie internetowej. Prosimy o życzliwe zainteresowanie wynikami BKDŚ i zgłaszanie się on line kolejnych respondentów, aby podnieść jakość prowadzonych badań i w pewnym stopniu przysłużyć się rozwojowi naszego regionu poprzez zmniejszenie niepewności co do działania. Barometr koniunktury Dolnego Śląska jest tworzony dla przedsiębiorców przez przedsiębiorców 8