Barometr koniunktury Dolnego Śląska

Transkrypt

1 Projekt pn. System zarządzania zmianą z wykorzystaniem barometru koniunktury jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Nr umowy UDA.POKL /11 Barometr koniunktury Dolnego Śląska II III kwartał 2013 RAPORT KWARTALNY NR 6 (WERSJA PODSTAWOWA) Zawartość: 1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych 2 2. Elementy analizy szczegółowej 4 3. Trzy ujęcia przekrojowe 7 4. Uwagi metodyczne 10 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu WROCŁAW, sierpień 2013 Człowiek najlepsza inwestycja

2 2

3 1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za II-III kwartał 2013 r. znacznie wzrósł i wynosi obecnie +9,5%. Oceny pozytywne dokonywane przez respondentów znacznie przeważały nad negatywnymi. Naturalnym punktem odniesienia są dane z poprzedniego badania dla I - II kwartału 2013, kiedy optymizm przedsiębiorców był znacznie niższy i wynosił 2,9%. Pierwszy raz od początku naszych badań, zainicjowanych w kwietniu 2012 r. nastąpiło odwrócenie trendu spadkowego i to od razu w dużej skali. Obecne nastroje ekonomiczne dolnośląskich przedsiębiorców są zbliżone do poziomu z połowy ubiegłego roku. Należy podkreślić, że tendencje rozwojowe w naszym regionie są ciągle wyraźnie lepsze niż średnio w kraju. Ocena GUS klimatu ekonomicznego w całym kraju jest od ponad roku ujemna, a wg raportu z 22 lipca kształtowała się na poziomie -4% w przemyśle, -15% w budownictwie i - 7% w handlu detalicznym, a także w transporcie. Komentarz: Nastąpił punkt zwrotny w dotychczasowym trendzie osłabiania regionalnej koniunktury. Skala ożywienia jest nieoczekiwanie wysoka, zwłaszcza w kontekście koniunktury krajowej, która wykazuje jedynie niewielką poprawę. W efekcie nastroje dolnośląskich przedsiębiorców jeszcze bardziej pozytywnie się różnią od krajowych, niż dotychczas (ocena klimatu gospodarczego GUS w całym kraju jest ciągle ujemna). Porównania z resztą Polski trudno ignorować, bowiem nastroje krajowe także wpływają na zachowania konsumentów i przedsiębiorców w regionie. Symptomy ożywienia gospodarczego wynikają przede wszystkim z długo oczekiwanego wzrostu popytu wewnętrznego. Twarde dane statystyczne o wzroście sprzedaży detalicznej wskazują, że przestała wzrastać skłonność do oszczędności, wzrosła liczba pracujących (głównie efekt sezonowy), zanotowano wzrost średnich wynagrodzeń. Przy inflacji dorównującej danym z 2003 r. (wtedy osiągnęła ona najniższy poziom w ciągu ostatnich 40 lat) nawet niewielki wzrost nominalnych wynagrodzeń przekłada się na najwyższy od 4 lat wzrost siły nabywczej płac Polaków. Opublikowane w końcu lipca dane o dynamice obrotów handlu zagranicznym w 2012 r. (ceny bieżące) potwierdzają osłabienie znaczenia popytu zewnętrznego w generowaniu wzrostu ekonomicznego. Jednak szybszy wzrost eksportu niż importu oznacza zmniejszenie tradycyjnie ujemnego salda obrotów oraz większe szanse dla krajowych przedsiębiorców, a także regionalnych, którzy z pewnością lepiej radzą sobie z niekorzystnymi uwarunkowaniami niż średnio w całym kraju. 3

4 Ocena zakończonego kwartału Syntetyczny wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału Rys. 1. Porównanie ocen nastrojów gospodarczych w sześciu kolejnych badaniach (w %) Główne wnioski: - prognozy dotyczące (zakończonego już) II kwartału były znacznie gorsze niż obecne oceny wykonania tego kwartału (5,8% wobec 8,9%); jest to zjawisko bardzo pozytywne, gdyż zwykle jest odwrotnie (nastroje przed- są lepsze niż oceny po zakończonym kwartale; na poniższym wykresie: zielona linia V badania niebieska linia VI badania) - przewidywania na nowy III kwartał są dodatnie (10,1%) i są jednocześnie prawie dwa razy wyższe od wcześniejszych prognoz na II kwartał (5,8%), utrwala to odwróconą w poprzednim badaniu dawną tendencję spadkową ocen przyszłości (na wykresie zielona linia); - wśród czynników istotnie wpływających na obecne oceny należy wyróżnić: po pierwsze poprawę aury, głównie wpływającą na działalność budowlaną, pozyskiwanie surowców, rolnictwo, a także na pozostałe sektory; po drugie poprawę sytuacji na regionalnym rynku pracy szybszą niż w kraju wreszcie stopa bezrobocia rejestrowanego zrównała się z krajową - 13,2% (przez lata była wyższa; nie dotyczy to stopy bezrobocia wynikającej z BAEL, którą nasz region ma wyraźnie gorszą od średniej krajowej); po trzecie zahamowanie obniżania się skłonności do konsumpcji na rzecz zwiększenia skłonności do oszczędzania; po czwarte w stagnację gospodarczą u sąsiadów Polski (chociaż ogłoszone 8 sierpnia dane o wynikach przemysłu niemieckiego nadspodziewanie dobre, a Niemcy są głównym importerem z dolnośląskich firm); 4

5 - reasumując: nastroje są dobre, znacznie lepsze niż średnio w kraju; dolnośląscy przedsiębiorcy są umiarkowanymi optymistami; nastąpiło bardzo wyraźne przełamanie dotychczasowego trendu spadkowego w skali przekraczającej spodziewane rezultaty. 2. Elementy analizy szczegółowej Wśród 15 zadawanych pytań 2 mają charakter całościowy i odnoszą się do jakościowych ocen generalnych, czyli do pogorszenia lub poprawy sytuacji ekonomicznej w firmie oraz w reprezentowanej branży. Zbiorcza ocena sytuacji finansowej firmy wykazywała wysoki poziom zajmując co do wartości 4. miejsce wśród 15 pytań. Poprzednio ta ocena znajdowała się na 3. miejscu. Wskaźnik koniunktury (WK) dla tej kategorii wynosił 12,0% (wykres poniżej). Oznacza to, że większość odpowiedzi na inne pytania jest przeciętnie na niższym poziomie nie tylko od ogólnej oceny sytuacji finansowej firmy, ale także SWK. Z drugiej jednak strony można to interpretować jako wynik innej miary przykładanej przez respondentów do oceny jakościowej (pogorszenie/poprawa) i innej do oceny mierzalnej ilościowej (spadek/wzrost) występującej w 13 pytaniach Ocena zakończonego kwartału Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 2 0 V badanie koniunktury I-II kwartał VI badanie koniunktury II- III kwartał Rys. 2. Porównanie ocen własnej sytuacji finansowej w dwóch kolejnych badaniach (w %) Z kolei oceny koniunktury we własnej branży wypadają tradycyjnie najgorzej ze wszystkich ocen. Jest to jedyna minimalnie ujemna ocena (-0,2%). Rozstęp między tą, a powyższą kategorią jest bardzo duży. Świadczy to o wysokiej efektywności ekonomicznej 5

6 ankietowanych przedsiębiorstw, które potrafią dobrze adaptować się do zmieniających się warunków otoczenia. Firmy lepiej sobie radzą niż wynikałoby to z ogólnej koniunktury branżowej. Koniunktura branżowa wykazuje pesymizm (czyli ujemny poziom), ale oceny przyszłości są lepsze niż przeszłości, a ponadto dodatnie, co jest zjawiskiem korzystnym. Wysoka ocena sprzedaży ogółem (czyli razem sprzedaży krajowej i zagranicznej) pozwoliła tej kategorii na przesunięcie się z 3. na 1. pozycję wśród piętnastu odpowiedzi na pytania (ex aequo z ocenami popytu). Jest to głównie efekt zdecydowanej poprawy danych sprawozdawczych - bardzo źle zostało ocenione wykonanie I kwartału 2013(zerowy poziom wskaźnika), natomiast wskaźnik dla wykonania II kwartału był już zdecydowanie wyższy (17,3%). Zgodnie z regułą - jeszcze lepsze oceny dotyczą przyszłości (22,5%) - wykres Ocena zakończonego kwartału Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 0 V badanie koniunktury I-II kwartał VI badanie koniunktury II-III kwartał Rys. 3. Porównanie ocen wielkości sprzedaży ogółem w dwóch kolejnych badaniach (%) Z punktu widzenia dwóch składowych sprzedaży zbliżony poziom ocen uzyskała sprzedaż krajowa, ale też poprawiły się oczekiwania eksportowe. Na pierwszych trzech miejscach wśród kierunków polskiego eksportu w świetle danych GUS opublikowanych w końcu lipca znajdują się tradycyjnie Niemcy, Wielka Brytania i Czechy i te same kierunki dominują wśród dolnośląskich importerów. Jednak w krajach tradycyjnych importerów rejestrujemy stagnację gospodarczą (zob. zestawienie danych o PKB) i trudno liczyć aby popyt zewnętrzny silnie wspomógł wykazane odbicie w zakresie popytu wewnętrznego. 6

7 Przedsiębiorcy nadal podchodzą bardzo ostrożnie do zadłużania się poprzez kredyty oraz pozostałe zobowiązania, ale oceny są dodatnie. Generalna wymowa niewielkiego wzrostu zobowiązań kredytowych jest korzystna, zwłaszcza w sytuacji, gdy respondenci wykazują optymizm w zakresie nakładów inwestycyjnych. Duże oczekiwania inwestycyjne (4. miejsce tego wskaźnika wśród piętnastu: +13,5%) oznaczają więc szersze wykorzystanie kapitałów własnych zamiast zobowiązań. Dolnośląscy przedsiębiorcy oczekują niewielkiego zwiększenia inwestycji w III kwartale (+13,7%) w stosunku do b. dobrych danych wykonania II kwartału (+13,3%). Jest to silny czynnik prorozwojowy, a odmienne tendencje wykazują krajowe badania koniunktury. Wysokie oczekiwania inwestycyjne, obok wspomnianej dobrej koniunktury w dolnośląskim przemyśle, należy uznać za szczególnie ważną wiadomość, gdyż korzystne skutki powinniśmy obserwować w przyszłości. Innym potwierdzeniem powracającego optymizmu są dane na temat zapasów wyrobów/towarów/materiałów szóste miejsce wśród wskaźników: +10,2%. Przedsiębiorcy nie dążą do obniżania zapasów. Z jednej strony wskazuje to na oczekiwania wzrostu sprzedaży w przyszłości, a z drugiej strony oznacza brak konieczności racjonalizacji aktywów. Jednak zapewne część rosnących zapasów (wyrobów gotowych i towarów) może wynikać ze zwiększających się trudności ze sprzedażą. Patrząc na wartości wskaźników koniunktury optymistyczne oceny dotyczą kolejno: 1-2. Sprzedaży ogółem 1-2. Popytu na produkty/towary/usługi 3. Sprzedaży krajowej 4. Wartości nakładów inwestycyjnych 5. Sytuacji finansowej firmy 6. Zapasów wyrobów, towarów, materiałów Wysokie są także oczekiwania wzrostu średniego wynagrodzenia (+7,6%). Ich skutkiem jest powiększenie siły nabywczej społeczeństwa, wsparcie rosnącego popytu wewnętrznego i sprzedaży krajowej. Ponownie nie wystąpiły istotne zmiany wskaźnika udziału przeterminowanych zobowiązań w stosunku do całości zobowiązań (tzw. zatory płatnicze). Jest to tzw. destymulanta, a więc im niższy (i zmniejszający się) poziom wskaźnika należności przeterminowanych w całych należnościach, tym lepiej. 7

8 W poprzednim badaniu szczególnie niepokoiły oczekiwania spadku zatrudnienia, w sytuacji, gdy Dolny Śląsk charakteryzuje się nieco wyższym bezrobociem od średniej krajowej, a powiat wałbrzyski (ziemski) ustępuje w Polsce pod tym względem jedynie powiatowi szydłowieckiemu. Jednak w bieżącym badaniu wskaźnik koniunktury dla tej kategorii jest nie tylko dodatni, ale też względnie wysoki (+8,8%). Ta zmiana może być uznana za budzącą największe nadzieje. Respondenci nieco lepiej ocenili wykonanie II kwartału niż oczekiwania związane z III kwartałem. Gdy oceny przyszłości są gorsze niż przyszłości występuje pesymizm netto. Jednak większość ocen na inne pytania szczegółowe wyraża optymizm netto. 3. Trzy ujęcia przekrojowe A. Ujęcie przestrzenne Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez GUS dla potrzeb analiz regionalnych, Dolny Śląsk dzieli się na pięć podregionów obejmujących grupy powiatów. Granice podregionów przedstawia poniższa mapa, a intensywność barwy zielonej odpowiada skali dodatnich ocen koniunktury (a czerwonej ujemnych ocen; w obecnym badaniu brak jest ocen ujemnych). 8

9 Nie stanowi zaskoczenia największy optymizm przedsiębiorców zlokalizowanych w podregionie legnicko-głogowskim oraz w m. Wrocławiu. Natomiast mogą cieszyć względnie dobre nastroje gospodarcze panujące w podregionie jeleniogórskim (zauważmy, że posiada on niskie wskaźniki rozwojowe i duże bezrobocie, szczególnie w powiatach złotoryjskim, lwóweckim i jaworskim), a przede wszystkim w podregionie wałbrzyskim, który charakteryzuje się najniższym na Dolnym Śląsku poziomem PKB na 1 mieszkańca (i ustępuje pod tym względem np. województwu świętokrzyskiemu, które z powodu niskiego poziomu rozwoju jest objęte specjalnym wsparciem w ramach PO Polska Wschodnia) oraz najwyższym poziomem bezrobocia, zwłaszcza powiaty wałbrzyski ziemski (wg danych za czerwiec - drugie miejsce wśród 380 polskich powiatów) oraz kłodzki (18. miejsce). Jest to szczególnie ważne dla oceny klimatu ekonomicznego, gdyż podregion ma charakter wysoce uprzemysłowiony, czemu odpowiada struktura respondentów z tego obszaru (duży odsetek średnich i dużych firm z sektora produkcyjnego). Podobnie jak poprzednio, najniższy był poziom ocen wyrażanych przez respondentów z podregionu wrocławskiego (poza m. Wrocławiem), na czym ważyły przede wszystkim ujemne oceny wykonania II kwartału. Jednak wystąpiła pewna poprawa, gdyż w poprzednim badaniu ogólny wskaźnik był ujemny. Warto zauważyć, że optymizm netto (lepsze dane wyprzedzające niż sprawozdawcze) prezentowały tylko 3 podregiony: Wrocław, wałbrzyski i wrocławski. B. Przekrój wielkości firm Po raz pierwszy 3 kategorie firm cechował podobny poziom optymizmu, chociaż tylko w jednej z nich wystąpił optymizm netto. Najsłabsze nastroje gospodarcze dotyczyły mikrofirm (rys. 5). 9

10 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 Ocena zakończonego kwartału Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 2,00 0,00 mikro małe średnie duże Rys. 5. Oceny koniunktury wg wielkości firm (w %) Elementy interpretacji: - duże firmy dysponują zwykle pełniejszymi analizami procesów zachodzących w ich otoczeniu 9 miesięcy temu posiadały większą świadomość spowolnienia w gospodarce, potem pierwsze dostrzegły odwracanie się tendencji, a obecnie nadal cechuje je wysoki optymizm, pomimo ostrożności wobec najbliższej przyszłości; jednak stabilność tego segmentu firm jest odzwierciedlana przez niewielką amplitudę ocen przeszłości i przyszłości, - mniejsze firmy (mikro i małe) tę świadomość nabyły później, ale wykazują wzrost optymizmu, - największy postęp w stosunku do poprzedniego badania wykazują firmy średnie, - duże i średnie firmy są głównym motorem zmian w gospodarce stymulując zmiany w sile nabywczej mieszkańców i w przyszłym efektywnym ich popycie (stąd nieco może niepokoić ich pesymizm netto), natomiast małe i średnie firmy decydują głównie o sytuacji zatrudnieniowej regionu reagując na impulsy popytowe z większych firm. C. Przekrój sektorowy Wykorzystujemy tu najbardziej zagregowany podział na 3 sektory produkcyjny (zdecydowanie dominuje przemysł, ale sektor obejmuje także firmy budowlane i pojedynczych producentów rolnych), handel oraz szeroki sektor usług (cała reszta firm). 10

11 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 Ocena zakończonego kwartału Wskaźnik koniunktury Prognoza dla rozpoczętego kwartału 2,00 0,00 produkcja handel usługi Rys. 6. Oceny koniunktury wg sektorów (w %) Wszystkie trzy sektory wykazują dodatnie oceny nastrojów gospodarczych. Najwyższe oceny wykazywali do niedawna usługodawcy. Tym razem najlepszy klimat panuje wśród producentów i budowlańców, co może mieć szczególnie duży wpływ na procesy rozwojowe regionu. Bardzo powoli poprawiają się nastroje handlowców. Należy jednak pamiętać, że wg ogólnopolskich badań koniunktury GUS handlowcy notują najgorsze oceny klimatu od 2006 r. Jednak w skali kraju w ostatnim czasie nastąpiła poprawa w największej skali właśnie w tym sektorze, o czym mówią wskaźniki ufności konsumenckiej (Komisji Europejskiej i GUS), optymizmu konsumentów (Ipsos) i przede wszystkim wskaźniki koniunktury gospodarczej (GUS). Trudno oczekiwać istotnego wsparcia rosnącego popytu wewnętrznego ze strony zamówień zagranicznych, gdyż pojawiające się symptomy poprawy na tych rynkach są nadal słabe. 4. Uwagi metodyczne Syntetyczny wskaźnik koniunktury gospodarczej dla Dolnego Śląska (SWK) jest obliczany zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisję Europejską dla Unii Europejskiej, strefy euro i poszczególnych państw członkowskich (ESI Economic Sentiment Indicator), zaadaptowaną także przez Główny Urząd Statystyczny. W stosunku do metody GUS zespół z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu dokonał daleko posuniętych modyfikacji 11

12 zastępując wskaźniki proste wskaźnikami złożonymi, gdyż za niezbędne uznano poszerzenie trzystopniowej skali odpowiedzi (pogorszenie brak zmian poprawa) do siedmiostopniowej skali, w której występują po trzy poziomy zwiększenia oraz zmniejszenia danego zjawiska. Podstawą SWK są wskaźniki odnoszące się do wybranych 15 pytań zadawanych reprezentatywnej grupie dolnośląskich przedsiębiorców, z czego 12 branych jest pod uwagę w wyliczeniu SWK, a pozostałe mają charakter wyłącznie analityczny. Pytania zostały opracowane przez zespół BKDŚ z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i odnoszą się do zmian ilościowych (13) oraz generalnych ocen o charakterze jakościowym (2). Przedsiębiorcy oceniają zachodzące zmiany w skali od -3 do 3 pkt. SWK stanowi procentowy udział odpowiedzi w stosunku do teoretycznie możliwych ocen maksymalnych (gdyby wszyscy przedsiębiorcy na każde pytanie dotyczące zarówno zakończonego, jak i rozpoczętego kwartału wystawiali wyłącznie oceny 3 pkt.). W praktyce SWK na poziomie przekraczającym 10% należy uznać za stosunkowo wysoki i odzwierciedlający dobry klimat gospodarczy, a na poziomie 20% wskaźnik można traktować już jako bardzo wysoki. W analizach segmentowych zastosowano ujęcia normatywne: - systemu NTS (lub NUTS) dla jednostek terytorialnych poziomu trzeciego, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów (i rozporządzeniem UE); - sektory na podstawie klasyfikacji PKD, gdzie sektor produkcyjny obejmuje głównie sekcję C (a także A, B, D i F); handel sekcję G; usługi pozostałe sekcje; - wielkość firm na podstawie Ustawy o swobodzie przedsiębiorczości i dyrektywy UE określającej cztery kryteria kwalifikowania firm. Barometr koniunktury Dolnego Śląska jest tworzony dla przedsiębiorców przez przedsiębiorców 12