TYDZIEŃ PRZEDSIĘBIORCÓW. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne osób prowadzących jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą

TYDZIEŃ PRZEDSIĘBIORCÓW Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne osób prowadzących jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą 1) Prowadziłem działalność gospodarczą do 30.11.2006 r. Od 2 listopada br. chcę ponownie rozpocząć prowadzenie działalności. Czy będę mógł opłacać składki od niższej podstawy wymiaru? Składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia opłaca osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, która spełnia dwa warunki: - nie prowadzi i w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych nie prowadziła innej pozarolniczej działalności, - w ramach prowadzonej działalności nie będzie wykonywała usług na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Jeżeli powyższe warunki są spełnione to wówczas przez okres 24 miesięcy kalendarzowych składki na ubezpieczenia społeczne osoba prowadząca działalność może opłacać od niższej podstawy wymiaru. W Pana przypadku warunki te nie zostaną spełnione bowiem okres od zaprzestania prowadzenia działalności wynosi 59 miesięcy kalendarzowych. W konsekwencji jeżeli od 2 listopada 2011 r. rozpocznie Pan prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej podstawa wymiaru składek na Pana ubezpieczenia społeczne z tego tytułu nie będzie mogła być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ( tj. w 2011 r. nie niższa niż 2015,40 zł). Przy czym ustalając podstawę wymiaru składek za listopad należy pamiętać o tym, że za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru 1

składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. podstawa prawna: art. 18 ust. 8 i 9 i art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) 2) Prowadzę działalność gospodarczą i mam zamiar zatrudnić na podstawie umowy zlecenia studenta. Jakie za niego muszę opłacać składki i na jakie ubezpieczenia? Student wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia do ukończenia 26 roku życia nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast po skończeniu 26 lat, jeżeli wykonuje tylko tę umowę, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu) i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne. podstawa prawna: art. 6 ust. 1 pkt 4 i ust 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn.zm.). 3) Jestem emerytem i mam zamiar rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (kiosk z warzywami). Czy jestem zobowiązany do opłacania wszystkich składek? Dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą mającej ustalone prawo do emerytury ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne. W przypadku przystąpienia do tych ubezpieczeń obowiązkowo podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu. Nie podlega natomiast ubezpieczeniu chorobowemu, ani obowiązkowo ani dobrowolnie. Dla emeryta prowadzącego działalność gospodarczą obowiązkowe z tego tytułu jest również ubezpieczenie zdrowotne. Może być jednak zwolniony z obowiązku opłacania składek na to ubezpieczenie. W tym celu musi jednak spełniać następujące warunki: - pobierane świadczenie emerytalne nie może przekraczać miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, zaś przychody z tytuł prowadzenia działalności nie mogą przekraczać miesięcznie 50 % kwoty najniższej emerytury albo 2

- pobierane świadczenie emerytalne nie może przekraczać miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia i osoba prowadząca działalność opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Jeżeli jest spełniony jeden z tych warunków należy dokonać zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego oraz składać dokumenty rozliczeniowe, w których należy podać właściwą kwotę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, natomiast składkę należy wykazać w wysokości 0. podstawa prawna: art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 4) Prowadzę działalność gospodarczą i zatrudniłem na podstawie umowy zlecenia żonę. Prowadzimy wspólne gospodarstwo domowe. Jakie składki jestem zobowiązany opłacać na jej ubezpieczenia? Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zatrudnia żonę na podstawie umowy, która ma charakter umowy zlecenia, żona podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca. Przy czym należy pamiętać, że o charakterze zawartej umowy decyduje jej treść, a nie nazwa. Jeżeli wolą stron ma być zawarta umowa zlecenia to powinna mieć ona cechy wskazane w Kodeksie cywilnym właściwe dla tego rodzaju umowy. Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe ma dla nich charakter dobrowolny. Dla ustalenia zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym żony nie będzie miała wówczas znaczenia kwestia pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym. Warunek ten jest istotny dla ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności. podstawa prawna:, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 11, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 3

5) Jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę na pełen etat i jednocześnie rozpoczynam prowadzenie działalności gospodarczej. Czy muszę opłacać składki na ubezpieczenia? Jeżeli jest Pan zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy to przepisy prawa pracy gwarantują Panu co najmniej minimalne wynagrodzenie. W konsekwencji, tak długo jak trwa stosunek pracy, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej może Pan przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W przypadku przystąpienia do tych ubezpieczeń obowiązkowo będzie Pan podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu. Nie będzie Pan podlegać natomiast ubezpieczeniu chorobowemu, ani obowiązkowo ani dobrowolnie. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej obowiązkowe jest dla Pana ubezpieczenie zdrowotne. podstawa prawna: art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 6) Wraz ze wspólnikiem prowadzimy działalność w formie spółki jawnej. Każdy z nas jest zarejestrowany jako odrębny płatnik i opłaca składki za siebie. Spółka zatrudnia kilku pracowników. Czy w sytuacji, gdy za wrzesień br. spółka opłaciła za pracowników składki po terminie to ustało nasze ubezpieczenie chorobowe jako wspólników? Każdy ze wspólników spółki jawnej w zakresie ubezpieczeń społecznych jest uznawany za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność. Osoba ta należne za siebie składki sama co miesiąc rozlicza, finansuje i opłaca do ZUS. Natomiast zatrudnionych pracowników do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego powinna zgłosić spółka, która jest odrębnym od wspólników płatnikiem składek. Spółka powinna za każdy miesiąc składać za każdego z pracowników imienny raport ZUS RCA i rozliczać za nich składki w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą (w tym wspólników spółki jawnej) ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Przy 4

ustalaniu czy dany wspólnik terminowo opłacił za siebie składki znaczenie mają wyłącznie składki opłacane za niego na własne ubezpieczenia. W konsekwencji w przypadku, gdy spółka jawna nieterminowo lub w niepełnej wysokości opłaci składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników nie spowoduje to ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (wspólników spółki), jeżeli osoby te terminowo i w pełnej wysokości opłaciły składki na własne ubezpieczenia. podstawa prawna: art. 4 pkt 2 lit. d w związku z art. 16 ust. 4 pkt 1 i art. 17 ust. 3, art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) 7) Zamierzam rozpocząć działalność gospodarczą. Jakie warunki muszę spełnić abym mógł opłacać składki od niższej podstawy wymiaru? Ile te niższe składki wynoszą? Osoba, która rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dobrowolnie, na swój wniosek, może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia może opłacać osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, która spełnia dwa warunki: - w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych nie prowadziła innej pozarolniczej działalności, - w ramach prowadzonej działalności nie będzie wykonywała usług na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Jeżeli powyższe warunki są spełnione to wówczas przez okres 24 miesięcy kalendarzowych składki na ubezpieczenia społeczne osoba prowadząca działalność może opłacać od niższej podstawy wymiaru. 5

W 2011 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tych osób wynosi 415,80 zł (30 proc. z 1386 zł). Składki na ubezpieczenia społeczne naliczone od najniższej podstawy wymiaru wynoszą: - 123,24 zł - wraz z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, - 113,05 zł - bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Oczywiście oprócz składek na ubezpieczenia społeczne osoba prowadząca działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Podstawą do naliczania składki na to ubezpieczenie stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia¹. W 2011 r. ta minimalna podstawa wynosi 2704,31 zł, a kwota składki 243,39 zł. podstawa prawna: art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 205, poz. 1027, z późn. zm.) 8) Jestem jednym z dwóch wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Mój wspólnik zaproponował mi sprzedaż swoich udziałów w spółce. Czy po nabyciu udziałów od wspólnika będę musiał opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne? Tak. Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność i podlega ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Zatem osoba ta obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczeniu chorobowemu podlega na zasadzie dobrowolności. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia². Natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego wynagrodzenia¹. podstawa prawna: art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 6

9) Od 20 października 2009 r. prowadzę działalność gospodarczą. Jednak ubezpieczeniom społecznym z działalności podlegam od 1 stycznia 2011 r. bo do końca grudnia 2010 r. byłam zgłoszona do ubezpieczeń jako pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Do kiedy mogę opłacać składki od niższej podstawy wymiaru? Opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia można tylko przez okres 24 miesięcy kalendarzowych. Okres ten jest liczony od daty rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Bez znaczenia jest natomiast przez jaki okres prowadzący działalność faktycznie podlegał ubezpieczeniom społecznym. W Pani przypadku, o ile oczywiście spełnia Pani warunki określone ustawą (patrz odpowiedź na pyt. 2), skoro działalność została rozpoczęta 20 października 2009 r. składki na ubezpieczenia społeczne liczone od tej podstawy wymiaru mogą być opłacane tylko do końca października 2011 r. Od 1 listopada, jeżeli działalność będzie w dalszym ciągu prowadzona, składki na ubezpieczenia społeczne będzie Pani musiała opłacać od zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia². podstawa prawna: art. 18a, art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 10) Czy osoba prowadząca działalność, która przez część miesiąca jest chora może za ten okres nie opłacać składek na ubezpieczenia społeczne? Osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, a ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w tym chorobowe) stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia² lub 30 % minimalnego wynagrodzenia, gdy osoba prowadząca działalność spełnia warunki określone w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (patrz odpowiedź na pyt. 2). Podstawa ta ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu jeżeli prowadzący działalność przez część miesiąca był chory i spełniał warunki do przyznania zasiłku. Wówczas minimalną podstawę wymiaru składek obowiązującą tę osobę należy podzielić przez liczbę dni danego miesiąca i pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Od tak ustalonej kwoty powinny być naliczone oraz opłacone składki na ubezpieczenia społeczne. 7

Jeżeli natomiast osoba prowadząca działalność nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego lub też przystąpiła ale nie będzie jej przysługiwał zasiłek chorobowy, to wówczas pomimo choroby składki na ubezpieczenia społeczne będzie zobowiązana opłacić od podanej wyżej podstawy wymiaru, bez stosowania pomniejszenia. Bez względu na to, czy z działalności za okres choroby przysługuje osobie prowadzącej działalność zasiłek chorobowy, czy też nie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Co oznacza, że składka na to ubezpieczenie powinna być naliczona od zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia¹ podstawa prawna: art. 18 ust. 8-10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 79 ust. 2, art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ¹ przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego włącznie z wypłatami z zysku ² przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na rok 2011 Ustawodawstwo właściwe - w którym kraju można być ubezpieczonym 1) Jestem legalnie zatrudniony we włoskiej firmie i pracę wykonuję wyłącznie na terenie Włoch. Czy mój pracodawca ma obowiązek zgłosić mnie do ubezpieczeń społecznych w Polsce i ewentualnie jakich formalności należy dopełnić wobec ZUS. Osoba zatrudniona przez zagranicznego pracodawcę i wykonująca pracę w państwie zatrudnienia podlega przepisom z zakresu zabezpieczenia społecznego w tym państwie, w którym wykonuje pracę, więc nie będzie zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w Polsce. Nie ma obowiązku informowania ZUS o tym, że jest się zatrudnionym w innym państwie. 2) Prowadzę działalność na własny rachunek w Polsce i zatrudniam 25 pracowników. Podpisałem kontrakt na wykonanie drobnych prac budowlanych 8

w Hiszpanii. Czy jak wyślę 10 pracowników to będą musieli tam również zostać zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych? Czy potrzebują zaświadczenia wydanego przez polski ZUS? Pracownik co do zasady podlega ubezpieczeniom społecznym w państwie wykonywania pracy a więc w tym przypadku w Hiszpanii. Jeżeli jednak wysłanie pracowników do innego państwa nie przekracza 24 miesięcy pracownicy mogą nadal być ubezpieczeni w Polsce o ile pracodawca i pracownicy spełnią wymogi przewidziane w prawie unijnym. Przede wszystkim pracodawca przed wysłaniem pracowników za granicę oraz w jego trakcie powinien prowadzić znaczącą część działalności w kraju. Pracownicy powinni, przez okres przynajmniej 1 miesiąca przed wysłaniem, podlegać ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego. Pracowników nie należy zgłaszać do ubezpieczeń społecznych w Hiszpanii, ponieważ osoba może podlegać przepisom z zakresu zabezpieczenia społecznego tylko w jednym państwie. Przed wysłaniem należy wystąpić do oddziału ZUS właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy o wydanie zaświadczenia o ustawodawstwie właściwym (A1). Jest to dokument, który potwierdza, że osoba wykonująca pracę w jednym państwie podlega zabezpieczeniu społecznemu w drugim. 3) Prowadzę w Polsce działalność na własny rachunek od 3 lat zajmuję się specjalistycznymi tłumaczeniami. Na polskim rynku jest coraz trudniej znaleźć klienta więc podpisałem kontrakt na 1 rok z hiszpańskim biurem tłumaczeń i będę prowadził działalność na terenie Hiszpanii. Przedmiotem kontraktu są specjalistyczne tłumaczenia dokumentacji technicznej z języka hiszpańskiego na polski. Czy mogę nadal być ubezpieczony w Polsce? Tak składki na ubezpieczenia społeczne będą nadal odprowadzane do polskiego systemu, ponieważ działalność na własny rachunek ma być przeniesiona na okres nie dłuższy niż 24 miesiące. Dodatkowo działalność na własny rachunek była prowadzona w Polsce przez okres dłuższy niż 2 miesiące i ma ona charakter podobny do tej prowadzonej za granicą. 4) Prowadzę działalność na własny rachunek w Niemczech i tutaj też mieszkam. Planuję otworzyć dodatkowo działalność na własny rachunek w Polsce i zatrudniać pracowników. Czy będę odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce a jeżeli nie, to czy muszę odprowadzić składkę na 9

ubezpieczenie zdrowotne? Czy moi pracownicy będą zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych w Polsce? Jeżeli osoba prowadzi działalność na własny rachunek w dwóch państwach członkowskich będzie podlegała zabezpieczeniu społecznemu w państwie zamieszkania o ile wykonuje znaczącą część pracy w tym państwie. W celu określenia, czy osoba wykonuje znaczącą część pracy w państwie zamieszkania uwzględnia się takie kryteria jak: obrót, liczbę świadczonych usług, czas pracy lub dochód. Jeżeli jedno z wyżej wymienionych kryteriów przekracza 25% w państwie zamieszkania, to w nim taka osoba będzie podlegała zabezpieczeniu społecznemu. Ponieważ mieszka Pani w Niemczech, to należy określić czy w tym państwie będzie prowadzona znacząca część pracy. Jeżeli tak, będzie podlegała Pani niemieckiemu zabezpieczeniu społecznemu. W Polsce nie odprowadza Pani żadnych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności. Dowodem na to, że podlega Pani ustawodawstwu niemieckiemu będzie formularz A1 wydany przez niemiecką instytucję ubezpieczeniową. Jeżeli zatrudnia Pani pracowników, należy pamiętać o zgłoszeniu ich do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w Polsce. 5) Jestem zatrudniony przez polską firmę na stanowisku konsultanta na pół etatu w ich biurze we Wrocławiu. Dodatkowo jestem zatrudniony na pół etatu przez spółkę matkę i pracę wykonuję w Berlinie. Moim miejscem zamieszkania jest Wrocław gdzie pracuje moja żona i uczą się dzieci. Czy moi pracodawcy prawidłowo odprowadzają składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce (polski pracodawca) i w Niemczech (niemiecki pracodawca)? Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne mogą być odprowadzane w tym samym czasie wyłącznie do jednego państwa członkowskiego. W przypadku zatrudnienia przez dwóch pracodawców mających siedziby w różnych państwach członkowskich osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w państwie zamieszkania w Pana przypadku w Polsce. Pracodawca niemiecki będzie więc zobowiązany do odprowadzenia składek do polskiego systemu według polskich przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych. W celu udokumentowania faktu, że z tytułu umowy o pracę w Niemczech podlega Pan polskim ubezpieczeniom społecznym należy zwrócić się do jednostki ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania i uzyskać formularz A1. 10

6) Jestem na stałe zatrudniona w szpitalu na Słowacji jako dentystka i planuję otworzyć działalność na własny rachunek w Polsce i prowadzić tutaj gabinet dentystyczny. Czy muszę się zgłosić do ubezpieczeń społecznych w Polsce? Jeżeli nie, to czy muszę odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne w Polsce? Jeżeli składki nie będą odprowadzane w Polsce, to czy muszę pokazać jakiś dokument w ZUS? Jeżeli osoba wykonuje pracę w jednym państwie jako pracownik a w drugim prowadzi działalność na własny rachunek w innym, to będzie podlegała ustawodawstwu z zakresu zabezpieczenia społecznego w państwie, w którym wykonuje pracę jako pracownik. Nie będzie więc Pani ubezpieczona w Polsce nie będzie więc również odprowadzana składka na ubezpieczenie zdrowotne. W celu udokumentowania, że jest Pani ubezpieczona na Słowacji i nie musi Pani odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne w Polsce należy uzyskać ze słowackiej instytucji ubezpieczeniowej odpowiednie zaświadczenie formularz A1. Nie musi go Pani przekazywać do ZUS jednakże należy go posiadać w przypadku kontroli. 7) Prowadzę w Polsce działalność na własny rachunek w zakresie wypożyczania i konserwacji sprzętu wodnego (łodzie, kajaki, rowery wodne itp.). Trafiło mi się zlecenie w Niemczech na remont domu jednorodzinnego. Ponieważ zimą zainteresowanie moją ofertą jest niewielkie (przede wszystkim konserwacja i naprawa kadłubów) chciałbym przenieść na kilka miesięcy działalność do Niemiec. Czy w związku z tym składki będę mógł odprowadzać nadal do ZUS? Nie. Jednym z warunków do utrzymania polskiego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego podczas czasowego przeniesienia działalności za granicę, jest wykonywanie za granicą działalności podobnej do tej prowadzonej w Polsce, a w Pana przypadku działalność prowadzona w Polsce różni się od działalności, którą zamierza Pan wykonywać w Niemczech. 8) Pracuję jako kierowca ciężarówki, w ramach prowadzonej w Polsce działalności na własny rachunek. Obecnie wykonuję przewozy krajowe. Czy w przypadku rozpoczęcia wykonywania przewozów towarów w całej Unii Europejskiej oraz w Norwegii i Szwajcarii będzie mi potrzebny jakiś formularz z ZUS? 11

Tak. Ponieważ będzie Pan wykonywał działalność w wielu krajach powinien Pan zwrócić się do jednostki terenowej ZUS o ustalenie ustawodawstwa właściwego, któremu będzie Pan podlegał. Jeżeli zostanie wobec Pana ustalone ustawodawstwo polskie ZUS poświadczy Panu formularz E 101 (gdy wśród krajów wykonywania pracy znajdzie się państwo należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego /Islandia, Norwegia, Liechtenstein/ lub Szwajcaria; lub formularz A1 (gdy wśród krajów wykonywania pracy nie znajdują się wymienione wyżej państwa). 9) Jestem taksówkarzem (prowadzę działalność) w mieście na południu Polski. Jeżdżę na taksówce zwykle od poniedziałku do piątku a w weekendy pracuję w ramach tej samej działalności jako hydraulik w Czechach. Gdzie mam opłacać składki? W takiej sytuacji, jeżeli mieszka Pan w Polsce, podlega Pan ustawodawstwu polskiemu i składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne powinny być odprowadzane w Polsce, ponieważ wykonuje Pan znaczną część swojej działalności w Polsce. 10) No dobrze. A co jeżeli zatrudniłbym się w Czechach jako hydraulik na umowę o pracę na część etatu? W tym przypadku podlegałby Pan ustawodawstwu czeskiemu. W związku z tym, składki na ubezpieczenia społeczne zarówno z czeskiej umowy o pracę, jak i z działalności prowadzonej w Polsce (o ile czeskie przepisy to przewidują) powinny być odprowadzane do czeskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Tym samym oznacza to, że nie będzie obowiązku opłacania składek w Polsce. Zasady udzielania ulg i umorzeń 1) W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, w ramach której zatrudniam pracowników, dotychczas wszystkie składki na ubezpieczenia regulowałem w ustawowych terminach. Aktualnie, ze względu na znaczne opóźnienia ze strony kontrahentów w zapłacie za świadczone przeze mnie usługi, 12

przewiduję problemy z terminowym wywiązaniem się z obowiązków płatniczych. Czy w zaistniałej sytuacji przysługują mi jakieś uprawnienia? Płatnik składek posiadający trudności z bieżącym wywiązywaniem się z obowiązków płatniczych może ubiegać się o udzielenie ulgi w formie odroczenia terminu płatności składek. Warunkiem niezbędnym do rozpatrzenia sprawy o udzielenie tej ulgi jest: złożenie najpóźniej w dniu upływu terminu płatności danej składki - wniosku wraz z dokumentacją umożliwiającą ocenę zasadności jej udzielenia, tj. powołaniem okoliczności uzasadniających odroczenie, danych dotyczących możliwości płatniczych wnioskodawcy, jak również dokumentacją wymaganą przepisami z zakresu pomocy publicznej. opłacenie w ustawowym terminie kwoty odpowiadającej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników za okres, który miałby zostać objęty ewentualnym odroczeniem. Warto zaznaczyć, iż w stosunku do należności, których termin zapłaty został odroczony, nie nalicza się odsetek za zwłokę, natomiast w zamian pobiera się opłatę prolongacyjną. Opłata ta jest naliczana od następnego dnia po ustawowym dniu wymagalności składki do dnia odroczenia włącznie, w wysokości 50 % stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. podstawa prawna: art. 29 w związku z art. 30 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) 2) Mam zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w latach 2004-2006 pozarolniczą działalnością gospodarczą. Czy istnieje możliwość umorzenia moich zobowiązań, jeżeli jedynym uzyskiwanym przeze mnie przychodem jest wynagrodzenie osiągane z tytułu zatrudnienia poza granicami kraju? Co do zasady możliwość umorzenia należności z tytułu składek uzależniona jest od całkowitej ich nieściągalności, przy czym ustawodawca wprost zdefiniował, zaistnienie jakich sytuacji jest uznawane za spełnienie tego warunku. Przykładowo całkowita nieściągalność zachodzi, gdy nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie; nie nastąpiło zaspokojenie 13

należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym; naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Wskazana w pytaniu okoliczność nie została uwzględniona w katalogu przesłanek całkowitej nieściągalności, co oznacza, że nie może stanowić podstawy do umorzenia należności publicznoprawnych. Obowiązujące przepisy przewidują wyjątek od wskazanej zasady, który ma zastosowanie do ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne. W tym przypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych może umorzyć zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, pod warunkiem, iż zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie spłacić powstałego zadłużenia, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny. podstawa prawna: art. 28 ust. 1-3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) oraz 3 ust. 1 pkt 1 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003r. (Dz. U. Nr 141, poz. 1365) w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. 3) Kto może złożyć wniosek o umorzenie? Czy powinien on być złożony na sformalizowanym druku? Z wnioskiem o umorzenie zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek może zwrócić się każda osoba odpowiedzialna za jego uregulowanie, np. płatnicy składek; osoby, które posiadają zobowiązania z tytułu nieopłacenia składek wynikające z prowadzonej w przeszłości pozarolniczej działalności gospodarczej; osoby trzecie, następcy prawni lub spadkobiercy, na których w drodze decyzji została przeniesiona odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu składek. W odniesieniu do wniosków o umorzenie nie istnieje obowiązek posługiwania się sformalizowanym drukiem, co oznacza, iż wnioskodawca może taki wniosek przygotować samodzielnie lub skorzystać ze wzoru zamieszczonego na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.e-inspektorat.zus.pl podstawa prawna: art. 28 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) 14

4) W jakim terminie można złożyć wniosek o umorzenie należności? Obowiązujące przepisy nie określają terminu, w którym osoba uprawniona może ubiegać się o umorzenie zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek. Jedyną cezurą czasową jest upływ terminu przedawnienia należności, których umorzenie miałoby dotyczyć. Ponadto ustawodawca nie ograniczył możliwości ponawiania wniosków w tej sprawie, co oznacza, że negatywne rozstrzygnięcie w odniesieniu do jednego z wniosków w sprawie umorzenia nie powoduje braku możliwości starania się o umorzenie zobowiązań za ten sam okres w przypadku zmiany okoliczności faktycznych sprawy, m.in. w odniesieniu do możliwości finansowych zobowiązanego. podstawa prawna: art. 28 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) 5) W latach 2005-2008 prowadziłam pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu na moim koncie istnieje zadłużenie z uwagi na nieopłacenie składek na ubezpieczenia. Aktualnie przebywam na urlopie wychowawczym i samotnie opiekuję się małoletnim synem. W najbliższym czasie mam w perspektywie podjęcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W jaki sposób mogę rozwiązać kwestię zadłużenia z tytułu składek? W Pani sytuacji istnieją dwie możliwości może Pani starać się o umorzenie całości bądź części zobowiązań, z tym zastrzeżeniem, że będzie ono możliwe dopiero po spełnieniu ustawowych warunków do ich umorzenia, może Pani również zwrócić się z wnioskiem o udzielenie ulgi w spłacie należności z tytułu składek w formie układu ratalnego. W tym przypadku ustalenie warunków spłaty zadłużenia, tj. określenie ilości i wysokości rat miesięcznych, zostanie poprzedzone szczegółową analizą nie tylko Pani sytuacji majątkowej i możliwości płatniczych, ale również sytuacji rodzinnej, w celu takiego ukształtowania warunków spłaty zadłużenia, które umożliwią zachowanie odpowiedniego poziomu egzystencji. Oznacza to, że przy uwzględnieniu osiąganych przez Panią przychodów, ponoszonych wydatków, np. z tytułu opłat czynszowych, zakupu lekarstw, jak również perspektywy podjęcia zatrudnienia, będzie istniała możliwość ustalenia progresywnej wysokości rat. Ta forma spłaty zadłużenia umożliwia uregulowanie należności w dłuższym okresie czasu, a jej atutem jest nie tylko nienaliczanie odsetek za zwłokę od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie ulgi, ale również ograniczenie negatywnych konsekwencji wynikających z przymusowego dochodzenia zadłużenia w trybie 15

egzekucji. Zaznaczyć jednakże należy, iż od składek, które rozłożono na raty naliczana jest opłata prolongacyjna, w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. podstawa prawna: art. 28 ust. 1-3, art. 29 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) oraz 3 ust. 1 pkt 1 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003r. (Dz. U. Nr 141, poz. 1365) w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. 6) Prowadzę zakład fryzjerski i zatrudniam dwóch pracowników. Posiadam zadłużenie z tytułu składek za siebie i za zatrudnionych pracowników. Od 3 miesięcy płacę składki terminowo. ZUS zablokował konto bankowe mojej firmy. Czy moje zadłużenie może zostać rozłożone na raty i czy wtedy zostanie odblokowane konto bankowe? Tak, może Pani w takiej sytuacji wystąpić do ZUS z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty. Wniosek powinien zawierać informacje jakie należności mają zostać objęte układem ratalnym, uzasadnienie, przyczyny powstania zadłużenia, oraz propozycję spłaty tj. wysokość i termin płatności ewentualnych rat. Część składek na ubezpieczenia społeczne oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne finansowane przez Pani pracowników nie może zostać rozłożona na raty. Oznacza to, że aby ubiegać się o rozłożenie zadłużenia na raty będzie Pani musiała opłacić wraz z odsetkami należności za pracowników na ubezpieczenia społeczne w wysokości odpowiadającej składce na ubezpieczenie emerytalne oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za te osoby. Dodatkowo należy wskazać o jaki rodzaj pomocy publicznej Pani się ubiega i dołączyć odpowiednie dokumenty dotyczące pomocy publicznej oraz obrazujące Pani sytuację majątkową. Zakres takich dokumentów zostanie dla Pani ustalony przez pracownika ZUS to co należy dołączyć do wniosku jest uzależnione od wysokości zadłużenia i okresu jego spłaty. Jeżeli należność zostanie rozłożona na raty, postępowanie egzekucyjne zostanie zawieszone. Nie oznacza to jednak, że będzie Pani mogła dysponować środkami na rachunku bankowym, ponieważ bank jest zobowiązany pozostawiać środki w depozycie. Aby mogła Pani korzystać ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym, musiałaby Pani wystąpić do ZUS z dodatkowym wnioskiem o zwolnienie środków spod egzekucji. 16

podstawa prawna: - art. 29 i 30 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.). - art. 58 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954, z późn. zm.). 7) Samodzielnie prowadziłem działalność gospodarczą, która została zlikwidowana 4 lata temu. Za ostatnie 2 lata prowadzenia działalności posiadam zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek. Czy moje zadłużenie może zostać umorzone? Umorzenie należności z tytułu składek jest instytucją stosowaną w wyjątkowych sytuacjach wymienionych w przepisach prawa. Jest to katalog zamknięty i nie może być rozszerzany. Umorzenie należności z tytułu składek następuje w sytuacji całkowitej nieściągalności, która zachodzi gdy: dłużnik zmarł i nie pozostawił żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie, sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe, przedsiębiorca przestał wykonywać działalność i nie ma majątku, z którego można egzekwować należności, a jednocześnie nie można przenieść odpowiedzialności na małżonka, następców prawnych lub inne osoby trzecie, należności nie zostały zaspokojone w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym, wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję, jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. ZUS może umorzyć należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami tych składek, jeżeli dłużnik wykaże, że ze względu na 17

swoją sytuację finansową i rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny. Dotyczy to szczególnie sytuacji: jeśli opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby dłużnika i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, jeśli dłużnik poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujące, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby go pozbawić możliwości dalszego prowadzenia działalności, jeśli dłużnik przewlekle choruje albo sprawuje opiekę nad przewlekle chorym członkiem rodziny i dlatego nie może uzyskiwać dochodu umożliwiającego opłacenie należności. Jeżeli, uzna Pan, że w Pana sytuacji zachodzą przesłanki do umorzenia należności z tytułu składek należy wystąpić do Zakładu ze stosownym wnioskiem w tej sprawie, przedstawiając swoją sytuację majątkową i rodzinną, oraz inne dowody przemawiające za umorzeniem należności. Jeżeli będzie Pan ubiegał się o umorzenie należności ze względów na Pana trudną sytuację finansową i rodzinną, to na Panu spoczywa obowiązek udokumentowania i wykazania, że należności powinny zostać umorzone. Musi Pan jednak mieć świadomość, że jeśli zostaną umorzone Pana składki na ubezpieczenia społeczne to może mieć to wpływ na zakres i wysokość przyszłych świadczeń, jakie będą Panu przysługiwać z ubezpieczeń społecznych, ponieważ przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty nie uwzględnia się okresu, za które składki nie zostały opłacone. podstawa prawna: art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.). 8) W 2005 roku prowadziłam działalność i jednocześnie wykonywałam umowę zlecenie. Z tytułu działalności płaciłam tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Obecnie ZUS obciążył mnie zadłużeniem, wskazując że powinnam płacić wszystkie składki. Czy mogę liczyć na jakąś ulgę np. o raty, ponieważ nie stać mnie na jednorazowe zapłacenie zadłużenia? Tak, może Pan w takiej sytuacji wystąpić do ZUS z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty. Wniosek powinien zawierać informację jakie należności chce Pan, aby zostały rozłożone na raty, uzasadnienie, przyczyny powstania zadłużenia, oraz propozycję spłaty tj. wysokość i termin płatności ewentualnych rat. Dodatkowo do wniosku powinien Pan dołączyć dokumenty przedstawiające Pana sytuację majątkową. Zakres tych dokumentów zostanie 18

indywidualnie dla Pana ustalony przez pracownika ZUS - to jakie dodatkowe dokumenty należy dołączyć do wniosku uzależnione jest od wysokości Pana zadłużenia i okresu jego spłaty. podstawa prawna: art. 29 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.). Ubezpieczenia społeczne niań 1) Jakich formalności należy dopełnić aby zgłosić nianię do ubezpieczeń. Jakie dokumenty należy dołączyć? Nianię należy zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA Zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej, lub - jeśli podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu - na druku ZUS ZZA Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 04 30 (osoba sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. Nr 45, poz. 235), dla której podstawę wymiaru składek stanowi kwota nie wyższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę). Do zgłoszenia tego nie należy dołączać żadnych dokumentów. Podstawa prawna: art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444, z późn. zm.). 19

2) W jakim terminie należy zgłosić nianię do ubezpieczeń społecznych? Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi, a więc także niania wykonująca umowę uaktywniającą, podlega zgłoszeniu do tych ubezpieczeń. Zgłoszenia tego dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych. W związku z powyższym, płatnik składek (rodzic) zobowiązany jest zgłosić nianię do ubezpieczeń w terminie 7 dni od dnia oznaczonego w umowie uaktywniającej jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Podstawa prawna: art. 13 pkt 2, art. 36 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 3) Czy jeśli zapłacę niani wynagrodzenie wyższe niż minimalne wynagrodzenie będę musiała sama sfinansować składki na jej ubezpieczenia? Budżet państwa sfinansuje tylko składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne niani obliczone od podstawy wymiaru nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia. Natomiast składki na te ubezpieczenia rozliczone od nadwyżki ponad tę kwotę oraz składki na ubezpieczenie chorobowe opłaca płatnik składek na zasadach ogólnych, tj. są one współfinansowane przez nianię i płatnika. Składka na ubezpieczenie rentowe jest współfinansowana w równych częściach. Składka na ubezpieczenia rentowe w części 1,5% podstawy wymiaru finansuje niania, a 4,5% podstawy płatnik składek. Składkę na ubezpieczenie wypadkowe od podstawy stanowiącej nadwyżkę ponad minimalne wynagrodzenie finansuje płatnik, a składkę na ubezpieczenie chorobowe w pełnej wysokości finansuje niania. Podstawa prawna: art. 16 ust. 1 pkt 4, ust. 1b, 1c i 1d, ust. 2 i ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 4) Jestem osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i mam zamiar podjąć pracę na podstawie umowy uaktywniającej. Opłacam składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości 2015,40 zł, a z tytułu umowy uaktywniającej będę miała 20

wynagrodzenie w kwocie 1386 zł. Jak będę podlegać ubezpieczeniom społecznym? Obowiązek ubezpieczeń będzie istniał nadal z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy uaktywniającej jest bowiem niższa od najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu prowadzenia działalności. Podstawa prawna: art. 6 ust. 1 pkt 4, 5; art. 6 ust. 2d i ust. 4a oraz art. 9 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.). 5) Mam prawo do emerytury, chcę podjąć pracę na podstawie umowy uaktywniającej. Jak będę podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania tej umowy? Oprócz tej umowy nie jestem nigdzie zatrudniona. Będzie Pani podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej. Będzie Pani także mogła dobrowolnie, na swój wniosek, przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Podstawa prawna: art. 9 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. 6) Chcę podjąć pracę jako niania na podstawie umowy o pracę. Czy budżet państwa sfinansuje za mnie składki na ubezpieczenia społeczne. Moje wynagrodzenie z tej umowy będzie wynosiło 1386 zł? Budżet państwa nie sfinansuje składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za nianię wykonującą pracę na podstawie umowy o pracę. Natomiast sfinansuje te składki za nianię zatrudnioną na podstawie umowy uaktywniającej tj. umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, po spełnieniu pozostałych warunków wskazanych w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Podstawa prawna: art. 50 i 51 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. Nr 45, poz. 235, z późn. zm.). 21

7) Od 1 listopada 2011 r. podejmę pracę jako niania na podstawie umowy uaktywniającej. Z tytułu tej umowy będę otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 1500 zł. Z jakim kodem tytułu ubezpieczenia powinnam zostać zgłoszona do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego? Do ubezpieczenia chorobowego nie chce przystąpić. Płatnik składek jest zobowiązany do zgłoszenia Pani do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego od 1 listopada 2011 r. z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 0430 (także w Pani przypadku, a więc gdy podstawa wymiaru składek jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia). Z kodu tytułu rozpoczynającego się cyframi 0431 płatnik składek skorzysta przy rozliczaniu za Panią w imiennym raporcie miesięcznym składek niepodlegających finansowaniu z budżetu państwa (tj. od podstawy wymiaru składek będącej nadwyżką ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia). Podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444, z późn. zm.). 8) Kto jest płatnikiem składek za nianię? Przy zgłaszaniu niani do ubezpieczeń jeden z rodziców powinien się zgłosić jako płatnik składek, na druku ZUS ZFA, o ile oczywiście osoba ta nie jest już zarejestrowana jako płatnik, np. ze względu na opłacanie składek na własne ubezpieczenia jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Podstawa prawna: art. 4 ust. 2 lit. a i art. 43 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. 22

9) Jakim ubezpieczeniom będzie podlegała niania będąca studentką studiów zaocznych? Studentka zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Podstawa prawna: art. 6 ust. 1 pkt 4 i ust. 4a, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z póżn.zm.) 10) Chcę zatrudnić nianię, która pobiera rentę rodzinną. Do jakich ubezpieczeń powinnam ją zgłosić? Niania uprawniona do renty rodzinnej, o ile nie pozostaje w stosunku pracy u innego pracodawcy niż rodzice/rodzic dziecka, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Podstawa prawna: art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 4a, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. pkt 1 lit. e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 11) Ile muszę zapłacić niani, bym mógł skorzystać z finansowania składek z budżetu państwa? Czy jest minimalna albo maksymalna kwota wynagrodzenia. Budżet państwa, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, finansuje tylko składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne obliczone od podstawy wymiaru składek nie przekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia (1386 zł. w 2011 r.). Natomiast składki na te ubezpieczenia rozliczone od nadwyżki ponad minimalne wynagrodzenie finansuje niania i rodzic na zasadach ogólnych. Składki na ubezpieczenie chorobowe w każdym przypadku, bez względu na to czy podstawa wymiaru składek na 23

ubezpieczenia społeczne przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę czy nie, finansuje w całości z własnych środków niania, a przekazuje do ZUS rodzic. Podstawa prawna: art. 16 ust. 1 pkt. 4, ust. 1b, 1c, 1d, ust. 2 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) 12) Czy za nianię należy opłacić składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych? Za nianię nie opłaca się składek na: Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, ani Funduszu Emerytur Pomostowych. Podstawa prawna: Fundusz Pracy art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudniania i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., Nr 69, poz. 415 z późn. zm.); Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych a contrario art. 9 z dnia 13 lipiec 2006 r. ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr 158, poz. 1121, z późn. zm.); Fundusz Emerytur Pomostowych - a contrario art. 35 z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 37, poz. 1656 z późn. zm.) 13) Do kiedy należy przekazać dokumenty rozliczeniowe za nianię zatrudnioną od 1 października 2011 r.? Dokumenty rozliczeniowe za nianię, należy przekazywać do ZUS za każdy miesiąc w terminie do 15 dnia następnego miesiąca (tj. za październik dokumenty należy przekazać do 15 listopada). Po złożeniu pierwszego kompletu dokumentów rozliczeniowych, za miesiąc następny płatnik składek może być zwolniony z obowiązku comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych za nianię, jeśli spełni łącznie następujące warunki: - za poprzedni miesiąc (tj. np. za październik 2011 r.) złożył komplet dokumentów rozliczeniowych za nianię z rozliczeniem składek należnych za pełny miesiąc, - w komplecie dokumentów nie występuje raport świadczeniowy (ZUS RSA), 24