URZĄD KOMISJI NADZORU UBEZPIECZEŃ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH RYNEK UBEZPIECZEŃ 2004

URZĄD KOMISJI NADZORU UBEZPIECZEŃ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH Departament Komunikacji i Integracji Europejskiej Warszawa 2005

Spis treści: Najważniejsze wydarzenia...3 Liczba zakładów ubezpieczeń...5 Bilans zakładów ubezpieczeń...6 Udział składek w PKB...7 Składki zakładów ubezpieczeń Działu I...8 Struktura składek w Dziale I...9 Składki zakładów ubezpieczeń Działu II...10 Struktura składek w Dziale II...11 Odszkodowania i świadczenia w Dziale I...12 Odszkodowania i świadczenia w Dziale II...13 Lokaty zakładów ubezpieczeń Działu I...14 Lokaty zakładów ubezpieczeń Działu II...15 Przychody i koszty w Dziale I...16 Przychody i koszty w Dziale II...17 Ogólny rachunek zysków i strat Dział I...18 Ogólny rachunek zysków i strat Dział II...19 Umowy agencyjne i agenci ubezpieczeniowi...20 2

Najważniejsze wydarzenia Rynek w liczbach 70 liczba zakładów ubezpieczeń, w tym jeden Oddział Główny działający w Polsce 27,7 mld zł zebrane składki 14,3 mld zł odszkodowania wypłacone przez ubezpieczycieli 77,5 mld zł - wartość aktywów ubezpieczycieli 3 mld zł wynik finansowy zakładów ubezpieczeń 71 tys. liczba osób wykonujących czynności agencyjne Otoczenie prawne Dostosowanie polskiej ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym do unijnej Dyrektywy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Odpowiednich zmian dokonano w grudniu 2004 r. Nowelizacja ustawy o ch obowiązkowych zwalniająca uczestników stłuczek samochodowych od konieczności wzywania policji na miejsce zdarzenia. Adaptacja ustaw ubezpieczeniowych dokonana w związku z wejściem Polski do UE (m.in. sprawa Głównych Oddziałów, Europejskiego Obszaru Gospodarczego) Rozpoczęcie kompleksowych prac nad całościową nowelizacją prawa ubezpieczeniowego. Początek procedury parlamentarnej 2005 r. 3

Wydarzenia z rynku ubezpieczeniowego Do końca 2004 r. prawie 140 zakładów ubezpieczeniowych z państw UE i EEA zgłosiło zamiar działania na terenie Polski w ramach zasady swobody świadczenia usług (w I kwartale 2005 r. liczba ta wzrosła do ok. 200 podmiotów) Cztery polskie zakłady ubezpieczeń (po dwa z każdego działu) zgłosiły zamiar działania na terenie państw UE (w krajach nadbałtyckich, Niemczech oraz na Węgrzech) W związku z wejściem Polski do UE KNUiFE przestała nadzorować dotychczasowe Oddziały Główne firm z obszaru UE Od 1 maja 2004 r. obowiązkowe ubezpieczenie OC samochodów obejmuje swoim zasięgiem nie tylko teren Polski, ale cały obszar UE oraz państw EOG. Wprowadzenie przez rozporządzenia nielimitowanych szkód w niektórych ch OC (głównie Grupy 10 i 13) spowodowało problemy z zawarciem przez polskie zakłady ubezpieczeń umów reasekuracyjnych. Podobnie, jak w 2003 r., szybko rozwijał się bancassurance wraz z mi o charakterze lokat bankowych. We wrześniu weszła w życie ustawa o Indywidualnych Kontach Emerytalnych. Ubezpieczenie na życie związane z funduszem kapitałowym (inwestycyjnym) było w 2004 r. najczęściej wybieraną formą tego dodatkowego oszczędzania na emeryturę. W 2004 r. inwestorzy zagraniczni kontynuowali weryfikacje swoich planów rozwojowych związanych z polskim rynkiem. Ostatnim tego przejawem było przejęcie towarzystwa ubezpieczeń Tryg przez grupę HDI. Wzrost kosztów obowiązkowych ubezpieczeń OC multiagentów istotnie utrudniał działalność tego typu pośredników ubezpieczeniowych. Poziom tych kosztów jest skutkiem wysokich sum gwarancyjnych określonych w rozporządzeniu oraz wprowadzenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkody umyślne. 4

Liczba zakładów ubezpieczeń Na koniec 2004 r. licencję posiadało w Polsce 69 zakładów ubezpieczeń oraz 1 oddział główny Na koniec 2004 r. zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej posiadało w Polsce 69 zakładów ubezpieczeń oraz jeden Oddział Główny spoza UE. Z początkiem 2004 r. KNUiFE przejęła licencjonowanie zakładów ubezpieczeń od Ministerstwa Finansów. W listopadzie Komisja wydała swoje pierwsze zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej dla TUW Bezpieczny Dom. Spadek liczby podmiotów na polskim rynku ubezpieczeniowym w 2004 r. to, w pierwszej kolejności, skutek wycofania się niektórych inwestorów zagranicznych. W wyniku tego liczba zakładów spadała w Dziale I o cztery (w tym jeden w wyniku fuzji z innym ZU), zaś w Dziale II o dwa. Decyzje o wycofaniu podjęto najczęściej jeszcze przed 2004 r., ale formalne wykreślenie z krajowego rejestru sądowego nastąpiło dopiero w roku 2004. W momencie przystąpienia Polski do UE, trzy Oddziały Główne firm z państw UE (jeden z Działu I oraz dwa z Działu II) przekształciły się w zwykłe oddziały tych firm nie podlegające polskiemu nadzorowi. Rysunek 1. Liczba zakładów ubezpieczeń w latach 1991-2004 80 60 34 36 38 41 37 33 40 30 31 30 27 26 20 30 35 36 36 37 19 20 22 32 5 6 6 10 13 21 24 15 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Dział I Dział II Zainteresowanie polskim rynkiem wyraziło prawie 140 firm z UE Wejście Polski do UE spowodowało poszerzenie oferty ubezpieczeniowej dostępnej na krajowym rynku. Zainteresowanie sprzedażą polis w Polsce wyraziło do grudnia 2004 r. prawie 140 zakładów ubezpieczeń z państw UE. 5

Bilans zakładów ubezpieczeń Aktywa ZU wzrosły w 2004 r. o ponad 10,1 mld zł W 2004 r. suma bilansowa zakładów ubezpieczeń osiągnęła poziom 77,5 mld zł. Oznacza to, że wzrosła o 10,1 mld zł, czyli 15,1%. Tempo wzrostu sumy bilansowej było znacznie większe niż wysokość inflacji. Po raz kolejny suma bilansowa zakładów ubezpieczeń wzrastała szybciej niż aktywa banków. W 2004 r. suma bilansowa zakładów ubezpieczeń Działu I wzrosła o prawie 7 mld zł (18,0%). W tym czasie w Dziale II przyrost aktywów i pasywów wyniósł prawie 3,2 mld zł (11,1%). Szybszy wzrost aktywów w Dziale I jest od wielu lat charakterystyczny dla polskiego rynku ubezpieczeń. Tabela 1. Bilans zakładów ubezpieczeń (mln zł) Pozycja 1.01.2004 31.12.2004 Zmiana (%) A. Wartości niematerialne i prawne 624,1 591,7-5,2 B. Lokaty 49 901,3 57 264,5 14,8 C. Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający 11 083,7 13 508,6 21,9 D. Należności 3 312,7 3 561,0 7,5 E. Inne składniki aktywów 850,8 901,0 5,9 F. Rozliczenia międzyokresowe 1 574,6 1 671,7 6,2 AKTYWA RAZEM 67 347,2 77 498,6 15,1 A. Kapitał własny 14 266,6 17 740,5 24,4 B. Zobowiązania podporządkowane 5,0 5,0 0,0 C. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 50 541,6 57 498,8 13,8 D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezp. (wielkość ujemna) 3 889,2 3 929,3 1,0 E. Pozostałe rezerwy 1 108,6 1 152,9 4,0 F. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów 814,9 936,9 15,0 G. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne 3 086,2 2 706,2-12,3 H. Rozliczenia międzyokresowe 1 413,4 1 387,6-1,8 PASYWA RAZEM 67 347,2 77 498,6 15,1 91% aktywów to różnego typu lokaty, a 45% pasywów to rezerwy technicznoubezpieczeniowe W aktywach całego sektora ubezpieczeniowego najwyższe tempo wzrostu wykazywały lokaty związane z polisami na życie, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający (Grupa 3 Działu I). Na koniec 2004 r. wartość tych lokat była o ponad 1/5 wyższa niż na początek roku. Suma lokat (pozycje B oraz C aktywów) stanowiła 91% sumy bilansowej. W przypadku pasywów dominują rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe (pozycja C pasywów). Stanowią one ponad 74% sumy bilansowej. 6

Udział składek w PKB W 2004 r. przypis składki po raz pierwszy przekroczył 3,1% PKB Po 12 miesiącach 2004 r. wartość składek przypisanych brutto w Polsce stanowiła równowartość 3,1% PKB. Był to najwyższy poziom tego wskaźnika w historii. W 2004 r. wzrost udziału ubezpieczeń w PKB wynoszący 0,09 pkt. proc. był najwyższy od 1999 r. Warto podkreślić, że zwiększenie znaczenia ubezpieczeń w gospodarce miało miejsce w okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Od wielu lat wskaźnik udziału ubezpieczeń w PKB rośnie głównie za sprawą szybkiego rozwoju ubezpieczeń Działu I. W 2004 r. składki Działu I zwiększyły swój udział w PKB o 0,07 pkt. proc do 1,44%. W przypadku Działu II udział składek w PKB wrósł po raz pierwszy od 1999 r. Wzrost ten wynoszący 0,02 pkt. proc. nie zniwelował nawet skutków spadku z 2003 r. Rysunek 2. Udział składki w PKB w latach 1991-2004 (%) 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 1,69 1,67 1,77 1,73 1,73 1,70 1,73 1,64 1,31 1,13 0,56 0,67 0,81 0,91 1,06 1,15 1,22 1,27 1,37 1,44 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Udział składki w PKB - Dział I Udział składki w PKB - Dział II, GUS W Polsce relacja składek z ubezpieczeń na życie do składek z ubezpieczeń majątkowych jest niższa niż w wyżej rozwiniętych krajach świata W Polsce nadal dominują składki Działu II. W naszym kraju relacja składek Działu I do składek Działu II wyróżnia się na tle sytuacji występującej w większości lepiej rozwiniętych państw świata. W ich przypadku na życie generują większe składki niż polisy majątkowe (nawet po uwzględnieniu większych niż w Polsce ubezpieczeń o charakterze zdrowotnym). Polska ma także ogólnie niski poziom udziału ubezpieczeń w PKB nawet w stosunku do nowoprzyjętych państw UE. 7

Składki zakładów ubezpieczeń Działu I Najszybciej rozwijają się zakłady oferujące swoje polisy poprzez banki W 2004 r. przypis składek w Dziale I zwiększył się w stosunku do roku poprzedniego o ponad 1,5 mld zł. Tempo wzrostu składek było wysokie wyniosło ponad 14%, czyli było nieznacznie wyższe niż w 2003 r. Podobnie, jak w 2003 r. tempo wzrostu (mierzone składką) mniejszych firm było wyższe niż w przypadku czterech największych zakładów. Spośród największych firm ubezpieczeniowych najszybciej rosła składka w PZU Życie. Bardzo wysokie tempo wzrostu odnotowała Nordea, która zebrała sześć razy więcej składek niż w 2003 r. Więcej niż potrojenie składek to osiągnięcie Nationwide. Firmy te swoje wyniki zawdzięczają produktom skierowanym do klientów, których pozyskują przy współpracy sieci bankowej. Rekordzistą tempa wzrostu w 2004 r. była jednak firma spoza pierwszej dziesiątki. W 2004 r. Uniqa, zebrała ponad siedem razy więcej składek niż w 2003 r. Częściowo jej wynik był skutkiem fuzji z innym towarzystwem ubezpieczeniowym. Tabela 2. Składka przypisana brutto Działu I (mln zł) Zakład 2003 2004 Zmiana (%) PZU ŻYCIE 5 128 5 480 6,9 COMMERCIAL UNION POLSKA - TUnŻ 1 686 1 759 4,3 PAPTUnŻiR AMPLICO-LIFE 1 047 1 037-1,0 ING NATIONALE-NEDERLANDEN POLSKA 907 908 0,1 NATIONWIDE TU na ŻYCIE 192 641 233,3 TU ALLIANZ ŻYCIE POLSKA 290 341 17,6 TunŻ WARTA VITA 483 303-37,1 CREDIT SUISSE LIFE & PENSIONS TunŻ 155 278 79,3 TunŻ CARDIF POLSKA 156 277 77,5 NORDEA POLSKA TU na ŻYCIE 45 266 497,8 Pozostałe 1 066 1 447 35,8 Razem 11 154 12 739 14,1 W 2004 r. najszybciej rosły składki w Nationwide W 2004 r. Nationwide było liderem przyrostu składki w ujęciu nominalnym. W przypadku tej firmy wzrost przypisu wyniósł prawie 450 mln zł. Drugie PZU Życie zebrało ponad 350 mln zł więcej niż w 2003 r. Nie wszystkim firmom wiodło się w 2004 r. równie dobrze co rok wcześniej. Jeden z liderów wzrostu z 2003 r., Warta Vita odnotował w 2004 r. zarówno największy nominalny spadek przypisu (o prawie 180 mln zł), jak i najgorszą dynamikę (zebrał tylko 63% tego co rok wcześniej). 8

Struktura składek w Dziale I Składki Grupy 1 stanowią połowę przypisu Działu I W 2004 r. struktura składek Działu I nie uległa istotnym zmianom. Podobnie, jak w poprzednich latach najwięcej składek zebrano z tytułu ubezpieczeń w Grupie 1. Przypis składki w tej grupie stanowił prawie 49% składek całego Działu I. W grupie tej mieszczą się zarówno polisy na życie, jak dożycie oraz kombinacje tych produktów. Odnoszące w poprzedniej dekadzie wielkie sukcesy polisy Grupy 3 Działu I, czyli związane z funduszem inwestycyjnym, to prawie 1/3 składek zbieranych w Polsce z tytułu ubezpieczeń na życie. Warto przypomnieć, że 3-4 lata temu na rynku ubezpieczeń z funduszem kapitałowym (inwestycyjnym) wystąpił poważny kryzys przejawiający się licznymi rezygnacjami klientów. Rysunek 3. Struktura składki w Dziale I w 2004 (%) na życie 48,3% na życie, związane z funduszem inwestycyjnym 31,5% wypadkowe i chorobowe 17,9% reasekuracja czynna 1,0% rentowe 0,2% posagowe 1,1% Kolejnymi pod względem znaczenia są składki zbierane z tytułu ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych. Stanowią one blisko 1/5 składek. Należy pamiętać, że te nie są w Polsce sprzedawane samodzielnie, a stanowią tylko opcje dokupowane do innych polis. Od wielu lat Polacy prawie nie korzystają z polis posagowych oraz rentowych Od wielu lat dwóch pozostałych grup, czyli polisy posagowe oraz rentowe stanowią margines polskiego rynku ubezpieczeń na życie. Mająca 1% udział w rynku reasekuracja czynna to efekt działalności jednego zakładu ubezpieczeń, który od kilku lat rozwija ten typ aktywności korzystając z różnic w stopach procentowych w Polsce i Japonii. 9

Składki zakładów ubezpieczeń Działu II W 2004r. przypis składek zwiększył się o ponad 1,3 mld zł W 2004 r. przypis składek w Dziale II zwiększył się w porównaniu z 2003 r. o ponad 1,3 mld zł. W 2004 r. tempo wzrostu składek wyniosło 9,7%. Była to wartość najwyższa od kilku lat i wyraźnie przewyższała inflację. Wzrost ten był w największym stopniu zasługą firm spoza pierwszej trójki. Różne tempo rozwoju spowodowało zmiany w kolejności największych firm spoza pierwszej trójki. Najbardziej spektakularnym przykładem z pierwszej dziesiątki jest Generali. Dynamiczny wzrost składki zbieranej przez to towarzystwo wynika z przejęcia innego zakładu ubezpieczeń. PZU zachował swoją dominująca pozycję na rynku zbierając 50% składek brutto. Stało się to pomimo tego, że PZU rozwijało się wolniej od rynku. Udział w rynku straciła także Warta, która dodatkowo zebrała mniej składek niż przed rokiem. Tabela 3. Składka przypisana brutto Działu II (mln zł) Zakład 2003 2004 Zmiana (%) PZU S.A. 7 221 7 485 3,7 TUiR WARTA S.A. 1 746 1 733-0,7 STU ERGO HESTIA S.A. 938 957 2,0 TU ALLIANZ POLSKA S.A. 695 873 25,6 HDI SAMOPOMOC T U S.A. 380 537 41,5 UNIQA TU S.A. 329 347 5,4 TRYG POLSKA TU S.A. 304 342 12,4 TU COMPENSA S.A. 205 330 61,2 GENERALI TU S.A. 81 297 266,2 TuiR CIGNA STU S.A. 217 273 26,2 Pozostałe 1 439 1 746 21,4 Razem 13 603 14 920 9,7 Najbardziej wzrosły składki w ch auto-casco W 2004 r. największy wzrost składek - o 351 mln zł zanotowano w ch auto-casco (Grupa 3) oraz w polisach OC - grupy 13 (o 75 mln zł). Spadek przypisu dotknął tylko dwie grupy 12 (OC statków) oraz 15 (gwarancja ubezpieczeniowa). Pod względem tempa wzrostu wyróżniały się grupy 4 (casco pojazdów szynowych) wzrost o 90% oraz ochrony prawnej (wzrost o 76%). Względny spadek przypisu składki odnotowano w Grupie 15 oraz 12 (odpowiednio: 13% oraz 2%). 10

Struktura składek w Dziale II Na polisy komunikacyjne Polacy wydają najwięcej W 2004 r. w ch Działu II tak, jak w poprzednich latach przeważały polisy komunikacyjne. Ich udział w rynku obniżył się jednak o prawie 2 pkt. procentowe. Istotna część wydatków na wypadkowe i chorobowe jest dokonywana przy okazji zakupu polis komunikacyjnych (OC oraz AC). Oznacza to, że związane z posiadaniem samochodów stanowią w rzeczywistości jeszcze większy segment rynku niż wynika to z samych danych. Drugim pod względem znaczenia segmentem Działu II są polisy chroniące majątek przed skutkami żywiołów, kradzieży itd. Stanowią one prawie 1/5 rynku, choć ich udział od 2003 r. zmalał o 0,8 pkt. procentowego. Rysunek 4. Struktura składki w Dziale II w 2004 r. (%) komunikacyjne 62,9% majątkowe 18,4% reasekuracja czynna 2,2% pozostałe 2,2% finansowe 4,3% wypadkowe i chorobowe 5,5% OC 4,4% Udział pozostałych ubezpieczeń od końca 2003 r. podwoił się Ubezpieczenia finansowe oraz OC (inne niż komunikacyjne) pomimo wzrostu nadal są niewielkim fragmentem polskiego rynku ubezpieczeń majątkowych, odpowiadając łącznie za niecałe 9% przypisu składki. Pozostałe typy ubezpieczeń oraz reasekuracja czynna odgrywają w Polsce marginalną rolę (po 2,2%). W Polsce struktura składek Działu II istotnie różni się od sytuacji w krajach starej Unii Europejskiej. W państwach tych komunikacyjne stanowią ok. 1/3 rynku. Spośród krajów należących do UE przed 2004 r. tylko we Włoszech udział polis komunikacyjnych przekraczał 50%. 11

Odszkodowania i świadczenia w Dziale I W 2004 r. tempo wzrostu wypłacanych odszkodowań przewyższało tempo wzrostu składek W 2004 r. tempo wzrostu odszkodowań w Dziale I było zbliżone do tego w 2003 r. i wyniosło prawie 20%. Odszkodowania wzrastały w tempie znacznie wyższym niż składki. Wzrost odszkodowań wyniósł w 2004 r. 1 mld zł. Wzrost wartości odszkodowań w 2004 r. wynikał z rozwoju rynku ubezpieczeniowego. Odszkodowania wzrastały m.in. z powodu coraz częstszych przypadków wypłat z tytułu umów zawartych w okresie ubezpieczeniowego boomu lat 90. Składały się na to zarówno wypłaty po upływie okresu (dla polis terminowych), jak i wyższa śmiertelność starzejących się klientów. Tabela 4. Odszkodowania i świadczenia brutto w Dziale I (mln zł) Nazwa 2003 2004 Zmiana (%) PZU Życie S.A. 3 182 3 561 11,9 Commercial Union Polska - TUnŻ S.A. 795, 792-0,4 PAPTUnŻiR Amplico-Life S.A. 278 363 30,8 TUnŻ WARTA VITA S.A. 202 356 76,1 TUnŻ ING Nationale-Nederlanden Polska S.A. 306 311 1,7 TUnŻ EUROPA S.A. 10 178 1 642,5 PRAMERICA Życie TUiR S.A. 78 90 15,3 TU Allianz Życie Polska S.A. 52 67 28,5 STUnŻ Ergo Hestia S.A. 36 61 68,6 Credit Suisse Life & Pensions TUnŻ S.A. 28 56 102,1 Pozostałe 184 311 68,9 Razem 5 152 6 147 19,3 Specjalizacja w produktach antypodatkowych skutkuje wysoką dynamiką odszkodowań Ważnym czynnikiem wzrostu odszkodowań były wypłaty środków zgromadzonych na polisach pozwalających uniknąć podatku od zysków. Wydaje się, że mniejsze znaczenie niż w poprzednich latach miały rezygnacje niezadowolonych klientów z polis na życie. Bardzo wysokie tempo wzrostu odszkodowań w towarzystwie Europa wynika z faktu, że jest to stosunkowo młody zakład specjalizujący się w produktach krótkoterminowych mających chronić klientów przed skutkami podatku od zysków kapitałowych. Commercial Union był jedynym w pierwszej dziesiątce i jednym z trzech ogółem zakładów ubezpieczeń, który wypłacił w 2004 r. mniej odszkodowań niż rok wcześniej. Oznacza to, że w Commercial Union dobiega końca kryzys związany z masowymi rezygnacjami klientów pozyskanymi w latach 90. 12

Odszkodowania i świadczenia w Dziale II Spadek odszkodowań dotyczył tylko pojedynczych zakładów W 2004 r. tempo wzrostu wypłaty odszkodowań było niższe niż tempo wzrostu składek, jednak w przeciwieństwie do 2003 r. odszkodowania nie spadały. W 2004 r. tylko jeden z dwóch największych zakładów ubezpieczeń odnotował bezwzględny spadek odszkodowań (w 2003 r. spadek odszkodowań dotyczył obu zakładów). Na całym rynku było zaledwie kilka zakładów ubezpieczeń, które odnotowały spadek odszkodowań nie związany bezpośrednio z wycofywaniem się z działalności w Polsce. Wysoką dynamiką odszkodowań przekraczającą 100% - charakteryzowało się kilka małych zakładów ubezpieczeń (nie wyszczególnionych w tabeli), które dopiero od niedawna są obecne na rynku albo zmieniały profil działalności. Tabela 5. Odszkodowania i świadczenia brutto w Dziale II (mln zł) Nazwa 2003 2004 Zmiana (%) PZU S.A. 4 330 4 443 2,6 TUiR WARTA S.A. 960 900-6,2 STU Ergo Hestia S.A. 557 615 10,4 TU Allianz Polska S.A. 266 346 29,9 HDI SAMOPOMOC TU S.A. 209 264 26,4 UNIQA TU S.A. 199 217 8,8 TU Compensa S.A. 130 216 66,0 Tryg Polska TU S.A. 171 205 19,7 PTU S.A. 132 165 24,9 PTR S.A. 108 134 23,8 Pozostałe 551 661 20,1 Razem 7 613 8 167 7,3 Średnio każdego dnia ubezpieczyciele wypłacają odszkodowania o wartości 22 mln zł PZU nadal wypłaca ponad połowę wszystkich odszkodowań. Jego udział w odszkodowaniach brutto to 54%, wobec 50% w przypisie składki brutto. Wysokie tempo odszkodowań w towarzystwie Compensa wynika z faktu, że przejęła ona w ostatnim roku inny zakład ubezpieczeń. Po dokonaniu odpowiedniej korekty tempo to byłoby trzy razy niższe. Warto zauważyć, że przeciętnie każdego dnia 2004 roku do rąk Polaków trafiało ponad 22 mln zł z tytułu odszkodowań majątkowych. Dla porównania średnie dzienne wydatki na polisy chroniące majątek to prawie 41 mln zł, czyli ponad 1 zł na dzień na mieszkańca Polski. 13

Lokaty zakładów ubezpieczeń Działu I Na lokatach w jednostkach powiązanych ubezpieczyciele Działu I stracili 18% Na koniec 2004 r. wartość lokat zakładów ubezpieczeń Działu I osiągnęła łączny poziom 44,1 mld zł. Zdecydowana większość lokat ponad 97% - ulokowana była w Polsce. Najwięcej środków ponad 24,7 mld zł ulokowano w dłużne papiery wartościowe. Stanowiły one 80% wszystkich lokat z pozycji B bilansu. Aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w przypadku, gdy ryzyko ponosi ubezpieczający (pozycja C bilansu) stanowiły ponad 30% łącznych lokat. Przeciętnie wartość bieżąca lokat była o 4% większa od wartości nabycia. Najlepszą relacją wartości bieżącej do nabycia charakteryzowały się lokaty w jednostki funduszy inwestycyjnych, które były warte prawie o 49% więcej niż w momencie zakupu. Największe straty ubezpieczyciele ponieśli na lokatach w jednostki powiązane, których wartość bieżąca była o 18% mniejsza od wartości nabycia. Tabela 6. Zestawienie lokat zakładów ubezpieczeń Działu I (mln zł) Lokaty ogółem Wyszczególnienie Nabycia bieżąca bilansowa pokrycie RTU A. Nieruchomości 253 263 227 73 B. Lokaty w jednostkach powiązanych 1 986 1 622 1 622 260 C. Inne lokaty finansowe, w tym: 27 249 28 800 28 804 27 852 I. Akcje i udziały 1 530 1 884 1 884 1 781 II. Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych 249 370 370 345 III. Instrumenty pochodne - - - - IV. Pozostałe papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu 0 0 0 0 V. Dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu 23 634 24 721 24 725 23 990 VI. Udziały we wspólnych przedsięwzięciach - - - - VII. Pożyczki zabezpieczone hipotecznie 6 6 6 1 VIII. Pozostałe pożyczki 78 81 81 81 IX. Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych 1 732 1 717 1 717 1 632 X. Pozostałe lokaty 21 21 21 21 D. Depozyty u cedentów - - - - E. Razem (A+B+C+D) 29 489 30 685 30 652 28 186 F. Pozycja C z bilansu - Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający 13 509 Łącznie (E+F) 44 161 14

Lokaty zakładów ubezpieczeń Działu II Ponad 17,9 mld zł ulokowano w dłużnych papierach wartościowych Na koniec 2004 r. wartość lokat zakładów ubezpieczeń Działu II wynosiła łącznie 26,6 mld zł. Najwięcej środków ulokowano w dłużne papiery wartościowe. Miały one wartość 17,9 mld zł, co stanowiło 67% wszystkich lokat. Wysoki ponad 15% udział miały inwestycje w jednostki powiązane. Zarówno lokaty terminowe w instytucjach finansowych (czyli depozyty bankowe), jak i jednostki funduszy inwestycyjnych obejmowały od 3% do 4% lokat. Udział akcji (bez jednostek zależnych) to 6,5%. Przeciętnie wartość bieżąca lokat była o prawie 12% wyższa od cen ich nabycia. Najlepszą relacją wartości bieżącej do nabycia charakteryzowały się lokaty w jednostki zależne, które były warte ponad dwa razy więcej niż w nie zainwestowano. Wśród takich lokat są także udziały w zależnych zakładach ubezpieczeń. Kolejną zyskowną lokatą były jednostki funduszy inwestycyjnych, które były warte ponad 46% więcej niż w momencie zakupu. Istotne zmniejszenie wartości jest charakterystyczne dla nieruchomości oraz pożyczek zabezpieczone hipotecznie. Były one odpowiednio niższe o 59% oraz o 57%. Tabela 7. Zestawienie lokat zakładów ubezpieczeń Działu II (mln zł) Wyszczególnienie Nabycia Lokaty ogółem bieżąca bilansowa pokrycie RTU A. Nieruchomości 962 398 791 220 B. Lokaty w jednostkach powiązanych 1 977 4 070 4 070 34 C. Inne lokaty finansowe, w tym: 20 548 21 743 21 728 21 143 I. Akcje i udziały 1 398 1 738 1 735 1 699 II. Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych 648 943 943 942 III. Instrumenty pochodne 1 1 IV. Pozostałe papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu 3 3 3 1 V. Dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu 17 295 17 893 17 882 17 358 VI. Udziały we wspólnych przedsięwzięciach 5 VII. Pożyczki zabezpieczone hipotecznie 20 9 9 9 VIII. Pozostałe pożyczki 6 5 5 5 IX. Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych 1 137 1 118 1 118 1 101 X. Pozostałe lokaty 37 33 33 30 D. Depozyty u cedentów 23 23 23 15 E. Razem 23 511 26 233 26 612 21 411 15

Przychody i koszty w Dziale I Składki na udziale własnym i przychody z lokat były w 2004 r. wyższe łącznie o ponad 2 mld zł W 2004r. przychody wzrosły o 2,1 mld zł, czyli o ponad 14%. Zwiększenie przychodów zakładów ubezpieczeń Działu I związane było w największym stopniu ze wzrostem o ponad 1,5 mld zł składek zarobionych na udziale własnym. Składki stanowią równocześnie prawie 75% całości przychodów. Przychody z lokat były wyższe o prawie 500 mln zł. Wśród przychodów najszybciej wzrastały w 2004 r. pozostałe przychody techniczne o 80%, czyli 47 mln zł. Pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne były w 2004 r. niższe niż rok wcześniej. Tabela 8. Przychody i koszty w Dziale I (mln zł) Nazwa 2003 2004 Zmiana (%) Przychody ogółem 14 562 16 659 14,4 Składki zarobione na udziale własnym 10 851 12 415 14,4 Przychody z lokat 3 486 3 984 14,3 Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym 59 106 80,3 Pozostałe przychody operacyjne 166 155-6,6 Zyski nadzwyczajne 0 0-53,8 Koszty ogółem 13 323 15 196 14,1 Odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (+/- zmiana stanu rezerw) 5 214 6 119 17,4 Zmiany stanu innych rezerw techniczno ubezpieczeniowych 4 511 5 586 23,8 Premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym ze zmianą stanu rezerw 7 17 151,4 Koszty działalności ubezpieczeniowej 2 340 2 511 7,3 Koszty działalności lokacyjnej 634 441-30,4 Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym 107 101-5,6 Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka) Pozostałe koszty operacyjne 176 82-53,1 Straty nadzwyczajne 0 0-58,5 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 335 338 0,9 Wynik finansowy netto 1 238 1 463 18,1 W Dziale I istotnie spadły koszty działalności lokacyjnej W 2004 r. koszty w Dziale I wzrosły o prawie 1,9 mld zł, czyli o 14%. Wzrost kosztów był więc niewiele wolniejszy od wzrostu przychodów. Koszty wzrastały głównie z powodu wyższych o 905 mln zł odszkodowań i ponad miliardowej zmiany stanu rezerw. Wzrost kosztów byłby wyższy, gdyby nie znaczący (o 193 mln zł, czyli 30%) spadek kosztów działalności lokacyjnej oraz pozostałych kosztów operacyjnych (o 93 mln zł, czyli 53%). 16

Przychody i koszty w Dziale II Przychody w Dziale II wzrosły o 800 mln zł W 2004 r. przychody zakładów ubezpieczeń Działu II wzrosły o prawie 800 mln zł, czyli 5,9%. Wzrost ten to w głównej mierze skutek zwiększenia się składek na udziale własnym o 694 mln zł oraz prawie podwojenia pozostałych przychodów operacyjnych (wzrosły one o 198 mln zł). Spadek odnotowały przychody z lokat (o 97 mln zł, przez to ich udział w przychodach ogółem zmalał z 16,1% w 2003 r. do 14,5% rok później). Składki generowały 82% przychodów zakładów ubezpieczeń, czyli tyle samo co rok wcześniej. Tabela 9. Przychody i koszty w Dziale II (mln zł) Nazwa 2003 2004 Zmiana (%) Przychody ogółem 13 538 14 338 5,9 Składki zarobione na udziale własnym 10 999 11 693 6,3 Przychody z lokat 2 174 2 077-4,5 Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym 151 155 3,0 Pozostałe przychody operacyjne 214 413 92,6 Zyski nadzwyczajne 0 0-22,0 Koszty ogółem 12 743 12 826 0,7 Odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (+/- zmiana stanu rezerw) 7 359 7 560 2,7 Zmiany stanu innych rezerw techniczno ubezpieczeniowych 213-10 -104,8 Premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym ze zmianą stanu rezerw 9 35 310,6 Koszty działalności ubezpieczeniowej 3 390 3 632 7,1 Koszty działalności lokacyjnej 660 498-24,5 Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym 401 440 9,8 Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka) -20 27-232,1 Pozostałe koszty operacyjne 350 277-20,9 Straty nadzwyczajne 0 0 148,6 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 383 367-4,1 Wynik finansowy netto 795 1 512 90,2 Koszty działalności ubezpieczeniowej prawie się nie zmieniły Koszty w Dziale II w 2004 r. nieznacznie wzrosły (o 83 mln zł). Było to zasługą spadku stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych o 223 mln zł oraz kosztów działalności lokacyjnej o 162 mln zł. Obniżyły się także pozostałe koszty operacyjne i podatki. Łącznie wymienione cztery kategorie kosztów były niższe o 474 mln zł niż w 2003 r. Wyższe niż rok wcześniej były m.in.: odszkodowania (o 201 mln zł) oraz koszty działalności ubezpieczeniowej (o 242 mln zł). 17

Ogólny rachunek zysków i strat Dział I Zysk netto w Dziale I przekroczył 1,3 mld zł Rezultaty finansowe zakładów Działu I wskazują na dalszą poprawę kondycji sektora w 2004 r. Wynik techniczny zakładów ubezpieczeń Działu I poprawił się o 162 mln zł, czyli o 14%. Wzrost zysku technicznego oraz spadek kosztów operacyjnych o 93 mln zł wpłynął na rekordowy w dotychczasowej historii wynik finansowy całego Działu wynoszący ponad 1,3 mld zł. Był on lepszy od ubiegłorocznego wyniku za ten sam okres o prawie 225 mln zł, czyli 18%. Pomimo wyższego o 14,5% zysku brutto obniżka stawek CIT spowodowała, że podatki zapłacone przez ubezpieczycieli były w 2004 r. niewiele wyższe niż rok wcześniej. Efektywna stopa opodatkowania w Dziale I wyniosła zaledwie 18% wobec 21% rok wcześniej. Tabela 10. Ogólny rachunek zysków i strat Dział I (mln zł) Lp. Pozycja 2003 2004 Zmiana (%) I Wynik techniczny 1158 1320 14,0 II Przychody z lokat netto przeniesione do rachunku technicznego 425 409-3,9 III Pozostałe przychody operacyjne 166 155-6,5 IV Pozostałe koszty operacyjne 176 82-53,1 V Zysk (strata) z działalności operacyjnej 1573 1801 14,5 VI Zyski nadzwyczajne 0 0-53,8 VII Straty nadzwyczajne 0 0-58,5 VIII Zysk (strata) brutto 1573 1801 14,5 IX Podatek dochodowy 333 338 1,3 X Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) 1 0-83,6 XI Zysk (strata) netto 1238 1463 18,1 Liczba zakładów ubezpieczeń z dodatnim wynikiem finansowym netto 13 14 Liczba zakładów ubezpieczeń z ujemnym wynikiem finansowym netto 18 18 Liczba zakładów ubezpieczeń przynoszących zyski była nadal mniejsza niż zakładów ze stratą Tylko o jeden zakład wzrosła w 2004 r. liczba podmiotów ubezpieczeniowych wykazujących zyski. Firm zyskownych było nadal mniej niż przynoszących straty. W 2004 r. tylko dwa na każde pięć zakładów przynosiło zyski. Analogicznie, jak w poprzednich latach, łączny wynik finansowy czterech największych zakładów ubezpieczeń przewyższał w 2004 r. zyski całego Działu I. Potwierdza to hipotezę o pozytywnym wpływie wielkości zakładu na wyniki finansowe ubezpieczyciela. 18

Ogólny rachunek zysków i strat Dział II Zysk w 2004 r. przekroczył 1,5 mld zł W 2004 r. wynik techniczny zakładów ubezpieczeń Działu II wzrósł o 328 mln zł. Był to najwyższy w historii wynik, co zasługuje na szczególną uwagę, gdyż przez wiele lat wynik ten był ujemny. Działalność ubezpieczeniowa w 2004 r. przyniosła po raz pierwszy w historii ponad 1,5 mld zł zysku netto. Wynik ten był lepszy od zeszłorocznego o 717 mln zł. Stało się tak pomimo, że przychody z lokat spadły o 218 mln zł. Pozytywnie na wynik wpłynęły większe o 198 mln zł pozostałe przychody operacyjne Efektywna stopa opodatkowania w Dziale II wyniosła ponad 19% wobec 33% rok wcześniej. Tabela 11. Ogólny rachunek zysków i strat Dział II (mln zł) Lp. Pozycja 2003 2004 Zmiana (%) I Wynik techniczny 38 366 858,3 II Przychody z lokat 1 766 1 549-12,3 III Nie zrealizowane zyski z lokat 408 528 29,5 IV Koszty działalności lokacyjnej 331 308-7,1 V Nie zrealizowane straty na lokatach 328 190-42,1 Przychody z lokat netto przeniesione VI do rachunku technicznego 240 201-15,9 VII Pozostałe przychody operacyjne 214 413 92,6 VIII Pozostałe koszty operacyjne 350 277-20,8 IX Zysk (strata) z działalności operacyjnej 1 178 1 880 59,6 X Zyski nadzwyczajne 0 0-22,0 XI Straty nadzwyczajne 0 0 148,6 XII Zysk (strata) brutto 1 178 1 879 59,6 XIII Podatek dochodowy 385 368-4,5 Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia XIV zysku (zwiększenia straty) -2-1 -74,1 XV Zysk (strata) netto 795 1 512 90,2 Liczba zakładów ubezpieczeń z dodatnim wynikiem finansowym netto Liczba zakładów ubezpieczeń z ujemnym wynikiem finansowym netto 18 25 19 12 Większość zakładów odnotowuje zysk W 2004 r. liczba zakładów przynoszących zyski wzrosła o 7 podmiotów. Dzięki tej zmianie aż dwie trzecie zakładów odnotowuje zyski ze swojej działalności, co ma miejsce po raz pierwszy w historii. Analogicznie, jak w Dziale I ostateczny dodatni wynik ubezpieczeń majątkowych jest generowany przez największe firmy. 19

Umowy agencyjne i agenci ubezpieczeniowi Ogólna liczba czynnych agentów wyniosła 42 tys. Zakłady ubezpieczeń dystrybuują swoje produkty w znacznej mierze poprzez sieć agencyjną. Umowy agencyjne są zawierane z podmiotami gospodarczymi, bez względu na ich status prawny. Na koniec 2004 r. całkowita liczba agentów wynosiła 42 tys. Większość agentów - 68% - pracowała na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń. Multagentów było dwa razy mniej (niecałe 13,5 tys.). Agenci pracujący wyłącznie na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń nieznacznie częściej wybierali zakłady Działu II niż Działu I. Tabela 12. Rejestr agentów ubezpieczeniowych Wyszczególnienie Agenci ubezpieczeniowi działający na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń w tym: Liczba agentów 28 765 - dla zakładów Działu I 14 080 - dla zakładów Działu II 14 685 Multiagenci (agenci ubezpieczeniowi działający na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń) 13 428 Razem 42 193 W 2004 r. dystrybucją polis ubezpieczeniowych zajmowało się w Polsce ponad 71 tys. osób. Dla porównania etatowi pracownicy zakładów ubezpieczeń w Polsce to ok. 30 tys. osób, zaś w bankach komercyjnych w Polsce pracuje ponad 120 tys. osób. Tabela 13. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta Ogółem Pracujący dla jednego agenta Pracujący dla wielu agentów Dla Działu I 24 735 23 512 1 223 Dla Działu II 20 072 17 506 2 566 Równocześnie dla Działu I oraz II 26 200 17 844 8 356 Razem 71 007 58 862 12 145 Najwięcej osób wykonujących działalność agenta związana jest równocześnie z zakładami Działu I i II Najwięcej osób fizycznych wykonujących czynności agenta działa równocześnie na rzecz zakładów Działu I oraz II. Stanowią oni 37% wszystkich osób wykonujących czynności agentów. Równocześnie wśród osób wykonujących czynności agenta zdecydowanie przeważają osoby pracujące dla jednego agenta jest ich 83%. 20