ROMAN CZUBA, ZDZISŁAW WŁODARCZYK WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ NAD ZAWARTOŚCIĄ FOSFORU I POTASU ORAZ ph GLEBY W ZALEŻNOŚCI OD TERMINU POBIERANIA PRÓBY Stacja C hem iczno-r olnicza W rocław Podjęte w 1962 r. przez Stację badania m iały na celu wykazanie zakresu zmian w ilości przyswajalnego fosforu i potasu oraz ph gleby w okresie wegetacyjnym na tym samym polu. Podstawą do oceny tych zmian były próbki gleby pobierane w odstępach miesięcznych przez cały okres wegetacyjny. Równocześnie, aby ustalić, jaki wpływ na dokonane oznaczenia ma przechowywanie próbek, zbadano zachodzące w nich zmiany w okresie 7-miesięcznego przechowywania. Inicjatorem badań był prof. dr K. Boratyński. Opracowanie tego tematu posiada doniosłe znaczenie dla stacji chemiczno-rolniczych. Próby gleby pobierane są bowiem od wiosny do późnej jesieni, a przechowuje się je do momentu analiz: od 2 tygodni do 6 8 miesięcy. Badania prowadzono w 22 gospodarstwach państwowych i spółdzielczych w 11 powiatach na 176 poletkach arowych, obsianych różnymi kulturami, a mianowicie: 16 burakami, 19 ziemniakami, 20 pszenicą, 10 owsem, 18 jęczmieniem, 28 m otylkowym i drobnoziarnistymi, 33 innymi roślinami; 32 poletka znajdowały się na użytkach zielonych. W każdym z wytypowanych gospodarstw wyznaczono dla wybranej kultury 2 poletka na normalnym, przeciętnym łanie. Wybrane do doświadczeń rośliny są reprezentatywne dla aktualnej struktury zasiewów w woj. wrocławskim, normalnie uprawiane i nawożone. Z poletek wyznaczonych na łanach produkcyjnych pobierano w każdym 15 lub 16 dniu miesiąca próby gleby, rozpoczynając w kwietniu i kończąc w październiku (7 miesięcy). Bezpośrednio po pobraniu próby gleby przekazywano do Stacji, gdzie po 20 dniach suszenia próby były analizowane. Przy wszystkich pracach polowych i laboratoryjnych starano się zachować przeciętne warunki pracy. Do opracowania wstępnych wnios
224 R. Czuba, Z. Włodarczyk ków przyjęto wyniki ponad 6000 oznaczeń w około 1100 próbkach gleby. Prace przeprowadzane są w dalszym ciągu i niniejszy komunikat ma charakter wstępnej informacji. ZM IANY W ILOŚCI PRZYSW AJALNEGO FOSFORU I POTASU ORAZ W ph GLEBY WT OKRESIE WEGETACYJNYM Przy ocenie materiałów liczbowych uzyskanych w badaniach laboratoryjnych za wielkości wyjściowe przyjęto wyniki obrazujące zawartość fosforu, potasu oraz ph gleby w kwietniu. Odchylenia od stanu w yjściowego, rozbite na grupy w~g wielkości odchyleń, przedstawiono w procentach ogólnej ilości pobranych prób. Jako granicę między glebami o niższej i wyższej zawartości fosforu przyjęto 7 mg, a w przypadku potasu 15 mg. Wahania w zawartości fosforu i potasu w glebach wykazujących wyższą zawartość tych składników od przyjętych przedziałów nie wpływają decydująco przy zaliczeniu gleb do odpowiedniej grupy zasobności. T a b l i c a i Odchylenia zaw artości fo sfo ru w g le b ie w poszczególnych m iesiącach od w artości wyjściowych [ 'c w ie c ie ń 6 2 ). Ogólna lic z b a prób w m iesiącu - 100% M iesiąc Procent prób mających odchylenia W tym: próby o wyjściowej ilo ś c i 0-7 mg P20^ próby o wyjściowej i l o ś c i pow.7 mg P20^ ag P20^ na 100 g gleby 0-2 2-4 4-6 > 6 0-2 2-4 4-6 > 6 0-2 2-4 4-6 > 6 Y 62 16 12 10 65 19 11 5 61 14 13 12 VI 54 21 10 15 60 2à 4 12 49 18 15 18 VII 57 22 7 14 80 9 4 7 37 33 10 20. VIII 55 24 10 11 68 23 9 0 39 29.. 12 20 IX 51 24 12 13 66 27 7 0 33 20 18 29 X 53 20 13 14 68 12 9 11 34 30 18 18 Jak widać z tabl. 1 i 2, występujące odchylenia w zawartości fosforu i potasu w glebie są znacznie mniejsze przy niskiej zawartości fosforu ( ^ 7 mg) i potasu 15 mg) niż przy większej zasobności gleb w fosfor ( > 7 mg) i potas (>15 mg). Dokładne rozpatrywanie zebranych materiałów wykazało ponadto, że wielkość odchyleń w zawartości fosforu i potasu stwierdzona w poszczególnych miesiącach w stosunku do wyjściowej ilości tych składników' pozostaje w ścisłym związku z ilością fosforu lub potasu przyswajalnego w glebie; większe odchylenia w ystę
P, К i ph w próbkach gleby zależnie od terminu pobrania 225 pują przy lepszej zasobności gleb. Zdarzają się ponadto odchylenia specjalne, spowodowane np. pobieraniem próby w krótkim czasie po w y sianiu nawozów mineralnych itp. T a b l i c a 2 Odchylenia zaw artości potasu w g leb ie w poszczególnych m iesiącach dd w artości wyjściowych (kw iecień 1962) Ogólna liczb a prób w m iesiącu - 100%; U ie sią c Procent prób mających odchylenia W tym: próby 0 w yjściowej ilo ś c i 0-15 mg X20 próby 0 w yjściowej i l o ś c i pow. 15 mg K20 mg K ^0 na 100 g gleby 0-3 3-6 6-9 > 9 0-3 3-6 6-9 ^ 9 О.З З.6 6-9 ^ 9 V 42 26 17 15 57 26 10 7 29 25 23 23 VI 40 23 17 20 56 21 12 11 26 24 21 29 VII 41 20 9 30 67 19 7 7 18 22 12 48 VIII 37 26 16 21 43 33 12 12 32 19 19 30 IX 38 25 6 31 46 23 8 23 31 27 4 38 X 40 20 13 27 45 21 13 21 34v 20 14 32 Zebrane w tabl. 1 i 2 materiały wykazują, że odchylenia w zawartości fosforu w glebie są przeważnie znacznie m niejsze niż w zawartości potasu. W normalnych warunkach uprawy polowej prawdopodobieństwo pobrania analogicznej próby z tej samej powierzchni wynosi przy niskiej zawartości fosforu w glebie (do 7 mg) 60 80% przy odchyleniu do 2 mg P 2O5 na 100 g gleby i 80 93% przy możliwości odchylenia do 4 mg P 2 O 5. Analogiczne wskaźniki obliczone dla wszystkich analizowanych prób bez podziału na gleby o wyższej i niższej zawartości fosforu wynoszą: 51 62% w przedziale do 2 mg i 73 79% w przedziale do 4 mg P 2O5 (tabl. 1). Prawdopodobieństwo pobrania w ciągu okresu wegetacyjnego analogicznej próby gleby pod względem zawartości potasu w glebach o niskiej zawartości tego składnika do 15 mg wynosi 43 67%, przy możliwości odchylenia 0 3 mg K20 5 i 66 86% przy odchyleniu 0 6 mg K20. Dla wszystkich badanych prób gleby wskaźniki te wynoszą dla potasu 37 42% i 60 68% (tabl. 2). Odchylenia w ph gleby (oznaczone w ln KC1), stwierdzone w poszczególnych miesiącach w stosunku do ph w miesiącu wyjściowym, zestawiono w tabl. 3. Z podanych liczb wynika, że ilość odchyleń w przyjętych przedziałach ph jest zbliżona w całym okresie wegetacyjnym. 15 Roczniki Gleboznawcze
226 R. Czuba, Z. Włodarczyk Tablice 3 Odchylenie. ph gleby w cif\gu okresu wegetacyjnego л st:sunriu dc ph wyjściowego l^ies iii с Ilość prjc 7ł fi w ramach p rzed ziału ph 0 0 с. 0,4-0,8 0,8 V 74 23 3 VI 71 24 5 VII 71 24 5 VIII 7C 15 15 IX DO 23 11 1 67 20 13 Podkreślić należy, że odchylenia w zawartości fosforu i potasu oraz w ph gleby w ystępowały z jednakową częstotliwością w kierunku dodatnim i ujemnym. ZM IANY W ILOŚCI P20 5 I K20 ORAZ W iph GLEBY W OKRESIE PRZECHOW YW ANIA PRÓB Próby gleby pobierane w ciągu okresu wegetacyjnego zbadano jesienią 1962 r. jeszcze raz i uzyskane wyniki analizy po 1 7 miesiącach przechowywania gleby porównano z wynikami analiz uzyskanymi w okresie od wiosny do jesieni. Stwierdzone zmiany w ilości fosforu, potasu i ph gleby zestawiono w tabl. 4 6. usiany w ilo ś c i f 20^ w gleoie w okresie 7 miesięcy przechowywania prób T a b l i c a 4 Miesiąc Okres crzec bo»y_ Odchylenia w % ilo śc i prób prćb Ti SD IŁ 0-2 ag 2-4 mg 4-6 Dg > 6 rag IV 7 s ie s. 93 5 ] 1 V 6 aies. 91 8 1 0 VI Э a ie s. 52 6 : 1 VII 4 a i e s. 5b 3 1 1 VIII j a ie s. 92 4 4 0 IX 2 a i э 3. 73 15 4 2 X J 1 c ie s. 3C 8 2 0
P, К i ph w próbkach gleby zależnie od terminu pobrania 227 Zmiany w i l o ś c i K20 w g le b ie w ok resie 7 m iesięcy przechowywania prób T a b l i c a * M iesiąc pobrania prób Okres przechowywania Odchylenia w % i l o ś c i prób 0-2 mg 2-4 mg 4-6 mg > 6 mg IV 7 m ies. 90 7 3 0 V 6 m ies. 89 11 0 0 VI 5 mioc. 82 15 3 0 VII 4 m ies. 87 13 0 0 VIII 3 m ies. 79 18 0 3 IX 2 m ies. 80 20 0 0 X 1 m ies. 91 9 0 0 Zmiany ph gleby w czasie przechowywania prób T a b l i c a 6 U icsią c pobrania prób Okres przechowywania Ilo ść prób w % w ramach przedziału ph 0,0-0,2 0,2-0,4 ^ 0,4 IV 7 m ies. 82 14 4 V 6 m ies. 72 19 9 VI 5 m ies. 79 16 5 VII 4 m ies. 72 25 3 VIII 3 m ies. 77 18 5 IX 2 m ies. 75 21 4 X 1 m ies. 84 13 3 Odchylenia w zawartości fosforu i potasu w próbach gleby przechowywanych w ciągu 1 7 miesięcy świadczą o braku istotnych zmian ilościowych w zawartości tych składników w glebie. W przypadku fosforu 79 950/0 prób nie wykazuje odchyleń przekraczających 2 mg P2O5, a 94 99% odchyleń większych od 4 mg P 2O5 (tabl. 4). Analogiczne liczby w przypadku potasu w tych samych przedziałach odchyleń (2 mg i 4 mg K 20) wynoszą 79 91% i 97 100% (tabl. 5). Badania nad zmianami ph gleby w okresie przechowywania prób w y kazały, że zachodzące zmiany w ph nie są istotne dla wyników badań w stacjach chemiczno-rolniczych, gdyż odchylenia w ph gleby stw ier- 15*
228 R. Czuba. Z. Włodarczyk dzone podczas przechowywania prób w okresie 1 7 miesięcy w 72 84% nie przekraczają 0,2 ph, a w 91 97 /o nie przekraczają 0,4 ph (tabl. 6). Należy jednak podkreślić, że stwierdzone w czasie przechowywania odchylenia w zawartości fosforu, potasu oraz ph gleby są przeważnie dodatnie (70 75 /o). Zestawione materiały są wstępnym opracowaniem podstawowego tematu dla stacji chemiczno-rolniczych. Przytoczone wyniki nie są oparte na tak obfitym materiale, aby je ekstrapolować na warunki pracy wszystkich stacji chemiczno-rolniczych, dlatego niezbędne jest dalsze prowadzenie badań nad metodyką pobierania i przechowywania prób gleby. Р. Ч У Б А. 3. В Л О Д А Р Ч Ы К ПРЕДВАРИТЕЛЬНЫ Е РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЙ ПО СОДЕРЖ АНИЮ ФОСФОРА. КАЛИЯ А Т А К Ж Е ph ПОЧВЫ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ СРОКА ВЗЯТИ Я ОБРАЗЦО В В р о ц л а в с к а я А г р о х и м и ч е с к а я С т а н ц и я Резюме В образцах почв под различными культурными растениями исследовали еж емесячно в период вегетации содерж ание подвижного Р 2О5, К 20 и изм енение ph. Определения были повторены после 7-месячного хранения образцов. Не обнаруж ено отчетливых разниц в количестве Р 0О5 и К 20 и в измерениях ph почвы ни в зависимости от срока взятия образца ни от времени его хранения. Установлено, что обнаруж енны е различия не имеют сущ ественного влияния на практические указания даваемые земледельцам. R. C Z U B A. Z. W Ł O D A R C Z Y K PRELIM INARY FIN DIN G S OF INVESTIG ATIONS ON PHOSPHORUS AND POTASSIUM CONTENT AND ph OF SOILS IN RELATION TO TIME OF SAM PLETAKING A g r o c h e m i c a l S ta d i o n W r o c l a w Summary O bject of the investigations w as to find out changes occurring possibly in soil sam ples taken during the vegetative period every m onth from various culture fields, and also changes in soil sam ples stored during 7 m onths. Contents of readily available P 2O.5 and KoO w ere tested, also changes in ph. No d ifferences in P 20 5 and K 20 am ounts or soil ph distinctly related to sam pling term or storage tim e w ere found. Those differences w hich w ere observed have no significant im portance for practical farm ing.