Uwarunkowania organizacyjnoprawne związane z e-zdrowiem oraz m-zdrowiem Dr inż. Kazimierz Frączkowski Koordynator Projektów Informacyjnych w Ochronie Zdrowia Biuro Zarządzania Projektami PIOZ, CSIOZ MZ Warszawa k.fraczkowski@csioz.gov.pl 08.10.2013 Kielce 1 i
Główne wyzwania i działania Społeczeństwa Informacyjnego Budowanie społecznego zaufania do usług informatycznych i telemedycznych od ponad 60 lat Proceduralno prawne aspekty Działania interooperacyjne w sieci usług świadczeniodawców Oddziaływanie technologii mobilnych Integracja i aspekty interooperacyjne w koordynacji projektów e- Zdrowia w Polsce 2
Cel e-zdrowia - przy tych samych środkach finansowych większa efektywność świadczeń medycznych i zadowolenie usługobiorców W ochronie zdrowia wykorzystanie technologii informacyjnych jest poniżej 30% w stosunku do realnych możliwości! Wg. raportu Gartnera 2008r 3
Recepty papierowe w Polsce - 750 mln/rok Recepta ma wymiary nie mniejsze niż 90 mm (szerokość) i 200 mm (długość) oraz nie większe niż 110 mm (szerokość) i 215 mm (długość). Długość równika 40 075 000 m /0.215 m = 186 395 349 4 razy recepty opasują ziemię 250 ton papieru = 17 wagonów 4
Papierowa dokumentacja medyczna a elektroniczna dokumentacja medyczna (EDM) w liczbach Zdarzenia medyczne ponad 2,4 miliarda Liczba hospitalizacji 7.5 mln 5
Zgodnie z art. 56 Ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia dokumentacja wytworzona po dniu 31 lipca 2014 r. musi być prowadzona w postaci elektronicznej Od dziś to tylko ok miesięcy!!! Tak miało być.. 6
Wytwarzanie informacji, przechowywanie informacji, przetwarzanie informacji, udostępnianie informacji medycznej to usługi wsparcia w zakresie świadczeń medycznych. 7
e-zdrowie Termin wprowadził w 1999r. Mitchell G. i wiąże się z: Elektroniczne rekordy zdrowia : pozwalające na przekazywanie danych pacjenta między pracowników ochrony zdrowia (lekarze, specjaliści, itp. ); Eletroniczna recepta: dostęp do opcji przepisywania, drukowanie recept dla pacjentów i z czasem elektroniczne przesyłanie recept od lekarzy do aptek; Zarządząnia wiedzą medyczną : np. w przegląd najnowszych czasopismach medycznych, wskazówki dotyczące najlepszych praktyk. Systemy informacyjne opieki zdrowotnej : HIS, Lab, Pacs itd.. mhealth lub m-zdrowie : obejmuje korzystanie z urządzeń przenośnych w zakresie gromadzenia zdrowia pacjenta, dostarczając informacji zdrowotnej praktyków, naukowców i pacjentów w czasie rzeczywistym, monitorowanie parametrów przyżyciowych pacjentów ; 8
Z jakimi działaniami łączymy telemedycynę w kategoriach usług medycznych potencjalni i realni interesariusze oraz beneficjenci? 9
Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. Nr 113, poz.657, z poźn. zm.) Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 4 ustawy utworzony zostanie portal edukacyjno-informacyjny, którego celem jest m. in. upowszechnianie wiedzy na temat funkcjonowania systemów informatycznych w ochronie zdrowia oraz telemedycyny 10
Bariery w rozwoju e-zdrowia Niedostateczne finansowanie ze środków publicznych Prace w AOTM związane z finansowaniem usług telemedycznych Barierą nie jest technologia, lecz przeszkody prawne (np. zapis konieczność bezpośredniego kontaktu lekarza z pacjentem) Bariery mentalne i organizacyjne oraz rola działów IT w placówkach ochrony zdrowia 11
Braki w regulacjach prawnych e-zdrowia 12
Obowiązujące prawo Kodeks Etyki Lekarskiej Art. 9. Lekarz może podejmować leczenie jedynie po uprzednim zbadaniu pacjenta. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy porada lekarska może być udzielona wyłącznie na odległość. 13
Bezpieczeństwo danych medycznych Telemedycyna może stanowić zagrożenie dla prawa do ochrony danych (tzn. ujawnienie schorzenia lub diagnozy mogłoby mieć negatywny wpływ na osobiste i zawodowe życie jednostki). Podczas świadczenia usług telemedycznych należy systematycznie poddawać ocenie aspekty związane z ochroną danych. W każdym przypadku niezbędne jest zapewnienie przestrzegania krajowych i wspólnotowych przepisów w zakresie ochrony danych osobowych. 14
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, z poźn. zm.) Art. 42. Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu, z zastrzeżeniem sytuacji określonych w odrębnych przepisach. 15
Odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 42 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Zgodnie z 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 273, poz. 2711, z poźn. zm.) lekarz orzecznik może wydać orzeczenie o niezdolności do pracy również bez bezpośredniego badania stanu zdrowia osoby, w stosunku do której ma być ono wydane, jeżeli dokumentacja dołączona do wniosku jest wystarczająca o wydania orzeczenia. 16
Akty prawne wymagające zmian-1/2 ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634) ustawa z dnia 27 kwietnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz.1027, z poźn. zm.), w szczególności: przepisy wydane na podstawie art. 31d ustawy wykazy świadczeń gwarantowanych 17
Akty prawne wymagające zmian-2/2 ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159) oraz stosowne akty wykonawcze regulujące poszczególne kwestie 18
m-zdrowie mhealth (również jako m-zdrowie lub zdrowie przez telefon) to termin używany dla praktyki medycyny i ochrony zdrowia, wspomaganej przez urządzenia mobilne. Termin stosowany w komunikacji za pomocą urządzeń mobilnych, takich jak telefony komórkowe, tablety i urządzenia PDA, do usług zdrowotnych i informacji, ale również wpływa na stany emocjonalne. mhealth pole pojawiła się jako subsegment z e-zdrowia, wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych ( ICT ), takich jak komputery, telefony komórkowe, systemy łączności satelitarnej, monitory pacjenta, itp., do usług zdrowotnych i informacji. mhealth aplikacje na urządzenia mobilne do zbierania danych klinicznych, dostarczanie informacji zdrowotnej dla praktyków, naukowców i pacjentów, w czasie rzeczywistym, monitorowanie (przez telefon w telemedycynie) 19
M-Zdrowie w liczbach Ok. 2,8 mln pacjentów na całym świecie korzysta z usługi monitoringu domowego przy pomocy technologii mobilnych Szacowana stopa wzrostu trendu to 26,9 % rocznie Szacuje się na 2017 r ok. 9.5 mln pacjentów którym będą świadczone usługi m-zdrowie. W 2007 r 3,1 mld abonentów telefonów komórkowych na 6,6 mld populacji 4,6 mld w 2012. Największy wzrost w Azji, Bliski Wschód i Afryka Ilość telefonów komórkowych w Polsce wg GUS - pod koniec marca 2013 roku w Polsce było aktywnych około 54,9 miliona kart SIM. 20
Liczba abonentów w 2012 Łącznie ponad 25 295 060 21
Główne zastosowania m-zdrowia Edukacja i podnoszenie świadomości Helpline Wsparcie diagnostyki i leczenia Komunikacja i szkolenia dla pracowników służby zdrowia Choroba i śledzenia epidemii Zdalne monitorowanie głownie chorób przewlekłych Zdalne zbieranie danych 22
Główne zagrożenia m-zdrowia Ustawa federalna w USA znana jako Ustawa o przenośności i odpowiedzialności w ubezpieczeniach zdrowotnych z roku 1996 (ang. The Health Insurance Portability and Accountability Act of 1996 - HIPAA) określa komu świadczeniodawcy opieki zdrowotnej i plany ubezpieczenia zdrowotnego, mogą udostępniać do wglądu i przekazywać dane zdrowotne pacjentów, obejmuje to najbliższe osoby pacjenta członków rodziny i znajomych. Zasada zachowania prywatności HIPAA zapewnia pacjentowi prawa do jego danych zdrowotnych, w tym prawo do uzyskiwania swoich danych, sprawdzania ich poprawności oraz uzyskiwania informacji o tym, kto miał do nich wgląd. 23
Stan i konsekwencje HIPAA Urządzenia mobilne są szczególnie narażone na ryzyko utraty i kradzieży ze względu na ich niewielkie rozmiary i przenośności. Najczęstszą formą naruszenia bezpieczeństwa jest kradzież urządzeń mobilnych. Ostatnie badanie 600 menedżerów amerykańskich szpitali, organizacji lekarskich, ubezpieczycieli zdrowotnych i farmaceutycznych / nauki o życiu firmy stwierdził, że kradzież stanowiła 66 procent zgłoszonych przypadków naruszenia danych w ciągu ostatnich dwóch lat. złodzieje szukający okazji do podjęcia telefon pozostawione w publicznym restauracja, kawiarnia taxi. 81% z 2041 pytanych lekarzy korzystać z osobistych urządzeń przenośnych, jak BlackBerry, Android lub iphone, aby uzyskać dostęp do danych medycznych. 24
Wyroki South Shore Hospital, zapłacił 750.000 $ kary na to, że nie chronił właściwie elektronicznej informacji zdrowotnych. Utrata dotyczyła 473 nieszyfrowane taśm kopii zapasowych komputerów zawierających nazwiska, numery ubezpieczenia społecznego, numery rachunków finansowych i diagnozowania u 800.000 osób. Shore Hospital zapłaci 250.000 dolarów kary i 225.000 $ na fundusz edukacyjny, który będzie używany przez Biuro Prokuratora Generalnego w celu promowania edukacji dotyczącej ochrony danych osobowych i chronionych informacji zdrowotnych. Wyrok na South Hospital obliguje go inwestycji 275.000 $ na środki bezpieczeństwa dostępu do danych medycznych. Są też wyroki - kary za utratę pendriva, ipada, tabletu, telefonu, itd. z danymi medycznymi pacjentów 25
26 Braki w regulacjach prawnych m-zdrowia Dotyczące certyfikacji pracowników ochrony zdrowia w zakresie elektronicznych danych medycznych Ustawodawstwa prewencyjnego Kodeksu karnego Odszkodowań Edukacji inne
Nowa pozycja i rola pacjenta, lekarza, oraz elektronicznych mediów komunikacyjnych w świadczeniu usług? 27
Czy mamy zadawalające rezultaty i tempo wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej i telemedycyny? 28
Wnioski Należy rozwiązać problemy rozliczania usług świadczonych zdalnie, w tym np. czas pracy lekarza dyżurującego w domu. Bezpieczeństwo związane z dostępem i przetwarzaniem danych pacjenta. Finansowanie projektów telemedycznych. Prawne. Mentalne odhumanizowanie medycyny e-zdrowie to kierunek rozwoju usług zdrowotnych. 29
30 Czy zamiast dalszych wniosków 2/2
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ k.fraczkowski@csioz.gov.pl 31